Logboek 2025/1 Winter, 2 oorlogen
Het monumentale kunstwerk 'Geometrie in het landschap' tegenover ons huis naast de parkeerplaats op de Kriekenmarkt en ook naast de even monumentale es is me in de loop der jaren dierbaar geworden. Het bestaat uit 5 elementaire, stereometrische vormen: een bol, een kubus, een ronde kegel, een vierkante piramide en een dichte cilinder, allemaal wit. Het wit is niet altijd even wit. Kinderen klimmen er graag op of gaan eraan hangen; dat ergert sommigen maar mij juist niet. De beelden ondergaan het sereen en onverstoorbaar. De vijf vormen zijn in 1974, nog tijdens de Koude Oorlog, speciaal voor deze plek gemaakt door de Poolse kunstenaar Ryszard Winiarski (1936 - 2006) als bijdrage aan de internationale manifestatie voor abstracte beeldhouwkunst 'Symposion', de eerste in zijn soort in Gorcum. In 2018 schreef De Stad Gorinchem dat de vormen tesamen volgens de toenmalige SP-wethouder Eva Dansen 'kruiend ijs' moeten verbeelden. Dat zie ik er niet zo in. Voor mijn gevoel zijn het eerder artefacten, geplaatst door buitenaardse wezens, maar daar gaan we niet over steggelen. Eenieder mag er het zijne of hare van vinden. Alle vijf vormen zouden exact hetzelfde volume hebben, zegt men, maar je ziet zo dat het niet het geval kan zijn.
De kunstmanifestatie Symposion keert op gezette tijden terug in Gorcum. Behalve in 1974 waren er edities in 2005, 2007, 2010 en 2015. Ik weet niet of er in 2025 weer een zal zijn, maar ze hebben ook steeds kleinere projecten tussendoor, bijvoorbeeld in de beide kruitmagazijnen op de Dalemwal.
Het eerste kwartaal van 2025 zullen we nog niet varen, maar wel de boot weer opbouwen. De mast en de wanten, de windgenerator en dergelijke komen er weer op en alle lichten en instrumenten moeten woren getest. Tenslotte moet de boot van binnen en van buiten schoon worden gemaakt, zodat ze op 17 april eindelijk weer te water kan gaan en wij met haar. We zien enorm uit naar een nieuw vaarseizoen.
Gorinchem (25.001)
Woensdag 01-01-2025, Nieuwjaarsdag
Het was een kalme oudejaarsavond. Na de maaltijd - gestoofde prei met feta, kappertjes en olijven - en de nieuwsjournaals keken we naar de volgende aflevering van de eindeloze Netflixserie 'Lost', een verwarrende compilatie van tijdparadoxen. Om 10 uur kwamen de buren Lourens & Joke met hondje Bobby en een fles champagne. Op de televisie een YouTube-kanaal met jaren 60 hits. Een enkele keer kwamen er knallende jongeren voorbij, maar Bobby had er weinig last van. Bij jaarwisseling toastten we op het nieuwe jaar. We hebben onderhand leeftijden die niet garanderen dat we de volgende oud-en-nieuw halen maar we hadden goede moed en aanschouwden uit het raam het Gorcumse vuurwerk. Ik moet zeggen: mooier dan vorige jaren met prachtige vuurpijlen, die weinig last leken te hebben van de harde wind. Direct na twaalven bellen Bas en Rommert met de goede wensen. Er volgden nog een paar vrolijke uren, Anna en ik ruimden de glazen en de resterende versnaperingen op en gingen om half drie te bed.
De nieuwjaarsnacht in het land wordt tamelijk vreedzaam genoemd, behoudens de gebruikelijke waanzin: een dode jongen van 14 die in Rotterdam zwaar vuurwerk afstak, een zwaargewonde van 13 jaar in Zeeland, tientallen vuurwerkslachtoffers met oogletsels, tientallen autobranden en aanvallen op politie en hulpverleners. Ook bij ons in Gorcum was het beeld niet anders. Willem Vernooy maakte een mooie foto van het vuurwerk bij de toren van de Grote Kerk. Later spreekt de landelijke politie toch van 'een rumoerige jaarwisseling met heftige incidenten'. Er werden tweehonderd arrestaties verricht, bijvoorbeeld voor vernieling, geweld, openbare dronkenschap en belediging. Lokale vuurwerkverboden werden overal genegeerd, de handhaving had geen prioriteit bij de politie.
Om tien uur vanmorgen staan we op. Buiten schudt de Knake-kerstboom wild heen en weer in de harde westenwind. De eerste storm van 2025, vooral in het noorden, waar het ook hard regent. Op Vlieland werd tussen 2:00 en 3:00 uur gemiddeld windkracht 9 gemeten. Bij ons nog geen regen. Er lopen heel wat groepen toeristen langs; er liggen dezer dagen meerdere riviercruiseschepen aan de wal van Buiten de Waterpoort. Ik voer het jaarlijks ritueel uit: het ophangen van de nieuwe scheurkalender. Dit jaar hebben we er twee: de wetenschapskalender en eentje met dagelijke tips voor het huishouden. Die komt bij de keuken. We eten bij de koffie de laatste appelflappen. Grijze wolkenluchten waaien in volle vaart over, de wind is nog steeds hard.
Per ingang van vandaag heeft Rusland de levering van gas via Oekraïne gestopt. Dat treft vooral Moldavië, Slowakije, Hongarije en Oostenrijk. Het laatste leveringscontract voor vijf jaar van Gazprom liep vannacht af en er was geen nieuwe overeenkomst afgesproken. Premier Fico van Slowakije probeerde onlangs nog met Rusland te praten over het verlengen van de deal. Vergeefs. Vooral in de langgerekte Russische enclave Transnistrië zit men nu zonder verwarming; de straten zijn leeg en verlaten. Moldavië heeft inmiddels de noodtoestand afgekondigd. Nota bene: ontregeling is het Kremlin welkom, er zijn in het land dit jaar parlementsverkiezingen! De andere landen hebben intussen alternatieve routes geregeld. Men verwacht minimale gevolgen voor de gasprijs. Naar het begin van dit kwartaal
Gorinchem (25.002)
Donderdag 02-01-2025
De definitieve cijfers over 2024 van warme en koude dagen van het KNMI behoeven uitleg noch commentaar. In het komend weekeinde kunnen we winterse buien verwachten, niet bij ons maar in het noorden des lands. Vannacht was er veel regen, ruim 10 mm. Vandaag schijnt voor het eerst na wekenlange somberte de zon. De wereld ziet er in elk geval vrolijker uit. We ruimen de laatste kerstspullen op en bezien de nog aanwezige levensmiddelen. Nog geen boodschappen nodig. Wel naar de sportschool. Vanmiddag krijgen we het nieuwjaarsbezoek van Barbara, Nikita en haar beide kinderen Zaila en Alani, en Esri en Tessa met Lina-Mae. Allemaal aan de oliebollen en de appelflappen. Buiten valt een uurtje regen, daarna schijnt de zon weer. Naar het begin van dit kwartaal
Gorinchem (25.003)
Vrijdag 03-01-2025
De intense samenhang van het leven op onze planeet grenst niet zelden aan het ongelooflijke. Organismen en zelfs eenvoudige cellen leven doorgaans niet afgescheiden en alleen en ze zijn verre van autonoom. Ze hebben andere levensvormen nodig om te kunnen bestaan. Biologische systemen kunnen het eveneens niet stellen zonder niet-biologische materie en gaan daar uiterst complexe verbanden mee aan. Groot voorbeeld is het klimaat, dat via netwerken van reacties en terugkoppelingen sinds de laatste ijstijden in staat was om millennialang stabiel te blijven en zo de evolutie van moderne mensen en beschavingen mogelijk maakte.
Hét voorbeeld bij uitstek voor de intense samenhang van planetair leven vond ik altijd endosymbiose in levende cellen: een levensvorm die bestaat binnen de cellen van een andere. Het mooiste voorbeeld zijn de eigen energiecentrales van cellen, de mitochondrieën. De endosymbiontentheorie werd vooral ontwikkeld door de Amerikaanse biologe Lynn Margulis in de jaren 70, samen met de Britse chemicus James Lovelock. Ze baseerden er later hun Gaia-hypothese op, die zegt dat de aarde en andere planeten met leven kunnen uitgroeien tot een soort super-organismen die erop gericht zijn zichzelf in stand te houden. Nota bene: dat is geen doelgerichte (teleologische) of bewust gestuurde ontwikkeling, maar eentje die inherent is aan de groei van complexe levensvormen. Ik was er voorheen kritischer op dan tegenwoordig, vooral omdat dergelijke verstrengelde processen ook hun eigen tegenkrachten kunnen oproepen, zoals in ons geval de mensheid de vijand van een stabiel klimaat werd, waarbij niet op voorhand vaststaat wat zal zegevieren. Daar is geen anthropisch principe voor nodig. Het leven op onze planeet kan immers ook zonder de mens best verder.
Endosymbiose is overal aanwezig in de levende natuur. Een ander voorbeeld: de chloroplasten die vitaal zijn voor de fotosynthese in de cellen van groene planten. Ze waren ooit zelfstandige organismen, net als de nitroplasten in marine algensoorten. Die kunnen stikstof vastleggen. Eens in de geschiedenis waren er indringers die door endosymbiose binnen hun gastheer konden bestaan en die onmisbaar werden. Er zijn talloze andere voorbeelden, maar de grote vraag onder biologen was altijd hoe de vreemde binnendringers konden vermijden dat ze zelf werden opgegeten en zich in het milieu van de gastheercel konden vermenigvuldigen. Bedenk hoezeer cellen, maar ook onze eigen lichamen zich inspannen om met de meest ingewikkelde afweermechanismen indringers, parasieten, bacterieën en virussen buiten te houden of te vernietigen. Hoe kan endosymbiose dan toch tot stand komen? Daarover zijn er onlangs nieuwe ontwikkelingen geweest. Dezer dagen meer.
Een zonnige ochtend gevolgd door veel kille regen in de middag. Het wordt krap 5 graden. Anna deed op tijd wat boodschappen in de stad. In het noorden viel sneeuw en gleden auto's van de weg. 's Middags heeft ze haar vriendin van de Schuttersgracht op bezoek. Het hondje van die vriendin durfde na oud-en-nieuw 24 uur lang niet naar buiten om zijn behoefte te doen. Naar het begin van dit kwartaal
Gorinchem (25.004)
Zaterdag 04-01-2025
De update over de maand december 2024 van de gemiddelde wereldtemperatuur in de lagere atmosfeer, gemeten door satellieten is opnieuw opmerkelijk hoog: +0,62 graden boven het laatste klimaatgemiddelde van de jaren 1991 - 2020. In november was het +0,64 graden. De opwaartse trend beloopt sinds het begin van de metingen in 1979 +0,15 graden per decennium, te verdelen in +0,22 graden boven de continenten en +0,13 graden boven de wereldzeeën. Ook in de satellietmetingen was 2024 het warmste jaar sinds 1979 en 2023 komt op de tweede plaats. Ten opzichte van het gemiddelde over 1991 - 2020 was 2023 +0,43 graden hoger en 2024 zelfs een verbijsterende +0,77 graden. Dat is goed te zien in het overzicht hieronder:
.jpg)
Domrechts aan de macht. Henk Vermeer van de BBB stelt kamervragen over de hulp die Oekraïne geeft aan Syrië: 'Nederland heeft al €12 miljard aan Oekraïne gegeven, maar nu stuurt Oekraïne hulpgoederen naar Syrië. Hoe leggen we dit uit aan de Nederlandse belastingbetaler, terwijl investeringen in eigen land achterblijven? BBB wil duidelijkheid van de minister'. Hoe smal van geest en hoe slecht op de hoogte kun je zijn? Wat Oekraïne stuurt is een deel van zijn eigen graan, niets uit de financiële steun die Nederland aan Kyiv geeft voor de oorlog tegen de invasie van Poetin.
Nog meer domrechts. Trump wil dat we alle windmolens op de Noordzee inruilen voor boortorens voor de oliewinning. Hij wil dat Europa alle windturbines weghaalt uit de Noordzee en zich weer richt op olie- en gaswinning. Waar bemoeit hij zich mee? Nou, ze brengen zoveel schone energie op dat er steeds meer minder vraag is naar fossiele energie en oliemaatschappijen zoals Shell en ExxonMobil zich uit het offshore boren op de Noordzee terugtrekken. Dit jaar verdwijnt er nog een kwart van de noordzeewinning van onze eigen NAM. Trump heeft al gezegd dat hij bij zijn aanstelling als president de VS voor de tweede keer uit het klimaatakkoord van Parijs zal terugtrekken.
In Trouw waarschuwde Rob van Wijk gisteren kiezers om niet voor een overhaaste vrede met Poetin te kiezen. Die zou hem veel voordeel bieden: 'Niet-stemmers, BBB, NSC en vooral PVV scoren hier hoog. Hun onvrede maakt van hen een gemakkelijke prooi voor de Russische propaganda en desinformatie. Hoe groter de binnenlandse onvrede, hoe groter Poetins speelruimte wordt om zijn gang te gaan en de wereld naar zijn hand te zetten. (...) Tegelijkertijd zie ik in het rapport van het SCP de bevestiging van mijn gevoel dat veel Nederlanders heel begrijpelijk een snel einde aan de oorlog willen, maar geen oog hebben voor de gevolgen daarvan. Want als Poetin een snel staakt-het-vuren als adempauze ziet om zijn economie te redden en vervolgens de strijd weer op te pakken, wordt 2025 een rampjaar.'
We hebben een bewolkte dag met weinig zon en een temperatuur van 2,5 graden. Ik ben sinds een paar dagen snipverkouden. Naar het begin van dit kwartaal
Gorinchem (25.005)
Zondag 05-01-2025
Vanmorgen bij het opstaan is er sneeuw gevallen. Niet veel, maar toch. Het is 7.20 uur, je ziet dat er juist iemand langs liep. Een voetspoor in de sneeuw - van een geschoeide voet. Niet van blote voeten. Ik denk meteen aan de bekende regel van Gerrit Achterberg:
Sneeuw, in de nacht gekomen, heeft vanmorgen
de kracht om doden op te wekken.
Bij sneeuw denk ik er altijd aan; de associatie zal vaker te vinden zijn op dit blog. Het is het begin van het gedicht 'Opstanding' uit de bundel 'Thebe' uit 1941. En het schoeisel? Doden dragen geen schoenen; waar hebben ze die voor nodig?
Al gauw gaat de sneeuw over in regen, die de rest van de dag zal vallen. 'Groot deel van Nederland wordt wakker met sneeuw', kopt het AD maar lang duurt het dus niet. De temperatuur maakt een snelle stijging en zal aan het eind van de dag meer dan tien graden hoger zijn. Het KNMI gaf code geel uit voor het hele land en waarschuwde voor gladheid en beperkt zicht. Volgens de weerdienst zou in het midden van Nederland 3 tot 5 centimeter sneeuw vallen. Nou, dat was bij ons niet het geval. Door gladheid waren er veel ongelukken op de wegen en Schiphol schrapte veel vluchten.
Over een groot deel van de VS zal vandaag een zware winterstorm staan. Dat brengt pas sneeuw! Meteorologen verwachten dat ongeveer 62 miljoen mensen te maken krijgen met sneeuwstormen, ijzel en temperaturen tot min 18 graden. Er kan tot 60 centimeter sneeuw vallen. In sommige gebieden ligt al sneeuw waardoor de laag tot 2 meter kan groeien. Dat kan waarschijnlijk gebeuren in delen van Missouri, Illinois, Indiana, Ohio en West Virginia. Verschillende weerdiensten hebben weeralarmen afgekondigd.
Ook in het VK valt zo'n 25 centimeter sneeuw. In Wales en delen van Engeland zitten duizenden huishoudens zonder stroom, meldt meldt Sky News. In Duitsland brengen sneeuw en ijs eveneens problemen. Op de luchthaven van Frankfurt werden vanochtend meer dan honderd vluchten geannuleerd. Frankfurt is het drukste vliegveld van Duitsland. Ook op de luchthaven van München gingen vluchten niet door. Dan valt het bij ons erg mee. Na half drie is de gladheid verdwenen en werd code geel voor het hele land opgeheven. De barometer is diep gevallen tot beneden 990 hP. Naar het begin van dit kwartaal
Gorinchem (25.006)
Maandag 06-01-2025
De spotprent hierboven toont een figuur - de tekening is nog in ruwe vorm - op een sokkel in wie je onmiskenbaar Trump herkent. Aan zijn voeten staan en liggen een aantal Amerikaanse mediatycoons. Ze houden zakken vol geld omhoog. Je herkent onder andere Jeff Bezos (Amazon), Mark Zuckerberg (Facebook en Meta) en Sam Altman (OpenAI). Op de grond voor het voetstuk ligt Mickey Mouse, die Disney-ABC vertegenwoordigt. Van Jeff Bezos, die eigenaar is van The Washington Post, mocht de cartoon niet in de krant staan. De krant is in grootte de derde van de VS en werd opgericht in 1877. Hij draagt het trotse devies 'Democracy Dies In Darkness'. Het is de krant van de Pentagon Papers en het Watergate-schandaal.
De spotprent werd gemaakt door Ann Telnaes, die sinds 2008 voor de Post werkt. In 2013 werd Bezos eigenaar van de krant. In 2015 werd voor het eerst een cartoon van Telnaes geweigerd, maar dat was door de redactie. Die beeldde de dochters van de Texaanse senator Ted Cruz af als apen. Ditmaal was het wel de eigenaar die formeel niets te zeggen heeft over de redactionele inhoud. De eindredacteur beroept zich echter op een treurige smoes: er stond al een artikel in de krant over hetzelfde onderwerp. Telnaes spreekt van een gevaar voor de vrije pers en nam ontslag. 'Mijn tekeningen zijn vaker afgewezen en mij is vaker om aanpassingen gevraagd', zegt ze, 'maar nooit vanwege het standpunt dat de tekening inneemt. Dit is een gamechanger'. Ze heeft gelijk. De vrije samenleving begint te vervagen als oligarchen gaan bepalen wat we te zien krijgen.
De Oostenrijkse president Van der Bellen kon er niet meer om heen en heeft FPÖ-leider Kickl moeten vragen een regering te vormen. Honderden mensen gingen uit protest in Wenen de straat op, want de man is niet alleen een rechtspopulist en een Poetin-vriend, maar ook een nauwelijks verkapte neonazi. Dat het politieke cordon tegen hem en de FPÖ vorige week instortte is de schuld van de andere drie partijen, de conservatieve ÖVP, de sociaaldemocratische SPÖ en de liberale Neos. Opnieuw een EU-land in crisis; na Duitsland en Frankrijk weer een democratie die kantelt. Het rijtje met illeberale regeringen in Europa groeit: Hongarije, Italië, Slowakije, Nederland en straks misschien Oostenrijk. Alleen Polen wist met moeite eruit te ontsnappen.
Anna gaat op de koffie bij twee vriendinnen op het Nonnenveld. Het is een onstuimige dag. In het land geldt weer code geel. De barometer zakt naar een erg lage 977 hP, terwijl het zwaar bewolkt is met bijna 12 graden en hard waait. In IJmuiden werd tussen 14:00 en 15:00 uur een gemiddelde windkracht 9 gemeten. Daarmee is officieel sprake van de derde winterstorm van het winterseizoen 2024-2025: de eerste was op 6 december, de tweede op Nieuwjaarsdag en de derde vandaag. De Franse weerdienst was kennelijk aan de beurt en noemde deze storm Floriane. In het vorige winterseizoen 2023-2024 waren er vier winterstormen. Klimaatopwarming heeft nog geen invloed op het aantal winterstormen in Nederland, aldus het KNMI. Wel gaan ze gepaard met steeds meer neerslag. Naar het begin van dit kwartaal
Gorinchem (25.007)
Dinsdag 07-01-2025
Vorige week schreef ik over endosymbiose, het proces waarbij een organisme (bacterie, virus, parasiet) een andere cel binnen dringt en daar een functie in de stofwisseling van de gastheer gaat uitvoeren en daardoor onmisbaar wordt. Bijvoorbeeld de mitochondriën en de chloroplasten in cellen. Hoe komt het dat de binnendringer niet aangevallen en vernietigd wordt door de afweer van de gastheer? Europese onderzoekers kregen het onlangs voor elkaar om daadwerkelijke endosymbiose in het laboratorium uit te voeren. Hun artikel verscheen de afgelopen herfst in Nature. Het lukte ze om Rhizopus microsporus, een schimmel, te injecteren met Mycetohabitans rhizoxinica, een bacterie, waarbij zowel gastheer als gast in leven bleven en samen als één organisme aan het nageslacht werden doorgegeven. Ze probeerden het ook met de darmbacterie Escherichia coli, bekend van darminfecties, maar dat lukte niet. E. Coli maakte weliswaar binnen de gastheercellen eigen wandjes, maar daar bleef het bij, Hij nam geen functie van de gastheer over. Waarom lukt het Rhizopus wél?
Allereerst namen ze twee organismen die in de natuur al samenwerkten en endosymbiose ontwikkelden. In dit geval de schimmel Rhizopus microsporus die zaailingen van rijst ziek maakte door een toxine, dat werd geproduceerd door een eigen, inwendige bacterie, de Mycetohabitans rhizoxinica. De naam zegt het al. Het toxine maakt de wanden van de cellen van de zaailingen doordringbaar en zo kunnen indringers de celinhoud van de stervende rijstcellen consumeren. De samenwerking is zó innig dat Rhizopus zich niet eens meer zonder Mycetohabitans kan vermenigvuldigen. Er bestaat echter ook een andere cellijn van de schimmel, die zonder zijn endosymbiont kan leven en reproduceren. Dat zou een geschikt proefkonijn in het laboratorium kunnen zijn. Met enzymtechnieken die de celwanden van de schimmel zachter maken én een zelf ontwikkeld micronaaldje, een atoomkrachtmicroscoop en een fietspomp (!) voor tegendruk en het injecteren van de bacterieën bij het doorprikken van de celwand, lukte het om ze binnen te brengen. De eerste pogingen deden ze met E. Coli. Die bleek zich in het voedzame celmilieu supersnel te vermenigvuldigen en wekte daardoor de celweerstand op, die de indringer isoleerde en afvoerde. Cruciaal blijkt te zijn dat de potentiële endosymbiont zich niet te snel of te langzaam voortplant en erin slaagt met de celdeling van de gastheer mee te liften en dus bij reproductie in diens celmilieu aanwezig te blijven. Dus; niet te snel en niet te langzaam, maar exact de juiste reproductiesnelheid.
M. rhizoxinica bleek die juiste snelheid te hebben die nodig is om geen immuunrespons in de gastheer op te wekken en aldus met diens celdelingen mee te kunnen liften. Het is dus een kwestie van precieze maatvoering. Al snel beginnen beide partners zich dan aan elkaar aan te passen. Hoe dat gaat kan nu nader onderzocht worden en dat kan een begin vormen voor hele nieuwe ontwikkelingen, zoals het ontwerpen en maken van bacterieën die in cellen specifieke functies kunnen uitvoeren, of het opruimen van verontreinigingen en het produceren van medicijnen. Het klinkt wel wat eng. Wie weet kan men ooit chloroplasten in menselijke cellen laten ontstaan, zodat we zelf zonlicht kunnen gebruiken om ons te voeden.
Vanmorgen na negen uur een flinke bui met natte sneeuw. Storm Floriane zit nu boven Scandinavië met een kerndruk van beneden 960 hP. De storm bracht wat problemen in ons land, pannen woeien van huizen en ook dakbedekkiing, vrachtwagens en bomen gingen om, soms over de spoorbaan waardoor de treindiensten in de war raakten. In het VK was het erger. De zware regens die de storm in zijn kielzog meesleepte, veroorzaakten zware overstromingen, onder meer in het zuiden van Engeland. De Britse hulpdiensten hebben tientallen mensen gered na overstromingen. De BBC meldt dat hulpdiensten in Leicestershire en Lincolnshire, in het midden van Engeland, honderden meldingen kregen van mensen in nood. Vorige week stroomden er ook al delen van Engeland over. Op sommige plaatsen viel er in twee dagen tijd eventueel regen als normaal in een maand.
Om elf uur gaan we naar de sportschool en doen de boodschappen. Daarna heeft de regen plaatsgemaakt voor zon en wolken. De temperatuur is flink gezakt, van boven 10 naar 4,8 graden. 's Middags krijgt Anna de bovenste buurvrouw op de thee.
De dodelijke winterstorm die de afgelopen dagen over de VS raasde, trekt via de oostkust het land uit, meldt de Amerikaanse weerdienst (NWS). Door het winterse weer kwamen in verschillende staten vijf mensen om het leven. De inval van extreme kou door een vertraagde uitzakker van de straalstroom had alles te maken met opwarming van het klimaat. Ik heb dat regelmarig uitgelegd: polaire amplificatie en de tragere poolwervel zijn de centrale begrippen. Lees het vandaag ook bij Associated Press in 'Why more frequent cold blasts could be coming from global warming' van wetenschapscorrespondent Seth Borenstein. Maar de nieuwe president gelooft er niet in. Naar het begin van dit kwartaal
Gorinchem (25.008)
Woensdag 08-01-2025
Na lange tijd was er vanmorgen een lage en trage zonsopkomst. In het westen zie je een roodkleurige ster laag aan de horizon. Mars. Is nog de hele maand te zien. Ik rijd vandaag even langs de werf in Numansdorp om te zien hoe het met de boot staat. Rustig verkeer onderweg. Aan boord zie ik dat de bootstoffeerders vlak voor de Kerst zijn gestopt en hun werk nog niet hebben hervat. De kerstvakantie, dat begrijp ik. De bergruimte achter de kajuitbank onder de kastjesrij aan stuurboord (zie foto hier) en de afwerking op wat plaatsen in de drie hutten moeten nog gebeuren. Pas als alles klaar is kan de werf verder met de vervanging van de achterwand van de kastjesrij en vervolgens de boot voor een aantal uren binnenleggen zodat we al onze spullen van de vide aan boord op kunnen bergen. Daarna komen de opbouw van mast, wanten, de windgenerator, de buizen van de bimini, het zwemtrapje en wat dies meer zij. In de stootrand aan beide kanten langs de voetrail moet nog een stootprofiel van rubber komen. Tegen die tijd breekt het voorjaar aan.
's Middags is het weer helemaal bewolkt. Anna gaat bij buurvrouw Emmy van De Mandarijn met allemaal dames op de thee voor haar verjaardag.
In de regio rond Los Angeles woedden na een lange droogte weer eens hevige natuurbranden. Ditmaal worden kapitale villa's van beroemdheden in de as gelegd. Minstens 30.000 mensen zijn inmiddels geëvacueerd. Extreme winden zorgen ervoor dat bluswater zich onmiddellijk verspreidt en verdampt waardoor het effect nihil is.
Het water in de Oosterschelde is te warm geworden voor ansjovis. De laatste ansjovisser van Nederland gaf er de brui aan en alleen door subsidie houdt hij zijn grote fuik nog een jaar in stand. De ansjovis was eeuwenlang de belangrijkste vissoort die werd gevangen in het meest oostelijke stukje van de Oosterschelde. Tot aan de Tweede Wereldoorlog waren er in Bergen op Zoom en omgeving 25 weervissers actief. Er werd tot 800 kilo per dag gevangen; zelfs zoveel dat het niet allemaal kon worden ingemaakt maar door boeren als 'mest' over het land werd verspreid. De Noordzee zit nog vol ansjovis maar die komt niet meer naar de Oosterschelde. Naar het begin van dit kwartaal
Gorinchem (25.009)
Donderdag 09-01-2025
Het lijkt warempel wel of Trump bij Poetin in de leer is geweest. Les kreeg in imperialisme. Moeten we zijn dreigingen om Groenland, Canada en het Panamakanaal te annexeren serieus nemen?, vraagt NOS Nieuws zich af. Op een rommelige persconferentie in Mar-a-Lago zei hij de import van goederen uit Denemarken extra te belasten met hoge handelstarieven als Kopenhagen niet meewerkt. Zelfs het sturen van het leger is voor hem denkbaar. Tja, wie ter wereld zal de VS straffen als ze Groenland bezetten? ‘Wanneer Groenland deel wordt van onze geweldige natie, dan zullen we het beschermen en koesteren tegenover een heel gemene wereld', schreef hij eerder zijn eigen Truth-social kanaal'. 'Make Greenland Great Again!', riep hij ook nog. Ach, dat simplisme! Wanneer is Groenland groot geweest?
Verder had hij Canada alvast bij Amerika gevoegd. Tja, ook de NOS weet natuurlijk niet of Trump het allemaal meent. Vooralsnog doet hij meer denken aan een schreeuwerige patjepeeër op de luizenmarkt. Arnoud Brouwers gaat er in De Volkskrant wat dieper op in. 'Het politieke instinct van Donald Trump lijkt te rijmen met dat van zijn "vriend" Poetin: beiden denken in invloedssferen. Europa krijgt de rekening gepresenteerd'. Als je de lijn doortrekt zou het namelijk best kunnen zijn dat Trump het legitiem vindt dat Poetin Oekraïne van de kaart veegt. We beleven de terugkeer van de rauwe machtspolitiek: Xi-Jinping, Poetin en Trump verdelen de wereld onder elkaar. Ik heb wel eens gelezen dat Trump ook totaal geen interesse heeft in Taiwan. Te ver van Washington.
Het zou de wedergeboorte zijn van beleid van een verre voorganger, James Monroe, een slavenhouder die in 1823 afzijdigheid preekte van verre oorlogen en de Monroedoctrine instelde: Noord- en Zuid-Amerika is voor de VS en de rest van de wereld bekijkt het maar. Daar bemoeien we ons niet mee. Isolationisme plus een puur nationalistische agenda. 'Inmiddels beginnen Europeanen te begrijpen dat dit niet "de eeuw van Europa" wordt en dat bij verder nietsdoen hun democratieën en luxe welvaartsstaten van binnenuit en van buitenaf vernietigd kunnen worden', schrijft Brouwers. De rol van de westerse waarden die ooit terecht universeel heetten, van mensenrechten, democratie, mededogen en vrijheid, lijkt uitgespeeld te raken, want een verdeeld Europa is - op zichzelf aangewezen - niet bij machte noch bereid ze te verdedigen. Het is na de relatieve idylle van de acht na-oorlogse decennia de terugkeer naar een eerdere, primitievere fase in de geschiedenis, naar een wrede, kapitalistische wereld vol ongetemde graaizucht van rijken en machthebbers, van machtsblokken die slaags met elkaar raken, van een woekerende systeemcrisis met vernietigende oorlogen en onnoemelijke armoede en leed aan alle zijden. De terugkeer van 'Bellum omnium contra omnes', de oorlog van allen tegen allen uit de Leviathan van Thomas Hobbes. Ben ik te somber? Hm.
Vanmorgen valt er bij het opstaan natte sneeuw. Zuidelijker van ons blijft het liggen en daarom geldt code oranje in Limburg en de oostelijke delen van Brabant. Nog ietwat slaperig stoot ik op de gang mijn tenen gevoelig tegen een deur. Het bloedt; Anna doet er liefderijk een pleister op. Het doet zeer; vanmorgen maar niet naar de sportschool; ik ga morgen wel. Na een paar uur grijsheid wordt het zonnig. Code oranje is overal ingetrokken en de weerswaarschuwingen zijn even voorbij, maar aan het einde van de middag is er grote kans op bevriezing van wegoppervlakken, meldt het KNMI. Naar het begin van dit kwartaal
Gorinchem (25.010)
Vrijdag 10-01-2025
We wisten al in november dat 2024 het warmste jaar ooit gemeten zou worden. Vandaag is het officieel. Dat meldt de Europese klimaatorganisatie Copernicus. Ook is het voor het eerst dat een heel jaar gemiddeld boven de +1,5 graden van de Parijse Akkoorden van 2015 zat. Het wereldwijde gemiddelde lag in 2024 zelfs hoger: op +0,16 graden boven het niveau voor de industriële revolutie in 1850. Optimisten zeggen dat de klimaatdoelen van Parijs desondanks gehaald kunnen worden, als de regeringen ingrijpen en alsnog de uitstoot van broeikasgassen voldoende terugbrengen. Volgens pessimisten zullen ze dat niet doen zolang de groeiende impact van ernstige klimaatrampen het schip niet keert, Andere pessimisten (of dezelfde) vrezen dat we al enige kantelpunten gepasseerd zijn en dat we de klimaatapocalyps niet eens meer kunnen afwenden. Ondertussen ziet de hele wereld de onmacht van de brandweer en de hulpdiensten om de infernale natuurbranden in Los Angeles te bedwingen, waar tot nu toe tien doden vielen en bijna tienduizend huizen verwoest werden.
Tot dusver was het een raadsel waarom ongeveer een miljoen jaren geleden het ritme van de ijstijden vrij plotseling veranderde van éénmaal per honderdduizend jaar naar éénmaal per 40.000 jaar. De diepste boring ging tot op heden tot 800.000 jaren terug; net niet genoeg. Nu hebben wetenschappers een ijsboring gedaan door de ijskap van Antarctica tot vrijwel de bodem van het continent. De boorkern van bijna 3 kilometer lengte gaat 1,32 miljoen jaren terug in de tijd. Daar heeft men tien jaar over gedaan, maar dat komt omdat de omstandigheden er maar twee maanden per jaar geschikt zijn om te boren. De lange boorkern is in stukken gezaagd, die bij 18 graden onder nul bewaard worden. Diverse laboratoria gaan ze onderzoeken, vooral op de variaties in concentraties CO2 die opgesloten zitten in luchtbellen. Mogelijk wordt het mysterie van de ijstijdencycli dan opgelost.
Een mooie zonsopkomst en een mooie dag. Zes graden. Naar de sportschool, maar Anna heeft geen zin en gaat ondertussen boodschappen doen. 's Middags gaat ze naar Barbara die op de kinderen van Nikita past.
Van ING kreeg ik van de week een nieuwe betaalpas. Om hem te activeren moet je er één keer mee pinnen met de oude pincode. Dat doe ik maar de geldautomaat vindt hem verkeerd. Na drie keer wordt de kaart geblokkeerd. Ik weet heel zeker dat ik de goede pincode gebruik. Wat nu? Via internetbankieren? Inloggen via de laptop lukt wel, maar daar heb je een 5-cijferige code. De digitale assistent begrijpt mijn vraag niet: ik moet de juiste pincode invoeren, blijft hij herhalen. De telefonische klantenservice stuurt me met een keuzeprogramma het bos in. Bij de tweede poging 'zijn al onze medewerkers in gesprek'. Ik zet mijn telefoon op de luidspreker en ga wat anders doen, onder andere even plassen en juist dan komt er een dame aan de lijn. Ik ben op tijd bij het toestel. De dame is aardig maar samen komen we er niet uit. De enige opties zijn: morgen nog eens proberen als de blokkade opgeheven is, of maandag toch maar een nieuwe pincode aanvragen (voor de nieuwe pas). De digitale verworvenheden van deze tijd spreken me niet erg aan. Naar het begin van dit kwartaal
Gorinchem (25.011)
Zaterdag 11-01-2025
Weer zorgt een aftandse Russische olietanker uit de schaduwvloot voor problemen in de Oostzee. De tanker met bijna honderdduizend ton olie aan boord is op 20 kilometer van het eiland Rügen op drift geraakt nadat er aan boord een stroomstoring ontstond. Het schip kan niet meer varen en alle verlichting is uitgeschakeld. Een Duitse sleepboot heeft vastgemaakt en probeert hem op zijn plaats te houden, maar een opkomende storm maakt dat moeilijk. De Duitse regering vreest voor een grote olieramp. Vanavond zal er windkracht 9 staan. Ondertussen zijn twee andere sleepboten bij het schip. De drie zeeslepers proberen het schip naar ruimer water in het oosten te slepen. De tanker heet Eventin. Hij was vertrokken uit de Russische havenstad Oest-Luga op weg naar Port Saíd. Het vaart onder Panamese vlag.
Gisteren was de Nederlandse marine de hele dag bezig om twee Russische oorlogsschepen te volgen in het Nederlandse deel van de Noordzee. Het ging om een onderzeeër en een klein fregat (een korvet). De onderzeeër Novorossiysk was onderweg van de Middellandse Zee naar het noorden en kreeg gezelschap van een ander Russisch oorlogsschip toen het door de Noordzee voer: het korvet Boikiy. Sinds vorig jaar begeleidde de marine bijna dubbel zoveel Russische schepen op de Noordzee. Defensie: 'We willen onze aanwezigheid laten blijken, laten zien dat we ze in het vizier hebben.'
Jongstleden 2 januari was er een inbraakpoging bij de drinkwaterzuivering van een Duitse militaire kazerne bij Keulen. Een hek van de kazerne is omver geduwd en een deur naar de installatie werd beschadigd. Volgens het leger is het de inbrekers niet gelukt om de installatie binnen te komen. Het is al het derde incident in enkele maanden. In augustus was de kazerne enkele uren gesloten omdat er vermoedens waren dat het drinkwater opzettelijk was vervuild. Er werden gaten in het hek gevonden en bij het testen van het drinkwater werden 'abnormale waarden' aangetroffen. Vijf brandweerlieden hadden vergiftigingsverschijnselen. Vergiftiging van het drinkwater kon niet bewezen worden.
Gisteravond een mooie conjunctie dichtbij de maan in het oosten: boven de helderste (Jupiter) en onder Venus. Vanavond weer, als het helder blijft. Vannacht was er lichte tot matige vorst. Over keien van de Kriekenmarkt ligt rijp. De mensen lopen omzichtig, het is er glad. Op een deel van de haven ligt een dun ijslaagje. Een tuinder haalt de kerstboom van buurtvereniging Knake weg. In de stad en op de stadswallen is het erg druk. Ik doe wat boodschappen, onder andere een rookworst van de Hema, Dat zijn in onze ogen de beste. Anna maakt erwtensoep. Tegen vieren raakt het bewolkt. Geen conjunctie als het zo blijft.
In Den Haag blokkeren de helden van Extinction Rebellion weer de A12 bij de tunnelbak, vlakbij de Tweede Kamer. Terecht, aan de afbouw van de fossiele miljardensubsidies heeft de regering totaal niets gedaan. Het bekende tafereel: waarschuwingen, daarna de waterspuit. In september 2023 deed ik zelf een keer mee; daar ben ik nóg trots op, lees het hier, maar ik heb me niet nat laten spuiten. Meer iets voor de jeugd. Naar het begin van dit kwartaal
Gorinchem (25.012)
Iedereen moet er met enige regelmaat last en ergernis door hebben: het voortdurende gezever in de wereld, de stupiditeit van het marktdenken en de idiote drift tot vernieling, die gepaard gaat met de voorrang die men steeds weer aan bedrijven geeft. Je moet er voortdurend alert op zijn. Nu wil AES Andes, een dochteronderneming van het Amerikaanse energiebedrijf AES Corporation, een enorm industrieel complex bouwen nabij de Paranal-sterrenwacht van ESO in de Chileense Atacamawoestijn. De hemel boven Paranal is de donkerste en helderste van alle astronomische sterrenwachten ter wereld (zie de grafiek hierboven, afkomstig uit deze studie). De bouw van het mega-complex van meer dan vijf bij zes kilometers zou leiden tot onomkeerbare schade aan de unieke waarnemingshemel van de sterrenwacht, die belangrijke doorbraken in ons denken over het universum bracht, zoals de eerste foto van een exoplaneet en de bevestiging van de versnelde uitdijing van het heelal. 'Daarbij komt nog dat op de nabijgelegen Cerro Armazones de Extremely Large Telescope (ELT) van ESO wordt gebouwd, ’s werelds grootste telescoop in zijn soort — een revolutionaire faciliteit die onze kennis over het heelal drastisch zal veranderen', schrijft Astronieuws. Het industriële project staat nog aan het begin en er is een milieueffectrapportage aangevraagd. Die bouwvergunning mag er nooit komen.
We kennen het allemaal uit onze jeugd: 'Liesje leerde Lotje lopen langs de Lange Lindenlaan, maar Lotje wou niet leren lopen, dus liet Liesje Lotje staan'. Een mooi voorbeeld van stafrijm. Ik meende dat het om een beukenlaan ging, maar dan zou het stafrijm minder compleet zijn. Ik moest eraan denken toen ik las dat onze beukenlanen door klimaatopwamring beginnen af te sterven. De monumentale bomensoort heeft in ons land zijn langste tijd gehad, blijkt uit een artikel in De Volkskrant: 'De oer-Hollandse beukenlaan staat op omvallen'. De oorzaak: extreem weer, lees ik. Door langere perioden van droogte 'krijgt de oppervlakkig wortelende boom het water niet meer bij de hoogste takken, waardoor bladeren afsterven. Dit is nadelig, omdat de beuk een dunne, gladde bast heeft die gevoelig is voor hoge zonkracht door direct zonlicht. Met als gevolg dat takken of de bast op de stam afsterven. Dit maakt de beuk vatbaarder voor verdere aantasting door bijvoorbeeld insecten. En als een boom uitvalt, krijgen de bomen ernaast weer meer direct zonlicht, met domino-effect tot gevolg'. Typisch zo'n bericht om een saaie zondagochtend nog vervelender te maken.
De aftandse olietanker Eventin uit de Russische schaduwvloot, waar ik gisteren over schreef en die met bijna honderduizend ton olie op drift geraakt was bij het Duitse eiland Rügen, is versleept naar de haven Sassnitz op Rügen. Het schip lekt niet en vormt geen risisco voor de omgeving. Zo werd met succes een grote olieramp voorkomen. Elders is dat met schepen uit de schaduwvloot niet het geval. De twee olietankers die op 15 december schipbreuk leden in een storm in de Straat van Kertsj, tussen Rusland en de Krim, veroorzaakten een massale vervuiling op de Zwarte Zee. Nu bereikt de olie ook de kust van Oekraïne. Voor de noordkust van de Zee van Azov werd voor de bezette havenstad Berdjansk een vlek van veertien kilometer lang gevonden met olie. Iets meer in het oosten werd een tweede kleinere vlek aangetroffen. Verscheidene walvisachtigen, waaronder bruinvissen, zijn de afgelopen weken dood teruggevonden. Zo'n olieramp kan ook onze eigen kust treffen. Niemand heeft nog een oplossing bedacht voor de schaduwvloot waarmee het Kremlin zijn barre veroveringsoorlog in Oekraïne financiert door het omzeilen van de Westerse sancties.
Vannacht geen vorst. Grijs en zonder wind is het vanochtend. 's Middags wel zon. Het wordt 5 graden. Rustige zondag; geleidelijk verdwijnt mijn chagrijnigheid. Naar het begin van dit kwartaal
website maken