Logboek 2025/4 Herfst, 3 oorlogen+Trump

Opening nieuwe Lingehaven met prinses Margriet en burgemeester Leen Vleggeert, 18 mei 1988. Erachter staat ons pand ingepakt in rode en witte bekleding.

Direct naar

het laatste

verslag

Hier begint het vierde kwartaal van 2025. Ze vliegen steeds sneller langs. Onze Dulce ligt veilig in de Mercatorhaven in Oostende, wachtend op het 2e seizoen van 2026 als we nog één keer langs de Engelse zuidkust willen toervaren. Als je daaraan denkt duurt een  halfjaar opeens weer erg lang. Voor die tijd zullen we een paar keer gaan kijken in de Belgische badplaats of alles in orde is.

De foto hierboven dateert van 8 mei 1988, toen prinses Margriet de opgeknapte Lingesluis en de Lingehaven kwam openen. Hare hoogheid maakt op de foto een ferme stap over een putje. Ze wordt begeleid door de toenmalige burgemeester van de stad, Leen Vleggeert. Ik heb goede herinnerlngen aan hem. Aan de overkant zie je dat de voorganger van ons huidige appartementengebouw is ingepakt met vakken van rode en witte bekleding. Het oude pand staat er nog wel, want bovenaan zie je een paar stukken van het dak, maar het zal er misschien erg verlopen hebben uitgezien. Een slooppand, niet toonbaar voor hoog bezoek. Binnen een paar jaar werd het daadwerkelijk gesloopt en op de eeuwenoude fundamenten werd in 1991 het huidige pand opgetrokken. Het lijkt of het voetgangersbrugje, dat langs de havenzijde naar de sluis leidt, weggehaald is.

(Copyright: Euronews)

Woensdag 01-10-2025

Terwijl Poetin zijn hybride oorlog tegen Europa verder opvoert en het lidmaatschap van de grootste partij in het NAVO-bondgenootschap sinds het aantreden van Trump op losse schroeven is komen te staan, vergaderen de EU-leiders vandaag op een informele top in Kopenhagen over antwoorden op de groeiende dreiging van Rusland. Opmerkelijk omdat de EU geen militaire defensie-organisatie is zoals de NAVO, maar dat lijkt geleidelijk te gaan veranderen nu velen beseffen dat we onszelf zullen moeten redden tegen de agressieve kernmacht op ons continent. Dat moet gebeuren met een paar onwillige partners in de eigen gelederen - Hongarije en Slowakije - en een groeiend, rechtspopulistisch sentiment in tal van lidstaten. In die kringen staat men veelal kritisch tegenover het uittrekken van meer geld voor defensie.

     'The challenges for European leaders in Copenhagen is to find a deterrence equilibrium with an increasingly risk-seeking Russian leadership that allows for the effective management of such incidents, short of them spiraling into a crisis or then potentially into conflict', zegt de defensie-analist Rafael Loss van de European Council on Foreign Relations deze week in Politico. Juist nu er steeds vaker berichten komen over het inzakken van de Russische economie als gevolg van de oorlogsinspanningen en je mag aannemen dat men in het Kremlin zich daar steeds meer zorgen maakt, is het van belang dat Europa gepaste tegenmaatregelen verzint, die niet tot een all-out oorlog mogen leiden. 'And yet this more dangerous phase of European politics is strewn with potential disasters. Privately, government officials have expressed worries about the prospect of a “Franz Ferdinand moment,” where a sudden escalation threatens to drag the continent into conflict, like the 1914 assassination of the archduke that triggered World War I', schrijft Politico in hetzelfde nummer. Nu heeft Brussel de oprichting van een 'drone-muur' bedacht, onderdeel van een 'eastern flank watch', een collectief schild langs de Europese oostgrenzen dat Russische drones moet detecteren, volgen en onderscheppen. Ze willen de drone-muur financieren met bevroren Russische tegoeden ter waarde van 140 miljard euro, die als renteloze lening aan Oekraïne wordt verstrekt. De aanleg kost wel even tijd, want het schild moet nog wel ontwikkeld en opgezet worden met de hulp van inmiddels zeer ervaren Oekaïense deskundigen. Is die tijd er nog wel?

In de VS gaat vandaag de gevreesde shutdown van de overheid in, nu Democraten en Republikeinen het in het Congres niet eens konden worden over de begroting voor volgend jaar. Het is de eerste keer sinds de langste shutdown ooit van 34 dagen in 2019, tijdens Trumps eerste termijn. De Democraten eisen dat de president de ernstige bezuinigingen op de gezondheidszorg intrekt, die zo'n tien miljoen Amerikanen zullen treffen (Obamacare en Medicaid). Trump dreigt inmiddels met massa-ontslagen van Amerikaanse ambtenaren tijdens de shutdown. ‘En het zullen allemaal Democraten zijn’, zei hij. Trump hield gisteren met Pete Hegseth, zijn minister 'van Oorlog' (nieuwe naam), een mysterieuze vergadering met 800 generaals van het Amerikaanse leger. Die moeten zich volgens beiden voorbereiden op 'de binnenlandse oorlog', hun gezichtsbeharing afscheren en werken aan hun 'krijgersethos'. Behalve de Nationale Garde willen ze ook het leger gaan inzetten in grote steden die door Democraten worden bestuurd. Dat is in strijd met de Constitutie.

Orkaanseizoen 2025. Orkaan Humberto nam vandaag zijn draai om Bermuda en neemt in kracht af op zijn tocht over de oceaan. De restanten zullen dit weekeinde bij ons aan de kust harde wind en veel regen brengen. Boven het noorden van de Britse eilanden is zelfs een storm mogelijk, die dan als eerste herfststorm de naam Amy zal krijgen. Versterkt door de zware branding van Umberto veroorzaakte Orkaan Imelda op de Outer Banks van de staat North-Carolina hoge golven en zware windstoten. Daardoor stortte een vijftal strandhuizen in elkaar. Hier staat er een fimpje van. Imelda zal later vandaag over Bermuda trekken.

Het is een zonnige herfstdag, met een lichte zuidenwind en een temperatuur van 16 graden. Normaal voor de tijd van het jaar. September was een warme maand. Gemiddeld 15,1 graden tegen 14,7 graden in de laatste 30-jaarperiode (1991 - 2020). Naar het begin van dit kwartaal

Donderdag 02-10-2025

Op de weerkaarten van Europa zijn vandaag twee voormalige orkanen te zien. Ze hebben het ver geschopt, naar men aanneemt door het recordwarme oppervlaktewater in de oceanen. Ex-Gabrielle bracht zware regens en overstromingen in de regio Valencia en op Ibiza, daarna op de Balkan en nu over de Egeïsche Zee en het westen van Turkije. Ex-Humberto duikt op in het westen van de kaart, ten noorden van de Azoren. Hij zal zijn cyclonale beweging versterken met de warmte-energie van het oceaanwater en dit weekeinde met stormkracht het noorden van de Britse eilanden treffen. We krijgen er veel regen en wind van mee, vooral op zaterdag, maar het wordt zondag wat getempert door het talmende hogedrukgebied, dat vanaf de oceaan traag naar de Golf van Biscaje migreert. Het is goed dat we die zondag in Oostende even bij de boot gaan kijken.

     Orkaan Imelda is inmiddels vlak na orkaan Humberto Bermuda gepasseerd. Ze trof het eiland als categorie 2 orkaan met hevige regen en wind en trekt nu als haar beide voorgangers oostelijk richting Europa. Onderweg zwakt ze snel af tot een extra-tropische storm. Er verschenen twee nieuwe depressiekernen in de oceaan, eentje bij de punt van Florida en de andere zuidwestelijk van de Kaapverden. Ik moet nog zien of er veel van komt.

Het Duitse blad Der Spiegel bemachtigde een memo van de overheid, waarin staat waar over welke lokaties de onbekende drones vorige week in de Bondsrepubliek vlogen. 'Verdáchtige Drohnen spähten offenbar kritische Infrastructur aus'. De drones werden gezien in de deelstaat Sleeswijk-Holstein boven een parlementsgebouw, een marinewerf, een energiecentrale en het Academisch Medisch Centrum van Kiel. Het memo vermeldt verder dat de toestellen in formatie vlogen van een 'dronenetwerk met een moederdrone'. De politie zegt dat de onbemande toestellen parallel aan elkaar vlogen om het gebied en 'kritieke infrastructuren' in kaart te brengen.

     Ondertussen haalden Franse militairen gisteren de kapitein en de stuurman van een tanker uit de Russische schaduwvloot. De twee mannen worden verdacht van betrokkenheid bij de drone-incidenten in Denemarken. het schip heet Boracay en vaart onder de vlag van Benin. Het ligt al enkele dagen voor de Franse westkust voor anker. De Boracay staat op de zwarte lijst van de EU van schepen waarmee Rusland sancties probeert te omzeilen. De tanker was onderweg van de Russische oliehaven Primorsk aan de Baltische Golf naar India met 750 duizend vaten ruwe olie, en zou instructies van de Franse marine hebben genegeerd en niet de juiste papieren kunnen tonen.

     Inkomsten uit de export van olie en gas zijn de belangrijkste bron van inkomsten voor Rusland, dat daarmee de oorlog kan financieren. Trump overweegt nu de levering van lange-afstand Tomahawk-kruisraketten aan Oekraïne. Die hebben een bereik tot 2500 kilometer, waarmee een groot deel van de energie-infrastructuur - raffinaderijen, pijpleidingen en energiecentrales - van Rusland kan worden uitgeschakeld. Vooruitlopend daarop besloot Trump vandaag om de informatie over langeafstandsdoelen in Rusland te gaan delen met Oekraïne.

Dag van wolken en zon met lichte wind uit het zuiden en een temperatuur van 16,5 graden. Ik maak een afspraak met de installateur voor de jaarlijkse servicebeurt van onze cv-installatie. Daarna rijd ik naar Leerdam om oogfundusfoto's te laten maken voor de contrôle van mijn ouderdomsdiabetes. Naar het begin van dit kwartaal

Vrijdag 03-10-2025

In september was er een verdere stijging van de gemiddelde temperatuur in de lagere atmosfeer van de aarde, gemeten door satellieten. Van +0,39 graden in de maand augustus naar +0,53 graden ten opzichte van de periode 1991 - 2020. Hm, zoveel had ik niet verwacht. De opwarmingstrend over de periode 1979 - 2025 blijft +0,16 graden per 10-jaar, te splitsen in +0,22 graden boven landmassa's en +0,13 graden boven de oceanen. De kans op een afkoelende La Niña in het laatste kwartaal van 2025 lijkt groter te worden. 'A transition from ENSO-neutral to La Niña is likely in the next couple of months, with a 71% chance of La Niña during October - December 2025', zei het Climate Prediction Centre van de NOAA vorige maand.

In Moldavië liep het goed af. Daar won de pro-Europese regeringspartij de parlementsverkiezingen, maar of het dit weekeinde in Tsjechië goed afloopt? Daar dreigt een verkiezingsoverwinning van multimiljonair en rechtspopulistische oud-premier Andrej Babis. Hij wil de belastingen verlagen, de klimaatmaatregelen afschaffen en minder steun aan Oekraïne geven. Mogelijk heeft hij voor een meerderheid de steun nodig van de extreemrechtse SPD, die referenda eist over het EU- en NAVO-lidmaatschap en de Oekraïense vluchtelingen het land uit wil zetten. Er is, anders dan in Hongarije en Slowakije, een rem op al te rechtse plannen vanwege een riante meerderheid voor de huidige, pro-Europese regeringscoalitie in de senaat van het land. Dat kan in Praag echter ook tot een permanente impasse leiden zoals in meerdere EU-landen (o.a. Frankrijk en ons eigen land).

Vannacht loopt de termijn af voor Hamas om in te stemmen met het 20-puntenplan van Trump voor Gaza. Zoals verwacht zijn er tegenstellingen binnen de terreurbeweging. Het militaire deel van Hamas vreest dat als het de resterende Israëlische gijzelaars vrijlaat, Israël de oorlog weer zal hervatten. Dan zou de beweging zijn voornaamste troefkaart in één keer kwijt raken. Een lastig dilemma. De leiding vraagt nu om meer tijd om op het voorstel te reageren.

     In De Volkskrant van vandaag verwacht Rob Vreeken dat Hamas niet veel anders rest dan een antwoord met voorwaarden. Dus een 'ja, mits' of een 'nee, tenzij'. Dat impliceert verder onderhandelen, niet onredelijk, maar die optie gaven Trump en Netanyahu niet. Bij de presentatie in Het Witte Huis wekten ze 'de stellige indruk er niet over te peinzen nog maar één komma' te willen wijzigen. Hun voorstel is de facto een dictaat dat, wanneer het niet in zijn huidige vorm wordt aanvaard als afwijzing wordt opgevat. ‘De hel zal losbreken’, zei Trump immers. Misschien is dat de bedoeling, want het levert Netanyahu een zeer gewenst groen licht om zijn genocide voort te zetten en de uitdrijving van de Gazanen te voltooien. 

Vannacht viel regen, vanmorgen is het grijs bewolkt en droog. We krijgen een bouwkundige inspectie van ons gebouw, die moet leiden tot een meerjarenonderhoudsplan van de VVE. Het is een essentieel element van goed VVE-beheer en onder andere een voorwaarde bij banken voor het verstrekken van een hypotheek. Dat is voor toekomstige bewoners van belang. Naar het begin van dit kwartaal

Het regenfront van ex-orkaan Humberto trekt vanmorgen over ons land. (radar: Weeronline)

Zaterdag 04-10-2025

Er valt vannacht veel regen; ongeveer 15 mm. Vanochtend regent het nog zoals je hierboven kunt zien en er stond een krachtige wind Bf 6, maar die neemt alweer af. Het KNMI stelt wel code geel in voor windstoten in het hele land. Het is bewolkt maar na half elf komt de zon tevoorschijn.

     Het gaat om de restanten van ex-orkaan Humberto. Op de Atlantische Oceaan heeft een kerndepressie bij de Kaapverden 40 tot 60 procent kans op cyclonale ontwikkeling. Helemaal westelijk op de MetDesk WX-weerkaart van Europa verschijnt op de Atlantische Oceaan ex-orkaan Imelda als extra-tropische storm. Of zij ook Europa gaat halen is nog niet zeker. Op de orkaanwebsite van NOAA staat: 'The U.S. government is closed. However, because the information this website provides is necessary to protect life and property, this site will be updated and maintained during the federal government shutdown.'

Er lijkt schot te komen in het stoppen van de ellendige Gaza-oorlog. Toch is het een dubbeltje op zijn kant. Gisteravond kwam Hamas met zijn antwoord op het 20-puntenplan van Trump: de beweging is bereid om meteen alle Israëlische gijzelaars vrij te laten in ruil voor 2000 vrij te laten Palestijnen, maar wil praten over andere punten. Trump was ermee ingenomen, want op zijn  op zijn Truth Social schreef hij. 'I believe they are ready for a lasting PEACE. Israel must immediately stop the bombing of Gaza'. Over het inleveren van al hun wapens, zoals in het voorstel staat, zegt Hamas niets.

     De internationale reacties zijn vanmorgen positief. Trump riep Israël anderhalf uur na het antwoord van Hamas al op tot een onmiddellijk staakt-het-vuren. Netanyahu richtte zich in zijn reactie puur 'op het uitwerken van de eerste fase van Trumps plan, de onmiddellijke vrijlating van alle gijzelaars door Hamas'. Over een staakt-het-vuren zei hij niets, maar de Israëlische legerradio meldt dat de IDF al opdracht ontving de aanvallen in Gaza-stad af te schalen en alleen nog defensieve operaties uit te voeren. Toch doet Israël ook vandaag aanvallen in Gaza. Midden-Oostenexpert Paul Aarts zegt tegen NU.nl dat de Israëlische  bezetting op een andere manier simpelweg door zal gaan en dat het 20-puntenplan de Palestijnen nauwelijks soelaas zal bieden. 'Maar Trump kan dat niets schelen. Hij wil claimen dat hij vrede heeft gesloten. Dan heeft hij weer een stapje gezet richting de Nobelprijs voor de Vrede'. De onderhandelingen over een definitief akkoord gaan morgen van start in Egypte. Delegaties van Israël en Hamas zijn onderweg of al aangekomen, melden Israëlische en Arabische media.

Al dagen geniet ik van het boek 'Perfect Symmetry' (1985, Simon & Schuster) van de fysicus Heinz R. Pagels, dat ik antiquarisch via Boekwinkeltjes.nl op de kop tikte in de vertaling van Govert Schilling: 'Volmaakte Symmetrie' (1988, Contact). Helaas overleed Pagels in 1988 door een tragische val bij het bergbeklimmen. Hij was een begenadigd uitlegger van de razend moeilijke zaken in de elementaire fysica zoals het belang van symmetrieën, de associatie van velden en quantumdeeltjes, en de noodzaak van het bestaan van anti-materie. Elke dag tien pagina's; dan moet ik stoppen.

's Middags haalt de westenwind verder aan. Een tijdlang is het ook hier stormachtig, windkracht 8. De enorme kroon van de esdoorn aan de overkant schudt wild heen en weer. Vooral in de noordelijke helft van het land trekken regenbuien over. De harde windstoten zorgen voor omgewaaide bomen, honderden uitgevallen vluchten op Schiphol en andere schade. Even na drie uur valt ook bij ons een korte, felle bui. Daarna schijnt de zon weer. Er zal ergens een regenboog zijn. Naar het begin van dit kwartaal

Oostende, Mercatorhaven. Extra beveiliging voor de genua.

Zondag 05-10-2025

Uiteindelijk viel er gisteren bij ons bijna 18 mm regen. Amy c.q. ex-orkaan Humberto werd bovendien een echte storm; tussen 5 en 6 uur gistermiddag woei het in IJmuiden een uur lang gemiddeld windkracht 9. Het is de vierde storm dit jaar en de tweede herfststorm. Enkele tientallen kilometers uit de kust bij Zandvoort woei vannacht een tankschip met stookolie van zijn anker en dreigde in een windmolenpark te drijven. Rond 23.15 uur lukte het de Kustwacht om een sleepverbinding te maken met de tanker. Het schip wordt nu naar een veilige plek gesleept en op positie gehouden.

     Ook vanochtend buien, maar minder wind. Door de harde stormwinden van gisteren zijn er vandaag her en der langs de kust problemen met opgestuwd zeewater, met name langs de Waddenkust en in Vlaardingen aan de Nieuwe Waterweg. Even na half elf rijden we af: ruim 210 kilometer op en neer naar Oostende. Onze route is over A27 langs Breda, dan Antwerpen en Gent. Af en toe voelen we flinke windstoten en bemoeilijken korte slagregens het zicht. Op de A27 zien we dat de weg aan de andere kant dicht is bij knooppunt Hooipolder; we zullen dus een andere route terug moeten nemen. Er zijn geen files op de ringweg Oost rond Antwerpen. Voor onderweg heeft Anna een thermoskan warme koffie en boterhammen.

     Om kwart voor één zijn we in Oostende bij de Mercatorhaven. Het is druk in de binnenstad. Inmiddels schijnt de zon maar nog steeds staat die harde westenwind door. De beide parkeerplaatsen aan de Kapellenbrug voor zeilers die hun boot willen uit- of inladen zijn bezet door de vrachtbussen van marktkooplui. Je mag er maximaal een halfuur staan maar die bussen staan er uiteraard al veel langer. Met enige moeite manoevreer ik ons autootje erachter en leg een briefje achter de voorruit waarop staat dat we spullen uit onze boot komen halen. De buren van het schip naast ons zijn er niet. Onze Dulce ziet er van alle regens schoon uit. Meteen vinden we de achtergelaten autopapieren in de binnenzak van een jasje. Dat is alvast in orde. Dan bind ik met een extra lijn de genua flink vast, zodat er nóg minder kans is op afrollen door harde wind. Want die valt ook hier in de haven af en toe hard uit.

     Voor de terugweg kiezen we een andere route in verband met de stremming bij Hooipolder. Over de A34 en de westkant van de Antwerpse ring en dan via Zelzate, Bergen op Zoom en Dordrecht. De route die Michel onlangs nam toen hij en Barbara ons kwamen ophalen. Het is een wat langere maar tevens een rustiger route. Dit keer met meer zon dan vanmorgen, maar ook met enkele filnke buien. Om half vijf thuis, een dikke vijf uur rijden maar we hebben onze autopapieren weer en een zorg minder over de boot.

Voor de derde keer is er in Amsterdam een massaal Rode Lijnprotest tegen de genocide van Israël in Gaza. De twee vorige keren namen er 100.000 resp. 150.000 mensen aan deel. Volgens de organisatoren waren het er nu zeker 250.000. 

Maandag 06-10-2025

Toch even kijken, dacht ik, toen het bericht hierboven op FB zag staan. Dat was mede omdat het FB-account JAMES WEBB SPACE TELESCOPE waarop het stond, niet een onzin-account is. De leden kunnen er berichten op zetten over de ruimtetelescoop en zijn talrijke ontdekkingen. Maar de Turkstalige meneer Arcan Serifoglu, die het plaatste, is duidelijk op sensatie uit. Waar gaat het om? Op 1 juli 2025 ontdekte een automatisch programma dat naar aardscheerders speurt een object op 670 miljoen kilometer dat het binnenste deel van ons zonnestelsel binnenvloog. Na het bepalen van zijn baan bleek het inderdaad een interstellaire komeet die kreeg de naam 3I/ATLAS, omdat het tot dusver het derde object is, waarvan kon worden vastgesteld dat het van buiten het zonnestelsel komt. Vandaar '3I'. 'ATLAS' is de afkorting van het Asteroid Terrestrial-impact Last Alert System (ATLAS) station at Río Hurtado, Chil1, dat aardscheerders opspoort. De beide eerdere lichamen uit de diepten van het heelal waren de sigaarvormige  1I/ʻOumuamua in 2017 en 2I/Borisov in 2019. 3I/ATLAS zal de aarde niet treffen; hij komt niet dichter bij de aarde dan een afstand van 270 miljoen kilometer en viegt dus helemaal niet 'towards earth'. Het is een actieve komeet met een solide ijskern, met een diameter ergens tussen 320 meter en 5.6 kilometer, en een coma, dat wil zeggen een wolk van gas en ijs dat uit de kern ontsnapt door de warmtestraling van de zon, ook al is die ver weg.

     Dus geen buitenaards ruimteschip. De komeet volgt een wijde bocht als een hyperbool om de zon heen maar hij vliegt te snel om ingevangen te worden door de zwaartekracht van de zon. Men heeft berekend dat hij uit de richting komt van de kern van de Melkweg. De astronomen denken verder dat hij ouder is dan onze zon en zijn planeten (ca. 5 miljard jaar); men schat zijn leeftijd op 7,6 tot 14 miljard jaar, zijnde de leeftijden van de sterren in het centrum van de Melkweg.

     Toch waren er meer speculaties. Op 16 juli 2025 publiceerde Avi Loeb samen met astronomen van het Initiative for Interstellar Studies een artikel 'Is the Interstellar Object 3I/ATLAS Alien Technology?'. Overigens als een pedagogische oefening, omdat 'this object could be technological, and possibly hostile as would be expected from the 'Dark Forest' resolution to the 'Fermi Paradox''. Het 'Dark Forest' is de dichtbevolkte kern van de Melkweg met zeer oude sterren en sterrenstelsels. Loeb en zijn groep kregen een storm van kritiek op hun artikel. Al eerder overwoog Loeb dat de sigaarvormige 1I/ʻOumuamua ook een buitenaards ruimteschip zou kunnen zijn. Op zijn blog schreef Loeb later over zijn hypothese: 'the most likely outcome will be that 3I/ATLAS is a completely natural interstellar object, probably a comet'.

Het is vandaag bewolkt met af en toe wat hele lichte miezer. We gaan voor het eerst na de zomer weer naar de sportschool. Vijf maanden geen sport, het is te merken. Ik zet alles een kwart lager. Dat bouw ik de komende weken wel opnieuw op. Goed dat we die discipline weer starten. Van mijn huisarts krijg ik de uitslag van de oogfundusfoto's van vorige week: 'Geen zichtbare retinopathie'. Mooi zo, mijn ouderdomssuiker is blijkbaar goed gereguleerd en tast de bloedvaten van mijn netvliezen nog niet zichtbaar aan. Naar het begin van dit kwartaal

Links de golffunctie van een quantumdeeltje met energie E. De muur heeft een hogere energie Epot dan het deeltje (anders zou het er overheen kunnen) Vanwege E < Epot moet het deeltje in de muur dalen en krijgt het aan de andere kant een lagere amplitud

Dinsdag 07-10-2025

Vandaag krijgen de Amerikaanse fysici John Clarke, Michel J. Devoret en John M. Martinis de Nobelprijs voor natuurkunde. Ze krijgen hem voor hun onderzoekswerk naar het tunneleffect in de quantummechanica. Iets dat in de klassieke natuurkunde onmogelijk is, kan wel in het microdomein van de quantumfysica. Dat komt omdat die 'statistisch' van aard is en werkt met waarschijnlijkheden. Al is de kans miniem, een deeltje kan toch aan de andere kant van een dikke muur opduiken omdat zijn golffunctie nooit nul wordt. Dat heeft alles te maken met het onzekerheidsbeginsel van Heisenberg uit 1927. De vraag bleef altijd of het effect beperkt was tot het microniveau van de quantumdeeltjes, of dat het ook in onze macrowereld gold. De drie onderscheiden fysici bewezen dat pas in 1985 met behulp van een stroomcircuit van supergeleidend materiaal, dat onderbroken werd door een niet-geleidend stuk. Tot ieders verbijstering liep de stroom gewoon door alsof er geen barrière was. Hoewel niemand het begreep werd de quantumfysica al decennialang op grote schaal gebruikt bij onder andere mobiele telefoons, computers, camera's, glasvezelverbindingen. De ontdekking door de drie gehonoreerde fysici gaf een grote impuls aan de ontwikkeling van quantumcomputers. Maar begrijpen? Dat doet niemand.

Vandaag een tamelijk aangename dag, 18 graden, nauwelijks wind meer en soms wat zon. Ik tref vanmorgen een website die door Rijkswaterstaat, de waterschappen en dergelijke werd opgezet: 'Leven met water'. Daar zit een pagina in over hoe je je kunt voorbereiden op wateroverlast. Sindsdien peins ik erover om de voorzieningen voor een waterkerend schot aan te brengen bij onze voordeur. Dat is de enige plaats waar een watervloed van om en nabij een halve meter binnen zou kunnen dringen. Nu zit het bij ons zo dat ons gebouw weliswaar op dijkhoogte staat, maar wij wonen op de begane grond. Je mag echter verwachten dat de coupure van Buiten de Waterpoort bij hoog water in de Merwede ruim tevoren afgesloten wordt, net als andere openingen in de stadswal zodat de binnenstad niet onder loopt, maar je weet het maar niet. Anna vindt het niet nodig. Ik ga toch eens uitzoeken wat de aanleg van zo'n schot kost. In elk geval komt er een droge periode aan. De komende tien tot veertien dagen geen regen. Voor vanavond kookt Anna ouderwetse erwtensoep met rookworst en speklapjes. Naar het begin van dit kwartaal

De electrische veerponten van Riveer bij Buiten de Waterpoort. Er achter de Merwede,

Dinsdag 08-10-2025

Trump is er toch niet van overtuigd om aan Oekraïne Tomahawk-kruisraketten te gaan leveren. Na zijn eerdere toezegging vreest hij nu opeens escalatie. De man is volkomen onbetrouwbaar en dat is ernstig. Het ISW suggereert dat hij onder de indruk raakte van de laatste uitspraken van Poetins woordvoerder Peskov, die eergisteren zei dat het sturen van Tomahawk-kruisraketten naar Oekraïne 'een ernstige escalatie' zou betekenen. Hij wees erop dat deze rakettten kernladingen kunnen dragen. Een paar dagen eerder had Poetin zelf al gewaarschuwd dat 'de positieve trend in de verhoudingen met de VS' zou stoppen, maar dergelijke 'rode lijnen' stelde het Kremlin ook al bij eerdere leveringen van raketten met kortere dracht zonder gevolgen liet passeren.

     In zijn huidige toestand is de oorlog in een andere fase gekomen. De strijd aan de fronten is gestagneerd, daar kan geen van beide partijen een beslissend offensief uitvoeren. Het front is een brede, vage zône geworden, las ik ergens, waar de partijen met drones elkaar optimaal in de gaten kunnen houden en aanvallen snel kunnen pareren. De soldaten durven slechts in kleine groepjes het gebied in. Dus kiezen de partijen een andere koers en grijpen naar lange-afstandwapens: kruisraketten en grotere drones, waarmee ze pogen de vitale infrastructuur voor de leverantie van brandstof en materieel te vernietigen (Oekraïne) of de bevolking met terreurbombardementen op steden en energiecentrales murw en oorlogsmoe te maken (Rusland). De Tomahawks zijn met een bereik van 2500 kilometer voor Kyiv derhalve essentieel. Door de vernietiging van oliedepots met langeafstand-drones kampt Rusland nu al met een brandstoftekort van 20 procent, melden diverse nieuwsbureaus. Volgens door BBC geverifieerde video’s staan er lange rijen bij benzinestations in het land.

     Wat doet Europa nu Trump geen Tomahawks leveren zal? Springen de EU en de NAVO in het gat? Nee. De Duitse Taurus-kruisraket zou een alternatief zijn. Die heeft een bereik van 500 kilometer; overigens beduidend minder dan de Tomahawk. Zelensky vraagt er al jaren tevergeefs om. Frankrijk en het VK leverden wel dergelijke wapens. De SPD was en is mordicus tegen; de partij wil geen escalatie. Oekraïne lijkt zeer recent erin te slagen om zélf lange-afstandraketten te maken, zoals de Flamingo kruisraket. Die zou doelen op 3000 kilometer kunnen raken en eind van dit jaar tegen Rusland ingezet gaan worden. Dan kan men er 50 per maand maken.

Stil en grijs bewolkt, deze dag, met soms wat miezerregen. Temperatuur op het middaguur 15,4 graden. Anna gaat naar het stadhuis voor de vernieuwing van haar paspoort. 's Middags rijden we naar de beddenwinkel van slaapspecialist Okhuizen in Leerdam. Een zeer klantvriendelijke zaak, volgens kenners. Dat blijkt te kloppen. We willen na bijna vijftien jaar van ons tweepersoonsbed af voor twee éénpersoonsbedden, waar je tussendoor kunt lopen. Binnen een uur waren we er uit, eenvoudige Aupings, electrisch verstelbaar, met koudschuim matrassen. Waarschijnlijk onze laatste bedden in deze wereld. Over een week of zes kunnen ze er zijn. De firma zal eerst ons oude bed afvoeren met de matrassen. Daarna moet er eerst nieuwe vloer in de slaapkamer en dan pas de nieuwe bedden. Voor de kerst kan het in orde zijn. Naar het begin van dit kwartaal

De gele lijn waarachter Israël zich in eerste in stantie zal terugtrekken. Kaart van Trump op Truth Social.

Donderdag 09-10-2025

Het nieuws wordt vanmorgen overheerst door de aangekondigde vredesdeal tussen Hamas en Israël in Gaza, en de eerste fase die dit weekeinde moet ingaan. Dan worden alle resterende gijzelaars vrijgelaten. In ruil daarvoor zou Israël 250 levenslang gestrafte Palestijnse gevangenen en 1.700 gevangen inwoners van Gaza vrijlaten en weer hulp toelaten tot het gebied. Trump kreeg in Washington tijdens een persconferentie een briefje met het nieuws uitgereikt en kon het trots aankondigen. Hij zei dat hij 'zojuist een briefje overhandigd kreeg van minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio, waarop staat dat we dicht bij een deal zijn en dat ze me daar snel nodig zullen hebben'. De situatie is nog onoverzichtelijk.

     Vanmiddag om 16 uur NL-tijd zal het Israëlisch kabinet bijeen komen om de deal te bekrachtigen, maar later zegt de extreemrechtse Israëlische minister van Financiën Bezalel Smotrich dat hij de vredesdeal niet zal steunen en dat 'Hamas moet worden vernietigd nadat alle gijzelaars zijn vrijgekomen'. De correspondent van De Volkskrant in Israël zegt zelfs dat Netanyahu na het vrijlaten van de gijzelaars het vredesplan alsnog kan laten mislukken. Die optie noemde ik ook een paar dagen geleden. Wat daar eveneens op wijst is dat het kabinet van Israël vanmiddag alleen zal stemmen over fase één, de vrijlating van gijzelaars en gevangenen, en niet over het volledige akkoord. Dus als dat inderdaad zo is, dan snap ik wel dat de BBC-correspondent verwacht dat het hele kabinet van Israël zeker met deze fase zal instemmen. En niet meer dan dat. De gijzelaars zijn straks bevrijd en de regering in Jeruzalem houdt de handen vrij om de genocide gewoon door te zetten, alsof het zo bedoeld was, en Trump heeft verder niets bereikt. Ik vermoed dat hij een zeperd haalt.

     Overigens geldt de scepsis over het akkoord ook de verdere medewerking van Hamas. Velen denken dat de beweging niet bereid zal zijn tot de vereiste totale ontwapening in fase twee en de komst van een internationaal bestuur voor Gaza, dat onder curatele staat van de onberekenbare Trump. De instemming met fase één kan meerdere motieven hebben. De terugkeer van bijna 2000 strijders uit Israëlische gevangenschap is er een van. Hamas was duidelijk met zijn rug tegen de muur gezet. Mogelijk was de waarde van de gijzelaars afgenomen, omdat de terreurbeweging niet meer in staat was hun gevangenschap in het verwoeste Gaza veilig te continueren. Tenslotte zouden de Arabische financiers zoals Qatar en bevriende staten als Egypte en Turkije hebben gedreigd hun onontbeerlijke steun te staken, als Hamas niet zou meewerken.

Vandaag wordt de Nobelprijs voor de Literatuur 2025 toegekend aan de Hongaarse auteur László Krasznahorkai (1954). Ik ken zijn werk (nog) niet, maar had erover gelezen en een halfjaar geleden zijn laatste roman gekocht: 'Herscht 07769' uit 2021 (Ned. vert, 2023, Wereldbibliotheek).

We hebben een grijze dag zonder wind. 's Ochtends schijnt een enkele keer de zon. Met 19 graden is het wat warmer dan gisteren, maar vanaf nu zal het kouder worden. Zoals ieder jaar voorspellen weer heel wat lieden een strenge winter voor 2025/2026. Bijvoorbeeld weerman Dennis Wilt van de 538 Ochtendshow. Volgens hem is de kans op streng winterweer dit jaar groter dan normaal. Radio-dj Tim Klijn van 538 ziet het aan de vele eikels aan de bomen. Die wijzen op een strenge winter. Weerman Wilt vindt dat onzin en dat is het ook. Maar 'andere signalen zijn best wel serieus dat we hoge drukgebieden krijgen in de buurt van Scandinavië. Dat zorgt ervoor dat bij ons de wind uit een oostelijke richting gaat komen, met hele koude lucht afkomstig uit bijvoorbeeld Rusland. En ja, dat kan best een mooie periode van winterweer worden'. Kan wel, hoeft niet.

     Sinds we gisteren nieuwe bedden hebben gekocht staat Facebook bij mij vol advertenties voor bedden en beddengoed. Hoe is dat mogelijk? Word ik afgeluisterd door mijn laptop? Anna zegt dat zoiets vaker gebeurt. Tja, ik heb wel via Google naar beddenwinkels gekeken. Dat moet het zijn. Naar het begin van dit kwartaal

Vrijdag 10-10-2025

Op dit moment circuleren er geen orkanen op de noordelijke Atlantische Oceaan maar wel twee stormen, Jerry bij de Bovenwindse Eilanden en Karen opmerkelijk hoog in het noordoosten. Beide leveren in de prognoses geen problemen op; ze komen nergens aan land en blijven op de oceaan. Karen is intussen een subtropische storm geworden. Misschien bereiken de restanten Europa nog na het weekeinde. De voormalige orkaan Imelda is in elkaar gezakt en heeft ons continent niet gehaald.

Gelukkig krijgt Trump de Nobelprijs voor de Vrede 2025 niet. Die beschamende keus bleef de wereld bespaard. Misschien heeft het Nobelcomité gedacht dat het niet slim is om de prijs nu al aan de Amerikaanse president te geven, zodat hij zich het komend jaar mogelijk extra voor de wankele vrede blijft inspannen om in 2026 opnieuw een kans te maken. Maar zo zat het niet, lees ik, het Nobelcomitë zou de prijs al vóór het rommelige vredesplan tussen Hamas en Israël hebben toegewezen aan de Venezolaanse oppositieleider María Corina Machado voor haar niet-aflatende strijd voor democratie en tegen de dictatuur van Maduro.

     Intussen is in Gaza het staakt-het-vuren van de 1e fase van het vredesplan ingegaan. De IDF kondigde om elf uur Nederlandse tijd aan dat het zich had teruggetrokken achter de afgesproken gele lijn. Veel Palestijnen keren terug naar hun verwoeste steden in het noorden. Nu zal Hamas binnen 72 uur alle levende en dode gijzelaars moeten vrijlaten.

Vanochtend eerst zon, maar al gauw drijft bewolking binnen. Ik heb zo'n ochtend dat van alles mis gaat. Op de sportschool blijkt dat ik mijn toegangspasje vergeten ben. Dan kun je niet inloggen op het biocircuit. De code weet ik na vijf maanden niet meer, dus terug naar huis, want ik wil vandaag echt sporten. Thuis blijkt dat het pasje in een andere jas zit, de jas die ik vorige keer aan had. Tweemaal het biocircuit en weer naar huis. Thuis blijkt dat ik mijn telefoon bij SportCity liet liggen. Dus weer op en neer. Gelukkig ligt hij er nog. Ondertussen merk ik aan mijn rijgedrag dat ik gestressd raak. Mijn vader had dat vroeger ook wel; mijn moeder noemde dat in het Fries 'rimpen'. 'Jelle, do bist wer rimpen'. Dan stootte hij in zijn haast dingen om, sneed zich bij het scheren, vergat van alles en reed te hard.

     We zijn er nog niet. Sinds vanmorgen doet onze televisie het niet. Na de sport ga ik ermee aan de slag. De televisie c.q. de mediabox van onze glasvezelprovider Odido blijkt zomaar opeens niet meer te zijn verbonden met ons WiFi-account van Odido. Ik loop eerst de gebruikelijke zaken na: aan/uitzetten van de mediabox en resetten van de Wifi-router helpen vaak, maar nu niet. Het devies luidt: rustig blijven, niet stressen. Ik bel de helpdesk van Odido en tref een eveneens rustige jongeman. Hij ziet twee oplossingen: (1) de oude Ziggo-kabel in huis gebruiken (die ligt er nog), of (2) het WiFi-signaal opnieuw instellen. Er gaat me een licht op. Ik dacht al sinds we in Gorcum terug zijn af en toe bij mezelf de televisie direct via die oude kabel te verbinden met de router. Dan krijg je een beter signaal dan via WiFi. Zo gezegd, zo gedaan, het effect is indrukwekkend: de tv springt meteen aan en de beeldkwaliteit is veel beter dan eerst. Grappig: ook hij weet niet waarom het WiFi-signaal eigenlijk uitviel. Naar het begin van dit kwartaal

In alle vroegte (foto van gisterochtend).

Zaterdag 11-10-2025

Gisterochtend maakte het CPB de doorberekening openbaar die het samen met het PBL heeft verricht van de verkiezingsprogramma's van tien partijen. PVV, SP, Partij voor de Dieren, FvD en Denk dienden hun programma's niet in. De uitkomsten tonen een duidelijk beeld: de uitgaven voor defensie stijgen sterk om de NAVO-norm te gaan halen en dat gaat vooral ten koste van de gezondheidszorg. Niet best in een tijd van dubbele vergrijzing (meer ouderen en relatief meer ziekte). De meeste partijen laten de halvering van het eigen risico niet doorgaan; VVD, CDA en Ja21 verhogen het zelfs. Dat zal tot aan de verkiezingen aardige debatten opleveren, want alleen GL-PvdA en BBB laten de halvering intact. Zes partijen verhogen de eigen bijdrage aan de verpleeghuiszorg en zeven partijen bezuinigen op het basispakket door er geen nieuwe medische behandelingen meer in op te nemen. CPB-directeur Pieter Hasekamp waarschuwde al direct dat deze keuze op langere termijn grote consequenties heeft voor de toegankelijkheid van de zorg voor lage inkomens, en voor de kwaliteit van de Nederlandse gezondheidszorg. Het volk heeft op 29 oktober dus echt iets te kiezen.

     NOS Nieuws komt met een vergelijkbare analyse wat betreft het klimaatbeleid van de partijen die aan de doorrekeningen meededen. Ook daar constateren CPB en BPL een duidelijke links/rechts-tegenstelling. 'Vooral linkse en progressieve partijen willen meer doen om de Nederlandse klimaatdoelen te halen. Middenpartij CDA doet dit in mindere mate. BBB en JA21 kiezen er juist voor om minder in te zetten op klimaat dan het huidige kabinet'. Na ons de zondvloed.

Trump trok zich in januari, op de eerste dag van zijn tweede termijn, terug uit de Parijse Klimaatakkoorden van 2015, waarmee de wereld belooft de opwarming liefst beperkt te houden tot 1,5 graden boven pre-industrieel niveau. Klimaatmaatregelen in de VS worden ingetrokken. Maar hij doet meer. Hij valt zelfs het klimaatbeleid van andere landen aan. Gisteren dreigde de VS met sancties tegen landen die volgende week op de vergadering van de International Maritime Organisation (IMO) vóór klimaatafspraken stemmen op het gebied van de wereldwijde scheepvaart. De ledenlanden stemmen dan over het zogenoemde Net Zero Framework (NZF), dat als doel heeft de wereldwijde uitstoot van CO2 door de sector te verminderen. De scheepvaartsector is verantwoordelijk voor 3 procent van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen. Het zijn met name grote oliebedrijven en vervoerders van olie die dwarsliggen bij de nieuwe maatregelen, zoals Frontline uit Cyprus en Bahri uit Saoedi-Arabië, schreef Reuters in augustus.

     Pikant is dat de Koninklijke Vereniging van Nederlandse Reders (KNVR) zich eerder achter het voorstel schaarde en dat Nederland een van de landen is die in april van dit jaar instemden met een voorlopige versie van het NZF. Bij de sancties gaat het bijvoorbeeld om het weren van in die landen geregistreerde schepen uit Amerikaanse havens en het opleggen van boetes. Ook politici en beleidsmakers die zich ‘achter het activistische klimaatbeleid' scharen, kunnen mogelijk strafmaatregelen verwachten zoals visumbeperkingen. Wat gaat onze demissionaire regering volgende week stemmen?

Het is een dag die zijn grijsheid niet verliest. Geschikt als 'technische dag', zei ik vroeger en ging wat klussen. Dus ook vandaag. Ik loop naar de Praxis en koop 5 meter internetkabel. Die moet de mediabox van de televisie op onze slaapkamer direct verbinden met de glasvezelrouter van Odido. Hij krijgt zijn signaal nu draadloos via de WiFi van de glasvezelprovider. Anders dan de kabel in de woonkamer kan de oude Ziggo-kabel hier geen dienst doen, want er zit een ander soort eind aan. Een F-connector, die hoort bij een coaxkabel en ik wil een UTP-connector. De coaxkabel loopt door de muur en de gang naar de meterkast, waar de router staat. Het kost enig vernuft om hem te verwijderen en de UTP-kabel door de gaten te trekken, maar het lukt. Het tv-beeld blijkt nauwelijks beter geworden dan via WiFi. Ik zie het althans niet. Je kunt niet alles hebben. Naar het begin van dit kwartaal

Zondag 12-10-2025

Sinds het begin van het weblog, dus al bijna twintig jaar, houd ik op een aparte locatie op de homepage de belangrijkste kengetallen van het veranderend klimaat bij. Het gaat bijvoorbeeld om de laatste gegevens over de CO2- en methaan-concentraties in de atmosfeer, die gemeten worden door het Mauna Loa observatorium op Hawaii, en de gemiddelde wereldoppervlaktetemperatuur, de gemiddelde zeespiegelstijging sinds 1993, de minimum-omvang van het arctisch zee-ijs en de mate van opwarming van de oceanen sinds 1955. Die ontleen ik aan Amerikaanse wetenschappelijke sites zoals de 'Trends in Greenhouse Gases' van NOAA (hierboven) en de 'Climate Change Vital Facts' van NASA. Een belangrijke reeks om gobal warming bij te houden. Maar dat kan nu niet meer. De websites worden niet meer bijgehouden dankzij de shutdown van de overheid door een halsstarrige Trump. De wereld vaart blind de toekomst in. De bezuigingen op de gezondheidszorg voor miljoenen Amerikaanse burgers is belangrijker.

     De shutdown duurt nu 11 dagen. Drie shutdowns duurden langer: 21 dagen in 1996 onder Clinton, 16 dagen in 2013 tijdens Obama en 35 dagen in 2018/2019 onder Trump 1. Er is geen enkel uitzicht op een akkoord tussen Democraten en Republikeinen. Ondertussen ontsloeg Trump 4000 ambtenaren, vooral bij de ministeries van Financiën en Volksgezondheid. Dat gebeurde nooit tijdens de eerdere shutdowns, maar de president wil de Amerikaanse overheid in snel tempo kleiner maken. Amerikaanse vakbonden stellen dat de ontslagen tijdens een shutdown illegaal zijn en hebben een zaak aangespannen. Een rechter buigt zich komende woensdag er over.

We houden een rustige zondag. Ook vandaag is het overwegend bewolkt met een enkele keer zon. Het wordt 18 graden. Vanavond eerst Nederland - Finland en later het eerste politieke debat op RTL voor verkiezingen van 29 oktober. In de plaats van Wilders komt Jetten. Naar het begin van dit kwartaal

Verdeling van de verschillende rotaties van 13 miljoen sterrenstelsels over de hemel, gemeten door de DESI Legacy Survey. Bij het Goods-S veld roteren een groot aantal stelsels met de klok mee (afb: Monthly Notices)

Maandag 13-10-2025

In De Volkskrant van vorige week poetst de wetenschapsredacteur George Van Hal weer eens de theorie op dat het universum is ontstaan in een zwart gat. De aanleiding is wel curieus: 'Wie naar het recente wereldnieuws kijkt, kan soms het gevoel bekruipen dat we zijn afgedaald in een diep, zwart gat', schrijft Van Hal, maar de echte aanleiding ligt in recente observaties van de James Webb Ruimtetelescoop (JWST). Daaruit blijkt dat de meerderheid van de spiraalsterrenstelsels in onze kosmos dezelfde kant op draait. Ze zouden dezelfde draairichting hebben meegekregen als het oorspronkelijke zwarte gat, dat ook in één richting ronddraait. Die gedachte werd ontleend aan een artikel uit februari van dit jaar in het prestigieuze blad Monthly Notices of the Royal Society: 'The distribution of galaxy rotation in JWST Advanced Deep Extragalactic Survey'. De JWST verricht de laatste periode baanbrekende observaties van het hele vroege heelal van ongeveer 13 miljard jaar geleden. Daar ontdekte men verrassend volwassen sterrenstelsels met een zeer hoge roodverschuiving. In surveys van het diepe heelal niet ver van de galactische pool van ons Melkwegstelsel bleek dat het aantal spiraalsterrenstelsels dat in tegengestelde richting aan het Melkwegstelsel draait ongeveer 50 maal groter is dan het aantal dat met de spiraal van de Melkweg mee draait.

     Het idee dat de oerknal ontstond in een zwart gat wordt uitgewerkt in mei 2025 in de Physical Review D en vond al eerder zijn weg naar meer populaire publicaties als deze in Space.com: 'Is our universe trapped inside a black hole? This James Webb Space Telescope discovery might blow your mind'. Maar waar komt het oer-zwarte gat vandaan, waar ons universum in zou zijn geboren? De gedachte is niet nieuw. Eigenlijk is het een variant op het idee van de oerknal als singulariteit en de theorie van het multiversum, die stelt dat er ontelbare universa naast het onze bestaan, die volledig van elkaar gescheiden zijn en voor elkaar onbereikbaar. Het gaat om singulariteiten, die ontstaan als spontane, ultrakorte quantumfluctuaties in het absolute niets, die meteen weer annihileren. Sommige weten aan dat lot te ontkomen en kunnen uitdijen tot universa, ieder met eigen natuurwetten. Een singulariteit als concept lijdt aan het euvel van oneindigheid; het is een punt van oneindige dichtheid en volume waarmee de fysica niets kan. In de natuurkunde vat men het bestaan van oneindigheden in theorieën vaak op als onvolkomenheden, die door verdere ontwikkeling van de wiskunde overwonnen kunnen worden. Dat gebeurde onder andere in de jaren zestig en zeventig met de ontwikkeling van de electrozwakke veldtheorie. Daarin kon men de oneindigheden hanteerbaar maken met de wiskundige technieken van 'renormalisatie' en met ijkvelden. (Snap ik niets van). Daarbij kwam ook het theoretisch bestaan van het Higgsveld en het Higgsdeeltje aan het licht. Dat werd daadwerkelijk gevonden bij CERN in Zwitserland op 4 juli 2012.

     Ik ben gematigd sceptisch over het multiversum, maar neem het als optie wel serieus. Pas geleden las ik ergens in de sociale media steun voor een theorie die zegt dat onze ziel bij onze dood naar een andere kosmos uitwijkt. Daar kom je iedereen weer tegen. Kijk, dat bedoel ik dus niet.

Een dag met veel nieuws. Historie in beweging. De eerste fase van het vredesplan voor Gaza lijkt succesvol. IDF trok zich terug achter de gele lijn, de gijzelaars werden vrijgelaten en ook de 1950 Palestijnse gevangenen. Onder grote bijval spreekt Trump de Knesset toe en heeft het over 'een nieuw tijdperk van vrede' en 'het begin van een gouden tijdperk' terwijl van het 80-jaar oude conflict nog niets is opgelost. Uitvoerig klopte de president zichzelf op de borst en sprak uitvoerig over wat hij naar eigen zeggen allemaal had bereikt. De voorzitter van de Knesset gaat hem voordragen voor de Nobelprijs voor de Vrede. Trump vraagt zijn collega-president Herzog om premier Netanyahu gratie te verlenen in het proces dat tegen hem loopt wegens de verdenking van fraude, corruptie en omkoping, van onder andere tonnen aan het achterover drukken van luxecadeaus en pogingen tot beïnvloeding van Israëlische media. ‘Sigaren en wat champagne, wat maakt het uit?’, zei Trump. Zo helpen de autocraten elkaar.

     Trump gaat nu naar Sharm-el-Sheikh in Egypte voor een conferentie over vrede in Gaza, waar 20 wereldleiders aanwezig zijn (onder wie Schoof), terwijl de belligerenten Israël en Hamas beiden afwezig zijn. Daar komt natuurlijk niets van terecht zodra het niet meer over medailles en onderscheidingen gaat maar over de twee-staten-oplossing. Het is een vertoning maar in elk geval zijn de resterende gijzelaars vrij, de gevangenen thuis, en zwijgen de wapens een tijdje en gaat er hulp Gaza in.

Iets meer zon vandaag, maar voor de rest is het grijs. Het wordt net geen 15 graden. In de haven liggen meerdere passantenboten. Het is immers herfstvakantie in het zuiden. Ook met groepen toeristen van riviercruise-schepen is het druk. Omstreeks kwart over één breekt er een grote brand uit in het schoolgebouw, dat al jaren leeg staat in de straat waar Tessa woont. Daar werd allang voor gevreesd. Het is gelukkig niet bij haar voor het huis.

     Onze vaste monteur komt langs voor de jaarlijkse beurt van de cv-installatie. Die is in orde. Het toestel is nu vijftien jaar oud; dat is de gemiddelde leeftijd voor een gasverwarming. Ik pieker over van-het-gas-afgaan met een waterpomp. Dan moet er een hydro-unit in huis komen en een buiten-unit aan de gevel. Dat is niet eenvoudig in een appartementengebouw met een VVE en in een binnenstad met monumenten. Naar het begin van dit kwartaal

Zo zou het eruit zien: de waterpoort op onze muur. Tot 1893 stond hij 40 meter verderop in de opening rechts.

Dinsdag 14-10-2025

De buren kwamen er achter dat er een idee bestaat om een afbeelding van de in 1893 jammerlijk gesloopte Waterpoort op de gevel van ons gebouw aan te brengen. Het idee verscheen een dag of vier geleden hier op de FB-site van Nieuw Gorinchem om de meningen te peilen. De initiator is de Gorcummer Peter Muilwijk, de beheerder van dat account. Je ziet daar dat er nogal wat bijval is in de stad. Ook de AD/Rivierenland-columnist Roy Grünewald, oud-directeur van het beklagenswaardige ex-theater 'De Nieuwe Doelen', schaarde zich gisteren in de krant erachter. Met ons heeft nog niemand gepraat.

     Tja, wat vind ik ervan? De voorkant van de prachtige Waterpoort werd na de sloop weer opgebouwd tegen een muur van het Rijksmuseum. Ik ben er een keer gaan kijken, zie de foto hier. Soms zeggen mensen dat 'we' hem terug moeten halen. Dat lukt natuurlijk nooit. Tien jaar geleden heb ik me een halfjaar ingespannen voor de bouw van een historisch verantwoorde replica van de poort op de oorspronkelijke plek in de stadswal. Dat is rechts op de foto hierboven. Gorcum Actief, een van de partijen in de gemeenteraad, nam het toen zelfs op in het verkiezingsprogramma, maar zette het helaas niet door. Ik had zelfs een financiering voor de herbouw bedacht: eindelijk eens toeristenbelasting invoeren. Een toenmalige wethouder beaamde dat het genoeg zou opbrengen. Maar er was ook veel tegenstand: 'het circus kan er niet door', 'de brandweer kan er niet door', en dergelijke. Daar kun je natuurlijk oplossingen voor bedenken, zoals een verdiepte doorrit en de poort was/is zelf al behoorlijk breed en hoog, voerde ik aan. Ik raakte zelfs in een verhitte polemiek - ik meen op FB - met 'de lach-of-ik-schiet-komiek uit Woudrichem' (zoals ik hem noemde) Chris Poldervaart. Alles vergeefs, het mooie plan sloeg niet aan. Je trekt aan een dood paard, zei men. Wel stelde de gemeente een jaar of wat terug een toeristenbelasting in, maar niet (deels) voor de Waterpoort.

     En nu keert de poort dus terug als slap aftreksel op de muur van ons pand. Enerzijds spreekt het idee me wel aan. Het aardige is dat je, als je uit de stad komt lopen, de poort kunt zien vlak naast de plek waar hij stond, 40 meter verderop. Maar. anderzijds zo denkt niet iedere bewoner bij ons erover. Waarom werd er eigenlijk niet eerst met ons gesproken? Wie staat garant voor het noodzakelijk onderhoud? Wie maakt het schoon? Wat gebeurt er als het pleisterwerk gaat bladderen? Terechte vragen. Er staat overigens al een prachtig gedicht uit de Poëzieroute op een andere plek op onze gevel. Wordt het niet erg druk op onze muren? Verdeeldheid dus, ik geloof niet dat de VVE ermee zal instemmen. En tenslotte is het inderdaad maar een mager plan. De bouw van een verantwoorde replica, dat is pas een echt goed plan! Wie weet kan een van de hotels in de buurt er een fraaie mogelijkheid tot overnachten in maken? Ooit was het trouwens een woninkje voor een gezin. Een raar idee? De Dalempoort is nog steeds bewoond. Dus kan zo'n poort ook inkomsten opeleveren die een stukje van de financiering kunnen zijn. Tegenwoordig hebben we als 'Mooiste Vestingstad' toch toeristen genoeg? Of een vergaderzaaltje dat je kunt afhuren? Van het naastgelegen en momenteel gesloten Merwezicht misschien? Dat zijn in mijn ogen betere ideeën. Nota bene: de bouwtekeningen zijn er nog!

De uitslaande brand in het oude schoolgebouw bij Tessa in de straat werd in anderhalf uur geblust. Ze hebben er geen last van ondervonden; de brand was aan de andere kant van het pand. De oorzaak is nog niet bekend. Het vuur zou begonnen zijn boven de hoofdingang en woekerde vooral op een bovenverdieping. Veel bedrijfjes en ateliers zaten tijdelijk in het pand, zoals van ondermeer - nota bene - dezelfde Chris Poldervaart die ik hierboven noemde. Onze polemiek hebben we allang bijgelegd, maar ik wist niet dat hij een atelier in die school had. Waarschijnlijk is er veel schade door vooral bluswater. Het gebouw staat op de nominatie voor sloop volgend voorjaar. Dan moeten er op die plek woningen worden gebouwd.

Opnieuw een rustige, grijze dag. Hoogste temperatuur: 15,7 graden. We hebben de CV nog nauwelijks aan gehad, maar de komende dagen wordt het langzaamaan kouder. Braaf naar de sportschool vanmorgen. DHL bezorgt ons nieuwe beddengoed: kussenslopen en dekbedden die in zijn geheel in de wasmachine kunnen. Lekker gemakkelijk. Vooruitlopend op de komst van de nieuwe vloerbedekking en bedden verhangen we de kunst op de slaapkamer, zodat het geheel beter kleurt bij de nieuwe look. Leuk om samen mee bezig te zijn. Naar het begin van dit kwartaal

Het is al veel meer herfst dan op de foto van 30 september.

Woensdag 15-10-2025

We zitten dik in de herfstkleuren bij ons op het Eind. Heel wat meer dan op de foto van 30 september. De reeks rustige dagen is vandaag nog niet op. De temperatuur komt vanmiddag niet verder dan 13,6 graden en er is totaal geen wind. Zal deze herfst geen stormen kennen? Vast wel. Die komen na deze stille dagen. Er is een grappig herfstgedicht van M. Vasalis. Een groepje verregende kalkoenen staat verwaaid en tamelijk boos bij elkaar in een plantsoen. In Groningen komt dat voor. En zie:

De wind schuift in de glazen wolken
lichtende wakken hemel open
en wervelt glinsterende kolken
omhoog uit gele bladerhopen.
Als gevallen englen hokken
door geen zon meer te verzoenen
in een somber dreigend mokken
daar mijn broeders de kalkoenen.

Uit: M. Vasalis, 'Herfst' in 'Parken en Woestijnen', 1940.

Ik maak me op om definitief over te schakelen op mijn nieuwe Asus-laptop met Windows 11, nu Windows gisteren is gestopt met het leveren van de updates voor Windows 10 op de oude Lenovo G70. Die is zó oud - bijna tien jaar - dat je Windows 11 er niet eens op kan zetten. Dus ik moet wel over en daarom staan er nu op mijn bureau voor enige tijd twee laptops naast elkaar, zodat ik de overgang in alle rust kan uitvoeren. Bovendien wil ik proberen om van de WiFi af te komen en na de beide televisies ook de Asus met een kabel te verbinden met glasvezel. Er ligt al vele jaren zo'n kabel op de lange route naar de studeerkamer, maar die heb ik ooit dermate fraai weggewerkt in de boekenkasten dat het nu  een hele toer is om het verloop ervan en de onderbreking op te sporen. Voorts moet ik de nodige bestanden overzetten. Ach, ik heb alle tijd. We doen samen boodschappen voor de dagen tot en met het weekeinde. Vanavond leuk bezoek: we krijgen Joop & Tonny langs.

Een dag of wat geleden werd een depressiekern bij de Kaapverden een tropische storm. Hij kreeg de naam Lorenzo. Lorenzo heeft de moed verloren. De storm komt maar langzaam vooruit en de verwachting luidt dat hij dezer dagen alweer uiteen zal vallen. Naar het begin van dit kwartaal

In ons geveltuintje naast de sluis bloeit de Choisya ternata.

Donderdag 16-10-2025

De nacht bracht lichte regen, de ochtend wolken, soms wat motregen en een straaltje zon. Het wordt toch nog ruim 15 graden. Op het stadhuis halen we Anna's nieuwe paspoort af en daarna bezoeken we vijf zaken voor vloerbedekking. We zoeken laminaat voor onze slaapkamer in de kleur van de houten vloeren in de woonkamer, de keuken en de gang. Het valt tegen, ze hebben alleen maar lichte kleuren, grijs of beige. Dan niet. Morgen gaan we toch maar op jacht naar een houten vloer. In ons geveltuintje bloeit de Choisya ternata met delicate, witte bloempjes. Hij bloeide al eerder dit jaar en is winterhard. Een wandelaarster maakte er een foto van. Verder geen nieuws.

In de aanloop naar de verkiezingen werpt extreemrechts zich op acties tegen de komst van nieuwe AZC's in het kader van de spreidingswet, die een eerlijke verdeling van de asielopvang over alle gemeenten beoogt. De actievoerders zijn leden van soms openlijk nationaal-socialistische groeperingen die zich in meerdere steden en dorpen manifesteren, vaak met geweld. Eergisteren werden nog meerdere actievoerders gearresteerd, die met stenen en vuurwerk gooiden bij de gemeentehuizen in Uithoorn en Houten. Vandaag verspreiden ze nepnieuws als dat er nieuwe AZC's zullen komen in Valkenswaard, Eersel en Breskens. Mensen zouden zich voordoen als medewerkers van de gemeente om zogenaand inwoners te informeren over nieuwe opvanglocaties. Valse geruchten en geweld, beproefde methoden van het fascisme. Het steekt weer de kop op.  Naar het begin van dit kwartaal

Gamma-kaart van onze Melkweg, gebaseerd op zestig maanden aan gegevens van NASA-satelliet Fermi. © NASA/DOE/Fermi LAT Collaboration.

Vrijdag 17-10-2025

Sinds het begin van de jaren 80 wordt met toenemende intensiteit gezocht naar donkere materie. Het bestaan ervan is nog altijd hypothetisch. Er zou in het heelal vijfmaal zoveel van zijn dan van gewone materie, maar de donkere materiedeeltjes reageren haast nergens mee, ook niet met de fotonen van licht. Dus zien we ze niet. Alleen oefenen ze zwaartekracht uit op gewone materie en dat verraadt hun bestaan. In grote halo's rond planeten- en sterrenstelsels houden ze die enorme structuren in stand. Donkere materie zou al heel vroeg tijdens de oerknal zijn ontstaan.

     Al tientallen jaren denkt men dat de raadselachtige, diffuse gloed van gammastraling, die bij het centrum van de Melkweg wordt waargenomen, veroorzaakt zou kunnnen zijn door deeltjes van donkere materie die op ekaar botsen. Of van snel ronddraaiende neutronensterren. In het nieuwste nummer van de Physical Review Letters staat een artikel (betaalmuur) van een internationale groep onderzoekers. Ze gebruikten supercomputers om met simulaties kaarten te ontwerpen van de regio's waar de donkere materie in ons Melkwegstelsel zich zou moeten bevinden. Omdat volgens de theorie donkere materie zo oud is als het universum, hebben ze voor het eerst rekening gehouden met de ontstaansgeschiedenis van de Melkweg, die 13,8 miljard jaar oud is. In de eerste miljard jaar daarvan werden talrijke kleine sterrenstelsels met donkere materie opgeslokt, die mede fungeerden als bouwstenen van de jonge Melkweg, schrijft Astronieuws. Ook donkere materie werd meegesleept naar het centrum, waar in het computermodel veel van die deeltjes tegen elkaar botsten. Toen ze in de analyse hun gesimuleerde kaarten over de echte kaarten van de gammastraling van het Melkwegcentrum projecteerden, kaarten die afkomstig waren van de Fermi Gamma-ray Space Telescope van NASA, bleken ze overeen te komen. Het lijkt er dus op dat de overtollige gammastraling in het Melkwegcentrum inderdaad afkomstig kan zijn van donkere materie, maar het is nog geen bewijs. De andere optie, die van de snel rondtollende neutronensterren, is nog steeds mogelijk, al zouden er daarvoor meer milliseconde-pulsars in het heelal moeten zijn dan er tot nu toe zijn waargenomen.

     We moeten nu wachten op de Cherenkov Telescope Array, aldus Astronieuws, een enorme nieuwe telescoop voor de detectie van gammastraling. Astronomen hopen dat de nauwkeurige kaarten die dit instrument zal maken uitsluitsel kunnen geven over de oorsprong van de gammastraling in het Melkwegcentrum.

Het is een stille, grijze herfstdag. De zoveelste op rij. Het werd ruim 13 graden. Dit weekeinde zal de herfst opnieuw uitbreken met regen en harde wind. We gaan naar de sportschool en rijden 's middags langs een mooie route over de rivierdijk naar een leuk, ambachtelijk bedrijfje, De Houtsnip in Vuren, om te praten over een houten vloertje in onze slaapkamer. Anna kende de naam van de firma. We komen er snel uit en volgende week komen ze even kijken. Dan krijgen we een offerte op maat. Naar het begin van dit kwartaal

Samengesteld beeld van de infraroodemissie (zwart-wit) met de radio-emissie (kleur). Het donkere object met lage massa bevindt zich in de opening in het heldere deel van de boog aan de rechterkant. Credit: Keck/EVN/GBT/VLBA

Zaterdag 18-10-2025

Gisteren ging het over de jacht op donkere materie, vandaag weer. Het grote probleem is dat je het niet kunt zien met electromagnetische straling zoals zichtbaar licht, maar ook niet met andere frequenties. De enorme donkere massa's in het heelal kan men alleen indirect ontdekken door de sterke zwaartekracht die ze uitoefenen. Een andere indirecte methode om ze aan te tonen is met behulp van zwaartekrachtlenzen, dus met een vergroting via de zwaartekrachtbuiging van de ruimte door een voorliggend object, meestal een nabij sterrenstelsel. Soms ontstaat daar een Einsteinring, die je prachtig uitgebeeld ziet in een filmpje op Wikipedia. Met dergelijke technieken probeert men ook opeenhopingen van donkere materie te 'zien'. Daarbij combineert men verschillende radio-observatoria met elkaar.

     Onlangs werd dat uitgevoerd met een wereldwijd netwerk van radiotelescopen, gecoördineerd door het Joint Institute for VLBI ERIC (JIVE) bij ons in Dwingeloo. Zo verkrijgt men als het ware een virtuele supertelescoop ter grootte van de aarde zelf. De resultaten waren opzienbarend. De wetenschappelijke publicatie stond in Nature Astronomy van 9 oktober jl. Op de afbeelding hierboven zie je dat in beeld, waarbij de zwart/wit-beelden van de infraroodemissie werden gecombineerd met de kleurenbeelden van de radio-emissie. Even dacht ik dat de zwarte plekken in het beeld de donkere materie was, maar nee, juist niet. Het gaat om de gekleurde boog aan de rechter- en de bovenkant. Die wordt veroorzaakt door het krachtige lenseffect van de zwaartekracht van het voorliggende sterrenstelsel JVAS B1938+666. Het lenseffect werkt als een zwaartekrachtboog, waardoor het achterliggende, zeer verre object wordt uitgesmeerd. Het betreft een zeer oud radiosterrenstelsel. Daarin ziet men op twee plaatsen een verstoring, aangeduid met 'x'.

Afbeelding uit besproken artikel.

Het rechtse van beide objecten markeert een uitsparing in de zwaartekrachtboog, waarschijnlijk een klonter of een halo van donkere materie op tien miljard lichtjaren afstand. Die halo heeft een miljoen keer grotere massa dan onze zon. In het meer gedetailleerde kader rechtsboven zie je de uitsparing in de boog (onder de 'x') verbluffend duidelijk. Rechtsonder geeft de zwarte, onderbroken cirkel de waarschijnlijke omvang aan van de enorme klodder donkere materie.

     Het nu gevonden object heeft ondanks zijn zwaarte de laagste massa die ooit met deze techniek werd gevonden. Volgens de ontdekkers komt hun vondst overeen met de ‘koude donkere materie-theorie’, waarop veel van het begrip van hoe sterrenstelsels ontstaan is gebaseerd. Ze gaan nu ook in andere delen van de hemel op zoek naar dergelijke donkere objecten met een lage massa. (Met dank aan dit artikel op Astronomie.nl).

Gisteravond zei onze dubbel-demissionaire defensieminister Ruben Brekelmans bij het tv-programma van Sven Kockelmann dat de VVD niet in een kabinet van GroenLinks-PvdA, CDA en D66 wil stappen. Hij gaat verder dan zijn partijleider Yesilgöz. 'Het hele linkse blok' is voor hem taboe. De PVV en GL/PvdA waren al afgewezen. Wat blijft er nog over voor de lberalen om mee te regeren? Vandaag haalt Joost Hoebink, de onverkiesbare nummer 33 op de VVD-kieslijst, fel uit naar het partijbestuur. ‘Als ons land na de afgelopen twee jaar iets nodig heeft, is het een stabiel middenkabinet met een ruime meerderheid in beide Kamers’, schrijft Hoebink op Linkedin. Datzelfde zegt Tom-Jan Meeus vandaag in zijn NRC-email-Nieuwsbrief 'Machtige Tijden' (betaalmuur): 'Als kiezers en politici blijven radicaliseren, plaatst dat de democratie uiteindelijk voor steeds heftiger dilemma's'. De VVD blijft zich echter isoleren. Op een campagnetoespraak in Oosterhout zegt Yesilgöz vandaag opnieuw niet in een kabinet met Timmermans te zullen stappen. 'Een centrumrechts kabinet is nog wel mogelijk. (...) We hebben nog maar een paar zetels nodig'. Ze neemt een grote gok. Wil ze alle echte liberalen nog even voor 29 oktober de partij uit jagen?

Aardige dag, 12 graden, geen wind en wat meer zon dan de vorige dagen. Naar het begin van dit kwartaal

Zondag 19-10-2025

Een zaterdagavondse foto. Vandaag, zondag, is Floor jarig, ze wordt 47 jaar, er is zon, er zijn wolken en wandelaars en het wordt weer een graad of 12. Voorlopig voor de laatste keer, want het lijkt erop dat regen en wind tot het eind van november onafgebroken ons deel zullen worden. Eind oktober zijn er verkiezingen, die naar alle waarschijnlijkheid opnieuw niets zullen oplossen en de stagnatie plus de tegenstellingen in politiek en samenleving zullen verergeren. Golven van onverantwoordelijkheid, onkunde, geweld en populisme spoelen over de wereld.

Ik lees een boek uit dat in optimistischer tijden werd geschreven en me veel plezier deed: 'Volmaakte Symmetrie' van de Amerikaanse natuurkundige Heinz R. Pagels, in de Nederlandse vertaling van Govert Schilling (Contact, 1988). In hetzelfde jaar overleed Pagels door een tragische val in de bergen. De ontdekking in 1997 van de versnelde uitdijing van het universum, die 7 miljard jaren geleden op gang kwam, en de identificatie van het Higgsdeeltje (2012), de nieuwe inzichten in quantumverstrengeling en de opkomst van de quantumcomputer, en de baanbrekende successen van de James Webb ruimtetelescoop heeft hij niet meer kunnen meemaken. Wat jammer. Ondanks het relatieve optimisme van de jaren 70 en 80 en de snelle ontwikkelingen van de kosmologie in die tijd was hij somber over het perspectief voor wereld en universum. Voor 'de persoon die naar rede luistert' bestaat er geen uitweg 'omdat uiteindelijk al het leven vernietigd zal worden'.

     Ik blijf aan het eind van het boek hangen aan een lang citaat uit 'A Free Man's Worship' (1903) van Bertrand Russell (Nobelprijs 1950). Hij schreef het boek nog voor de relativiteit van Einstein (1905, 1915) en de ontwikkeling van de quantumfysica in de jaren '20. In de vertaling van Schilling:

'Dat de mens het product is van oorzaken die het eind van wat zij tot stand brachten, niet voorzagen; dat zijn oorsprong, zijn groei, zijn hopen en angsten, zijn liefdes en overtuigingen niet meer zijn dan het resultaat van toevallige rangschikkingen van atomen; dat geen vuur, geen heldendom, geen intense gedachten of gevoelens het leven tot voorbij het graf kunnen bewaren; dat alle inspanningen van de eeuwen, alle devotie, alle inspiratie, alle zonneklaarheid van de menselijke geest bestemd zijn gedoofd te worden in de onmetelijke dood van het zonnestelsel; en dat de gehele tempel van de menselijke prestatie onvermijdelijk bedolven zal raken onder de puinhopen van een geruïneerd heelal; al deze zaken zijn, zo niet buiten kijf, dan toch nagenoeg zo zeker dat geen enkele filosoof die ze verwerpt, erop kan hopen stand te houden. De woonplaats van de ziel kan alleen veilig gebouwd worden op het schavot van deze waarheden; op de stevige basis van onverzettelijke wanhoop'.

Daar moet je wel even bij stilstaan en een tijdlang over peinzen. Zo ook over wat een paar wat kortere regels verderop. Daar staat een citaat van de Amerikaanse fysicus en Nobelprijswinnaar Stephen Weinberg (opnieuw in de vertaling van Schilling), waarschijnlijk uit diens vermaarde boek over de oerknal 'The First Three Minutes' (1977, 1984):

'...hoe meer we over het heelal weten, des te duidelijker wordt het dat het heelal doelloos en zonder betekenis is.'

Ik voel een licht protest: zelfs dát kunnen we niet weten. Naar het begin van dit kwartaal

Maandag 20-10-2025

Het is af en toe irritant hoezeer alarmisme hoogtij viert op de (sociale) media. Veel nieuws wordt opgeklopt en aanzienlijk spectaculairder gemaakt dan het verdient. Dat trekt lezers en is goed voor de oplage, de hits en de kijkcijfers. Soms check ik het, speciaal als het om fysica of astronomie gaat. In 99,9 procent van de gevallen is er niks bijzonders aan de hand. Het bericht hierboven is er een voorbeeld van, overigens een nog tamelijk gematigd. Het betreft de ontdekking op 15.000 lichtjaren afstand in de Melkweg van een merkwaardige ('mysterieuze') 'long period radio transient' (LPT), het stellair object ASKAP J1832-0911 dat een afwijkend knippersignaal uitzendt. Afwijkend van alle andere LPT's die tot dusver gevonden werden. Het signaal werd eind mei 2025 gerapporteerd en bestaat uit zowel radiogolven als röntgenstraling, dat iedere 44 minuten gedurende twee minuten uitgezonden wordt. Astronomen vermoeden dat het óf om een magnetar gaat, een neutronenster met een zeer zwaar magnetisch veld, óf een witte dwergster, een ingestorte ster zoals onze eigen zon ook zal worden na vijf miljard jaar.

     Het verlangen om een einde te maken aan onze kosmische eenzaamheid is natuurlijk groot. Velen verwelkomen de finale oplossing van de Fermi-paradox: 'Als er zo veel buitenaardse beschavingen in de Melkweg zijn, waarom is er dan geen bewijs, zoals sondes, ruimteschepen of radio-uitzendingen?' Misschien bevat het signaal Van ASKAP J1832-0911 een codebericht, dat we kunnen ontcijferen. Een bericht van een buitenaardse intelligentie, maar de kans is veel groter dat het om een ronddraaiend en stralend object gaat. Ietwat teleurstellend is vanzelfsprekend - stel dat het een bericht is - dat een eventueel antwoord van de aarde 15.000 jaren onderweg zal zijn, evenals een reactie daarop. Dan zijn we 30.000 jaren verder.

De shutdown van de Amerikaanse federale overheid gaat vandaag zijn 20ste dag in. Daarmee staat hij op de derde plaats. Datagraver houdt het hier bij op Mastodon. Alleen de shutdowns van 1996 tijdens Clinton (21 dagen) en die van 2019 tijdens Trump 1 (35 dagen) waren langer. Ettelijke duizenden overheidsmedewerkers werden ontslagen. Dat waren vooral medewerkers van de ministeries van zorg, onderwijs en financiën. Een federale rechter verklaarde inmiddels dat de ontslagen politiek gemotiveerd en niet goed doordacht zijn. De rechtbank meent dat de ontslagen uiteindelijk onwettig zullen blijken. Daarom mogen ze voorlopig niet definitief worden en mogen er ook geen nieuwe ontslagbrieven worden verstuurd.

Toch nog ruim 16 graden vandaag. Gisteravond en vannacht veel regen, de barometer is steil gedaald, het lagedrukgebied ten westen van Ierland trekt in onze richting. Op de oceaan is een depressiekern verschenen die tussen de boven- en benedenwindse eilanden door naar het Caribisch gebied en het schiereiland Yucatan trekt. Hij heeft meer dan 60 procent kans op cyclonisatie en zal dan een tropische storm met een naam worden.

     Anna krijgt bezoek van haar vriendin van de Schuttersgracht en ik begin aan het boek van een collega van Heinz R. Pagels, Alan Guth, net als ik nu 78 jaar. Hij stond in de jaren 70 en 80 mede aan de basis van de theorie over de kosmische inflatie van het prille heelal, vlak vóór de oerknal. Zijn beroemde boek 'The Inflationary Universe' uit 1997 werd in Nederlandse vertaling uitgegeven als 'Het Uitdijende Heelal' (Contact, 1998). Ik vond het bij een boekenantiquariaat. Net als Pagels legt hij goed uit, maar iets strenger. Wel maakt hij me meteen in hoofdstuk 1 en vervolgens in een aparte bijlage glashelder duidelijk waarom een zwaartekrachtveld noodzakelijkerwijs negatieve energie bezit. Dat is cruciaal voor het ontstaan van het universum uit een quantumfluctuatie in het 'niets'. Wie weet durf ik er eens iets over te schrijven. Naar het begin van dit kwartaal

De Lingehaven met vanaf het Eind zicht op de Kriekenmarkt. Ons autootje staat helemaal rechts geparkeerd. (foto: Caroline Verdonk).

Dinsdag 21-10-2025

Het regende langdurig gisteravond en vannacht. Oostelijk van Gaasterland ontstond om kwart voor zeven een ware wervelstorm, een tornado dus, ten zuiden van Sneek. Geen grote, maar toch eentje met windsnelheden tot 100 km/uur en hij bleef 'zeldzaam lang' intact en trok met 75 km/uur van Spannenburg over het Prinses Margrietkanaal naar het Koevordermeer bij Langweer.

Woensdag 22-10-2025

Volgens de laatste prognose zal de storm morgen langs de kust van België en Nederland staan, maar in het binnenland valt het wel mee. Veel weermodellen verwachten langs de kust windkracht 9. Op Windfinder verwacht men in de nacht van donderdag op vrijdag 45 knopen wind (Bf 9) met windstoten tot 57 knopen. Je ziet ook dat er een splitsing ontstaat en dat het zwaarste deel over de Golf van Biscaje en over Frankrijk naar de Côte d'Azur zal trekken. Op de windkaart van morgennacht (hierboven) zie je dat deel rechts onderaan al bij de Middellandse Zee. Ik houd het in de gaten.

Vandaag is het een rustige dag. Droog met zon, wolken, bijna 15 graden en vrijwel geen wind. De stilte voor de storm, zeg maar. Dat klopt echter niet, die stilte komt pas morgenmiddag. Het is de windstille depressiekern die dan vlak voor de storm overtrekt.

     We krijgen vanochtend gezellig bezoek van mijn broer Wiebe en zijn vrouw Marina. Er is zoveel bij te praten - foto hier - want we zagen elkaar enige jaren niet en zijn het erover eens dat zulks niet goed is. De ex van Wiebe vond bij het opruimen van haar huis een oude blokkendoos uit mijn kleuterjaren. Die hebben ze voor me meegenomen. Hij werd begin jaren vijftig door mijn grootvader - Pake Wiebe - voor me gemaakt in zijn timmerschuurtje in Rijs, Gaasterland. Verdraaid, ik herinner me hem heel goed, we woonden toen op de oude Tijnjedijk in Leeuwarden. Ach, de door Pake zelf samengestelde doos, de lange en korte stukken, de poortjes, de zuiltjes, de hoekjes, op een paar kleine stukken na zit alles er nog in (foto hier). Op twee stukken staat in potlood mijn naam in blokletters. Heb ik dat gedaan? Of mijn vader? En wat maakte ik ermee? Wegen en garages voor mijn Dinky Toys, op de vloer van de kamer. Je eigen wereld scheppen en erin opgaan. Meer dan vijfenzeventig jaar geleden, een reis door de tijd gemaakt en tenslotte teruggekomen, het ontroert me.

     We lunchen met zijn vieren in de verwarmde serre van het 't Oude Stadthuys op de Grote Markt en daarna lopen we met ze mee naar hun auto op de parkeerplaats van Buiten de Waterpoort. Na hun vertrek kijk ik, nu we toch in de buurt zijn, even naar het gedicht 'De waterpijp' van Jules Deelder op het atelier van de clavecimbelbouwer. Lokatie 19 van de Poëzieroute. Verdomme, een onverlaat heeft er graffitti op gekalkt (foto hier). Hm, eigenlijk is het niet eens helemaal ongepast. Toch zien hoe we dat eraf moeten krijgen.

Er is veel zon in de middag. De komende storm kreeg inmiddels van de Franse weerdienst de naam Benjamin. Het KNMI heeft voor donderdagavond en vrijdagochtend code oranje afgegeven vanwege harde windstoten langs de Nederlandse kust. Het Belgische KMI geeft voor morgen code geel voor het hele land. Tijdens de storm trekt er ook een intensieve regenzône over. Vóór die tijd hopen we morgenmiddag al aan boord van Dulce te zijn. Naar het begin van dit kwartaal

Dulce vanavond in de Mercator Marina in Oostende. Storm Benjamin neemt af.

Donderdag 23-10-2025

Vandaag naar Oostende. Maar eerst komt een jongeman van De Houtsnip in Vuren de maten en onze verlangens opnemen voor onze slaapkamer. Daar willen we hout op de vloer, net als in de gang, de keuken en de woonkamer. Hij is snel klaar, zodat we even na half elf afrijden. Het is bewolkt maar droog. We nemen de relatief rustige route over Bergen op Zoom, Zelzate en Maldegem, 220 kilometer. Dus langs de noordkant van Antwerpen, geen files en éénmaal een omleiding wegens werkzaamheden. Na Brugge op de A34 valt de wind helemaal weg en breekt de bewolking. Enige plekken blauwe lucht in de hemel verrasssen ons, het wordt opeens zeer vriendelijk weer. Zonlicht strijkt genadiglijk over de velden. Het is duidelijk: we zitten in de kern van de depressie, het oog van de storm. Mooi om weer eens mee te maken. In het zuiden en zuidwesten hopen de donkere wolken zich op, we zien iets van een rolwolk. Daar zit de storm. Precies als we Oostende binnen rijden, verandert het ineens. De eerste regen is nog kalm. De Vindictivestraat is afgesloten voor een markt. We rijden om de binnenstad heen naar de Visserskade, waar we de parkeergarage opzoeken. Met onze koffertjes lopen we snel naar de Mercator marina.

     We kennen de toegangscode nog. Onze Dulce ligt er prima bij. We brengen de bagage naar binnen, schuiven de gordijntjes open en zetten de stroom en de kachel aan. Dan is het lekker warm wanneer we terugkeren van een bezoek aan Delhaize voor wat victualiën. Kritisch kijk ik naar alle banden en touwen waarmee ik de genua heb gezekerd. Ziet er goed uit, maar ik zal het vanavond tijden de passage van storm Benjamin goed in de gaten houden. Op de Kapellenbrug valt ons op dat de meeste zeiljachten ondanks de waarschuwing van het havenkantoor hun grootzeilen gewoon op de giek hebben liggen en hun genua's om het voorstag. Dat stelt ons wat gerust, kennelijk durven ze dat aan. Op het parkeerterrein bij de supermarkt breekt opeens de storm los. Windvlagen doen aan de overkant de jachten hellen en de wanten gillen, binnen enkele minuten striemen regenvlagen ons in het gezicht. Ik grijp op tijd mijn pet vast. Snel rennen we de supermarkt in. Wat wijn, wat pasta, wat knoflookworsten voor vanavond. Want uit eten gaan we liever niet als de storm vanavond aantrekt.

     Weer terug aan boord is het aangenaam warm. Windvlagen schudden aan het schip en korte slagregens rammelen aan de ramen. Op Windfinder zien we dat het tegen 17.00 uur 47 knopen zal waaien (op de pier), dat is Bf 9 tot 10, met windstoten tot 60 knopen (Bf 11). Het zwaartepunt van Benjamin werd om middernacht verwacht, maar ligt flink eerder. We richten ons comfortabel en gezellig in. Zo is het goed uit te houden. Ondertussen - het is 16.15 uur, waait het bij ons beduidend minder hard: circa 30 knopen. De wind ruimt bovendien verder naar het westnoordwesten en dan krijgen we van de hoge gebouwen naast ons meer luwte. Kort na 17 uur melden de Belgische weerstations dat het hoogtepunt van de storm voorbij is. Nu krijgt Nederland het voor zijn kiezen. Achteraf kun je zeggen dat we best thuis hadden kunnen blijven, maar dat weet je nou eenmaal niet van tevoren. We maken het gezellig in de kajuit met waxinelichtjes en een glas wijn.

Wat een verrassing voor de vaccin-wappies: een recente corona-prik blijkt de immuunrespons van het lichaam flink te versterken, in het bijzonder in gevallen van immunotherapie bij een aantal vormen van kanker. Patiënten met gevorderde longkanker en melanoom reageerden met de coronaprik erbij tot wel twee keer zo goed op immuuntherapie. Het mRNA-vaccin jut het immuunsysteem op, zodat het ook kankers extra hard aanvalt, schrijven Amerikaanse onderzoekers onder leiding van oncoloog Steven Lin van de Universiteit van Texas in vakblad Nature. Zo maakt het immuunsysteem extra T-cellen aan, gespecialiseerde ‘vechtcellen’ die de kanker herkennen en aanvallen, schrijft De Volkskrant, met verder goede uitleg over het fysiologisch mechanisme. Naar het begin van dit kwartaal

Oostende, Een blik in de kajuit gisteravond.

Vrijdag 24-10-2025

Het zwaartepunt van storm Benjamin kwam gisteravond al aan het eind van de middag. Windkracht 9 met felle windstoten, maar omdat de wind naar westnoordwest ruimde, lag onze Dulce aardig in de luwte van de hoge gebouwen van de binnenstad. Geen zorgen dus, maar een leuke, romantische avond samen in de kajuit met een lekkere pasta, rode wijn en Brahms' kamermuziek in de CD-speler. Niet de neiging om via internet naar het debat van de lijstttrekkers te kijken. Vannacht toch vaak wakker door bewegingen van het schip en het loeien van de windstoten en tikken van slagregen, want het hoogtepunt was dan wel achter de rug, maar de storm nam slechts langzaam af.

     Vanochtend eerst de kachels een tijdje aan, het electrisch kacheltje en de Webasto, vooraleer uit bed te komen. Al snel trekt de laatste bewolking weg en breekt een fraaie, zonnige herfstdag aan. De wind is fris want hij waait nu uit het noorden, zo blijkt als we de binnenstad inlopen. Op het Wapenplein is een kermis, maar alles is dicht, het is nog te vroeg. Nu snappen we waarom de donderdagse marktkramen op de Vindicivestraat langs de Mercatorhaven stonden. Die moesten verhuizen. We lopen naar de bakker aan de zeezijde van de Visserskaai, voor zijn onovertroffen toendrabrood. We nemen er drie mee voor thuis in de vriezer. In de Montgomeryhaven van de RNSYC liggen geen boten meer, behoudens drie kleintjes in de luwte van de uiterste noordwesthoek. Gisteren was het vanwege de storm niet toegestaan de pieren op te gaan. Op de boulevard blies de storm gisteren een vrouw met haar hond omver; Nu.nl heeft er een filmpje van.

Vandaag kunnen we wel even parkeren op de Kapellenbrug. Ik knoop nog een extra touw om de genua, maar echt ongerust hebben we ons niet hoeven maken, het zeil is stevig toegebonden. Vrijwel iedereen heeft trouwens zijn zeilen nog op de giek en rond het voorstag. Wel trekken we de boot nog wat naar achteren en ik bind het uiteinde van de giek vast aan de spruit en de kajuittafel. Kan hij niet meer slingeren. Het is twintig over elf als we afrijden. Terug via dezelfde route als gisteren. Ditmaal flink wat files, nu vanaf Zelzate ten noorden van Antwerpen. Vlakbij Bergen op Zoom is het over, maar ook op de A15 is er vanaf Papendrecht file tot bij Hardinxveld. Veel terugkerend vakantieverkeer, denken we. Tegen drieën zijn we thuis. We hoeven ons niet veel zorgen over het scheepje te maken. Het ligt deze winter veilig, daar in Oostende. Naar het begin van dit kwartaal

Zaterdag 25-10-2025

Winderig en regenachtig vandaag, maar het staat ook op het menu voor de komende dagen. Vanochtend word ik om half zeven wakker, een uur eerder dan normaal. Heeft mijn inwendige klok de aanstaande wintertijd al ingesteld? Dat hoeft morgen pas. Ik draai me nog een keer om, maar opnieuw inslapen is er niet bij. In de stad is de jaarlijkse kermis neergestreken. De traditie is dat die volledig verregent. Vanmiddag opnieuw buien, juist als Anna met Lina-Mae naar de kermis gaat; ze komen koud en nat terug. Vanavond past ze bij Tessa op.

De tropische storm Melissa zal zich boven de nog steeds recordwarme Caribische wateren snel ontwikkelen tot orkaan en zelfs tot een zware orkaan. Omdat de hoeveelheid warmte die de zee deze zomer opnam ongekend is, drong de hitte tot recorddieptes door. De cyclonaal opstijgende lucht zuigt al die extra energie op  en versterkt de orkaan. Van maandag op dinsdag zal Melissa scherp naar het noorden draaien, Jamaica vol treffen en op woensdag de oostelijke helft van Cuba en vervolgens de Bahama's te grazen nemen.

In de zoveelste draai van Trump stelde de VS deze week sancties in tegen de beide grootste olieconcerns van Rusland, Rosneft en Lukoil, nadat hij in Het Witte Huis eerst Zelensky de mantel had uitgeveegd en hem Thomahawks weigerde. Ook de voorgenomen ontmoeting met Poetin in Boedapest werd geschrapt. Trump: ‘Elke keer als ik Vladimir spreek, hebben we goede gesprekken en dan leiden ze vervolgens nergens toe. Ze leiden gewoon nergens toe'. Persbureau Reuters meldt vandaag dat Het Witte Huis extra strafmaatregelen heeft voorbereid voor het geval Poetin zijn onderhandelingspositie niet verandert. Die sancties zouden eveneens zijn gericht op de Russische oliesector en op het Russische bankwezen, maar eerst moet Europa alle import van olie uit Rusland stoppen en de Russische tegoeden voor Oekraïne inzetten. Afgelopen week hielden niet alleen Hongarije en Slowakije dat tegen, maar ook de centrumrechtse regering in België. Naar het begin van dit kwartaal

Zondag 26-10-2025

Niet eerder was de opwarming in de poolgebieden - de polaire amplificatie - zo groot als in deze herfst. Hittegolven aan noord- en zuidpool. Opinieonderzoek wijst echter uit dat de Nederlanders klimaat minder belangrijk zijn gaan vinden. Twee jaar geleden was dat nog 30 procent, nu is het slechts 17 procent. Een scherpe terugval. Eerst moet de wal het schip keren door een grote klimaatramp. Om de mensen wakker te schudden. In elk geval is er vandaag op het Malieveld in Den Haag een klimaatmars van tienduizenden mensen. De tocht is georganiseerd door samenwerkende organisaties, zoals Oxfam Novib en Milieudefensie. Politieke partijen zijn er ook, waaronder D66, GroenLinks-PvdA, de Partij voor de Dieren, de SP, Volt en Bij1. Afwezig: het CDA, de VVD en het hele blok van domrechts.

Nog drie dagen tot de verkiezingen. Net als vele anderen ben ik het voortdurend optreden van lijsttrekkers in debatten en talkshows goed zat. Beklagenswaardig is het leven in het land waar het grootste thema 'migratie' is. De laatste peiling van Ipsos geeft dit resultaat: centrumrechts 69 zetels, centrumlinks 64 zetels, middenkabinet 78 zetels. Het is al maanden duidelijk dat alleen een middenkabinet ons land regeren kan en het zou me zeer verbazen als dat komende woensdag anders zou komen te liggen. Niettemin zal de formatie van zo'n kabinet vele maanden vergen.

Orkaan Melissa heeft zich sinds gisteren ontwikkeld tot een zware orkaan, categorie 4, voordat ze scherp naar het noordwesten zal draaien en vol op Jamaica aan land zal gaan. Waarschijnlijk als categorie 5, de zwaarste. In de verdere prognose zal ze komende week behalve Cuba en de Bahama's vier of vijf dagen later ook nog Bermuda treffen.

Anna sliep vannacht bij Tessa om op de meisjes te passen. Dus zit ik vanmorgen alleen achter mijn eitje en luister naar een van mijn favoriete muziekprogramma's op NPO Klassiek, dat terecht 'Tussen Hemel en Aarde' heet. De kachel is aan en buiten vallen alsmaar dichte, troosteloze regenbuien. Het wijst me erop dat ik alleenzijn niet meer gewend ben. Anna en ik zijn altijd samen, simpel omdat we dat het liefst willen. Rond half twaalf vanochtend komt ze thuis. Vanmiddag zijn er lange perioden met zon.

     Vandaag probeer ik de nieuwe bloedsuikermeter uit, die ik van de week online bij Bol.com kocht, de Diatesse XPER. Het valt niet mee om het apparaatje in te stellen. Vroeger, zo'n 12 jaar geleden had ik er ook een. Die was veel eenvoudiger en misschien ook minder betrouwbaar. Enfin, de gebruiksaanwijzing heeft zeer kleine letters, de knopjes zijn klein, maar uiteindelijk lukt het. De eerste test levert een schok op: 16,6 mmol/l, een uur na de maaltijd! Véél te hoog. Goed dat ik het test! Ik moet het aanpakken, vanavond nog een test. Is die ook te hoog, dan moet ik naar de huisarts. Waarschijnlijk de metformine verhogen. Naar het begin van dit kwartaal

Maandag 27-10-2025

In de komende nacht zal het op Jamaica los gaan, als de zware orkaan Melissa (categorie 5) met verwoestende kracht aan land komt. '...CATEGORY 5 MELISSA EXPECTED TO TURN NORTHWARD LATER TODAY OR TONIGHT... ...CATASTROPHIC AND LIFE-THREATENING WINDS, FLOODING, AND STORM SURGE EXPECTED ON JAMAICA TONIGHT AND EARLY TUESDAY...', zegt de NOAA/NHC op de Navtex. Uit voorzorg evacueert men de bewoners van de woonwijken aan de kust. Op Haïti kwamen afgelopen vrijdag drie mensen om het leven door Melissa, toen die daar - nog als tropische storm - overtrok. Men verwacht nu windsnelheden van 250 kilometer per uur, met windvlagen tot 315 kilometer per uur. Lokaal kan er wel 1.000 millimeter regen vallen. Dat is meer dan er in Nederland gemiddeld in een jaar tijd valt. De belangrijkste gevaren zijn dan ook overstromingen en modderstromen.

Gisteravond mat ik vóór het eten nog een keer mijn bloedsuikerwaarde. Wat denk je?: 4,2 mmol/l. Het echte bewijs is altijd de nuchtere glucosemeting 's ochtends voor het ontbijt, nadat je sinds 22 uur in de vorige avond niks gegeten hebt. Die blijkt 5,1 mmol/l. Helemaal in orde, niks aan de hand. Ik zal het af en toe meten.

     Het is een dag met talrijke felle regenbuien, zelden zon en veel wind. We gaan sporten en halen de weekboodschappen. In de haven zijn de geraniums in de bakken aan de hekken uitgebloeid. Vandaag haalt de groendienst ze weg. De bakken met winterviolen zullen wel gauw komen. Anna gaat vanmiddag naar Nikita en haar grut.

In De Volkskrant staat een interview met een generatiegenoot, oud-journaliste Wouke van Scherrenburg. Ze is blij dat ze in deze tijd geen verslag meer hoeft te doen over de Haagse politiek. Ze wordt volgend jaar 80. Ook bij haar was het vroeger beter. ‘Mijn generatie, de babyboomers, heeft een van de beste perioden in de geschiedenis meegemaakt. Alles ging opwaarts. Benauwenissen in de vorm van achterlijke regels en preutsheid vielen van ons af. Toen viel de Berlijnse muur ook nog, je dacht: de wereld is gewoon zonnig. En dan kantelt de hele boel in een paar decennia. Ik ben er af en toe ontzettend slecht gehumeurd door'. Naar het begin van dit kwartaal

Hotel/restaurant Jans in Rijs.

Dinsdag 28-10-2025

Vertrek om kwart over negen met 210 kilometer voor de boeg, bijna evenveel als van Gorcum naar Oostende maar dan precies de andere kant op: Veenwouden in Friesland. Naar Klaas, van wie ik een neef ben, hij is de weduwnaar van Hinke, de jongste zuster van mijn moeder. Klaas is bijna 89, dus niet meer dan tien jaar ouder dan ik en vanwege dat 'kleine' leeftijdsverschil werd ik nooit een 'oomzegger'. Nu is hij de laatste van de vorige generatie van moederszijde. Het is buiïg weer met soms felle zonneschijn tussendoor. We hopen dat de files onderhand zijn opgelost, maar verzeilen er toch in twee op de A15. (Vanmiddag lees ik dat het vanmorgen de drukste ochtendspits van het jaar was, met rond 08.30 uur 198 files van in totaal 1092 kilometer). Eenmaal in de polders kun je doorrijden. Op de route na Lelystad is langs de IJsselmeerdijk tot bij de Ketelbrug één van weinige plekken waar je een paar kilometer lang 130 mag rijden. Ridicuul vroemvroem VVD-beleid. Ik houd het op 110. Na de Ketelbrug koffie bij het benzinestation. Het weer klaart op en toont grote stukken blauwe lucht.

     Precies om 12 uur arriveren we aan de dorpsrand bij Klaas & Grietsje, zijn huidige partner. We genieten van een gezellige lunch. We zagen ze voor 't laatst een paar jaren terug (meen ik) toen we met de boot in Zierikzee lagen. Behalve over de kwalen en de gezondheid gaat het over de verkiezingen van morgen. Christendemocraten, die twee; wij stemmen linkser maar dat mag ook wel voor kinderen van de zestiger jaren. Over Trump denken we hetzelfde: een uiterst gevaarlijke idioot.

     Het is twee uur als we de reis voortzetten, nu naar Gaasterland. Het is zonnig maar behoorlijk winderig. Via Leeuwarden, Bolsward en Workum rijden we over kaarsrechte saaie, maar gevaarlijke tweebaans-N-autowegen naar het zuiden. Tenslotte komt er meer afwisseling in het landschap: glooiende heuvels en bossen. Dit is Gaasterland. In Rijs, het dorp uit mijn jeugd waar Pake Wiebe & Beppe Jitske woonden in een hoog huis op de tuinderij Pomona, aan de rand van het Rijsterbos. Dat hoge huis is er niet meer; ik schreef er ondermeer hier over. Vlakbij is Hotel Jans, ook naast het bos, waar we vaker logeerden. Het was er in mijn jeugd al. Het is niet druk, we krijgen een mooie kamer aan de achterkant met boszicht. Daar eten we straks met mijn neef Sjouke, oudste zoon van Oom Jan, de broer van mijn moeder, en Sjoukes' vrouw Vivi. Morgen weer terug naar Gorcum - om te stemmen. Naar het begin van dit kwartaal

Diner met Vivi & Sjouke in Hotel Jans te Rijs.

Woensdag 29-10-2025

We zaten in de bar te wachten toen mijn neef Sjouke en zijn vrouw Vivi klokslag zes uur binnenstapten. Ze wonen in het nabije dorp Balk. Het werd een gouden avond met veel verhalen van vroeger. Sjouke had een enveloppe met oude foto's meegenomen. Eentje was van toen ik bijna één jaar oud was. Dus in 1947 of 1948. Een blij kind, een welgeschapen baby in de eerste jaren na de oorlog. De periode van de geboortegolf die later die van de babyboomers werd genoemd. Nu in de voorste linie om de pijp uit te gaan. Een andere foto toont me anderhalf jaar oud met een mooie bos krullen. Het is net een meisje, zei de familie tegen mijn moeder. Ze weigerde lang mijn haar te laten knippen. Verder waren er familiefoto's van mijn moeder met die van Sjouke, haar schoonzuster dus, en met Jan, haar broer en de vader van Sjouke, en verder met Marie, haar eigen zuster en haar vriendin Lamkje. Die hele generatie van Friezen aan moederszijde is er niet meer, op Klaas na bij wie we gisteren waren.

     Het was een prachtige avond met lekker eten. Een vondst was de rode wijn, waarvan het hotel nog maar zes flessen bezat: een Barolo DOCG Villa Monsignore 2012. Wat een mooie wijn! Aan het eind van de lange avond hadden ze er nog maar vier.

     Vanmorgen ontbijt om negen uur. Het was grijs, vrij zacht en droog toen we wegreden over de oude route door Oude- en Nijemirdum en Sondel naar Lemmer. Mooie dorpen in een beboste omgeving met de oude zeedijk in de verte. Geleidelijk kwam er meer zon. Het was een rustige rit zonder ook maar één file. Eenmaal thuis liepen we meteen naar het Gorcums Museum, waar een stembureau is. We stemden allebei strategisch om Groen Links/PvdA te helpen de grootste partij te worden en de opmars van domrechts populisme te stuiten. Anders had ik als in andere jaren op Volt gestemd. Vanavond na negen uur uitslagenavond. Naar het begin van dit kwartaal

Ochtendkoffie in de binnenstad van Dordrecht.

Donderdag 30-10-2025

Lang hield ik het niet vol, de uitslagenavond. Na de tweede exitpoll was het al duidelijk dat het kiezersvolk ons land geen oplossing ging bieden. Wel zag ik nog hoe Timmermans aftrad als partijleider. Grote tragiek dat de enige ervaren en volwassen staatsman waar we over beschikken, de consequentie moest trekken uit het falen van zijn partij. Vandaag komen er nog steeds uitslagen binnenl Dat duurt nog tot maandag, als ook alle briefstemmers zijn geteld. Op dit ogenblik halverwege de middag staat D66 15.155 stemmen voor op de PVV.

     Helaas, deze verkiezingen zadelen ons land op met het voortduren van de impasse, de stilstand en de onbestuurbaarheid. De optie van een stevig middenkabinet zal de VVD blokkeren, de optie van een centrumrechts kabinet zal D66 blokkeren. Na een eindeloze periode mislukt het formeren van een kabinet en krijgen we volgend jaar nieuwe verkiezingen.

De zware orkaan Melissa richtte ravages aan in Haïti, Jamaica en Cuba. Er vielen meerdere tientallen doden. Er waren aardverschuivingen, overstromingen en uitgebreide stroomuitval. Op Cuba zijn voor zover bekend geen mensen omgekomen. Voordat de orkaan aan land kwam, evacueerden de autoriteiten er zo'n 735.000 mensen. Nu trekt Melissa afgezwakt tot categorie-1-orkaan in noordoostelijke richting tussen de Bahama's en de Turks- en Caicoseilanden door, om haar weg te vervolgen richting Bermuda. Daarna zal ze bij Newfoundland de oceaan opnieuw oversteken en dinsdag als extratropische storm ten noordwesten van Ierland opduiken.

Een droge en overwegend zonnige dag. De groendienst hangt de bakken met winterharde violen aan de hekken rond de haven. We reizen met de trein naar Dordrecht voor een bezoek aan een dermatoloog. We letten goed op eventuele rare plekjes op de huid sinds we acht jaren door de Middellandse Zee zwierven. Het loopt goed af: geen enkele nare huidafwijking. 's Middags gaat Anna op de fiets naar Barbara, die op de kleintjes van Nikita past. Naar het begin van dit kwartaal

Vrijdag 31-10-2025

Iemand vroeg me deze week of er door de opwarming van het klimaat nu meer orkanen zijn dan in de vorige eeuw. Nee, was mijn antwoord, voor zover ik weet zijn er niet méér orkanen, maar worden ze wel zwaarder. Meer orkanen van categorie 4 en 5. Dat is omdat de oppervlaktetemperaturen van het oceaanwater wereldwijd sterk is gestegen. De cyclonale kolom van een orkaan kan daardoor veel meer energie opzuigen en eerder uitgroeien tot zo'n zware orkaan. Dat er binnen de mix in deze eeuw méér zware orkanen zijn wordt opvallend duidelijk bevestigd door de klimatoloog Jeff Berardelli met de twee afbeeldingen hierboven. Onmiskenbaar is het aantal zware orkanen verdubbeld in de twee gelijke perioden 1980 - 2002 en 2003 - 2025. 'That’s not coincidence', zegt Berardelli. 'Humans have become a force of nature. Through greenhouse warming and changes in aerosols (pollution) the oceans have warmed dramatically'. Wat je ermee doet is niet mijn zaak, voegt hij toe. Dat moet je helemaal zelf weten.

We moeten dus wachten tot maandag de stemmen in Venray en van alle briefstemmers zijn geteld, om de definitieve uitslag van de 29e oktober te horen. In het kielzog van de verkiezingsdienst van het ANP claimt Jetten vandaag toch alvast de overwinning, die hem inderdaad nauwelijks meer kan ontgaan. Maar die beide uitslagen moeten dan geen rare stemcijfers tonen! Wilders reageert meteen furieus: 'Wat een arrogantie!' Jetten zegt ook dat een ‘stabiel en ambitieus’ kabinet moet kunnen bouwen op steun in ‘deze Kamer en de Eerste Kamer. Dat duidt op een voorkeur voor een middenkabinet, want een coalitie van D66, CDA en VVD met GroenLinks/PvdA heeft in beide Kamers veel meer zetels dan een variant met JA21. Verder zei hij dat de kiezer had gekozen voor ‘een kabinet vanuit het midden’. Dat kan alleen als Yesilgöz door de knieën gaat, waar ze een zeer hoge prijs voor zal vragen.

     Ik kom op X een post tegen van De Speld. Die laat Caroline van der Plas zeggen:  'Van de Tweede Kamer is bekend dat er wel veel D66-mensen zitten'.

Vandaag is het droog en bewolkt. Een lichte zuidenwind en 13 graden. We gaan sporten en doen onze boodschappen voor de week. Naar het begin van dit kwartaal

Zaterdag 01-11-2025

In zijn wekelijkse email-Nieuwsbrief 'Machtige Tijden' stelt Tom-Jan Meeus (betaalmuur) de vraag of onder jeune premier Rob Jetten ons land na ruim twee jaren van stagnatie opnieuw wordt uitgeleverd aan rechts en extreemrechts. 'De progressieve liberaal Jetten moet straks werken met een parlement met een rechts-conservatieve meerderheid van een slordige negentig zetels, inclusief een stevig radicaalrechts blok'. Inderdaad, dan zijn we er niets mee opgeschoten.

     Ondertussen kwam Wilders op zijn X-account met berichten over stembusfraude, zonder enig bewijs te leveren of ook maar enige bron te noemen. Een toelichting werd niet gegeven. Niettemin schreef hij: 'Het regent van dit soort berichten uit het hele land geen idee of het allemaal waar is maar goed als het zou worden onderzocht' en '15 volle getelde containers met stemmen zijn weg'. De beproefde methode van Trump en het typische scenario van het fascisme. De legitimiteit aanvallen van democratisch verlopen verkiezingen, want het kiessysteem in ons land staat bekend als een van de meest degelijke in de wereld, met talrijke waarnemers uit de EU en daarbuiten. De betrokken gemeenten en de Kiesraad konden alle aantijgingen afwijzen.

Nog een weekeindlang respijt van de groeiende verrechtsing van Nederland. Maandag komt de uitslag van de briefstemmers. Het lijkt erop dat D66 er nog een zetel bij zal krijgen, van 26 naar 27 zetels, een omstandigheid die gebracht wordt als een versterking van de kans op een centrumrechts kabinet.

Vanochtend valt er veel regen, vanmiddag is het droog met wat zon. Koud is het met een graad of 14 niet. Vanavond weer eens een keer mosselen. Naar het begin van dit kwartaal

Zondag 02-11-2025

Het is vandaag de 33e dag van de shutdown van de federale overheid in de VS. Overmorgen zal het de langste ooit worden, want dan zijn de 34 dagen van de shutdown tijdens Trump 1 gepasseerd. Nieuw record voor Trump, ellende voor miljoenen mensen die geen salaris krijgen. Ik meldde al eens dat de NOAA een van de vele waardevolle diensten is die nu een dikke maand stilliggen. De NOAA levert o.a. de maandelijkse grafieken niett meer van het station op de Mauna Loa-vulkaan op Hawaii over de concentraties van broeikasgassen in de atmosfeer. Die gassen houden geen shutdown. De laatste grafieken gaan over augustus 2025, zie hier. Het ergerde de emeritus-wiskunde hoogleraar en klimaatblogger Eliot Jacobsen zozeer, dat hij nu op X een eigen vervolg op de grafiek publiceert op basis van de ruwe data over september en oktober 2025. Prima werk! De vraag is voor hoelang nog?

Het is een zondagmorgen met zon. De afgelopen maand oktober was kletsnat. De op zeven na natste oktober sinds het begin van de regenmetingen in 1905. Er viel gemiddeld 120 millimeter regen over het land, tegen normaal 75 millimeter. Behalve nat was oktober ook somber, met gemiddeld 85 uur zon tegen normaal 120 uur. De temperatuur lag met gemiddeld 12,0 graden in De Bilt ruim boven normaal, vooral door de zachte nachten.

     Het is een rustige zondag met veel zon en wandelaars. Straks krijgen we weer buien, maar vanaf dinsdag is het een tijdje over met de herfstbuien. De temperatuur gaat komende week omhoog met uitschieters tot 17 graden. Ik lees weer eens een SF-roman, 'The Redemption of Time' uit 2017 van de Chinese auteur Baoshu, een talentvolle aanvulling op het bekende drieluik 'The Three-Body Problem' van Liu Cixin uit 2008, dat een succesvolle serie op Netflix werd. Naar het begin van dit kwartaal

Maandag 03-11-2025

Vanmorgen kleurt de opgaande zon de wolken van onderen rood. Eos' roze vingeren, en zo. Het raakt snel bewolkt maar blijft nog droog. Naar de sportschool. Vanmiddag kunnen er lichte  buien vallen. Bij terugkeer zie ik dat de fractie van GL/PvdA bij een anonieme stemming Jesse Klaver tot voorlopig politiek leider koos. Voorlopig, want bij nieuwe verkiezingen zullen ze een nieuwe partijleider kiezen. Bij de huidige uitslag van de verkiezingen kan dat al gauw zijn. Dan krijgt ook Marjolein Moorman een kans. Zij stapte nu zelf opzij, zoals Klaver twee jaar geleden plaats maakte voor Timmermans.

     Middag. Halverwege valt inderdaad lichte regen. Anna krijgt buurvrouw Corry op bezoek. 

De voortgaande rechts-populistische golf deed vorige week niet alleen Nederland aan, ook in Tsjechië kreeg de beweging voet aan de grond met de verkiezingsoverwinning een maand geleden van de multimiljonair Andrej Babiš. Vandaag presenteert hij in Praag zijn regering, een coalitie van zijn eigen radicaal-rechtse ANO-partij - de Actie van Ontevreden Burgers in het Nederlands - met twee andere, kleinere extreem-rechtse partijen. Het is overigens een minderheidsregering en de Europagezinde oppositie domineert de Senaat. Ze zouden wel eens te gretig kunnen zijn. In het regeerakkoord beloven de drie partijen de pensioenleeftijd te bevriezen, de salarissen voor leraren en agenten te verhogen en alleen nog 'in uitzonderlijke gevallen' asielzoekers toe te laten. De minister van Milieu is een klimaatontkenner, de minister voor BuZa is neonazi en auto-coureur. Over de voorgenomen vermindering van steun aan Oekraïne is vooralsnog niets bekend. Onder de vorige Europa-gezinde regering zou het land toetreden tot de euro; daar komt nu een referendum over.

     De vooruitzichten voor een verenigd en sterk Europa zijn wankel. De Volkskrant wijdt vandaag een artikel aan de toenemende stagnatie van de uitbreiding van de Unie met nieuwe landen. 'De klad zit in de uitvoering van de EU'. Die maakt met de golf van rechts-populistsche regeringen steeds minder kans. 'Het Hongaarse veto en twijfelende kandidaatlanden bemoeilijken de voortgang, maar ook de EU zelf maakt geen haast'. Veel kandidaat-leden hebben in de achterliggende jaren zwaar hervormd, Montenegro zou volgend jaar moeten toetreden, Albanië in 2029, Oekraïne en Moldavië hervormen in hoog tempo maar een Hongaars veto frustreert de voortgang, de plannen in Bosnië & Herzegovina en Noord-Macedonië sukkelen, Servië probeert van twee walletjes te eten en Georgië richt zich op Moskou. 'De EU zelf maakt ook weinig haast. Het bestuurlijke en financiële raamwerk van de huidige EU-27 moet op de schop wil ze kunnen doorgroeien tot een EU-30+. De noodzakelijke analyse hierover is echter voor onbepaalde tijd uitgesteld'. Als ik dat lees, bekruipt machteloze woede me. Is het dan niet glashelder dat je in deze hachelijke tijden een krachtige eenheid van democratische rechtstaten moet worden om in al het geweld te kunnen overleven? Waar blijft het élan? Waar blijft de visie? Naar het begin van dit kwartaal

Dinsdag 04-11-2025

In de afgelopen maand oktober zakte de gemiddelde wereldtemperatuur in de lagere atmosfeer niet, ondanks het feit dat we te maken hebben met een globaal afkoelende La Niña periode. Het bleef +0,53 graden Celsius boven het gemiddeld niveau van de jaren 1991 - 2020, net als in de maand september. De lineaire opwarmingstrend sinds 1979 tot nu blijft +0,16 graden per 10-jaarsperiode, te splitsen in +0,22 graden boven landmassa's en +0,13 graden boven de oceanen.

     De relatie tussen het Niño-fenomeen in de Stille Oceaan - meestal de ENSO genoemd - en de gemiddelde wereldtemperatuur kan goed worden uitgedrukt met behulp van de Relative Ocean Niño Index (RONI), een vernieuwde parameter om de status en de langetermijn-trends van de ENSO in beeld te krijgen. Die kan grafisch worden afgezet tegen de ontwikkeling van de gemiddelde wereldtemperatuur, zoals in de onderstaande grafiek van klimaatblogger Leo Simons (Club van Rome) gebeurt:

Hierop zie je vier grafieken. Doe even je best, hij lijkt ingewikkelder dan hij is en het is de moeite waard. Twee niet-onderbroken curves tonen de wereldtemperaturen in de jaren 2015 - 2017 (paars) en in de recente tijdspanne 2023 - 2025 (rood, tot 25 oktober). De twee onderbroken curves betreffen de RONI's over 2015 - 2017 (paars) en 2023 - 2025 (rood, weer tot 25 oktober). De curves van beide perioden zijn in de figuur over elkaar heen geprojecteerd. Er is nogal wat in te zien.

     In de eerste plaats zie je dat de globale opwarmingstrend in die - beperkte - periode +0,40 graden per 10-jaarsperiode bedroeg. Dat is heel wat meer dan de trend sinds 1979, het begin van de satellietmetingen van de wereldtemperatuur. Het duidt op een versnelling van de opwarming, maar zoals gezegd: de meetperiode is nog beperkt.

     In de tweede plaats zie je dat de gemiddelde wereldtemperatuur over de jaren 2015 - 2027 op 1,25 graden boven het pre-industrieel gemiddelde lag (1850 - 1900). Over de laatste 29 maanden (2023 - 2025) lag het op +1,55 graden boven pre-industrieel. (Nota bene: boven het afgesproken niveau van de Parijse Akkoorden van 2015). Bovendien blijkt oktober 2025 opnieuw die +1,55 graden aan te tikken, maar dan tijdens de huidige, koelende La Niña.

     Opnieuw: in de analyse gebruikt Simons erg korte periodes. te kort, eigenlijk. In de klimatologie gebruikt men altijd 30-jaarsperioden voor vergelijkingen. Dat moeten we afwachten, we zitten nu middenin de jaren 2021 - 2030, dus pas in 2031 schuift de Y-as van de (bovenste) grafiek van UAH op naar 2001 - 2030. Maar de cijfers van Simons geven me toch een ongemakkelijk gevoel.

Je mag verwachten dat met de komst van een nieuwe El NIño de opwarming van onze planeet een nieuwe boost krijgt. Wanneer wordt die verwacht? De prognose wordt bijgehouden door het Climate Prediction Centre van de Amerikaanse overheid. De laatste ENSO Alert System Status dateert van 9 jl. oktober. Die was nog erg onzeker: 'La Niña conditions are present and favored to persist through December 2025 - February 2026, with a transition to ENSO-neutral likely in January-March 2026 (55% chance)'. De huidige La Niña blijft een zwakke en het sterkere broertje El Niño is nog niet in zicht. Of het Prediction Centre onder de shutdown van Trump valt, is me niet duidelijk. De nieuwe prognose zou 13 november a.s. moeten verschijnen.

Vlak voor de komende klimaatconferentie COP30, die over een week begint in Brazilië, publiceert de VN vandaag het Emissions Gap Report 2025. Conferenties genoeg, rapporten genoeg, maar de aanpak van de crisis van ons klimaat schiet alleen maar tekort. Het wereldwijde gebruik van fossiele brandstoffen neemt nog steeds toe. Momenteel is de aarde op weg naar een rampzalige opwarming van 2,8 graden in 2100. Vorig jaar ging de wereld al eenmalig door de grens van 1,5 graad. De onderzoekers verwachten dat dit ergens in de komende jaren definitief gebeurt. Overigens blijkt dat de VS zelfs druk heeft uitgeoefend op de VN om het rapport te laten aanpassen. De Amerikanen wilden dat alle gegevens over de VS zouden worden teruggetrokken. Daar is de VN niet voor gezwicht.

In de loop van de ochtend breekt de zon door. Het wordt ruim met ruim 16 graden tamelijk zacht. November lijkt een warme, droge maand te worden. Anna doet boodschappen in de binnenstad. Straks zal ik verderop op de stadswal een bezoekje brengen aan Kees v.d. H. Naar het begin van dit kwartaal

Woensdag 05-11-2025

Een weerrecord bij het KNMI in De Bilt. Nooit eerder bleef de maximumtemperatuur in De Bilt zoveel dagen op rij in de dubbele cijfers als dit jaar: 234 dagen. Sinds 17 maart is de temperatuur niet meer lager dan 10 graden geweest, meldt Weeronline. Zo'n reeks van tweehonderd dagen of meer komt steeds vaker voor. Het KNMI telde er twintig in de 125 jaar dat in De Bilt wordt gemeten. Daarvan waren er veertien in deze eeuw. 'Dat zulke lange reeksen met milde dagen veel vaker voorkomen is toe te schrijven aan de opwarming van het klimaat'.

     Vandaag is het weer zo'n relatief warme dag en er komen er meer. Vanmiddag is het ruim 17 graden terwijl het nieuwe normaal - over 1991 - 2020 - op 12 graden staat. Buiten lopen mensen zelfs zonder jas over de sluis. Het is de warmste 5 november sinds het begin van de metingen in 1901. Bovendien de achtste warmste dag van dit jaar. De laatste koudste dag is nu 821 dagen geleden.

Er lijkt wel iets raars aan de hand te zijn wat beterft die voortdurende drone-acties. Diverse Europese landen worden er de laatste maanden door geplaagd. Het gaat om een groeiende reeks dronewaarnemingen in onder andere Denemarken, Polen, Noorwegen, Duitsland en Spanje waardoor het vliegverkeer bij nogal wat vliegvelden tijdelijk moest worden stilgelegd. Nog pas gisteren maakten drones dat de luchthavens van Brussel en Luik alsook twee Belgische luchtmachtbases moesten tijdelijk moesten sluiten. De Belgische defensieminister zei dat er 'iets groters' aan de hand was. Maar wat? Gaat het om spionage of hybride oorlogsvoering door Moskou of om sensatiebeluste idioten? Dat zijn er toch wel heel veel.

     In Brussel zegt Ursula von der Leyen dat de dronevluchten inderdaad deel uitmaken van een hybride oorlog, bedoeld om verdeeldheid in Europa te zaaien. Ze noemt echter Rusland niet. De Belgische regering roept voor morgen zelfs de Nationale Veiligheidsraad bijeen. Inmiddels kreeg het leger toestemming om boven militaire bases drones neer te schieten. Naar het begin van dit kwartaal

Een voorbeeld van een verre supernova met ringen van wegvliegend gruis en gas, de buitenste lagen materie van een zeer oude, ontplofte ster die gebruikt wordt als 'standaardkaars' voor afstandbepaling in het heelal (afbeelding: NASA/ESA)

Donderdag 06-11-2025

De versnelde uitdijing van het heelal werd rond 1998 vastgesteld. Ze werd toegeschreven aan een hypothetische vorm van kosmische energie, de raadselachtige donkere energie, die overal aanwezig is en die 74 procent van het hele universum uitmaakt. Het werkt als een soort omgekeerde zwaartekracht, die de versnelde uitdijing aandrijft. Terwijl de 'gewone' zwaartekracht een aantrekkende kracht is tussen materie, stoot donkere energie materie verder uit elkaar alsof het een anti-zwaartekracht is. Een negatieve zwaartekracht, dus. Die bestaat al een jaar of vijftig in theorie; zwaartekracht kan positief zijn of negatief, net als bijvoorbeeld bij het electromagnetisme. Gelijke ladingen stoten elkaar af, ongelijke trekken elkaar aan. Alleen gaat het in dit geval niet om electromagnetische ladingen, waarvan we overigens niet weten wat dat eigenlijk zijn, maar om zwaartekrachtladingen. Negatieve zwaartekracht werd nog nooit ergens gevonden. Zwaartekracht of gravitatie heeft nog meer eigenschappen, zoals krachtverlies over afstanden. De kracht ervan neemt omgekeerd evenredig af met het kwadraat van de afstand, dus als je de afstand tussen twee objecten verdubbelt, neemt de zwaartekracht tussen die objecten met een factor vier af. Is dat ook voor de donkere energie zo? Geen idee, die lijkt overal dezelfde waarde te hebben.

     De donkere energie zou net als de zwaartekracht vlak na het begin van de oerknal zijn ontstaan. Vanaf dat oermoment dijt het universum alsmaar uit. Daardoor nemen de afstanden tussen de materie toe. De overgrote meerderheid van de gaswolken, sterren en sterrenstelsels vliegen uit elkaar (behalve als ze erg dicht bij elkaar zijn, dan overheerst de (positieve) zwaartekracht en vormen ze clusters en stelsels). Volgens de theorie vertraagt de zwaartekracht de uitbreiding door de donkere energie te remmen. De kwadraatwet doet de aantrekkende gravitatiekracht kwadratisch afnemen. Ongeveer zeven miljard jaar geleden zakte hij beneden de afstotende kracht van donkere energie. Die overheerste vanaf dan en sindsdien versnelt de uitbreiding.

     Tot zover de theorie. In de jaren negentig ontdekte men de versnelde uitbreiding door nauwkeurige metingen van de helderheid en de roodverschuiving van een bepaald type sterren, die aan het eind van hun bestaan explodeerden: verre supernovae. Met een wat rare term noemt men die 'standaardkaarsen' (standard candles). Die staat vormen de basis van het standaardmodel van het universum, dat al ruim vijfentwintig jaar stand houdt, maar nu komt er toch twijfel aan. Koreaanse onderzoekers van de Yonsei-universiteit in Seoul, beweren dat het anders zit op basis van nauwkeurig onderzoek naar de verschillende leeftijden van de verre supernova-standaardkaarsen. De verschillende leeftijden van de ontplofte oude sterren maken wel degelijk uit, stellen ze. Uit de nieuwe studie blijkt een contra-intuïtieve uitkomst, namelijk dat supernova’s van dichterbij ons staande - dus jongere - sterpopulaties systematisch zwakker lijken en die van oudere, verderaf staande populaties juist helderder. Wat betekent dat nu weer?

     De afleiding is te technisch om hier weer te geven en neemt ondermeer ook de kosmische achtergrondstraling en 'baryonisch-akoestische oscillaties' mee in de beschouwing. Daarvoor verwijs ik naar dit artikel en naar de zojuist verschenen publicatie van de Koreaanse onderzoekers. De uitkomsten wijken in elk geval met een hoge waarschijnlijkheid af van het standaardmodel van het kosmos. 'Het meest verrassende van dit alles is dat de gecombineerde analyse aangeeft dat de uitdijing van het heelal momenteel niet versnelt, zoals tot nu toe werd aangenomen, maar al aan het vertragen is', schrijft Astronieuws vandaag. Wat is er aan de hand? Kan de donkere energie variëren? Weer afzwakken en zelfs in de buurt komen van de verzwakkende zwaartekracht? Kan het heelal op den duur mogelijk gaan inkrimpen?

Vandaag een zonnige dag, met krap 14 graden iets minder zacht dan gisteren. We halen de griepprik bij de huisarts, een beetje aan de late kant want nogal wat mensen om ons heen kregen intussen al griep (of corona). Overigens kunnen we alsnog ziek worden, want de allerlaatste virusvarianten sinds het voorjaar zitten er uiteraard niet in. Vanwege mijn geboortejaar (1947) krijg ik in mijn andere arm ook het pneumococcenvaccin. Naar het begin van dit kwartaal

Rechts de esdoorn bij de Kriekenmarkt in herfsttooi en links een toevallige regenboog. De pot met goud staat op het dak van het appartementencomplex aan het Nonnenveld.

Vrijdag 07-11-2025

De beste Russische literatuur wordt niet meer in Rusland geschreven maar daarbuiten, schreef Wessel de Jong onlangs op NOS.nl. Veel Russische schrijvers die tegen de oorlog in Oekraïne zijn, zijn hun land inmiddels ontvlucht en daarmee staan ze in een oudere traditie, want tijdens de Sovjet-Unie en vaak onder het tsarenregime was het niet anders. De Jong schreef erover naar aanleiding van een internationale conferentie eind vorige maand van de Universiteit Leiden over 'De Russischtalige literatuur van de Vijfde Golf'. Op de conferentie onderscheidt men vijf perioden van exil-literatuur: (1) na de revolutie van 1917, (2) tijdens de massale vervolgingen van de jaren '30 onder Stalin, (3) na de Tweede Wereldoorlog (ook onder Stalin), (4) onder de opvolgers van Stalin tot aan Gorbatsjov, en (5) vanaf de opkomst van Poetin. Hoe vol treurnis is het land dat zoveel van zijn grootste talenten wegjaagt. Veel van de nieuwe literatuur van gevluchte Russen is anti-oorlogspoëzie, zoals van de dichteres Vera Pavlova, die in 1963 in Moskou werd geboren en nu in Toronto woont. Ze kan niet meer naar haar vaderland terug. De Jong citeert een recent gedicht van haar in vertaling in zijn stukje:

Het is je enige zoon.
Je verdediger, je helper en vriend.
Hij komt uit het station, zonder benen.
Hij omhelst je, zonder armen.
Hij vult een glas, zonder bodem.
Hij kijkt rond in de kelder, zonder ogen.
En zegt: Het was oorlog en ik heb hem verloren.

Al eerder - in 2010 - verscheen een bloemlezing uit haar poëzie in Nederland. Ze woonde toen nog in Rusland en had muziekhistorie gestudeerd aan het beroemde Schnittke Muziekcollege in Moskou, zong in een kerkkoor, publiceerde meerdere bundels gedichten en schreef vier opera-libretto's en de teksten voor twee cantates. De vertaalde verzameling heet 'Een flinke teug van rook en regen' (vertaling Nina Targan Mouravi, Hoogland & Van Klaveren, 2010). Die heb ik inmiddels in huis, maar ik moet hem nog lezen. Ik kom erop terug.

Terwijl op de Atlantische Oceaan het orkaanszeizoen tot rust lijkt te komen, is het in de Stille Oceaan een hels gebeuren. Afgelopen week raasde de zware orkaan Kalmaegi met grof geweld door Zuidoost-Azië. Hij trok eeen verwoestend spoor door de Filipijnen, waar zeker 188 doden vielen en enorme schade werd aangericht. Daarna trof hij Vietnam en bracht grote overstromingen en (tot dusver) 5 doden en zet zijn helletocht voort naar Laos en Cambodja. De volgende orkaan is alweer op weg naar de Filipijnen, de tyfoon Fung-wong. Naar verwachting komt die zondagavond aan land in het noorden van de archipel. Dat zou voor de Filipijnen de 21ste van het afgelopen jaar zijn. Mogelijk ontwikkelt Fung-wong zich tot een supertyfoon, nog zwaarder dan Kalmaegi al was.

Weer een mooie, zonnige herfstdag. Zonder wind. Het wordt een graad of zestien. We gaan braaf naar de sportschool. Het ziet ernaar uit dat er dit jaar ruim meer dan 2000 zonuren geteld kunnen worden. Dat is vrij uniek, zegt Weeronline. sinds 1906 is het pas de vijfde keer dat het gebeurt. Als de zon de rest van het jaar de normale hoeveelheid uren schijnt, zal 2025 uitkomen op ongeveer 2114 zonuren. Dat is dan op de tweede plaats achter het recordzonnige jaar 2022 (2233 zonuren). Naar het begin van dit kwartaal

Zaterdag 08-11-2025

De opwinding stijgt op de sociale media over 3I/ATLAS, de bezoeker van buiten het zonnestelsel. Dat interstellair object werd op 1 juli 2025 ontdekt. Het is bezig aan een extreem langgestrekte, hyperbolische baan om de zon. Het object is de derde bezoeker uit verre regionen in het Melkwegstelsel, die door ons zonnestelsel passeert na 1I/ Oumuamua en 2I/Borisov. Volgens onderzoekers van de Universiteit van Oxford zou 3I/ATLAS wel 3 miljard jaar ouder kunnen zijn dan ons eigen zonnestelsel. Het object zou afkomstig zijn van een ster in de dikke schijf van het Melkwegstelsel. Ik schreef er een goede maand terug al over.

     De sociale media worden nu gebombardeerd met opgewonden berichten waarin wordt beweerd dat het gaat om een vaartuig met buitenaardse wezens, die ons zonnestelsel komen verkennen. Het bericht van Physics & Chemistry hierboven verscheen eergisteren met een 'newly released high-resolution video showing the object emitting rhythmic pulses of light and moving in ways that defy known comet dynamics. The footage reveals astonishing stability in its path, no wobble, no decay, and no outgassing yet a glow that seems to come from within'. Het plaatje lijkt met al die lichtjes warempel wel op een buitenaardse toerbus. Of deze post: 'Astronomers are stunned. Unlike normal objects that slow down or maintain a stable trajectory, 3I/Atlas is picking up speed as it travels through space—with no visible propulsion, no gravitational slingshot, and no comet-like outgassing to explain it. The change is so dramatic that it’s forcing scientists to question everything we thought we knew about interstellar visitors'. Een andere post: 'NASA scientists have confirmed that the interstellar object known as 3I/ATLAS has unexpectedly changed its course and is now heading toward Earth'. Dat bericht heb ik bij NASA niet aangetroffen. Niettemin beweert de post: 'An official press conference is expected soon to provide more details on the object’s speed, direction, and possible impact timeline'.

Hoe zit het? Het object 3I/ATLAS passeerde de zon het dichtstbij op jl. 25 oktober. op een afstand van 203 miljoen kilometer, halverwege de banen van Aarde en Mars. Hij was daar inderdaad het helderst en had een snelheid van 68 km/sec. Zijn route ligt vrij dicht op het vlak waarin de banen van de planeten van ons zonnestelsel liggen. Nu hij weer van de zon af beweegt, neemt de helderheid ook af. Zijn baan brengt 3I/ATLAS het dichtst bij Venus, Mars en Jupiter, maar niet bij de aarde. Daarom is er geen enkele kans op een botsing met onze planeet. Zie hieronder het pad van 3I/ATLAS door het zonnestelsel tot maart 2026:

(bron: Wikipedia Engels)

Talrijke observaties wijzen uit dat het object qua uitgassing en dergelijke de klassieke verschijnselen van een komeet vertoont. Voor een vaartuig afkomstig van buitenaardse wezens zou je heel andere verschijnselen verwachten, want 'extraordinairy claims requiere extraordinairy evidence', maar ja, dat kan natuurlijk bewuste camouflage door de aliens zijn. Ik denk echter dat als 3I/ATLAS van zijn baan was afgeweken, dat onmogelijk door NASA en de talrijke andere observatieposten en instituten over de hele wereld geheim zou zijn gehouden.

Bij de verkenning van D66'er Koolmees hield Yesilgöz streng vast aan haar uitsluiting van GL/PvdA. Het is waarschijnlijk een erg doorzichtige taktiek - ze wil 'geen verkiezingsbeloften breken' - om haar onderhandelingspositie zo sterk mogelijk te maken. Daarmee kan de formatie nog erg lang gaan duren. Tom-Jan Meeus zegt vanochtend in zijn email-Nieuwsbrief 'Machtige Tijden' (betaalmuur): 'Zelf heb ik me nooit erg opgewonden over gebroken beloften. In coalitiepolitiek kán dat bijna niet anders: samenwerking vereist inschikken en inleveren. Elke coalitiepartij gooit in de formatie beloften uit het raam. Wat is het alternatief?'

Redelijk wat zon vandaag en opnieuw windstil bij 17 graden. Er liggen weer cruiseschepen aan de wal op Buiten de Waterpoort. Veel rondleidingen die bij ons over de sluis passeren; ik tel ruim over de tweehonderd toeristen die in groepen langs drommen. Anna wordt opgehaald door Tessa om naar de zwemwedstrijden te kijken waar Lina-Mae aan meedoet. Naar het begin van dit kwartaal

Drommen toeristen op de sluis (foto van gisteren).

Zondag 09-11-2025

Gisteren was door een storing mijn weblog aan het eind van de middag enige tijd niet bereikbaar. Volgens de host Maakum ging er iets verkeerd met het ophalen van mijn email op info@sailing-dulce.nl, een adres dat ik al meer dan tien jaar niet gebruik. Ik elk geval ging de beveiliging af en werd mijn ip-nummer geblokkeerd. Het werd snel opgelost en dat mailadres heb ik opgeheven.

     Gisteren kregen we drommen toeristen over de sluis, vandaag zijn er veel Gorcummers aan de wandel. Van een kennis hoorde ik dat 14 gidsen met bijna 300 toeristen langskwamen. Als ze maar niet voortdurend zo naar binnen keken; er is bij ons niks te zien. Vanmorgen zitten er ook weer vissers op de steigers; het vaarseizoen is over, de passanten zijn weg en er zijn weinig winterliggers. De dag kent zowel zon als wolken en het is opnieuw aangenaam zacht. Het wordt 16 graden tegen normaal 10. Er zijn indicaties van een aanstaande slinger in de straalstroom en een uitzakkende lus met koude, arctische lucht, die volgende week - halverwege november - tot flink kouder weer in onze regio kunnen leiden.

Terwijl de wereld zich opmaakt voor de COP30, de klimaattop in Brazilië, draait een voorbereidende vergadering voor het VIIe IPCC-overzichtsrapport in Peru uit op ruzie. De gezaghebbende rapporten van het IPCC worden al sinds 1990 om de vijf jaar uitgebracht, maar nu willen landen als Frankrijk, Groot-Brittannië, Australië en Nieuw-Zeeland dat het volgende rapport in 2028 verschijnt, zodat de COP-klimaattop van dat jaar er nog iets mee kan. Een andere groep, waaronder China, Rusland, Saoedi-Arabië en veel Afrikaanse landen, willen dat niet. Ze vinden het te kort dag en zeggen meer tijd nodig te hebben om de dikke IPCC-rapporten te beoordelen. Westerse wetenschappers vinden dat een smoesje, zeggen ze tegen de goed ingevoerde klimaatsite CarbonBrief. De deadline uitstellen is ‘een duidelijke tactiek om het belang van de klimaatwetenschap van het IPCC minder belangrijk te maken bij het besluitvormingsproces over klimaatverandering.’ Voor de derde keer op rij werd de beslissing uitgesteld.

Het vaderland op zijn smalst. In de top-100 staat een lied tegen asielmigratie op de tweede plaats. ‘Wij zeggen nee, nee, nee tegen het Aaaaa Zèèèèt Ceee’, een protestlied tegen nieuwe asielzoekerscentra in Nederland. Uit de tekst: ‘Ze overspoelen ons met mensen die hier niet passen. Asielzoekers met fatbikes... Iphooooones, dure jasseeeen.’ Een strijdlied voor agressieve demonstranten die gemeenteraden in het land belagen met stenen en vuurwerk, om niet voor de komst van een AZC te kiezen. Het werd gemaakt met behulp van AI en uitgebracht door JW 'Broken Veteran', een groep van een Afghanistan-veteraan met PTSS. Hij bracht al eerder de hit: 'Fuck jullie! Linkse Fuckers'. Het zal wel als therapie bedoeld zijn. Als tegenreactie bracht ene Sophie Straat het nummer 'Vrijheid, Gelijkheid, Zusterschap' uit. Dat heeft minder succes. De veteraan zou inmiddels zijn muziekcarrière hebben beëindigd, zegt Wikipedia, omdat hij zoveel bedreigingen ontving.

NASA wil vanavond een nieuwe missie naar Mars sturen. Er zullen twee identieke ruimtevaartuigen, genaamd Blue en Gold, naar een baan rond de planeet gestuurd worden. Ze moeten daar in 2027 aankomen. De sondes moeten een beeld geven van het magneetveld in de bodem en de zonnewind rond Mars, om de evolutie van de ijle atmosfeer rond de planeet in kaart te brengen. Vier miljard jaar geleden was die atmosfeer veel dikker, toen er zeeën, meren en rivieren op Mars waren. Men kan er mogelijk zelfs uit afleiden of er ergens nog vloeibaar water onder de grond zit. De missie heet ESCAPADE. Dat is de afkorting van Escape and Plasma Acceleration and Dynamics Explorers. Naar het begin van dit kwartaal

Image credit: University of Oxford/NASA/JPL-CalTech/Space Science Institute (PIA19656 and PIA11141)

Maandag 10-11-2025

Blue Origin, het ruimtevaartbedrijf van Amazon-oprichter Jeff Bezos, maakte gisteravond bekend dat de duo-Marsmissie van de sondes Blue en Gold werd uitgesteld vanwege slechte weersomstandigheden. Het is onduidelijk wanneer een nieuwe poging wordt gewaagd.

     Wetenschappers van de NASA-Cassinimissie maken bekend dat ze het bewijs hebben geleverd dat er een aanzienlijke warmtestroom optreedt bij de noordpool van Saturnusmaan Enceladus. Dat is belangrijk, want 'Enceladus is een actieve wereld met een zoute oceaan onder het oppervlak, waarvan wordt aangenomen dat deze als warmtebron fungeert. De aanwezigheid van vloeibaar water, warmte en de juiste chemicaliën (zoals fosfor en complexe koolwaterstoffen) betekent dat deze oceaan geschikt zou kunnen zijn voor het ontstaan van leven', schrijft Astronieuws. Maar dan moet die oceaan wel heel erg lang stabiel zijn geweest. De warmte op Enceladus wordt geleverd door de getijdenwerking onder invloed van de enorme zwaartekracht van de planeet Saturnus, die de kleine maan kneedt, uitrekt en samendrukt terwijl hij om zijn as draait. Daardoor warmt hij inwendig op - een warmte die in gelijke mate moet worden afgevoerd om een continu stabiele toestand te onderhouden. Een energiebalans in evenwicht dus. Men dacht dat alleen de zuidpool van de maan warmte afvoert door de spectaculaire fonteinen van ijs en damp en dat de noordpool geologisch niet actief is, maar het oppervlak aan die noordpool blijkt toch ongeveer zeven graden warmer te zijn dan verwacht. Deze uitkomst is alleen verklaarbaar als er ook daar warmte uit de onderliggende oceaan weglekt. De wetenschappers nu gaan onderzoeken of de 'warme' oceaan van Enceladus inderdaad lang genoeg heeft bestaan om er leven in tot ontwikkeling te brengen.

     Al bijna 60 jaar wacht ik op de vondst van buitenaards leven. Vergeefs, hoewel de zoektochten zich steeds meer toespitsen en ingenieuzer worden. Er is niet zoveel tijd meer me.

In het Amerikaanse Congres gingen acht Democraten voor Trump door de knieën. Deserteurs. Daardoor zal de record-shutdown (41 dagen) snel beëindigd worden. Republikeinen beloofden in december te stemmen vóór het verlengen van zorgsubsidies - een belangrijk punt voor de Democraten. Maar andere media zeggen dat zo'n compromis er helemaal niet is: de Democraten krijgen alleen in december de kans om te stemmen over een verlenging, zonder enige garantie op succes. Wel worden de massaontslagen teruggedraaid van federale werknemers sinds de sluiting op 1 oktober begon. In elk geval zijn de Democraten hun enige troefkaart nu kwijt.

Vanochtend veel zon, vanmiddag veel bewolking, vanavond en vannacht regen. Het wordt krap 11 graden. Ik breng het autootje naar de garage voor een kleine beurt en de APK-keuring. Later belt de garage dat ze problemen hebben gevonden in de schokdempers. Morgen is hij pas klaar. Naar het begin van dit kwartaal

Dinsdag 11-11-2025

Een infographic als de bovenstaande kan een lang vertoog in één plaatje helder samenvatten. De maker, Canadees Peter Carter, is klimaatblogger op X, directeur van het Climate Emergency Institute en expert-reviewer bij het IPCC. Deskundig. De gegevens die hij gebruikte bij de infographic zijn afkomstig van het Europese klimaatbureau Copernicus en het European Centre for Medium-Range Weather Forecasts (ECMWF) In Reading bij Londen. De boodschap van het document is duidelijk: er is een versnelling van klimaatopwarming, met +1,55 graden wereldwijd als gemiddelde. Oktober 2025 was het 3e warmste jaar sinds pre-industriële tijden en de waarschijnlijke uitkomst voor het jaar 2025 zal op +1,5 graden liggen. Het voorkeursdoel voor AD 2100 van de Parijse Akkoorden uit 2015. Het is een degelijke prognose op basis van harde feiten, input voor de COP30 in Brazilië. De wereld stevent momenteel af op tussen de 2,3 en 2,8 graden klimaatopwarming, bleek vorige week uit een VN-rapport.

     Het gaat mis in heel Noord- en Zuid-Amerika. In de VS, met een anti-vaccer als minister van gezondheidszorg, zijn dit jaar bijna 1700 mazelengevallen bekend en drie sterfgevallen. In de Mexicaanse regio Chihuahua werden tot vorige week meer dan 4400 gevallen van mazelen gemeld. Ook zijn er volgens de autoriteiten in het land 21 mensen gestorven aan de ziekte. In Zuid-Amerikaanse landen als Argentinië, Bolivia en Brazilië zijn eveneens uitbraken van hetzelfde type mazelenvirus gemeld. De toestand verandert supersnel: beide continenten werden in 2024 nog mazelenvrij verklaard.

Mopperen als een oude man. Een boomer. Maar er gaan in deze tijd allerlei verworvenheden, die de wetenschap de samenleving bracht, verloren alsof er nóg een virus rondwaart. Dat van de domheid, kortzichtigheid, onrecht en eigenbelang. Alsof we een nieuwe middeleeuwen in duiken.

     Tamelijk wat zon vandaag. Er komt een zuidelijke stroming op gang die de komende dagen veel warmte uit het diepe zuiden van het Iberisch schiereiland en Marokko naar ons toe zal brengen. En Saharazand. Vandaag wordt het krap 12 graden, maar later in de week kan het wel 18 graden worden. Volgende week kouder weer met kans op nachtvorst.

     Het is een actieve dag. Terwijl Anna in de binnenstad de boodschappen doet, haal ik het autootje op bij de garage. De reparaties van de schokdempers leveren een pittige rekening op, maar de APK is goedgekeurd. Daarna naar de sportschool. Naar het begin van dit kwartaal

De Lichte Gaard in Utrecht. Ook hier poëzie op de muur.

Woensdag 12-11-2025

Toen ik gisteravond naar bed ging, het was kort voor half één en Anna sliep al, hoorde ik een explosie. Niet vlakbij maar op enige afstand uit de richting van de Langendijk. Tja, er volgden geen sirenes en niks, dus viel ik in slaap. Vanmorgen lees ik dat de explosie plaatsvond bij Club Heat, een nachtkroeg in De Kerksteeg, niet ver van ons vandaag. Rond 00.25 uur is op camerabeelden te zien hoe een persoon iets aansteekt bij de hoofdingang van de kroeg, schrijft De Stad Gorinchem vanmorgen. Enkele seconden later volgt een zware explosie, die in de wijde omgeving te horen was. Veel ruiten van panden in de steeg gingen aan diggelen. De club was op het moment van de explosie gesloten. Er brak brand uit na de explosie en de brandweer moest delen van het pand, dat ingesloten ligt tussen andere gebouwen, slopen om te kunnen blussen. Het etablissement heeft een historie van geweld. In januari 1999, toen de kroeg Café Bacchus heette, kwamen er twee meisjes om het leven bij een nachtelijk schietincident.

Vandaag eindelijk weer eens samen naar Utrecht. Om na een jaar mijn PSA te prikken, wat kleren voor de winter te kopen en gewoon voor de lol. Het is een uitgelezen dag met iets meer dan 15 graden en veel zon. We vertrekken om half elf in de hoop dat de files op de A27 voorbij zijn. Dat blijkt te kloppen. De bloedafname bij de afdeling Radiotherapie van het UMCU is vlot. Ik rijd uit mijn geheugen een archaïsche route naar de binnenstad, een traject uit een ver verleden dat met enige moeite nog herkenbaar is tussen alle nieuwbouw op de enorme universiteitscampus, tegenwoordig Science Park Utrecht, vroeger de Uithof. Het autootje parkeren we in de parkeergagage Springweg. Het is heerlijk om weer door mijn geliefde studentenstad te lopen (foto hier). Wat kan Utrecht mooi zijn, in welk jaargetijde ook. Op de Lichtegaard ontdek ik een gedicht op een muur, een paar regels van de Utrechtse schrijver C.C.S Crone (1914 - 1951), zie de foto hierboven:

Later stond hij in de Lichte Gaard

naar de sterren te kijken.

Nu had hij bij zijn verdriet

ook nog de hik gekregen.

De obligate graffiti eronder misstaan eigenlijk niet. Het is druk in de kleine, dierbare straatjes langs de gracht. De terrassen zitten vol.Voor een kop koffie leggen we aan bij een ander roemrijk etablissement uit mijn verleden, Graaf Floris, sinds 1973 op de Vismarkt. Veel spannende afspraken vonden op deze plek plaats. Het restaurant is al vol kerstversiering en ging kennelijk in andere handen over, want het portret van de zwaarbebaarde vorige eigenaar hangt niet meer aan de muur. We slenteren na de koffie verder over de Oudegracht naar de vanouds bekende hoede- en pettenwinkel Jos van Dijck in de Bakkerstraat (sinds 1923). Daar koop ik al 25 jaar mijn petten. We herkennen de zoon van de voegere Jos. Mijn soort petjes, nét geen schipperspet, heeft hij zelden op voorraad, ook nu niet. Hij vindt wel een andere, geschikte zwarte pet, duidelijk niet het ongewenste type Duitse schipperspet. Die neem ik, maar op mijn verzoek bestelt hij wel drie petjes van mijn eigen, favoriete merk. Verder naar de lange Elisabetsstraat met De Rode Winkel 'de Jeanswinkel van Nederland', waar ik ooit mijn doktersjassen kocht -  in voor kleding voor Anna (geheim) en een mooi overhemd voor mij. Verderop vind ik een muts in dezelfde kleur als dat overhemd. een kaasboer op de weekmarkt op het Vredenburg heeft een mooie, pittige Zwitserse bergkaas. Dan naar het koopwalhalla van Hoog Catharijne, waar we bij de grote Aziatische supermarkt Amazing Oriental van alles inslaan, waaronder onze geliefde mosterdkool. Tenslotte besluiten we om niet te bezwijken aan de gretige koopgekte die het rijke winkelaanbod van Utrecht aanricht in onze provinciale zielen. Toch zie ik in een ooghoek een etage hoger een mooie winterjas in een zaak die Sissy Boy heet. Wij naar boven en zie: hij is mooi en zit als gegoten. Maat L(arge). Tja, waarom niet? Ik heb geen goede winterjas meer. We genieten van een lekkere lunch in de vroegere oudkatholieke schuilkerk Maria Minor aan het Achter Clarenburg. (Zie foto hier). In de grote kerkruimte huist nu het Belgisch Biercafé 'Olivier', met het Witte-orgel uit 1890 nog tegen de achtermuur. 

Vóór drie uur rijden we over A2 en A27 terug naar Gorcum. De dagelijkse files beginnen al. Na het tukje zoek ik de uitslag van mijn PSA op in mijn dossier op het patiëntenportaal van het UMCU. Sinds een jaar geleden is mijn PSA niet bepaald. De uitslag staat al in mijn dossier: 0,20 µg/L. Ai! Dat geeft te denken. Het is weliswaar zeer laag, maar de vorige jaren was het steeds 0,10 µg/L. Dus een verdubbeling. Op zich zegt één verdubbeling nog niets, de volgende keer kan het weer 0,10 zijn. Een voortgaande verdubbeling, dus circa 0,4 µg/L over drie maanden is, dunkt me, wél een waarschuwing. Over een paar weken heb ik een telefoonafspraak met mijn radiotherapeut. Ik zal hem voorstellen om begin maart nog eens een bepaling te doen. Naar het begin van dit kwartaal

Donderdag 13-11-2025

Kijken naar de feiten, niet naar de uitspraken van landen over hun fossiele emissies. Op de COP30 in Brazilië pocht China dat de piek in zijn CO2-uitstoot bereikt zou zijn. 'China's CO2-emissions have been flat or falling for post 18 months, analysis finds', kopte The Guardian gisteren, om te vervolgen 'World’s biggest polluter on track to hit peak emissions target early but miss goal for cutting carbon intensity'. Maar de infographic hierboven van klimaatblogger Peter Carter maakt duidelijk dat op de Chinese PR-actie heel wat af te dingen is. De uitstoot van CO2 door de Volksrepubliek is bijna net zo groot als die van de rest van de wereld en het dubbele van die van de VS. Terwijl de beloftes van vorige COPs luidden dat de emissies in 2025 zouden moeten afnemen, stijgen die van de VS (+1,9 procent), India (+1,4 procent) en Japan (+2,2 procent). Europa en China zijn inderdaad vlak, maar het totaal stijgt gewoon door, aldus het rapport van het Global Carbon Project over 2025. Met 1,1 procent.

     Een week eerder publiceerde de VN zijn Emissions Gap Report 2025. Dat gaat niet alleen over de uitstoot van CO2 maar over de emissies van alle broeikasgassen, uitgedrukt in Gigatonnen CO2. Kijk naar de grafiek hieronder. Daarin kun je zien dat de totale uitstoot inderdaad vanaf dit jaar begint af te nemen. Dat komt volgens Our World In Data door een afname in het aantal extreme natuurbranden en vermindering van ontbossing in Zuid-Amerika. De emissies van landbouw, industrie en verkeer stijgen echter en de gesignaleerde afname is waarschijnlijk tijdelijk en volstrekt te weinig om ook maar in de buurt te komen van de doelstellingen van +1,5 en 2,0 graden. Het verschil heet de 'Global Gap' en die wordt alleen maar groter - ondanks de daling in China (rechter bovenhoek):

Een derde infographic van Peter Carter laat duidelijk zien dat de fossiele brandstoffen de energiemix al twintig jaar blijven domineren. 'Though since 2010, clean energy has increased spectacularly, it is dwarfed by fossil fuel energy. It's from governments pushing and subsidizing more and more fossil fuel energy, unprecedented evil'.

Ëén kanttekening, zie bovenaan: deze grafiek loopt tot en met 2024, 2025 zit er niet in. Een piepklein lichtpuntje is dat de fossiele emissies in 2025 voor het eerst wat dalen. Maar verder is het hopeloos, feiten zijn feiten en zijn geen meningen. De feiten liegen niet. 'Klimaatbeleid zit wereldwijd muurvast, opwarming van de aarde blijft toenemen' schrijft Maarten Keulemans vanmiddag in De Volkskrant. Hij legde de nieuwe Climate Action Tracker, een invloedrijke jaarlijkse meetlat, langs de staat van het klimaatbeleid van de wereld. Al vijf jaar achtereen zit er geen enkele meetbare vooruitgang meer in de klimaatprognoses voor de komende eeuwwisseling. 'De aarde zal eind deze eeuw, bij voortzetting van huidig beleid, 2,6 graden warmer zijn. Zelfs als alle landen zich aan klimaatbe­lof­ten houden, stoot de mens in 2035 twee keer zoveel broei­kas­gas­sen uit als nodig is om de afspraken van Parijs te halen'. Onder invloed van de rechtspopulistische golf, van autocraten, multimiljardairs, hightech en verwend, ongeïnteresseerd westers kiesvolk wendt de wereld zich af van het naderend onheil.

Vanmorgen is er even wat zon, maar al snel bewolkt het en dat blijft zo. De zuidelijke stroming houdt nog even aan en maakt dat het in de middag 15 graden wordt. Anna gaat naar een oude vriend in Hardinxveld. Straks zal het gaan regenen. Vanavond gaan we samen eten in de stad. Naar het begin van dit kwartaal

Artists' impression van de explosieve dood van de rode superreus SN 2024ggi op 22 miljoen lichtjaren afstand.

Vrijdag 14-11-2025

Ik dacht even dat de afbeelding hierboven een foto was van de dood van een ster, maar helaas is het een 'artists' impression'. Van dichtbij zo'n foto maken van een supernova-explosie is niet mogelijk en de resolutie van de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) in Chili is niet groot genoeg op een afstand van 22 miljoen lichtjaren. Op de VLT-opnames is het een helder lichtpuntje, vastgelegd op het moment dat de ster SN 2024ggi explodeerde in het sterrenstelsel NGC 3621, dat in de richting van het sterrenbeeld Waterslang staat. De ster die aan het eind van zijn bestaan kwam, was een rode superreus, die twaalf tot vijftien keer zoveel massa had als de zon en vijfhonderd keer zo groot was. De waarmeningen zijn uniek, omdat ze werden gemaakt op het exacte moment dat de explosie in de binnenkern door het oppervlak van de ster heen brak. Daarbij hebben astronomen voor het eerst de vorm van zo'n explosie in het vroegste stadium kunnen bekijken. De maker van de artists' impression heeft gepoogd dat zo goed mogelijk vast te leggen. Astronieuws noemt het 'een klassiek voorbeeld van een exploderende zware ster. Een gemiddelde ster behoudt tijdens zijn bestaan zijn bolvorm, doordat er een evenwicht bestaat tussen de zwaartekracht, die de ster wil samenpersen, en de tegendruk van zijn inwendige ‘kernreactor’, die hem juist wil opblazen. Maar zodra zijn brandstof opraakt, begint de kernreactor te sputteren. Voor zware sterren betekent dit het begin van een supernova: de kern van de stervende ster stort ineen, en de hoger gelegen gasschillen vallen daarbovenop en kaatsen terug. De terugkaatsende schokgolf baant zich vervolgens een weg naar buiten en verwoest de ster. Zodra de schokgolf het oppervlak doorbreekt, komt er een enorme hoeveelheid energie vrij, waardoor de supernova vele malen helderder wordt'. Het wetenschappelijk artikel staat in de Science Advances nr. 11 van 12 november 2025.

     Het is een opzienbarende afbeelding van de dood van een ster, die in een enorme ontploffing uiteen spat en uit het bestaan verdwijnt en waarschijnlijk alleen maar een kleine, supersnel roterende neutronenster of een zwart gat achterlaat. Plus gigantische wolken van wegvliegende materie en gas. 'Do not go gently into that good night'. Niets is blijvend in het universum, ook de kosmos zelf niet, of hij nu uitsterft in een maximale entropie bij een hittedood of weer inkrimpt tot een singulariteit. Het grootste raadsel is waarom hij bestond.

Toen Hans Wijers op de verkiezingenavond Yesilgöz 'een leugenaar' noemde, had hij natuurlijk volkomen gelijk. Denk maar eens aan 'nareis-op-nareis'. Geen goed begin voor de informatieopdracht met Buma. Gisteren bood de D66er zijn excuses aan, maar vanochtend blijkt dat hij het helemaal niet gezegd zou hebben. Een journalist die in een panel naast hem zat zegt dat niet Wijers maar hijzelf het zei. Wel, wel. Nu aan het werk, dacht ik, maar de soap krijgt nóg een hoofdstuk. Wijers trekt zich terug vanwege een tweede faux pas, of misschien toch de eerste, een appje waarin hij naar eigen zeggen 'spontaan (gedane) uitspraken deed die je weloverwogen nooit zou doen. Nu die uitspraken publiek zijn geworden zou dat mijn positie als onbevangen informateur kunnen schaden'. Wat hij appte is nog niet bekend - het was nota bene een privé-appje! - maar later meldt de NRC dat hij Yesilgöz 'de feeks van de VVD' noemde. Daar heeft hij ook al gelijk in, maar dat komt nu niet goed uit. Buma gaat nu alleen verder als informateur.

Het is een grijze dag met af en toe regen. Werklieden van de gemeente ruimen met hulp van blazers de afgevallen bladeren op het Eind en de Kriekenmarkt op. Morgen komt Sinterklaas hier in de haven aan. We gaan sporten en boodschappen doen. Als we de boodschappen thuis hebben gebracht, ga ik het autootje parkeren op de Kriekenmarkt. Daar staan twee auto's zo asociaal geparkeerd dat er nog maar een klein plekje vóór ze is. Tamelijk vaardig - ahem - parkeer ik achteruit voor de middelste, een grote Tesla, en raak hem heel licht met mijn trekhaak. Niks aan de hand, ik laat mijn auto zo staan, want aan mijn voorzijde is geen ruimte meer. Lesje voor de eigenaar. Die waarschuwt later de politie. Lang verhaal kort: tegen mijn advies in wil de eigenaar het er niet bij laten zitten en een schadeformulier invullen. De agent - die ook geen schade ziet - dringt erop aan dat maar te doen. Dus nu staat er op mijn kant van het formulier 'geen schade aan beide auto's'. Ik heb het al eens eerder gehad en toen kwam er ook niets van. Voor de zekerheid bel ik mijn verzekering en geef door dat er een schademelding aan komt die nergens op slaat. Ze snappen het en zullen niet meewerken aan een automatische administratieve afhandeling. Niettemin, wat een gezeur. Naar het begin van dit kwartaal

Zaterdag 15-11-2025

Opnieuw is de polaire vortex, de zogenaamde poolwervel, onrustig. Vaste lezers weten dat het een gevolg is van de snelle opwarming van de arctische regio. Het is het gevolg van een verlangzaming van de straalstroom, die grotere slingers en lussen maakt. Dat gebeurt ook nu: een grote lus vol koude poollucht zal over Europa zakken, zoals de WX-charts-prognose hierboven mooi laat zien. Allereerst wordt het op IJsland opeens flink kouder. Bij ons brengt de kou kans op natte sneeuw en nachtvorst. De ergste kou lijkt de komende week ons land westelijk te passeren en vooral over het Iberisch schiereiland te zullen trekken. Voor het volgende weekeinde zal de koude uitzakker weer verdwijnen. Heeft de plotselinge koude-inval te maken met de verzwakking van de warme golfstroom c.q. van de AMOC (Atlantic Meridional Overturning Circulation)? Volgens het KNMI raakt dit systeem sinds het midden van de vorige eeuw vertraagd als gevolg van klimaatverandering. Mogelijk kan het complexe systeem van atlantische stromingen deze eeuw al tot stilstand komen, wat wereldwijd gigantische gevolgen zou hebben voor het klimaat, dat in West-Europa tot een tijd van ondraaglijke kou zal leiden. Dat klinkt bijzonder contra-intuïtief. Ik heb er al bijna twintig jaar over geschreven en het perspectief wordt steeds duidelijker. Lees hier hoe dat zit. Inmiddels meldt persbureau Reuters dat de regering van IJsland die ontwikkeling tot een existentieel nationaal veiligheidsrisico heeft uitgeroepen.

Gisteravond gezellig bij buren Wiger & Arina gegeten. Een pan heerlijke mosselen. Vannacht regen en vanmorgen ook. Vanaf tien uur verzamelen zich mensen rond de haven voor de intocht van Sinterklaas. Veel paraplu's en opgewonden, verklede kinderen. Altijd een leuk gezicht. Er is minder volk op de been dan in andere jaren. Het Eind en de Peterbrug zijn afgezet. Even voor tien uur ligt de stoomsleepboot Jan de Sterke in de sluis met de Sint aan boord en allerlei soorten Pieten. De naam van thuishaven Gorinchem is vervangen door Madrid. Een man staat met een kleine drone alles te filmen. Hier een foto van de aankomst. Verderop levert het schip het gezelschap af bij de haventrappen naast de Peterbrug, waar de burgemeester en de kinderburgemeester ze ontvangen voor een tocht door de binnenstad. Ik kan niet zien of er een schimmel voor de Sint is. Om kwart over elf vertrekt de Jan de Sterke weer via de sluis, wat betekent dat hij deze winter niet hier in de haven liggen zal.

     In Wales en Engeland is sprake van noodweer door de herfststorm Claudia. Op veel plaatsen viel zoveel regen als normaal in een maand. Rivieren zijn buiten hun oevers getreden. Claudia zal ons land niet raken en de kou bij ons zit nog in het noorden; in Gorcum wordt het nog 10 graden. Wel regent het bijna de hele dag; er viel tot dusver 5 mm. Gidsen leiden weer enige honderden toeristen over de sluis.  Naar het begin van dit kwartaal

Zondag 16-11-2025

Vanmorgen kan ik niet meer inloggen op mijn website. Ook de website zelf krijg ik niet op het scherm. Weer een storing in de servers van Maakum? Ik geef de storing per email door en wacht af, maar de hele ochtend gebeurt er niets. Natuurlijk, het is weekend, dat snap ik wel. Tenslotte bel ik ze op, maar een damesstem zegt dat hun voicemail vol zit. Zo? Is het een grote storing? Halverwege de middag is er nog geen oplossing, dus bel ik maar het privé-nummer van een van de medewerkers. Die gaat het meteen uitzoeken. Even later meldt hij het euvel niet meteen te kunnen vinden. Mijn IP-nummer wordt bij hun niet geblokkeerd. Overigens krijg ik mijn website wél op mijn mobiele telefoon, als ik er de WiFi op uitzet. Verder onderzoek van Maakum levert op dat er opnieuw weer heel veel foutieve inlogpogingen waren op info@sailing-dulce.nl, het adres dat ik een goede week geleden had opgeheven. Hierdoor werd mijn ip-adres toch steeds geblokkeerd. Ik snap er niet veel van, maar vanaf 16.00 uur werkt alles weer.

Veel tijd voor het dagelijks blog is er niet. Het is vandaag somber en een stuk koeler: iets meer dan 7 graden als maximum vanmiddag. Tessa en Lina-Mae komen langs met het hondje Dizzy. De uitzakkende koudelus met arctische lucht - zie blog van gisteren - ligt nu ook over het midden en zuiden van ons land. De komende dagen zijn nachtvorst en winterse neerslag mogelijk. Maar volgens de 15-daagse ECMWF-verwachtingspluim van Weerplaza (hierboven) zal de relatieve kou hooguit een week duren. Naar het begin van dit kwartaal

Maandag 17-11-2025

Nederland heeft vannacht de eerste nachtvorst van dit jaar gehad, maar wij niet. Het bleef een paar graden boven nul. Vandaag wisselen zon en regenbuien elkaar af. Het wekt een gedicht van Jacques Bloem in mijn herinnering op. Ik ken het nog bijna uit mijn hoofd:

Dinsdag 18-11-2025

De Gaza-resolutie voor fase 2 van het vredesplan van Trump werd aangenomen, in Polen werd een belangrijke spoorweg naar Oekraïne opgeblazen door twee Oekraïense saboteurs in dienst van Rusland, de COP30 onderhandelt over geld en zal tekort schieten, tussen alle ophef en verontrusting door is er ook soms leuk nieuws: gisteren werden twee lang verloren orgelstukken uitgevoerd van Bach, twee chaconnes - stukken gebaseerd op een herhalend baslijntje - een in d-klein en de andere in g-klein. Ze werden toegevoegd aan de beroemde Bach-Werken Verzeichnis en kregen de BWV-nummers 1178 en 1179. De stukken waren al in 1992 in de Koninklijke Bibliotheek van België in Brussel aangetroffen, maar zonder naam en datum. Het onderzoek duurde meer dan 30 jaar, maar nu zijn het officieel composities van Bach. Welk bewijs er nu is geleverd kun je lezen in de Belgische krant De Standaard. Men vond in de stad Arnstadt, centraal-Duitsland, een brief van een leerling van Bach met hetzelfde handschrift als de twee composities. Bach zou ze in 1705 als tiener hebben geschreven. In die tijd gaf hij in Arnstadt al muziekles en het waren zijn leerlingen die de beide chaconnes hebben genoteerd. Ze werden gisteren voor het eerst in 320 jaar uitgevoerd door Ton Koopman op het orgel van de Thomaskirche in Leipzig, waar de componist begraven ligt. Tien minuten orgelmuziek 'van hoge kwalitiei', aldus Koopman. Om zoiets word je toch even blij. Ik neem aan dat er snel opnames van komen. Hier kun je op YouTube de uitvoering door Koopman horen, als je even door de flauwe introductie heen scrollt.

Vandaag een grijze dag, ruim 7 graden met enkele buien. We beginnen aan de operatie 'opknappen slaapkamer'. Morgen komt men ons oude bed ophalen, overmorgen en vrijdag wordt een mooie, planken vloer gelegd en volgende week worden onze nieuwe bedden gebracht. Ja, we gaan apart slapen maar wel in één kamer. Dan hoeft Anna 's nachts niet meer over me heen te kruipen als ze uit bed wil. Er komt ook een nieuwe televisie want de oude, nog van haar moeder, ging stuk. Vanmorgen zijn we druk bezig met leegmaken van de slaapkamer: de nachtkastjes, een ander kastje en de grote kledingkast, de oude TV, het wegnemen van een leeslampje en wat kunst van de muur, en dergelijke. Wel een vrolijke gebeurtenis, het is leuk om een nieuwe slaapkamer te krijgen. Naar het begin van dit kwartaal

Woensdag 19-11-2025

Hoe zijn de vooruitzichten voor een nieuwe El Niño in de loop van 2026 en hoe zwaar zal die zijn? Op jongstleden 13 november verscheen de maandelijkse prognose van het Amerikaanse Climate Prediction Centre voor de EL NIÑO/SOUTHERN OSCILLATION (ENSO) met als samenvatting 'La Niña is favored to continue into the Northern Hemisphere winter, with a transition to ENSO-neutral most likely in January-March 2026 (61% chance)'. Maar de onzekerheid van de prognose is groot. De huidige La Niña blijft waarschijnlijk zwak met weinig koelend effect op de winter in de noordelijke hemisfeer. Over een nieuwe El Niño in 2026 spreekt men zich niet uit, behoudens dat die na maart verwacht wordt.

     Dat doet wel klimaatblogger John Scheve in een blogpost op FB. Op basis van onder meer het weinige zeeijs in de arctische wateren en de recordhoge Ocean Heat Content van het oceaanwater in de westelijke regio van de equatoriale Pacific - zie hierboven - voorspelt hij voor het voorjaar van 2026 - na maart - het begin van - opnieuw - een intense El Niño:

'The potential for both a Blue Ocean Event (less than 1 million square km of sea ice remaining) around Antarctica in February/ March 2026 and an intense El Niño mean that a record rate of global warming is becoming increasingly likely next year'. Alarmisme? De grafiek hierboven ontleent hij in elk geval aan het laatste blog van El Niño-specialist Sam Carana op Arctic News. Die analyseert ook dat de 'next El Niño is likely to be devastating'. Ik kan niet bepalen of die vertogen kloppen. We zullen het merken.

Vannacht en vandaag de hele dag trekt een uitgebreid regengebied over. Het is wat je 'waterkoud' noemt: hooguit zes graden. Vanochtend vroeg op want de mensen van beddenwinkel Okhuizen, 'de slaapspecialist' in Leerdam, zullen vanaf 9 uur komen om ons oude tweepersoonsbed af te voeren. Van tevoren hebben we alles al uit de kamer weggehaald en grotendeels in de serre opgeslagen. Daaronder een wirwar van electriciteitsnoeren. Uiteindelijk komen de mannen 's middags om half vier. Niet erg, want in elk geval vandaag; morgenochtend zal De Houtsnip uit Vuren om tien uur komen om de nieuwe planken vloer te leggen. Die mag een aantal dagen niet betreden worden, want hij wordt na het leggen in de olie gezet, moet acclimatiseren en zich 'zetten'. Zolang slapen we op matrassen in de woonkamer. Kermisbedden, zei mijn moeder vroeger. Dinsdag komen de nieuwe bedden. Naar het begin van dit kwartaal

(plattegrond: nu.nl)

Donderdag 20-11-2025

Je moet vrezen dat de situatie van het belegerde Oekraïne moeilijker is dan ooit. Niet alleen vordert de Russische agressor aan het front - zij het moeizaam en met ongekende verliezen - en gaat het land de zwaarste winter in sinds het begin van de oorlog in 2022, maar het lijkt er bovendien op dat Trump opnieuw meegeeft aan Poetin. Dat gebeurt terwijl de regering van de ongelukkige Zelensky verzwakt wordt door een omvangrijk corruptieschandaal tot in de hoogste regionen. Amerikaanse media maken melding van geruchten dat er een nieuw vredesplan bestaat - het '28-puntenplan' in navolging van het '10-puntenplan voor Gaza - dat vergaande concessies vergt van Kyiv. Het werd opgesteld buiten Oekraïne en de EU om. De volgende elementen zijn tot dusver bekend:

- onmiddelijk staakt-het-vuren

- overgave en Russificatie van de gehele Donbas, dus ook de delen die Rusland niet veroverd heeft. Onaanvaardbaar voor   Kyiv, want daarmee geeft het zijn voornaamste verdedigingsgordel op.

- halvering van het Oekraïense leger.

- inlevering door Kyiv van de langeafstandwapens.

- geen NAVO-lidmaatschap voor Oekraïne. Die bepaling moet in de grondwet worden vastgelegd. EU-lidmaatschap is wel     toegestaan.

- geen Amerikaanse militaire hulp en inlichtingen meer aan Oekraïne.

- geen westerse buitenlandse troepen voor een vredesmacht, die het bestand moeten handhaven.

- als Rusland Oekraïne aanvalt, komt er een militaire reactie en worden alle sancties tegen Rusland weer ingevoerd.

- stopzetting van de Amerikaanse militaire steun.

- herstelpakket voor Oekraïne, deels gefinancierd door de Russische bevroren tegoeden.

- Zelensky treedt af als president.

- Rusland erkent de Oekraïense soevereiniteit.

- nieuwe verkiezingen in Oekraïne binnen honderd dagen.

- erkenning van het Russisch als officiële taal.

- erkenning van het Patriarchaat van Moskou van de Russisch-orthodoxe kerk.

- de sancties tegen Rusland worden geleidelijk afgebouwd.

In ruil hiervoor zou Oekraïne niet nader omschreven Amerikaanse veiligheidsgaranties krijgen. Dit eenzijdige plan kan Kyiv onmogelijk aanvaarden. Iedereen zal begrijpen dat het in feite de gedwongen capitulatie van Oekraïne betekent. 'Een Russisch dictaat', zegt De Volkskrant. De kniebuiging van Trump voor Poetin is niet te geloven, tenzij je je realiseert dat ze allebeide een supermacht leiden. De denktank ISW wijst erop dat als de geruchten kloppen, het Amerikaans-Russische plan nauwelijks afwijkt van de Russische eisen die al sinds de onderhandelingen in Istanboel in 2022 op tafel liggen. Inmiddels keren Europese politici zich tegen dit '28-puntenplan'. Kaja Kallas mist concessies van Russische kant. 'In deze oorlog is er één agressor en één slachtoffer, maar we hebben geen enkele concessie van Russische zijde gezien'. Ik vrees dat die er ook niet zullen komen.

     Het is iedere keer een klap voor me, wanneer de VS zich zonder enige solidariteit met het strijdende Oekraïne gedraagt. Misdraagt, moet ik zeggen. Ik kom uit de lange era van westerse eenheid. Het is duidelijk, die is voorbij, de geschiedenis neemt een nieuwe bocht. Onder Trump trekt de VS zich terug op het Amerikaanse continent, het westelijk halfrond. (Alleen Canada en het Deense Groenland ontbreken nog). Washington laat Europa zitten. De ouderwetse Russische territoriale expansie wordt opnieuw beloond. Het wachten is op de volgende ronde. De supermachten verdelen de wereld onder elkaar en stellen hun invloedssferen vast. De EU, verdeeld en verzwakt, blijft alleen over met een handjevol gelijkgezinde staten om als enigen het westerse model van democratie en mensenrechten te verdedigen. Ik vrees dat het niet genoeg zal zijn. Wat kunnen de EU (en het VK) eraan doen? Niet akkoord gaan en zich verzetten kan uitlopen op een breuk met Trump en het uiteenvallen van de NAVO plus het vervallen van de Amerikaanse nucleaire garantie - die misschien toch al niks meer voorstelde.

Vandaag blijft het droog en koud, met net geen nachtvorst en krap 4 graden in de middag. Aan het eind van de ochtend komt de medewerker van De Houtsnip. Hij haalt de oude vloerbedekking weg en begin dan aan het leggen van de houten vloer in onze slaapkamer. Best gezellig, zo'n jonge gast in huis.

     Er komen berichten dat een nieuwe subgroep van griepvariant A/H3N2, genaamd ‘clade k’, kan leiden tot een grote griepgolf in Europa. We zijn weliswaar ingeënt, maar de subgroep bevat enkele mutaties waar de griepprik maar weinig vat op heeft. Het is echter nog vroeg in het griepseizoen 2025/2026, virologen moeten het nog zien. We gaan straks kwakkelweer krijgen. Vanuit het noordwesten is een front met winterse buien naar ons onderweg. Naar het begin van dit kwartaal

Vrijdag 21-11-2025

Om kwart voor zes was gistermiddag de nieuwe plankenvloer in onze slaapkamer klaar. Twee dagen lang mag hij niet betreden worden. Dat betekent nog twee nachten slapen in de woonkamer. We genoten een leuke avond met een lekkere maaltijd bij onze buren Joke & Lourens. Op een nacht met nachtvorst volgt een dag met een overdaad aan zon. Van de voorruit van het autootje moet het aangevroren ijs weg gekrabt worden, vooraleer ik naar de sportschool kan rijden. Anna verkiest de andere houten vloeren in woonkamer, keuken en gang te reinigen met de olie die de jongeman van De Houtsnip voor ons achter liet. Het wordt 's middags een graad of zeven bij een lichte noordoostenwind.

Vandaag wordt er weinig meer duidelijk over het 28-puntenplan over Oekraïne dat Trump en Poetin zouden zijn overeengekomen buiten Kyiv en de EU om. President Zelensky zegt dat hij het Amerikaanse plan inmiddels heeft besproken met de Britse premier Starmer, de Franse president Macron en de Duitse Bondskanselier Merz. Volgens Zelensky blijven de standpunten van Oekraïne hetzelfde als altijd: volledige soevereiniteit, veiligheid van de bevolking en een rechtvaardige vrede. Hij wil de komende dagen eerst met president Trump in gesprek over 'belangrijke punten'. Trump zelf zou al wel akkoord zijn met het plan. De vraag is of Zelensky nog iets kan inbrengen. 'Niets over Oekraïne zonder Oekraïne' zegt Von der Leyen vandaag. Hoe stevig zal de verdeelde EU zich opstellen? Het Kremlin laat via het Russische staatspersbureau RIA weten dat het nog niet heeft vernomen of Oekraïne bereid is om te onderhandelen over het 'vredesplan'. Of er Russische concessies in staan weten we niet. Een anonieme bron heeft gezegd dat de Russen hun aanvallen zullen staken. Naar het begin van dit kwartaal

Zaterdag 22-11-2025

Gisteravond zag ik op het NOS-journaal de toespraak van Zelensky. Ik kon het niet van mijn netvlies krijgen. Hij vertelde zijn volk hoe het de oorlog moet verliezen. Het afgedwongen 28-puntenplan van Trump geeft de keus tussen twee kwaden. Of Oekraïne levert een groot deel van zijn grondgebied in en gaat verder als vazalstaat in de Russische invloedsfeer. Of het vecht verder maar verliest zijn belangrijkste bondgenoot en leverancier van wapens en onmisbare inlichtingen. Trump voert de druk op met een ultimatum: Zelensky moet uiterlijk volgende week donderdag - op Thankgivingsday - zijn reactie geven. Europa heeft hij niet betrokken en Zelensky ook niet. Het is geen plan maar het dictaat van een klassieke supermacht en de veiligheidsgaranties die de VS zouden moeten geven, zijn niet onthuld. Ook Europese leiders reageerden negatief en bezorgd, maar wat kan een verdeeld Europa doen? Ik zie de EU niet in staat in het gat stappen dat de VS achterlaat als Oekraïne het dictaat naast zich neerlegt. Persbureau Reuters meldt dat Oekraïne, Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk samenwerken aan een tegenvoorstel voor het VS-plan.

     Zelensky opperde in zijn toespraak van gisteren dat hij met alternatieven zal komen voor het Amerikaanse 28-puntenplan. Al staat hij met zijn rug tegen de muur, hij kan niet anders. 'We doen geen schreeuwerige uitspraken en zullen rustig samenwerken met Amerika en alle partners', zei de Oekraïense president. Ook zei hij op constructieve wijze oplossingen en alternatieven te willen aandragen, maar welke opties heeft hij nog? Bovendien lijdt zijn eigen leger onder een zorgelijk aantal deserterende militairen. Dat geldt ook voor de Russen, maar zij hebben vooralsnog schier onuitputtelijke aantallen nieuwe soldaten. In de nieuwe 'wereldorde' wordt de agressie van een oorlogsmisdadiger beloond.  Het 28-puntenplan is zeker gunstig voor Poetin, maar in De Volkskrant verwacht Steven Rhamdarie dat Rusland nóg meer concessies zal willen afdwingen. ‘Poetin is nooit bereid geweest tot een compromis en er is geen aanwijzing dat dat zal veranderen’.

Onderwijl zoemt het geruchtencircuit. Nu.nl komt met het bericht dat een Amerikaanse legerfunctionaris Dan Driscoll NAVO-diplomaten heeft gewaarschuwd dat de Oekraïense president Zelensky akkoord moet gaan 'met een vredesplan'. Of dat om het gelekte 28 puntenplan gaat of om een deal waarover nog onderhandeld kan worden, laat liet hij in het midden. The Guardian, die een bron sprak die bij gesprekken aanwezig was, meldt dat Driscoll in elk geval heeft gezegd dat 'volgende vredesplannen veel slechter kunnen uitpakken voor Oekraïne'. Met nadruk werd het argument 'You have no cards' herhaald, dat eerder door Trump tegen Zelensky in de Oval room werd gebruikt. Oekraïne gaat de komende dagen met de VS in Zwitserland in gesprek over het einde van de oorlog. Daar zullen hoge Europese diplomaten bij tegenwoordig zijn.

     Ook op de G20-top in Zuid-Afrika zullen regeringsleiders elkaar over Oekraïne spreken. Europese leiders zeggen vanmiddag in een verklaring dat het huidig voorstel veel aanpassingen nodig heeft. Ze stellen dat er niet met geweld getornd kan worden aan de landgrenzen van Oekraïne en vinden het problematisch dat het Oekraïense leger fors zou moeten inkrimpen.

In Belém werd op de COP30 na een lange nacht en ochtend vergaderen een akkoord bereikt, zonder extra afspraken over het terugdringen van broeikasgassen. Zware tegenstand kwam van grote olieproducerende landen en met name van Saoedie-Arabië. Men spreekt van 'de minst ambitieuze uitkomst’. Het is eigenlijk ongelooflijk dat de term ‘Fossiele brandstoffen’ dus totaal niet voorkomt in de slottekst van een internationaal klimaatcongres. Wel is afgesproken dat de EU en enkele andere landen in 2035 het geldbedrag zullen verdrievoudigen dat zij jaarlijks betalen aan arme landen die zich moeten aanpassen aan de gevolgen van een klimaatverandering, die ze zelf niet hebben veroorzaakt.

Vannacht is er weer nachtvorst. Vandaag een dag met wolken en vaak zon. het wordt 3,5 graden. Morgen is er een kleine kans op sneeuw die even blijft bliggen. Ik doe boodschappen in de binnenstad en bezoek de nieuwe wijnwinkel van Henri Bloem in de Gasthuisstraat. 's Middags beginnen we met de herinrichting van de slaapkamer, nu de houten vloer goed droog is geworden. Komende dinsdag komen de nieuwe bedden. Naar het begin van dit kwartaal

Zondag 23-11-2025

Deze zondagochtend staan we op als er sneeuw is gevallen. 'Sneeuw in de nacht gekomen', is de regel van Gerrit Achterberg die me altijd te binnen schiet als ik sneeuw in de ochtend zie. Christelijke mensen denken vaak dat het een religieus gedicht is, maar ik denk dat het over de vrouw gaat die hij in 1937 vermoord had. Dat was zijn hospita op de Boomstraat in Utrecht, vlakbij het Diaconessenhuis en de studentenflat waar ik ruim dertig jaar later kwam te wonen. Ik hield toen al jaren van Achterberg, maar van zijn wandaad wist nog bijna niemand. Zijn bezwerende poëzie tegen het sterven van een geliefde sprak (en spreekt) voor zichzelf. Hier is het hele gedicht: 

Opstanding

De baan van asteroïde 2024 YR4 (wit) door het zonnestel (bron: Wikipedia)

Maandag 24-11-2025

Begin februari van dit jaar schreef ik over de aardscheerder 2024 YR4, een asteroïde die op 27 december vorig jaar werd ontdekt. Men schatte de doorsnede van het brok ruimtepuin toen op 40 tot 100 meter, dat is ongeveer het formaat van de asteroïde die in 1908 de Toengoeska-explosie veroorzaakte in Siberië. Het Europees ruimteagentschap ESA schatte de kans dat de planetoïde eind december 2032 de aarde zal treffen op 1,2%. Begin april bleek dat er meer kans is dat de 2024 YR4 niet op aarde maar op de maan zal inslaan. Die kans werd niet groter geacht dan 2 procent. Die weinig waarschijnlijke inslag zou geen gevolgen voor de aarde hebben en ook niet voor de baan van de maan.

     Ondertussen liep door vervolgwaarnemingen de kans dat de astereoïde  op de maan zal inslaan op tot 4 procent en volgens de New Scientist kan die kan zelfs oplopen tot 30 procent. Meer precies: volgens berekeningen blijft de kans op een botsing met de maan met 80 procent zekerheid onder de 1 procent. Maar er is ook een kans van 5 procent dat het risico op een botsing tot boven de 30 procent toeneemt. Hm, het is wat ingewikkeld geformuleerd: 5 procent kans op 30 procent kans. Is dat niet weer gewoon 1,5 procent kans? Enfin, ik dacht aanvankelijk dat zo'n inslag niet eens zoveel kwaad kon; de asteroïde zal de maan niet uit zijn baan stoten. Op het pokdalige maanoppervlak komt er gewoon weer een krater bij. Maar ik had niet aan rotsen en ander bodemmateriaal gedacht dat bij de inslag omhoog vliegt en massaal de ruimte in wordt geschoten. De zwaartekracht van de aarde kan veel van dat materiaal op een koers naar de aarde brengen en dan dreigt dat tienduizenden belangrijke satellieten rond de aarde gevaar lopen als ze geraakt worden door rondvliegend maangesteente. Tja.

     Momenteel is de asteroïde buiten het gezichtsveld van de telescopen op aarde geraakt, maar de komende maand februari 2026 zal de James Webb-ruimtetelescoop (JWST) een paar korte momenten wél de kans krijgen om 2024 YR4 waar te nemen. Dat is op 18 en 26 februari. Dan ontstaat er mogelijk een precaire situatie. Moet er ingegrepen worden? NASA heeft intussen al mogelijke afbuigingscenario’s bekeken. Eén van de besproken ideeën is het laten ontploffen van een kernbom in de buurt van de asteroïde om hem uit koers te slaan. Een kernbom door onze atmosfeer lanceren is niet zonder risico; de lancering kan mislopen en de raket met bom kan exploderen. Dan raken we van de regen in de radioactieve drup.

     De eerstvolgende keer dat de asteroïde weer goed in het zicht van de telescopen komt is in 2028. Dat zou te kort de tijd geven voor het lanceren van een afbuigingsmissie. De korte waarnemingen van de JWST in februari a.s. vormen volgens planetair astonoom Andrei Rivkin de laatste kans voor een missie, als blijkt dat 2024 YR4 een serieuze bedreiging is. Geld voor een missie om de tienduizenden satellieten te redden is niet gereserveerd. Men hoopt dat bedrijven die veel satellieten bezitten bereid zijn om mee te betalen aan de redding van hun investeringen. Elon Musk misschien met zijn Starlink-netwerk?

Vandaag een droge dag. De kou is weg, het werd bijna 9 graden. Vannacht geen nachtvorst meer. Sportschool en supermarkt. Morgenmiddag komen ze onze nieuwe bedden brengen. Dan kunnen we de slaapkamer weer inrichten. Naar het begin van dit kwartaal

Dinsdag 25-11-2025

Sinds de aankomst van Sinterklaas is de verlichting in de bomen langs de haven weer aangezet. Dat waarderen we, het ziet er feestelijk uit. Vanochtend geen sneeuw bij het opstaan, maar dichte mist over de haven en over een groot deel van het land. Het KNMI bracht weer code geel uit. Rond kwart over acht stond er meer dan 1000 kilometer file. Dat leidde samen met de gladheid tot veel ongevallen. De rest van de dag is het overwegend zonnig. Vandaag komen de nieuwe bedden. Ik ben de hele ochtend doende om gelukzalig te klussen: het aanleggen van alle electrische snoeren en stekkerblokken. Onderschat dat niet, je moet alle electragebruikers - ahem - goed verdelen over de beide beschikbare, dubbele stopcontacten. De belasting niet op één groep leggen. Bovendien moet er ruimte overblijven voor aansluiting van onze electrisch beweegbare bedden en een nieuwe televisie. Op de installatie van onze bedlampjes boven de nachtkastjes ben ik trots. Exact op dezelfde hoogte.

     's Middags neem ik enige tijd voor het volgen van de curieuze onderhandelingen over een vredesplan voor Oekraïne. De Europese partners plus het VK brengen het 28-puntenplan tot een 19-puntenplan. Uit Rusland komen terstond afwijzingen. De deadline van Trump voor Zelensky op a.s. donderdag is er in elk geval vanaf. De kaarten worden geschud, het lijkt soms of er in openbaarheid wordt onderhandeld, maar dat is uiteraard niet zo. Oekraïne en de EU hebben een slechte hand.

     Om drie uur komen de jongens van slaapspecialist Okhuizen onze bedden brengen. Tot half zeven zijn ze bezig, maar dan ziet het prachtig uit. Na hun vertrek richten we de slaapkamer in en maken de bedden op. Ruimte om tussen de bedden naar het raam te lopen. Nooit meer over elkaar heen kruipen om naar het toilet te gaan. En zo. Zie hier een foto. We vieren de ingebruikname op de slaapkamerstoelen met een glas wijn. Morgen komt alles wat veel belangrijker is weer aan de orde. Naar het begin van dit kwartaal

Specifieke gammastraling, mogelijk van annihilerende WIMP's van donkere materie. Het vlak van het centrum van de melkweg is grijs gemaakt. (Credit Tomonori Totani, The University of Tokyo)

Woensdag 26-11-2025

Regelmatig komt hier de zoektocht aan de orde naar de aard van donkere materie. Die zoektocht is al vele generaties aan de gang sinds het idee voor het eerst was geopperd door de Nederlanders Jacobus Cornelius Kapteyn in 1922 en Jan Hendrik Oort in 1932, waarna door de Zwitser Fritz Zwicky in 1933 het bestaan ervan werd bewezen: materie die niet door licht en overige electromagnetische straling kan worden waargenomen. Je kunt het niet zien en daarom werd het 'donkere materie' genoemd. Er is meer dan vijf keer zoveel van in het heelal aanwezig dan van gewone materie en het bepaalt daarom in hoge mate de structuur van sterren- en planetenstelsels, want donkere materie oefent wel zwaartekracht uit. Het bewijs van het bestaan ervan was dus indirect; direct is het nog nooit waargenomen.

     Veel astrofysici denken dat donkere materie bestaat uit WIMP's, weakly interacting massive particles, die niet voorkomen in het standaardmodel van elementaire deeltjes. Ze zouden zwaarder zijn dan protonen en niet gevoelig voor de sterke kernkracht en de electromagnetische kracht, maar wel voor de zwaartekracht. Men denkt echter dat wanneer twee WIMP’s met elkaar in botsing komen, de beide deeltjes elkaar zullen vernietigen. Annihileren. Zo'n botsing produceert andere deeltjes, waaronder specifieke fotonen van hoogenergetische gammastraling. Het nieuws is dat professor Tomonori Totani van de Universiteit van Tokio denkt dat hij die specifieke gammastraling heeft ontdekt in de nieuwste gegevens van de Fermi-ruimtetelescoop, die kosmische gammastraling detecteert. Hier is het research-artikel in het novembernummer van het Journal of Cosmology and Astroparticle Physics. 'We hebben gammastraling gedetecteerd met een fotonenergie van twintig miljard elektronvolt (een extreem grote hoeveelheid energie) die zich uitstrekt over een halo-achtige structuur in de richting van het Melkwegcentrum. De kenmerken van deze gammastraling komen sterk overeen met wat wordt verwacht bij zo’n halo van donkere materie’, aldus Totani.

     Het waargenomen energiespectrum komt overeen met de emissie die wordt voorspeld bij de annihilatie van WIMP’s die ongeveer vijfhonderd keer zoveel massa hebben als een proton, schrijft Astronieuws vandaag. Ook het aantal waargenomen WIMP-annihilaties – afgeleid uit de gemeten intensiteit van de gammastraling – valt binnen de marge van de theoretische voorspellingen. Andere, in het heelal meer voorkomende vormen van gammastraling lijken er totaal niet op. Zeer veelbelovend, maar in wezen is het ook nu nog een indirecte waarneming.

Vannacht allebei opperbest geslapen op onze nieuwe bedden. 'Verkwikt stonden zij op'. Het is vanmorgen grijs maar 's middags is er veel zon bij 9 graden. Anna gaat naar haar vriendin op de Schuttersgracht. Naar het begin van dit kwartaal

In een regio met een doorsnede van 500 miljoen lichtjaren zijn enorme lege gebieden. 'The Local Void' (midden) op 12 miljoen lichtjaren is er een van. Onze Melkweg bevindt zich in de Virgo Supercluster (bron: Wikipedia)

Donderdag 27-11-2025

Iets kan niet uit niets ontstaan, denken we, althans binnen het heelal. Het heelal zélf zou wel in een volkomen niets ontstaan zijn, dus in een volmaakt vacuüm maar dat is een ander verhaal. Je vindt diverse uitgestrekte en volledig lege gebieden in het universum. Op 12 miljoen lichtjaren bij ons vandaan ontdekte men in 1987 bijvoorbeeld een enorme leegte, de Local Void. De omvang is zo gigantisch - minstens 150 miljoen lichtjaren - dat die niet precies bekend is. Hoe zijn dergelijke onafzienbare leegtes ontstaan? Dat lijkt een kip- of ei-kwestie. De zwaartekracht trekt materie naar elkaar toe, dus ook sterrenstelsels, en zuigt als het ware andere regio's leeg. Anderzijds is er op een paar extreem geïsoleerde sterrenstelsels na dermate weinig materie aanwezig, dat de zwaartekracht er minimaal is. Midden in de ontzagwekkende leegte van de Local Void ontdekten astronomen enige decennia geleden zo'n eenzaam sterrenstelsel, NC6789. Het vreemde was dat dit stelsel nog steeds in staat bleek om nieuwe sterren te maken, hoewel er nauwelijks materie in de buurt is. Toch iets uit niets?

     Dat trok natuurlijk de aandacht. Sterrenstelsels hebben materie in de vorm van gas nodig om nieuwe sterren te creëren, en in de Local Void is daar nauwelijks iets van te vinden. Het extreem-geïsoleerde NC6789-stelsel is een zogenaamd blauw compact dwergstelsel, afkorting BCD. Het stelsel is in chemisch opzicht homogeen en arm aan metalen (atomen anders dan de oermaterie waterstof en helium). Zijn leeftijd van circa 1 miljard jaar zou ruim voldoende moeten zijn om al het aanwezige gas op te souperen, maar toch heeft het in de afgelopen 600 miljoen jaar nog zoveel sterren gemaakt dat hun gezamenlijke gewicht ongeveer 100 miljoen zonmassa’s bedraagt. Dat is zo’n 4 procent van de totale massa aan sterren in het sterrenstelsel. Dat is raadselachtig.

     New Scientist bericht deze maand dat astrofysicus Ignacio Trujillo van het Instituut voor Astrofysica van de Canarische eilanden en zijn collega’s de Two-meter Twin Telescope op Tenerife gebruikten om gedetailleerde beelden van het sterrenstelsel te maken. 'Ze hoopten daarin sporen te vinden van een gebeurtenis die nieuw gas aanvoert. Als er bijvoorbeeld een fusie met een ander sterrenstelsel optreedt, of een andere instroom van gas is, zouden er vervormingen in de structuur van NC6789 te zien moeten zijn'. Maar die vonden ze niet. Zou NC6789 toch nog gas bezitten uit zijn beginperiode? Of is er een gasveld in de buurt dat zo zwak is dat je het niet ziet? Want creatio ex nihilo bestaat toch niet? Mooi dat er nóg een mysterie bestaat op 12 miljoen lichtjaren van ons vandaan. We hebben er zelf ook veel.

Grijze dag met soms lichte miezer. Anna krijgt bezoek van bovenbuurvrouw Corrie en ik ga naar de sportschool. 's Middags vrolijk bezoek van Barbara, Nikita en Zaila en Alani. Naar het begin van dit kwartaal