Logboek 2025/1 Winter, 2 oorlogen

(foto: Ron Teeuw)

Direct naar

het laatste

verslag

Het monumentale kunstwerk 'Geometrie in het landschap' tegenover ons huis naast de parkeerplaats op de Kriekenmarkt en ook naast de even monumentale es is me in de loop der jaren dierbaar geworden. Het bestaat uit 5 elementaire, stereometrische vormen: een bol, een kubus, een ronde kegel, een vierkante piramide en een dichte cilinder, allemaal wit. Het wit is niet altijd even wit. Kinderen klimmen er graag op of gaan eraan hangen; dat ergert sommigen maar mij juist niet. De beelden ondergaan het sereen en onverstoorbaar. De vijf vormen zijn in 1974, nog tijdens de Koude Oorlog, speciaal voor deze plek gemaakt door de Poolse kunstenaar Ryszard Winiarski (1936 - 2006) als bijdrage aan de internationale manifestatie voor abstracte beeldhouwkunst 'Symposion', de eerste in zijn soort in Gorcum. In 2018 schreef De Stad Gorinchem dat de vormen tesamen volgens de toenmalige SP-wethouder Eva Dansen 'kruiend ijs' moeten verbeelden. Dat zie ik er niet zo in. Voor mijn gevoel zijn het eerder artefacten, geplaatst door buitenaardse wezens, maar daar gaan we niet over steggelen. Eenieder mag er het zijne of hare van vinden. Alle vijf vormen zouden exact hetzelfde volume hebben, zegt men, maar je ziet zo dat het niet het geval kan zijn.

De kunstmanifestatie Symposion keert op gezette tijden terug in Gorcum. Behalve in 1974 waren er edities in 2005, 2007, 2010 en 2015. Ik weet niet of er in 2025 weer een zal zijn, maar ze hebben ook steeds kleinere projecten tussendoor, bijvoorbeeld in de beide kruitmagazijnen op de Dalemwal.

Het eerste kwartaal van 2025 zullen we nog niet varen, maar wel de boot weer opbouwen. De mast en de wanten, de windgenerator en dergelijke komen er weer op en alle lichten en instrumenten moeten woren getest. Tenslotte moet de boot van binnen en van buiten schoon worden gemaakt, zodat ze op 17 april eindelijk weer te water kan gaan en wij met haar. We zien enorm uit naar een nieuw vaarseizoen.

Vuurwerk bij de toren van de Grote Kerk (foto: Willem Vernooy/De Stad Gorinchem)

Woensdag 01-01-2025, Nieuwjaarsdag

Het was een kalme oudejaarsavond. Na de maaltijd - gestoofde prei met feta, kappertjes en olijven - en de nieuwsjournaals keken we naar de volgende aflevering van de eindeloze Netflixserie 'Lost', een verwarrende compilatie van tijdparadoxen. Om 10 uur kwamen de buren Lourens & Joke met hondje Bobby en een fles champagne. Op de televisie een YouTube-kanaal met jaren 60 hits. Een enkele keer kwamen er knallende jongeren voorbij, maar Bobby had er weinig last van. Bij jaarwisseling toastten we op het nieuwe jaar. We hebben onderhand leeftijden die niet garanderen dat we de volgende oud-en-nieuw halen maar we hadden goede moed en aanschouwden uit het raam het Gorcumse vuurwerk. Ik moet zeggen: mooier dan vorige jaren met prachtige vuurpijlen, die weinig last leken te hebben van de harde wind. Direct na twaalven bellen Bas en Rommert met de goede wensen. Er volgden nog een paar vrolijke uren, Anna en ik ruimden de glazen en de resterende versnaperingen op en gingen om half drie te bed.

     De nieuwjaarsnacht in het land wordt tamelijk vreedzaam genoemd, behoudens de gebruikelijke waanzin: een dode jongen van 14 die in Rotterdam zwaar vuurwerk afstak, een zwaargewonde van 13 jaar in Zeeland, tientallen vuurwerkslachtoffers met oogletsels, tientallen autobranden en aanvallen op politie en hulpverleners. Ook bij ons in Gorcum was het beeld niet anders. Willem Vernooy maakte een mooie foto van het vuurwerk bij de toren van de Grote Kerk. Later spreekt de landelijke politie toch van 'een rumoerige jaarwisseling met heftige incidenten'. Er werden tweehonderd arrestaties verricht, bijvoorbeeld voor vernieling, geweld, openbare dronkenschap en belediging. Lokale vuurwerkverboden werden overal genegeerd, de handhaving had geen prioriteit bij de politie.

     Om tien uur vanmorgen staan we op. Buiten schudt de Knake-kerstboom wild heen en weer in de harde westenwind. De eerste storm van 2025, vooral in het noorden, waar het ook hard regent. Op Vlieland werd tussen 2:00 en 3:00 uur gemiddeld windkracht 9 gemeten. Bij ons nog geen regen. Er lopen heel wat groepen toeristen langs; er liggen dezer dagen meerdere riviercruiseschepen aan de wal van Buiten de Waterpoort. Ik voer het jaarlijks ritueel uit: het ophangen van de nieuwe scheurkalender. Dit jaar hebben we er twee: de wetenschapskalender en eentje met dagelijke tips voor het huishouden. Die komt bij de keuken. We eten bij de koffie de laatste appelflappen. Grijze wolkenluchten waaien in volle vaart over, de wind is nog steeds hard.

Per ingang van vandaag heeft Rusland de levering van gas via Oekraïne gestopt. Dat treft vooral Moldavië, Slowakije, Hongarije en Oostenrijk. Het laatste leveringscontract voor vijf jaar van Gazprom liep vannacht af en er was geen nieuwe overeenkomst afgesproken. Premier Fico van Slowakije probeerde onlangs nog met Rusland te praten over het verlengen van de deal. Vergeefs. Vooral in de langgerekte Russische enclave Transnistrië zit men nu zonder verwarming; de straten zijn leeg en verlaten. Moldavië heeft inmiddels de noodtoestand afgekondigd. Nota bene: ontregeling is het Kremlin welkom, er zijn in het land dit jaar parlementsverkiezingen! De andere landen hebben intussen alternatieve routes geregeld. Men verwacht minimale gevolgen voor de gasprijs. Naar het begin van dit kwartaal

Donderdag 02-01-2025

De definitieve cijfers over 2024 van warme en koude dagen van het KNMI behoeven uitleg noch commentaar. In het komend weekeinde kunnen we winterse buien verwachten, niet bij ons maar in het noorden des lands. Vannacht was er veel regen, ruim 10 mm. Vandaag schijnt voor het eerst na wekenlange somberte de zon. De wereld ziet er in elk geval vrolijker uit. We ruimen de laatste kerstspullen op en bezien de nog aanwezige levensmiddelen. Nog geen boodschappen nodig. Wel naar de sportschool. Vanmiddag krijgen we het nieuwjaarsbezoek van Barbara, Nikita en haar beide kinderen Zaila en Alani, en Esri en Tessa met Lina-Mae. Allemaal aan de oliebollen en de appelflappen. Buiten valt een uurtje regen, daarna schijnt de zon weer. Naar het begin van dit kwartaal

Vrijdag 03-01-2025

De intense samenhang van het leven op onze planeet grenst niet zelden aan het ongelooflijke. Organismen en zelfs eenvoudige cellen leven doorgaans niet afgescheiden en alleen en ze zijn verre van autonoom. Ze hebben andere levensvormen nodig om te kunnen bestaan. Biologische systemen kunnen het eveneens niet stellen zonder niet-biologische materie en gaan daar uiterst complexe verbanden mee aan. Groot voorbeeld is het klimaat, dat via netwerken van reacties en terugkoppelingen sinds de laatste ijstijden in staat was om millennialang stabiel te blijven en zo de evolutie van moderne mensen en beschavingen mogelijk maakte.

     Hét voorbeeld bij uitstek voor de intense samenhang van planetair leven vond ik altijd endosymbiose in levende cellen: een levensvorm die bestaat binnen de cellen van een andere. Het mooiste voorbeeld zijn de eigen energiecentrales van cellen, de mitochondrieën. De endosymbiontentheorie werd vooral ontwikkeld door de Amerikaanse biologe Lynn Margulis in de jaren 70, samen met de Britse chemicus James Lovelock. Ze baseerden er later hun Gaia-hypothese op, die zegt dat de aarde en andere planeten met leven kunnen uitgroeien tot een soort super-organismen die erop gericht zijn zichzelf in stand te houden. Nota bene: dat is geen doelgerichte (teleologische) of bewust gestuurde ontwikkeling, maar eentje die inherent is aan de groei van complexe levensvormen. Ik was er voorheen kritischer op dan tegenwoordig, vooral omdat dergelijke verstrengelde processen ook hun eigen tegenkrachten kunnen oproepen, zoals in ons geval de mensheid de vijand van een stabiel klimaat werd, waarbij niet op voorhand vaststaat wat zal zegevieren. Daar is geen anthropisch principe voor nodig. Het leven op onze planeet kan immers ook zonder de mens best verder.

Endosymbiose is overal aanwezig in de levende natuur. Een ander voorbeeld: de chloroplasten die vitaal zijn voor de fotosynthese in de cellen van groene planten. Ze waren ooit zelfstandige organismen, net als de nitroplasten in marine algensoorten. Die kunnen stikstof vastleggen. Eens in de geschiedenis waren er indringers die door endosymbiose binnen hun gastheer konden bestaan en die onmisbaar werden. Er zijn talloze andere voorbeelden, maar de grote vraag onder biologen was altijd hoe de vreemde binnendringers konden vermijden dat ze zelf werden opgegeten en zich in het milieu van de gastheercel konden vermenigvuldigen. Bedenk hoezeer cellen, maar ook onze eigen lichamen zich inspannen om met de meest ingewikkelde afweermechanismen indringers, parasieten, bacterieën en virussen buiten te houden of te vernietigen. Hoe kan endosymbiose dan toch tot stand komen? Daarover zijn er onlangs nieuwe ontwikkelingen geweest. Dezer dagen meer.

Een zonnige ochtend gevolgd door veel kille regen in de middag. Het wordt krap 5 graden. Anna deed op tijd wat boodschappen in de stad. In het noorden viel sneeuw en gleden auto's van de weg. 's Middags heeft ze haar vriendin van de Schuttersgracht op bezoek. Het hondje van die vriendin durfde na oud-en-nieuw 24 uur lang niet naar buiten om zijn behoefte te doen. Naar het begin van dit kwartaal

Zaterdag 04-01-2025

De update over de maand december 2024 van de gemiddelde wereldtemperatuur in de lagere atmosfeer, gemeten door satellieten is opnieuw opmerkelijk hoog: +0,62 graden boven het laatste klimaatgemiddelde van de jaren 1991 - 2020. In november was het +0,64 graden. De opwaartse trend beloopt sinds het begin van de metingen in 1979 +0,15 graden per decennium, te verdelen in +0,22 graden boven de continenten en +0,13 graden boven de wereldzeeën. Ook in de satellietmetingen was 2024 het warmste jaar sinds 1979 en 2023 komt op de tweede plaats. Ten opzichte van het gemiddelde over 1991 - 2020 was 2023 +0,43 graden hoger en 2024 zelfs een verbijsterende +0,77 graden. Dat is goed te zien in het overzicht hieronder:

Domrechts aan de macht. Henk Vermeer van de BBB stelt kamervragen over de hulp die Oekraïne geeft aan Syrië: 'Nederland heeft al €12 miljard aan Oekraïne gegeven, maar nu stuurt Oekraïne hulpgoederen naar Syrië. Hoe leggen we dit uit aan de Nederlandse belastingbetaler, terwijl investeringen in eigen land achterblijven? BBB wil duidelijkheid van de minister'. Hoe smal van geest en hoe slecht op de hoogte kun je zijn? Wat Oekraïne stuurt is een deel van zijn eigen graan, niets uit de financiële steun die Nederland aan Kyiv geeft voor de oorlog tegen de invasie van Poetin.

     Nog meer domrechts. Trump wil dat we alle windmolens op de Noordzee inruilen voor boortorens voor de oliewinning. Hij wil dat Europa alle windturbines weghaalt uit de Noordzee en zich weer richt op olie- en gaswinning. Waar bemoeit hij zich mee? Nou, ze brengen zoveel schone energie op dat er steeds meer minder vraag is naar fossiele energie en oliemaatschappijen zoals Shell en ExxonMobil zich uit het offshore boren op de Noordzee terugtrekken. Dit jaar verdwijnt er nog een kwart van de noordzeewinning van onze eigen NAM. Trump heeft al gezegd dat hij bij zijn aanstelling als president de VS voor de tweede keer uit het klimaatakkoord van Parijs zal terugtrekken.

In Trouw waarschuwde Rob van Wijk gisteren kiezers om niet voor een overhaaste vrede met Poetin te kiezen. Die zou hem veel voordeel bieden: 'Niet-stemmers, BBB, NSC en vooral PVV scoren hier hoog. Hun onvrede maakt van hen een gemakkelijke prooi voor de Russische propaganda en desinformatie. Hoe groter de binnenlandse onvrede, hoe groter Poetins speelruimte wordt om zijn gang te gaan en de wereld naar zijn hand te zetten. (...) Tegelijkertijd zie ik in het rapport van het SCP de bevestiging van mijn gevoel dat veel Nederlanders heel begrijpelijk een snel einde aan de oorlog willen, maar geen oog hebben voor de gevolgen daarvan. Want als Poetin een snel staakt-het-vuren als adempauze ziet om zijn economie te redden en vervolgens de strijd weer op te pakken, wordt 2025 een rampjaar.'

We hebben een bewolkte dag met weinig zon en een temperatuur van 2,5 graden. Ik ben sinds een paar dagen snipverkouden. Naar het begin van dit kwartaal

Zondag 05-01-2025

Vanmorgen bij het opstaan is er sneeuw gevallen. Niet veel, maar toch. Het is 7.20 uur, je ziet dat er juist iemand langs liep. Een voetspoor in de sneeuw - van een geschoeide voet. Niet van blote voeten. Ik denk meteen aan de bekende regel van Gerrit Achterberg:

Sneeuw, in de nacht gekomen, heeft vanmorgen
de kracht om doden op te wekken.

Bij sneeuw denk ik er altijd aan; de associatie zal vaker te vinden zijn op dit blog. Het is het begin van het gedicht 'Opstanding' uit de bundel 'Thebe' uit 1941. En het schoeisel? Doden dragen geen schoenen; waar hebben ze die voor nodig?

Al gauw gaat de sneeuw over in regen, die de rest van de dag zal vallen. 'Groot deel van Nederland wordt wakker met sneeuw', kopt het AD maar lang duurt het dus niet. De temperatuur maakt een snelle stijging en zal aan het eind van de dag meer dan tien graden hoger zijn. Het KNMI gaf code geel uit voor het hele land en waarschuwde voor gladheid en beperkt zicht. Volgens de weerdienst zou in het midden van Nederland 3 tot 5 centimeter sneeuw vallen. Nou, dat was bij ons niet het geval. Door gladheid waren er veel ongelukken op de wegen en Schiphol schrapte veel vluchten.

Over een groot deel van de VS zal vandaag een zware winterstorm staan. Dat brengt pas sneeuw! Meteorologen verwachten dat ongeveer 62 miljoen mensen te maken krijgen met sneeuwstormen, ijzel en temperaturen tot min 18 graden. Er kan tot 60 centimeter sneeuw vallen. In sommige gebieden ligt al sneeuw waardoor de laag tot 2 meter kan groeien. Dat kan waarschijnlijk gebeuren in delen van Missouri, Illinois, Indiana, Ohio en West Virginia. Verschillende weerdiensten hebben weeralarmen afgekondigd.

Ook in het VK valt zo'n 25 centimeter sneeuw. In Wales en delen van Engeland zitten duizenden huishoudens zonder stroom, meldt meldt Sky News. In Duitsland brengen sneeuw en ijs eveneens problemen. Op de luchthaven van Frankfurt werden vanochtend meer dan honderd vluchten geannuleerd. Frankfurt is het drukste vliegveld van Duitsland. Ook op de luchthaven van München gingen vluchten niet door. Dan valt het bij ons erg mee. Na half drie is de gladheid verdwenen en werd code geel voor het hele land opgeheven. De barometer is diep gevallen tot beneden 990 hP.  Naar het begin van dit kwartaal

De cartoon van Ann Telnaes, die van Jeff Bezos niet in The Washington Post mocht staan.

Maandag 06-01-2025

De spotprent hierboven toont een figuur - de tekening is nog in ruwe vorm - op een sokkel in wie je onmiskenbaar Trump herkent. Aan zijn voeten staan en liggen een aantal Amerikaanse mediatycoons. Ze houden zakken vol geld omhoog. Je herkent onder andere Jeff Bezos (Amazon), Mark Zuckerberg (Facebook en Meta) en Sam Altman (OpenAI). Op de grond voor het voetstuk ligt Mickey Mouse, die Disney-ABC vertegenwoordigt. Van Jeff Bezos, die eigenaar is van The Washington Post, mocht de cartoon niet in de krant staan. De krant is in grootte de derde van de VS en werd opgericht in 1877. Hij draagt het trotse devies 'Democracy Dies In Darkness'. Het is de krant van de Pentagon Papers en het Watergate-schandaal.

     De spotprent werd gemaakt door Ann Telnaes, die sinds 2008 voor de Post werkt. In 2013 werd Bezos eigenaar van de krant. In 2015 werd voor het eerst een cartoon van Telnaes geweigerd, maar dat was door de redactie. Die beeldde de dochters van de Texaanse senator Ted Cruz af als apen. Ditmaal was het wel de eigenaar die formeel niets te zeggen heeft over de redactionele inhoud. De eindredacteur beroept zich echter op een treurige smoes: er stond al een artikel in de krant over hetzelfde onderwerp. Telnaes spreekt van een gevaar voor de vrije pers en nam ontslag. 'Mijn tekeningen zijn vaker afgewezen en mij is vaker om aanpassingen gevraagd', zegt ze, 'maar nooit vanwege het standpunt dat de tekening inneemt. Dit is een gamechanger'. Ze heeft gelijk. De vrije samenleving begint te vervagen als oligarchen gaan bepalen wat we te zien krijgen.

De Oostenrijkse president Van der Bellen kon er niet meer om heen en heeft FPÖ-leider Kickl moeten vragen een regering te vormen. Honderden mensen gingen uit protest in Wenen de straat op, want de man is niet alleen een rechtspopulist en een Poetin-vriend, maar ook een nauwelijks verkapte neonazi. Dat het politieke cordon tegen hem en de FPÖ vorige week instortte is de schuld van de andere drie partijen, de conservatieve ÖVP, de sociaaldemocratische SPÖ en de liberale Neos. Opnieuw een EU-land in crisis; na Duitsland en Frankrijk weer een democratie die kantelt. Het rijtje met illeberale regeringen in Europa groeit: Hongarije, Italië, Slowakije, Nederland en straks misschien Oostenrijk. Alleen Polen wist met moeite eruit te ontsnappen.

Anna gaat op de koffie bij twee vriendinnen op het Nonnenveld. Het is een onstuimige dag. In het land geldt weer code geel. De barometer zakt naar een erg lage 977 hP, terwijl het zwaar bewolkt is met bijna 12 graden en hard waait. In IJmuiden werd tussen 14:00 en 15:00 uur een gemiddelde windkracht 9 gemeten. Daarmee is officieel sprake van de derde winterstorm van het winterseizoen 2024-2025: de eerste was op 6 december, de tweede op Nieuwjaarsdag en de derde vandaag. De Franse weerdienst was kennelijk aan de beurt en noemde deze storm Floriane. In het vorige winterseizoen 2023-2024 waren er vier winterstormen. Klimaatopwarming heeft nog geen invloed op het aantal winterstormen in Nederland, aldus het KNMI. Wel gaan ze gepaard met steeds meer neerslag. Naar het begin van dit kwartaal

Endosymbiose. Bacterieën van Mycetohabitans rhizoxinica (groen oplichtende ovaaltjes) bewegen in een langgerekte en vertakkende cel van de schimmel Rhizopus microsporus. Beeld: Thomas Gassler; Nature

Dinsdag 07-01-2025

Vorige week schreef ik over endosymbiose, het proces waarbij een organisme (bacterie, virus, parasiet) een andere cel binnen dringt en daar een functie in de stofwisseling van de gastheer gaat uitvoeren en daardoor onmisbaar wordt. Bijvoorbeeld de mitochondriën en de chloroplasten in cellen. Hoe komt het dat de binnendringer niet aangevallen en vernietigd wordt door de afweer van de gastheer? Europese onderzoekers kregen het onlangs voor elkaar om daadwerkelijke endosymbiose in het laboratorium uit te voeren. Hun artikel verscheen de afgelopen herfst in Nature. Het lukte ze om Rhizopus microsporus, een schimmel, te injecteren met Mycetohabitans rhizoxinica, een bacterie, waarbij zowel gastheer als gast in leven bleven en samen als één organisme aan het nageslacht werden doorgegeven. Ze probeerden het ook met de darmbacterie Escherichia coli, bekend van darminfecties, maar dat lukte niet. E. Coli maakte weliswaar binnen de gastheercellen eigen wandjes, maar daar bleef het bij, Hij nam geen functie van de gastheer over. Waarom lukt het Rhizopus wél?

     Allereerst namen ze twee organismen die in de natuur al samenwerkten en endosymbiose ontwikkelden. In dit geval de schimmel Rhizopus microsporus die zaailingen van rijst ziek maakte door een toxine, dat werd geproduceerd door een eigen, inwendige bacterie, de Mycetohabitans rhizoxinica. De naam zegt het al. Het toxine maakt de wanden van de cellen van de zaailingen doordringbaar en zo kunnen indringers de celinhoud van de stervende rijstcellen consumeren. De samenwerking is zó innig dat Rhizopus zich niet eens meer zonder Mycetohabitans kan vermenigvuldigen. Er bestaat echter ook een andere cellijn van de schimmel, die zonder zijn endosymbiont kan leven en reproduceren. Dat zou een geschikt proefkonijn in het laboratorium kunnen zijn. Met enzymtechnieken die de celwanden van de schimmel zachter maken én een zelf ontwikkeld micronaaldje, een atoomkrachtmicroscoop en een fietspomp (!) voor tegendruk en het injecteren van de bacterieën bij het doorprikken van de celwand, lukte het om ze binnen te brengen. De eerste pogingen deden ze met E. Coli. Die bleek zich in het voedzame celmilieu supersnel te vermenigvuldigen en wekte daardoor de celweerstand op, die de indringer isoleerde en afvoerde. Cruciaal blijkt te zijn dat de potentiële endosymbiont zich niet te snel of te langzaam voortplant en erin slaagt met de celdeling van de gastheer mee te liften en dus bij reproductie in diens celmilieu aanwezig te blijven. Dus; niet te snel en niet te langzaam, maar exact de juiste reproductiesnelheid.

     M. rhizoxinica bleek die juiste snelheid te hebben die nodig is om geen immuunrespons in de gastheer op te wekken en aldus met diens celdelingen mee te kunnen liften. Het is dus een kwestie van precieze maatvoering. Al snel beginnen beide partners zich dan aan elkaar aan te passen. Hoe dat gaat kan nu nader onderzocht worden en dat kan een begin vormen voor hele nieuwe ontwikkelingen, zoals het ontwerpen en maken van bacterieën die in cellen specifieke functies kunnen uitvoeren, of het opruimen van verontreinigingen en het produceren van medicijnen. Het klinkt wel wat eng. Wie weet kan men ooit chloroplasten in menselijke cellen laten ontstaan, zodat we zelf zonlicht kunnen gebruiken om ons te voeden.

Vanmorgen na negen uur een flinke bui met natte sneeuw. Storm Floriane zit nu boven Scandinavië met een kerndruk van beneden 960 hP. De storm bracht wat problemen in ons land, pannen woeien van huizen en ook dakbedekkiing, vrachtwagens en bomen gingen om, soms over de spoorbaan waardoor de treindiensten in de war raakten. In het VK was het erger. De zware regens die de storm in zijn kielzog meesleepte, veroorzaakten zware overstromingen, onder meer in het zuiden van Engeland. De Britse hulpdiensten hebben tientallen mensen gered na overstromingen. De BBC meldt dat  hulpdiensten in Leicestershire en Lincolnshire, in het midden van Engeland, honderden meldingen kregen van mensen in nood. Vorige week stroomden er ook al delen van Engeland over. Op sommige plaatsen viel er in twee dagen tijd eventueel regen als normaal in een maand.

     Om elf uur gaan we naar de sportschool en doen de boodschappen. Daarna heeft de regen plaatsgemaakt voor zon en wolken. De temperatuur is flink gezakt, van boven 10 naar 4,8 graden. 's Middags krijgt Anna de bovenste buurvrouw op de thee.

     De dodelijke winterstorm die de afgelopen dagen over de VS raasde, trekt via de oostkust het land uit, meldt de Amerikaanse weerdienst (NWS). Door het winterse weer kwamen in verschillende staten vijf mensen om het leven. De inval van extreme kou door een vertraagde uitzakker van de straalstroom had alles te maken met opwarming van het klimaat. Ik heb dat regelmarig uitgelegd: polaire amplificatie en de tragere poolwervel zijn de centrale begrippen. Lees het vandaag ook bij Associated Press in 'Why more frequent cold blasts could be coming from global warming' van wetenschapscorrespondent Seth Borenstein. Maar de nieuwe president gelooft er niet in. Naar het begin van dit kwartaal

Woensdag 08-01-2025

Na lange tijd was er vanmorgen een lage en trage zonsopkomst. In het westen zie je een roodkleurige ster laag aan de horizon. Mars. Is nog de hele maand te zien. Ik rijd vandaag even langs de werf in Numansdorp om te zien hoe het met de boot staat. Rustig verkeer onderweg. Aan boord zie ik dat de bootstoffeerders vlak voor de Kerst zijn gestopt en hun werk nog niet hebben hervat. De kerstvakantie, dat begrijp ik. De bergruimte achter de kajuitbank onder de kastjesrij aan stuurboord (zie foto hier) en de afwerking op wat plaatsen in de drie hutten moeten nog gebeuren. Pas als alles klaar is kan de werf verder met de vervanging van de achterwand van de kastjesrij en vervolgens de boot voor een aantal uren binnenleggen zodat we al onze spullen van de vide aan boord op kunnen bergen. Daarna komen de opbouw van mast, wanten, de windgenerator, de buizen van de bimini, het zwemtrapje en wat dies meer zij. In de stootrand aan beide kanten langs de voetrail moet nog een stootprofiel van rubber komen. Tegen die tijd breekt het voorjaar aan.

     's Middags is het weer helemaal bewolkt. Anna gaat bij buurvrouw Emmy van De Mandarijn met allemaal dames op de thee voor haar verjaardag.

In de regio rond Los Angeles woedden na een lange droogte weer eens hevige natuurbranden. Ditmaal worden kapitale villa's van beroemdheden in de as gelegd. Minstens 30.000 mensen zijn inmiddels geëvacueerd. Extreme winden zorgen ervoor dat bluswater zich onmiddellijk verspreidt en verdampt waardoor het effect nihil is.

     Het water in de Oosterschelde is te warm geworden voor ansjovis. De laatste ansjovisser van Nederland gaf er de brui aan en alleen door subsidie houdt hij zijn grote fuik nog een jaar in stand. De ansjovis was eeuwenlang de belangrijkste vissoort die werd gevangen in het meest oostelijke stukje van de Oosterschelde. Tot aan de Tweede Wereldoorlog waren er in Bergen op Zoom en omgeving 25 weervissers actief. Er werd tot 800 kilo per dag gevangen; zelfs zoveel dat het niet allemaal kon worden ingemaakt maar door boeren als 'mest' over het land werd verspreid. De Noordzee zit nog vol ansjovis maar die komt niet meer naar de Oosterschelde. Naar het begin van dit kwartaal

Cartoon van Marian Kamensky op X.

Donderdag 09-01-2025

Het lijkt warempel wel of Trump bij Poetin in de leer is geweest. Les kreeg in imperialisme. Moeten we zijn dreigingen om Groenland, Canada en het Panamakanaal te annexeren serieus nemen?, vraagt NOS Nieuws zich af. Op een rommelige persconferentie in Mar-a-Lago zei hij de import van goederen uit Denemarken extra te belasten met hoge handelstarieven als Kopenhagen niet meewerkt. Zelfs het sturen van het leger is voor hem denkbaar. Tja, wie ter wereld zal de VS straffen als ze Groenland bezetten? ‘Wanneer Groenland deel wordt van onze geweldige natie, dan zullen we het beschermen en koesteren tegenover een heel gemene wereld', schreef hij eerder zijn eigen Truth-social kanaal'. 'Make Greenland Great Again!', riep hij ook nog. Ach, dat simplisme! Wanneer is Groenland groot geweest?

Verder had hij Canada alvast bij Amerika gevoegd. Tja, ook de NOS weet natuurlijk niet of Trump het allemaal meent. Vooralsnog doet hij meer denken aan een schreeuwerige patjepeeër op de luizenmarkt. Arnoud Brouwers gaat er in De Volkskrant wat dieper op in. 'Het politieke instinct van Donald Trump lijkt te rijmen met dat van zijn "vriend" Poetin: beiden denken in invloedssferen. Europa krijgt de rekening gepresenteerd'. Als je de lijn doortrekt zou het namelijk best kunnen zijn dat Trump het legitiem vindt dat Poetin Oekraïne van de kaart veegt. We beleven de terugkeer van de rauwe machtspolitiek: Xi-Jinping, Poetin en Trump verdelen de wereld onder elkaar. Ik heb wel eens gelezen dat Trump ook totaal geen interesse heeft in Taiwan. Te ver van Washington.

Het zou de wedergeboorte zijn van beleid van een verre voorganger, James Monroe, een slavenhouder die in 1823 afzijdigheid preekte van verre oorlogen en de Monroedoctrine instelde: Noord- en Zuid-Amerika is voor de VS en de rest van de wereld bekijkt het maar. Daar bemoeien we ons niet mee. Isolationisme plus een puur nationalistische agenda. 'Inmiddels beginnen Europeanen te begrijpen dat dit niet "de eeuw van Europa" wordt en dat bij verder nietsdoen hun democratieën en luxe welvaartsstaten van binnenuit en van buitenaf vernietigd kunnen worden', schrijft Brouwers. De rol van de westerse waarden die ooit terecht universeel heetten, van mensenrechten, democratie, mededogen en vrijheid, lijkt uitgespeeld te raken, want een verdeeld Europa is - op zichzelf aangewezen - niet bij machte noch bereid ze te verdedigen. Het is na de relatieve idylle van de acht na-oorlogse decennia de terugkeer naar een eerdere, primitievere fase in de geschiedenis, naar een wrede, kapitalistische wereld vol ongetemde graaizucht van rijken en machthebbers, van machtsblokken die slaags met elkaar raken, van een woekerende systeemcrisis met vernietigende oorlogen en onnoemelijke armoede en leed aan alle zijden. De terugkeer van 'Bellum omnium contra omnes', de oorlog van allen tegen allen uit de Leviathan van Thomas Hobbes. Ben ik te somber? Hm.

Vanmorgen valt er bij het opstaan natte sneeuw. Zuidelijker van ons blijft het liggen en daarom geldt code oranje in Limburg en de oostelijke delen van Brabant. Nog ietwat slaperig stoot ik op de gang mijn tenen gevoelig tegen een deur. Het bloedt; Anna doet er liefderijk een pleister op. Het doet zeer; vanmorgen maar niet naar de sportschool; ik ga morgen wel. Na een paar uur grijsheid wordt het zonnig. Code oranje is overal ingetrokken en de weerswaarschuwingen zijn even voorbij, maar aan het einde van de middag is er grote kans op bevriezing van wegoppervlakken, meldt het KNMI. Naar het begin van dit kwartaal

Vrijdag 10-01-2025

We wisten al in november dat 2024 het warmste jaar ooit gemeten zou worden. Vandaag is het officieel. Dat meldt de Europese klimaatorganisatie Copernicus. Ook is het voor het eerst dat een heel jaar gemiddeld boven de +1,5 graden van de Parijse Akkoorden van 2015 zat. Het wereldwijde gemiddelde lag in 2024 zelfs hoger: op +0,16 graden boven het niveau voor de industriële revolutie in 1850. Optimisten zeggen dat de klimaatdoelen van Parijs desondanks gehaald kunnen worden, als de regeringen ingrijpen en alsnog de uitstoot van broeikasgassen voldoende terugbrengen. Volgens pessimisten zullen ze dat niet doen zolang de groeiende impact van ernstige klimaatrampen het schip niet keert, Andere pessimisten (of dezelfde) vrezen dat we al enige kantelpunten gepasseerd zijn en dat we de klimaatapocalyps niet eens meer kunnen afwenden. Ondertussen ziet de hele wereld de onmacht van de brandweer en de hulpdiensten om de infernale natuurbranden in Los Angeles te bedwingen, waar tot nu toe tien doden vielen en bijna tienduizend huizen verwoest werden.

Tot dusver was het een raadsel waarom ongeveer een miljoen jaren geleden het ritme van de ijstijden vrij plotseling veranderde van éénmaal per honderdduizend jaar naar éénmaal per 40.000 jaar. De diepste boring ging tot op heden tot 800.000 jaren terug; net niet genoeg. Nu hebben wetenschappers een ijsboring gedaan door de ijskap van Antarctica tot vrijwel de bodem van het continent. De boorkern van bijna 3 kilometer lengte gaat 1,32 miljoen jaren terug in de tijd. Daar heeft men tien jaar over gedaan, maar dat komt omdat de omstandigheden er maar twee maanden per jaar geschikt zijn om te boren. De lange boorkern is in stukken gezaagd, die bij 18 graden onder nul bewaard worden. Diverse laboratoria gaan ze onderzoeken, vooral op de variaties in concentraties CO2 die opgesloten zitten in luchtbellen. Mogelijk wordt het mysterie van de ijstijdencycli dan opgelost.

Een mooie zonsopkomst en een mooie dag. Zes graden. Naar de sportschool, maar Anna heeft geen zin en gaat ondertussen boodschappen doen. 's Middags gaat ze naar Barbara die op de kinderen van Nikita past.

     Van ING kreeg ik van de week een nieuwe betaalpas. Om hem te activeren moet je er één keer mee pinnen met de oude pincode. Dat doe ik maar de geldautomaat vindt hem verkeerd. Na drie keer wordt de kaart geblokkeerd. Ik weet heel zeker dat ik de goede pincode gebruik. Wat nu? Via internetbankieren? Inloggen via de laptop lukt wel, maar daar heb je een 5-cijferige code. De digitale assistent begrijpt mijn vraag niet: ik moet de juiste pincode invoeren, blijft hij herhalen. De telefonische klantenservice stuurt me met een keuzeprogramma het bos in. Bij de tweede poging 'zijn al onze medewerkers in gesprek'. Ik zet mijn telefoon op de luidspreker en ga wat anders doen, onder andere even plassen en juist dan komt er een dame aan de lijn. Ik ben op tijd bij het toestel. De dame is aardig maar samen komen we er niet uit. De enige opties zijn: morgen nog eens proberen als de blokkade opgeheven is, of maandag toch maar een nieuwe pincode aanvragen (voor de nieuwe pas). De digitale verworvenheden van deze tijd spreken me niet erg aan.  Naar het begin van dit kwartaal

Zaterdag 11-01-2025

Weer zorgt een aftandse Russische olietanker uit de schaduwvloot voor problemen in de Oostzee. De tanker met bijna honderdduizend ton olie aan boord is op 20 kilometer van het eiland Rügen op drift geraakt nadat er aan boord een stroomstoring ontstond. Het schip kan niet meer varen en alle verlichting is uitgeschakeld. Een Duitse sleepboot heeft vastgemaakt en probeert hem op zijn plaats te houden, maar een opkomende storm maakt dat moeilijk. De Duitse regering vreest voor een grote olieramp. Vanavond zal er windkracht 9 staan. Ondertussen zijn twee andere sleepboten bij het schip. De drie zeeslepers proberen het schip naar ruimer water in het oosten te slepen. De tanker heet Eventin. Hij was vertrokken uit de Russische havenstad Oest-Luga op weg naar Port Saíd. Het vaart onder Panamese vlag.

Gisteren was de Nederlandse marine de hele dag bezig om twee Russische oorlogsschepen te volgen in het Nederlandse deel van de Noordzee. Het ging om een onderzeeër en een klein fregat (een korvet). De onderzeeër Novorossiysk was onderweg van de Middellandse Zee naar het noorden en kreeg gezelschap van een ander Russisch oorlogsschip toen het door de Noordzee voer: het korvet Boikiy. Sinds vorig jaar begeleidde de marine bijna dubbel zoveel Russische schepen op de Noordzee. Defensie: 'We willen onze aanwezigheid laten blijken, laten zien dat we ze in het vizier hebben.'

Jongstleden 2 januari was er een inbraakpoging bij de drinkwaterzuivering van een Duitse militaire kazerne bij Keulen. Een hek van de kazerne is omver geduwd en een deur naar de installatie werd beschadigd. Volgens het leger is het de inbrekers niet gelukt om de installatie binnen te komen. Het is al het derde incident in enkele maanden. In augustus was de kazerne enkele uren gesloten omdat er vermoedens waren dat het drinkwater opzettelijk was vervuild. Er werden gaten in het hek gevonden en bij het testen van het drinkwater werden 'abnormale waarden' aangetroffen. Vijf brandweerlieden hadden vergiftigingsverschijnselen. Vergiftiging van het drinkwater kon niet bewezen worden.

Gisteravond een mooie conjunctie dichtbij de maan in het oosten: boven de helderste (Jupiter) en onder Venus. Vanavond weer, als het helder blijft. Vannacht was er lichte tot matige vorst. Over keien van de Kriekenmarkt ligt rijp. De mensen lopen omzichtig, het is er glad. Op een deel van de haven ligt een dun ijslaagje. Een tuinder haalt de kerstboom van buurtvereniging Knake weg. In de stad en op de stadswallen is het erg druk. Ik doe wat boodschappen, onder andere een rookworst van de Hema, Dat zijn in onze ogen de beste. Anna maakt erwtensoep. Tegen vieren raakt het bewolkt. Geen conjunctie als het zo blijft.

     In Den Haag blokkeren de helden van Extinction Rebellion weer de A12 bij de tunnelbak, vlakbij de Tweede Kamer. Terecht, aan de afbouw van de fossiele miljardensubsidies heeft de regering totaal niets gedaan. Het bekende tafereel: waarschuwingen, daarna de waterspuit. In september 2023 deed ik zelf een keer mee; daar ben ik nóg trots op, lees het hier, maar ik heb me niet nat laten spuiten. Meer iets voor de jeugd. Naar het begin van dit kwartaal

De lichtvervuiling van alle belangrijke sterrenwachten ter wereld. Die van Paranal in de Atacamawoestijn in Chili is het meest gering (bron: Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, Volume 519, Issue 1, February 2023)

Zondag 12-01-2025

Iedereen moet er met enige regelmaat last en ergernis door hebben: het voortdurende gezever in de wereld, de stupiditeit van het marktdenken en de idiote drift tot vernieling, die gepaard gaat met de voorrang die men steeds weer aan bedrijven geeft. Je moet er voortdurend alert op zijn. Nu wil AES Andes, een dochteronderneming van het Amerikaanse energiebedrijf AES Corporation, een enorm industrieel complex  bouwen nabij de Paranal-sterrenwacht van ESO in de Chileense Atacamawoestijn. De hemel boven Paranal is de donkerste en helderste van alle astronomische sterrenwachten ter wereld (zie de grafiek hierboven, afkomstig uit deze studie). De bouw van het mega-complex van meer dan vijf bij zes kilometers zou leiden tot onomkeerbare schade aan de unieke waarnemingshemel van de sterrenwacht, die belangrijke doorbraken in ons denken over het universum bracht, zoals de eerste foto van een exoplaneet en de bevestiging van de versnelde uitdijing van het heelal. 'Daarbij komt nog dat op de nabijgelegen Cerro Armazones de Extremely Large Telescope (ELT) van ESO wordt gebouwd, ’s werelds grootste telescoop in zijn soort — een revolutionaire faciliteit die onze kennis over het heelal drastisch zal veranderen', schrijft Astronieuws. Het industriële project staat nog aan het begin en er is een milieueffectrapportage aangevraagd. Die bouwvergunning mag er nooit komen.

We kennen het allemaal uit onze jeugd: 'Liesje leerde Lotje lopen langs de Lange Lindenlaan, maar Lotje wou niet leren lopen, dus liet Liesje Lotje staan'. Een mooi voorbeeld van stafrijm. Ik meende dat het om een beukenlaan ging, maar dan zou het stafrijm minder compleet zijn. Ik moest eraan denken toen ik las dat onze beukenlanen door klimaatopwamring beginnen af te sterven. De monumentale bomensoort heeft in ons land zijn langste tijd gehad, blijkt uit een artikel in De Volkskrant: 'De oer-Hollandse beukenlaan staat op omvallen'. De oorzaak: extreem weer, lees ik. Door langere perioden van droogte 'krijgt de oppervlakkig wortelende boom het water niet meer bij de hoogste takken, waardoor bladeren afsterven. Dit is nadelig, omdat de beuk een dunne, gladde bast heeft die gevoelig is voor hoge zonkracht door direct zonlicht. Met als gevolg dat takken of de bast op de stam afsterven. Dit maakt de beuk vatbaarder voor verdere aantasting door bijvoorbeeld insecten. En als een boom uitvalt, krijgen de bomen ernaast weer meer direct zonlicht, met domino-effect tot gevolg'. Typisch zo'n bericht om een saaie zondagochtend nog vervelender te maken.

De aftandse olietanker Eventin uit de Russische schaduwvloot, waar ik gisteren over schreef en die met bijna honderduizend ton olie op drift geraakt was bij het Duitse eiland Rügen, is versleept naar de haven Sassnitz op Rügen. Het schip lekt niet en vormt geen risisco voor de omgeving. Zo werd met succes een grote olieramp voorkomen. Elders is dat met schepen uit de schaduwvloot niet het geval. De twee olietankers die op 15 december schipbreuk leden in een storm in de Straat van Kertsj, tussen Rusland en de Krim, veroorzaakten een massale vervuiling op de Zwarte Zee. Nu bereikt de olie ook de kust van Oekraïne. Voor de noordkust van de Zee van Azov werd voor de bezette havenstad Berdjansk een vlek van veertien kilometer lang gevonden met olie. Iets meer in het oosten werd een tweede kleinere vlek aangetroffen. Verscheidene walvisachtigen, waaronder bruinvissen, zijn de afgelopen weken dood teruggevonden. Zo'n olieramp kan ook onze eigen kust treffen. Niemand heeft nog een oplossing bedacht voor de schaduwvloot waarmee het Kremlin zijn barre veroveringsoorlog in Oekraïne financiert door het omzeilen van de Westerse sancties.

Vannacht geen vorst. Grijs en zonder wind is het vanochtend. 's Middags wel zon. Het wordt 5 graden. Rustige zondag; geleidelijk verdwijnt mijn chagrijnigheid. Naar het begin van dit kwartaal

Maandag 13-01-2025

Gisteravond trokken wolkenbanken over maar nu en dan was er ruimte tussenin om de volle maan te zien. En de helder schijnende planeet Jupiter rechts daarvan. Venus zou er ook moeten zijn, maar die staat ver beneden de maan en te laag om te zien. Hij gaat schuil achter de huizen aan de Kriekenmarkt. Het was lekker fris buiten. (Correctie: Venus staat momneteel in het zuidzuidwesten, niet zichtbaar vanuit ons huis).

     Vanmorgen een stralende zonsopkomst. Lichte vorst in de nacht en geen wind. We rijden zonder files naar de GGD Dordrecht, die naast het Albert Schweitzerziekenhuis zit, voor de eerste vaccinatie tegen gordelroos met een injectie van het varicella-zostervaccin Shingrix. Dit vaccin voorkomt negen van de tien gevallen van gordelroos en de langdurige zenuwpijn door de infectie, schrijft het RIVM. Ook lijkt de bescherming lang aan te houden. Bij volwassenen van 50 jaar en ouder voorkomt het vaccin rond de 90 procent van de gordelroosgevallen. Sinds 1 juni 2020 is Shingrix beschikbaar in Nederland. De vaccinatie bestaat uit twee prikken met twee tot zes maanden ertussen. Vrijwel iedereen - 95 procent - krijgt in zijn of haar jeugd waterpokken. Het varicella-zostervirus blijft daarna inactief in je lichaam aanwezig in de zenuwknopen naast het ruggemerg. Na je vijftigste levensjaar neemt je immuunsysteem af en dan kan het virus weer actief worden. Je kunt het zelfs voor een tweede keer krijgen. Als je waterpokken hebt gehad, loop je zelfs 25% kans om gordelroos te krijgen. Dat risico willen Anna en ik liever vermijden.

     Bij de GGD in Dordrecht hoeven we nauwelijks te wachten. De verpleegkundige injecteert ons na elkaar in de linker bovenarm en maakt afspraken voor de tweede injectie in april. Ze geeft ons een vaccinatieboekje. Dat van corona konden we niet meer vinden. Vóor ons vertrek met de boot in 2007 kregen we ook zo'n boekje toen we ons lieten inenten tegen hepatitis A + B en in 2010 deden we dat nogmaals voor we van Israël naar Egypte voeren, inclusief de DTP-mix en een vaccin tegen buiktyfus. Waarom raken zulke vaccinatieboekjes altijd zoek? Helaas zit het vaccin tegen gordelroos niet in het rijksvaccinatieprogramma en wordt niet vergoed door de ziektekostenverzekering. We pinnen voor beide injecties samen 575 euro. In april dus nog een keer. Om half twaalf zijn we terug in Gorcum.

Het blijft de hele dag zonnig. We krijgen bezoek van een ambtenaar van  de gemeente. Sinds enige tijd hebben ze een programma 'Bliek in Actie' - 'bliek' is het Gorcumse woord voor de voorntjes in de Linge - waarin initiatieven worden ondersteund om een wijk of straat 'gezelliger, veiliger of groener te maken' door het plaatsen van bloembakken, het samen opruimen van zwerfafval of het organiseren van spelmiddagen voor kinderen of activiteiten voor ouderen. Je kunt er subsidie voor krijgen maar de pot is op, geloof ik. Onze buren dienden samen met ons een aanvraag in voor de aanleg van een geveltuintje langs de muur van hun pand en voor onze serre. Dat verhoogt uiteraard de schoonheid van het plaatsje naast de sluis, draagt bij tot de absorptie van regenwater en verhindert toeristen om alsmaar op onze vensterbank te gaan zitten of met hun neus tegen de schuifpui gedrukt mijn studeerkamer in te kijken. We gaan met de ambtenaar kijken en hij vindt het een goed plan. De gemeente gaat het keurig aanleggen, belooft hij. Naar het begin van dit kwartaal

Dinsdag 14-01-2025

Klimatoloog Zeke Hausfather van Berkeley heeft een nieuwe rekenkundige extrapolatie gemaakt van de trend in de  wereldwijde afwijkingen (anomalies) van de gemiddelde wereldtemperaturen over de periode van 1970 tot nu, dus inclusief de topjaren 2023 en 2024. Het levert een bevestiging van de vrees dat de opwarming van het klimaat versnelt. Hoe komt dat? We gaan nog steeds door met de uitstoot van broeikasgassen in de atmosfeer, terwijl de remmende invloed van aerosolen terugloopt. 'This apparent acceleration is also broadly consistent with our climate models, which expect a near-term acceleration in scenarios like SSP2-4.5 where aerosols emissions decline but CO2 and other greenhouse gas emissions do not.' Ik kom er nog op terug.

Vannacht was er weer nachtvorst. Met kunst en vliegwerk hebben ze het voor elkaar dat er in Winterswijk een halve ochtend geschaatst kan worden op wat ze 'natuurijs' noemen. Het is vanmorgen deels bewolkt en de lucht is fris en kraakhelder. Het vriest nog als we naar de sportschool rijden. Daar is het stervenskoud; de klimaatregeling is kaduuk. Van sporten word je echter warm. Daarna boodschappen bij Albert Heijn, waar het voor de verandering redelijk warm is.

In de krant lees ik dat staatsraad Rein-Jan Hoekstra is overleden. Men noemde hem ooit 'de sfinx van het Binnenhof'. Daar had hij decennialang veel invloed. Hij diende als secretaris-generaal op het ministerie van Algemene Zaken onder de premiers Den Uyl, Van Agt en Lubbers, en werd in 1994 benoemd als lid van de Raad van State. In die hoedanigheid was hij betrokken bij twee kabinetsformaties en leidde een groot aantal belangrijke onderzoekscommissies. In mijn geval was dat de gang van zaken rond de affaire Jansen Steur en het (niet) optreden van de Inspectie van de Gezondheidszorg. Hij bezocht me met de commissie in maart 2010, toen we tijdelijk in Andel woonden voor mijn behandeling tegen prostaatcarcinoom. Ik vond hem een aardige man die prima op de hoogte was en goed luisterde. Voor het rapport verwijs ik de lezer naar het boek dat ik over affaire schreef. Hoekstra was lid van het CDA en werd 83 jaar.

's Middags heb ik een uitvoerig gesprek met onze nieuwe VVE-beheerder Leuk! over de eerste ALV die we half februari houden. Daar is veel voorbereiding voor nodig want de opzet moet degelijk en professioneel zijn. Ik ben tevreden over de accuratesse van de makelaar/beheerder. Naar het begin van dit kwartaal

Woensdag 15-01-2025

Vanmorgen hangt er in het hele land mist, ook bij ons. Het KNMI gaf code geel af. De mist schijnt het grootste deel van de ochtend te blijven hangen. Op Schiphol en andere luchthavens worden tientallen vluchten geannuleerd. De mist blijft de hele dag roerloos aanwezig. Ik verstuur de agenda voor de komende vergadering van het bestuur van de Poëzieroute. Verder gebeurt er niks en dat geeft niks.

Bij Los Angeles zijn de beruchte, extreem droge Santa Ana-winden opnieuw opgestoken. De enorme natuurbranden dreigen weer op te flakkeren. Door stof en as is de luchtkwaliteit in de stad erg slecht. Er woeden nu drie grote branden rond LA en een vierde kleinere bij de stad Ventura op zo'n 100 kilometer afstand. Door de branden zijn inmiddels 25 mensen overleden en meerdere tienduizenden huizen verwoest. Voor Nu.nl is het duidelijk: 'Klimaatverandering werkt branden zoals die in LA in de hand', kopt de nieuwssite.

Ze zijn af en toe werkelijk vermakelijk: de aberraties van het roofkapitalisme. Nu ook bij de streamingfirma Spotify. Tegen betaling kun je er heel veel muziek laten afspelen op je geluidsinstallatie. Ik ben te ouderwets en er nooit aan begonnen: waarom zou je als je zoveel zelf op vinyl of CD hebt? Wat wel goed is - of was - dat Spotify de makers van de muziek royalties uitkeren. Een kostenpost die nu verleden tijd lijkt te worden. De Volkskrant schrijft erover. Er zijn volgens de krant aanwijzingen dat Spotify steeds meer 'nepmuziek' afspeelt. Dat is muziek van onduidelijke herkomst die het opneemt in de eigen afspeellijsten, dus de door het streamingbedrijf zélf samengestelde en zeer populaire playlists. 'Tingeltangeltracks', vroeger ook wel muzak genoemd, zoals je in supermarkten hoort. Het bedrijf zou dit doen om zo minder royalties te hoeven uitkeren aan ‘echte’ artiesten, die hun muziek met bloed, zweet en tranen hebben gemaakt. Het lijkt erop 'dat Spotify deze nepmuziek mede zelf laat maken, door productiebedrijfjes die opereren onder vaak tientallen pseudoniemen. Deze dienstbare artiesten werken samen met Spotify, en krijgen minder royalties per afgespeeld nummer uitgekeerd. Waardoor die afspeellijsten, die bijvoorbeeld continu draaien in koffietenten of ketens van koffietenten, goedkoper worden voor Spotify'.  Echte artiesten worden door de nepmuziek uit de playlists geduwd. Zo is de verdienste groter. Ik denk wel eens dat het ook op YouTube gebeurt. Het is overigens niet illegaal, maar het gaat wel ten koste van de artiesten en van de kwaliteit. Het is nog steeds beter om een plaat of CD uit je eigen kast te pakken. Naar het begin van dit kwartaal

Donderdag 16-01-2025

De twee afgelopen jaren waren wereldwijd de warmste ooit gemeten. Twee dagen geleden toonde ik een grafiek van Berkeley-klimatoloog Zeke Hausfather die liet zien dat er mogelijk sprake is van een versnelling van de opwarming. In zijn draadje op X liet hij ook een overzicht zien van de ontwikkeling in de verschillende factoren die per 10-jaarsperiode bijdroegen aan het snel warmer wordende klimaat. Het is een interessante grafiek. De curves tonen hoezeer de uitstoot van CO2 de opwarming aandrijft en dat er een forse spurt was in de periode 2005 - 2015. Dat valt samen met het wegvallen van de koelende invloed van aerosolen zoals SO2 door schonere lucht, onder meer vanwege het gebruik van schonere brandstoffen in het verkeer en de scheepvaart. Dat leverde minder albedo in de hogere wolkenlagen. De resterende aerosolen fungeren vanaf 2005 steeds meer als aanjagers van een warmer klimaat. Mogelijk is dat vanwege de positieve terugkoppeling door meer absorptie van warmte in laaghangende wolkenlagen, iets wat men pas recent in de gaten kreeg.

Misschien is er nog een factor die bijdraagt en die niet in de bovenstaande curve is opgenomen. Dat blijkt uit een artikel in het decembernummer van het vooraanstaande tijdschrift New Fytologist over vermindering van de capaciteit in de fotosynthese in bladeren van bomen in tropische wouden. Die spelen een grote rol in het klimaat, want ze absorberen 30 procent van de jaarlijkse CO2-emissies. Hoe meer die 'carbon sink' afneemt, hoe meer warmte in de atmosfeer blijft en hoe warmer het wordt. Nu komt aan het licht dat de toegenomen warmte in de atmosfeer zélf de opname van CO2 door de huidmondjes in het blad sterk doet afnemen (met 48 procent) en ook de fotosynthese neemt in de chloroplasten af (zelfs met 35 procent) en dus wordt de carbon sink minder. Dat zou betekenen dat de opwarming van het klimaat in de tropen groter gaat worden. 'Rising temperatures will severely affect the ability of tropical forests to photosynthesise. This will hinder their capacity to absorb carbon dioxide from the atmosphere, reducing their role in mitigating global warming and exacerbating climate change', zeggen de Australische auteurs. Ze denken dat het huidig tropische geboomte zijn evolutie beleefde na de laatste ijstijd, tijdens de laatste ruim tienduizend jaar toen de aarde een relatief stabiel klimaat kende. De huidige snelle opwarming in slechts 150 jaren maakt dat ze tijdens de laatste paar decennia van opwarming aan de bovengrens van hun vermogen tot plantenademhaling moeten werken en daardoor steeds meer schade oplopen. Het effect zou zich volgens de metingen voordoen sinds het begin van de vorige eeuw, dus het is erg belangrijk om het te volgen. Het laat zien welk een ingewikkeld systeem het klimaat is; een gecompliceerd evenwicht tussen talrijke factoren, dat we steeds meer uit zijn balans brengen.

Waar komen ze toch vandaan, de voortdurende cyberaanvallen op universiteiten en andere onderwijsinstellingen van de laatste dagen? Ook vandaag treffen DDoS-aanvallen verschillende onderwijsnetwerken in Brabant en Limburg. De aanvallen leggen het SURF-netwerk plat, dat hen tevens verbindt met diverse ziekenhuizen en onderzoeksinstellingen. Ik herinner me nog dat we in 2003 het MST erop aansloten. Bij een DDoS-aanval worden servers overladen met dataverkeer. Daardoor raken die overbelast. Het gebeurde eerder deze week met de TU Eindhoven en de Tilburgse universiteit. Niet bekend zou zijn waar de aanvallen vandaan komen. Hybride oorlogsvoering?

In mijn droom van vannacht liep ik weer college in Utrecht. Wat een goed idee!, dacht ik bij het ontwaken. Een jaar of tien geleden deed ik dat tamelijk regelmatig. Ik ga eens kijken wat er tegenwoordig is aan boeiende colleges. Vanochtend geen mist, wel zware bewolking en geen wind. In de loop van de morgen wordt het eerst nevelig en daarna mistig. Het blijft de rest van de dag zo. Vandaag een graad of vijf. Naar het begin van dit kwartaal

Gedumpte boten langs het IJsselmeer worden verzameld, gesloopt en gerecycled bij Remondis in Lelystad (foto: Omroep Fleveoland).

Vrijdag 17-01-2025

Merkwaardig en ook triest. Het blijkt dat er een veertigtal plezierjachten zijn gedumpt op plaatsen rond het IJsselmeer en het Markermeer. Sommige zijn gezonken. Rijkswaterstaat is begonnen ze op te ruimen omdat ze de scheepvaart hinderen of een gevaar vormen. Van wie ze zijn weet men niet. Het dumpen van jachten blijkt wel vaker te gebeuren maar er was een opvallende stijging na de coronapandemie. Men denkt dat nogal wat mensen toen in een opwelling een boot kochten, omdat vakantie in het buitenland niet kon. Maar ze dachten niet aan de kosten voor verzekering, onderhoud en liggeld. De afgedankte schepen worden bij het afvalverwerkingsbedrijf Remondis in Lelystad gestript en in stukken gezaagd. De wrakken worden zoveel mogelijk gerecycled. Hoeveel het kost om alle schepen te ruimen, is niet duidelijk. De kosten verhalen op de eigenaren lukt meestal niet, die blijven onbekend. Lees er hier ook meer over. Ook in jachthavens zagen we regelmatig van die verwaarloosde boten, liggeld al jaren niet betaald en eigenaren onbekend of spoorloos. Trieste verhalen.

Opnieuw mist in de ochtend, een hardnekkige mist die een groot deel van de dag zal blijven hangen. Het KNMI heeft code geel ingesteld voor het hele land, later alleen voor de provincies Flevoland, Gelderland, Utrecht, Noord-Brabant en Limburg. De mist blijft nu al dagenlang hangen, want er ligt al die tijd een stabiel hogedrukgebied over ons deel van Europa. Daardoor is er al die tijd weinig of geen wind. De luchtlagen blijven hangen en de onderste laag wordt steeds smeriger door uitstoot van het verkeer, de scheepvaart en van houtkachels. Slecht weer voor astmapatiënten en longlijders. Iets wonderlijks heeft het ook, zegt Maarten Keulemans in De Volkskrant. Met klimaatverandering heeft het niets te maken. Sinds de jaren zeventig is het aantal ‘mistdagen’ (met minstens één uur mist) gehalveerd, aldus het KNMI. Dat komt omdat de lucht steeds schoner werd. 

Anna is vandaag uitgeschakeld door een zware aanval van migraine en had vannacht nauwelijks geslapen, dus ga ik alleen sporten. Nog steeds licht nevel. Zachtjes doen bij thuiskomst want nu slaapt ze wel. Later in de middag ebt de aanval af. Ik rijd met twee bestuursleden langs weilanden vol mist naar Joop in Hoornaar voor de bestuursvergadering van de Poëzieroute. Er is veel te bespreken, met name het jaarverslag over 2024 inclusief het financieel verslag, de begroting voor 2025, de opzet van de kwatrijnenwedstrijd 'Poëzie in de sluis 2025' over het thema 'Bevrijding' met de onthulling van het winnende gedicht op 5 mei a.s., en met wat een structurele fout lijkt in de routebeschrijving op de website. Werk aan de winkel! Naar het begin van dit kwartaal

Zaterdag 18-01-2025

Laat ik eens iets goeds melden over AI, Arteficial Intelligence. We weten dat eiwitten in biologische processen razend ingewikkelde structuren kunnen hebben. Niet alleen bestaan ze doorgaans uit duizenden aminozuren, aan elkaar gekoppeld in lange ketens, precies in volgorde geplaatst, maar vouwen ze zich op in ingewikkelde ruimtelijke staketsels die op dit superniveau een verbazend functionele structuur hebben, als instrumenten in levende processen zoals de stofwisseling in cellen. Katrollen, boren, schepjes, hijskraantjes, tandwielen, radertjes, je kunt het zo gek niet bedenken. Er zijn databanken met miljarden bekende, functionele eiwitten maar het aantal onbekende eiwitten moet vele malen groter zijn. Er zijn eiwitten die (nog) niet bestaan, die de evolutie niet heeft voortgebracht, maar die wel gemaakt kunnen worden. Dat komt omdat er zoveel verschillende aminozuren zijn; er zijn circa 500 aminozuren bekend, waarvan er zo'n 20 een rol spelen in menselijke cellen. Gan maar na: met slechts 10 cijfers in ons getallensysteem kun je al tot in het oneindige tellen, dus met 500 aminozuren... Er gaan hele onontdekte werelden schuil achter die aantallen, universa met ontelbare mogelijkheden. Het toont aan dat leven elders in het heelal er totaal anders uit kan zien na een volledig verschillende evolutie dan die op aarde. Het is een opmerkelijke uitbundigheid van kansen en mogelijkheden. Wie heeft dat bedacht?

     Om een weg te vinden in die overmaat blijkt AI een rol te kunnen spelen. 'Science' publiceerde van de week een project van een Amerikaans team van wetenschappers onder leiding van oud-Meta-onderzoeker Alexander Rives. Ook De Volkskrant schreef erover. De wetenschappers gebruikten een AI-taalmodel ESM3 - Evolutionary Scale Model - om de evolutie van eiwitten te simuleren. Ze stelde ESM3 de vraag: bedenk een compleet nieuw, fluorescerend eiwit. Een eiwit dat licht geeft maar dat we nog niet kennen (en dat misschien nog nergens bestaat). Ze trainden ze hun AI-model op een dataset van 2,78 miljard bestaande eiwitten. De uitslag: ESM3 bedacht wel tienduizenden lichtgevende eiwitten. Ze kozen er een selectie van 88 lichtgevende eiwitten uit die er veelbelovend uitzagen omdat ze in theorie via evolutie zouden kunnen ontstaan, dus in een proces van talrijke kleine stapjes. Die bouwden ze in het laboratorium na en kozen het eiwit dat het best fluoresceerde - maar dat nog nooit ergens aangetroffen was.

     Verbluffend! Het opent de mogelijkheden om niet alleen nieuwe, werkende eiwitten te maken, maar ook om hele functionele ketens te ontwikkelen voor allerhande doeleinden en processen - ten goede en ten kwade. Bijvoorbeeld compleet nieuwe geneesmiddelen, maar ook nieuwe vergiften. Zoals de wetenschap honderd jaar geleden de nucleaire fysica ontwikkelde met als latere toepassingen kerncentrales, nucleaire geneeskunde en kernwapens. Ik denk dat AI eveneens zo'n majeure ontwikkeling zal worden met een scala van ontwikkelingen die we nu niet eens kunnen bedenken. En dan de volgende stap: hoe maken we van aminozuren echt leven? Levende cellen, dus. 'Synthetische biologie' noemt men het nieuwe vakgebied al. Het wordt onder meer geprobeerd in labs in Groningen, Utrecht, Delft, Wageningen, Amsterdam en Nijmegen. Lees daarvoor De Volkskrant van vandaag.

Maandag begint het tweede tijdperk Trump. Erger en gevaarlijker dan het eerste, vrees ik. De dag na zijn aanstelling beginnen de massadeportaties, beloofde de aanstaande topman van de Amerikaanse immigratie- en douaneautoriteit ICE, Tom Hofman gisteren op FOXNews. Op meerdere plekken in Amerika zullen die dag meteen illegale immigranten worden gearresteerd. Eerder al op vrijdag meldde The Wall Street Journal dat er in Chicago een grote actie vanuit de ICE zou plaatsvinden om migranten zonder papieren te arresteren. Verschillende medewerkers van de dienst hebben aangekondigd dat ze niet willen meewerken aan de gedwongen deportaties.

Een grijze dag met licht nevel in de ochtend. Anna haar migraine-aanval is gelukkig over. Vandaag is de verjaardag van Anna's schoonzoon Michel. Naar het begin van dit kwartaal

Zondag 19-01-2025

Tot dusver schreef ik niks over het staakt-het-vurenakkoord tussen Hamas en Israël. Eerst maar eens zien of er iets van komt, dacht ik. Voor Netanyahu is er veel aan verbonden; zijn positie hangt immers af van het voortduren van de oorlog. Vanmorgen had het staakt-het-vuren om half acht NL-tijd moeten ingaan, maar dat is niet zo en Israël gaat door met aanvallen in Gaza. Daarbij vallen zeker 19 doden en 36 gewonden. Netanyahu herhaalt dat hij eerst van Hamas de lijst wil krijgen met de namen van de gijzelaars die vandaag zullen worden vrijlaten. De afspraak was dat Hamas de namen van drie vrouwelijk gijzelaars gistermiddag zou leveren als onderdeel van de overeenkomst. Hamas zegt dat de lijst vanwege 'technische problemen' nog niet rond is. Later in de ochtend, om kwart over tien, komt het bericht dat de eerste fase van het staakt-het-vuren toch ingegaan is. Drie kwartier eerder zei Hamas de namenlijst te hebben overhandigd. Dat werd niet veel later door Israël bevestigd. Eveneens vanochtend stapten drie ultrarechtse ministers, waaronder de minister van Nationale Veiligheid Itamar Ben-Gvir, uit het Israëlische kabinet. Hun partij zou niet van plan zijn om het kabinet te laten vallen. De andere ultrarechtse havik, minister van Financiën Bezalel Smotrich, zou wel in de regering blijven.

     De eerste fase van het akkoord duurt zes weken. Dan moeten 33 gijzelaars vrijgelaten zijn en duizenden Palestijnen uit gevangenschap. Bovendien moeten dagelijks 600 vrachtwagens met hulpgoederen het verwoeste Gaza bereikt hebben. Er zijn talrijke belemmeringen. Israël wil vanaf 30 januari het werk van UNWRA verbieden. De vraag is hoever de eerste fase komt en of de partijen echt vrede willen. En wat Trump zal doen als het niet lukt.

In de VS ging TikTok vanmorgen op zwart. De van oorsprong Chinese app had naar schatting zo'n 100 miljoen actieve gebruikers in de VS. Spionage kon niet worden uitgesloten. Het bedrijf ByteDance achter de app hoopt dat Donald Trump, die morgen wordt geïnstalleerd als president, naar een oplossing streeft. Kan de mogelijke spionage hem niets schelen? Tja, hij heeft zelf 15 miljoen volgers op TikTok. Biden had de app al een jaar geleden verboden omdat de Chinese overheid TikTok mogelijk gebruikt om op grote schaal gegevens van Amerikanen te verzamelen en ze te beïnvloeden. Hard bewijs daarvoor ontbreekt. Naast TikTok is ook CapCut buiten werking gesteld. Deze videobewerkingsapp is eveneens in handen van het Chinese ByteDance. Met ruim een miljard gratis downloads is ook CapCut wereldwijd zeer populair. Het is er ook in het Nederlands. Ik gebruik geen van beide.

De zondag vangt aan met bewolking en wat lichte nevel. Zoals iedere zondag luister ik op Radio4 naar 'Tussen hemel en aarde' van Wilfred Kemp; een programma met veel mooie, vaak gewijde muziek van KRO/NCRV. Vanmorgen werd ik geboeid door een uitvoering van Deux Pieces, op.80 I van de Belgische (Waalse) componist Joseph Jongen (1873 - 1953). Zoals vaak wil ik het meteen zelf hebben. Ik sleep het allemaal naar mijn hol vol boeken en muziek. Gelukkig vind ik het bij Bol.com. Er zijn beroemde uitvoeringen op CD, die antiquarisch vindbaar en peperduur zijn, meer dan honderd euro, zelfs € 180, maar er zijn ook andere die beduidend minder kosten.

     We hebben een rustige zondag. De hemel blijft grijs. Naar het begin van dit kwartaal

Maandag 20-01-2025

Een dag met een zwarte rand, de dag van de inauguratie van Donald Trump als 47e president van de VS. Voor de tweede keer, nota bene, het volk heeft gesproken en het had niets geleerd van zijn eerste termijn. Buitendien hebben de grootste oligarchen van de VS vandaag de dag veel meer te zeggen. Het is een groot manco van de democratie maar we hebben niets beters. Wel zouden grote giften aan politieke partijen in de VS verboden moeten worden. Hoewel hij nog niet in functie was, hief Trump het verbod op TikTok gisteren voor drie maanden op ondanks de ernstige verdenking dat het een werktuig is voor spionage door China. Waarom dan toch? Om niet de steun te verliezen van zijn 50 miljoen volgers op het medium, denken velen. De Singaporese TikTok-ceo Shou Zi Chew wordt vandaag dan ook verwacht als gast bij de inauguratie.

     Tja, het is niet anders en we moeten ermee leven en in de komende vier jaar zien de schade te beperken. Er komt ook weer een einde aan, maar niet wat betreft macht en invloed van de allerrijksten. Het is zeker niet de eerste keer. De Volkskrant trekt een vergelijking met  de Gilded Age in de VS, het tijdperk van ongekende groei en industrialisatie aan het einde van de 19de en het begin van de 20ste eeuw, toen een kleine groep magnaten zoals John D. Rockefeller (olie) en Cornelius Vanderbilt en zijn zoon (spoorwegen) veel politieke macht verwierven. Dat deden ze onder meer door campagnes te financieren en kranten op te kopen; de gelijkenis met de huidige techmiljardairs en hun controle over communicatie en informatie dringt zich op. Ook noemt de redacteur de jaren dertig, toen grote Duitse industriëlen en de nazi’s een verbond sloten. ‘De VS zijn nu een oligarchy on steroids, zegt de Utrechtse hoogleraar Ingrid Robeyns. 'De volgende stap kan dan een vorm van fascisme zijn’.

     Het staat vrijwel vast dat een van de eerste daden van Trump het (opnieuw) opzeggen van het Parijse klimaatakkoord zal zijn. 'Drill, baby, drill!'. Dat gebeurt na het jaar waarin voor het eerst de doelstelling voor de eeuwwisseling werd overschreden. Het hele jaar 2024 had een gemiddelde wereldtemperatuur van +1,6 graden. De grootste uitstoter van de hele wereld (zie hierboven) zal niet meewerken aan het behalen van +1,5 graden. De redacteur klimaat van NOS Nieuws denkt dat het uiteindelijk nog kan meevallen. De VS boren al op hun maximum en wie nog veel meer olie gaat produceren, brengt de prijs omlaag. Verder is de aanleg van windparken en zonnepanelen inmiddels dermate goedkoop, dat het voor bedrijven commercieel juist aantrekkelijk is om ze te ontwikkelen. Klimaat speelt daarbij maar een beperkte rol. 'Uiteindelijk', zegt hij, 'komt die energietransitie er, niemand wil 3 of 4 graden opwarming'. Tja, het is in mijn ogen niet meer te vermijden dat de beperking van de uitstoot van broeikasgassen nog veel meer achterstand op zal lopen.

Preventief gratie verlenen, ik wist niet dat het bestond, maar Joe Biden heeft op de valreep gratie verleend aan een aantal (ex-)-functionarissen om hen te beschermen tegen de wraak van Trump. Het gaat onder andere om dokter Anthony Fauci, het bekendste gezicht van de Amerikaanse corona-aanpak, en oud-genraal Mark Milley, onder Trump de chef-staf van de strijdkrachten die Trump later als 'een regelrechte fascist' kenmerkte. Anderen die preventief gratie kregen zijn onder andere de Republikeinse oud-Congresleden Liz Cheney en Adam Kinzinger. Het lijkt me een verstandige beslissing van Biden. Trump had in socialemediaberichten, toespraken en interviews aangekondigd tegenstanders te willen aanpakken. Biden gaf zichzelf en Kamala Harris overigens geen pardon. Het is een ongekende maatregel maar het zijn ook ongekende tijden; Trump kan gratieverklaringen van zijn voorganger niet ongedaan maken.

Het staakt-het-vuren tussen Israël en Hamas houdt tot dusver stand. Gisteren werden de eerste drie gijzelaars en 90 Palestijnse gevangenen vrijgelaten. De toevoer van hulpgoederen naar Gaza komt inmiddels op gang. Dat valt me alleszins mee.

De zoveelste grijze dag met lichte nevel. Ik ben de tel kwijtgeraakt. Het schijnt dat er woensdag een weersverandering komt. We gaan naar de sportschool en doen boodschappen. Naar het begin van dit kwartaal

Elon Musk bracht gisteren in de Capital Onde Arena de Hitlergroet uit.

Dinsdag 21-01-2025

Gisteravond toch maar naar de inauguratie gekeken. De bijeenkomst in de rotunda van het Congres liep geweldig uit; de showman Trump nam alle ruimte. Daarna zat hij aan een piepklein bureautje op een podium in een tot de nok gevuld stadion, de Capital One Arena, en tekent hij en publique een groot aantal decreten. Met de eerste krabbel maakt hij 78 besluiten van Joe Biden ongedaan. Zijn kameraad Elon Musk sprak in de Arena ook het volk toe en bracht hen de Hitlergroet. Eerst dacht ik dat het een nepfilmpje was, maar hij deed het echt. 'Een ondoordachte beweging', meende men in Bar Laat, maar hij maakte hem twéémaal. Autistische humor. In het Oval Office tekende Trump later nog veel meer decreten. Hij verleent gratie aan 1600 veroordeelde bestormers van het Capitool, treedt uit de WHO en het Parijse Klimaatakkoord. Daarmee voegt hij zich bij Iran, Libië en Jemen. Dat is pas in het begin van zijn litanie van decreten. Lees er hier en hier meer over. 'Als deze storm aan besluiten iets bewijst, is dat Trump zich ongeremder voelt dan ooit', zegt De Volkskrant.

     Met de ruk naar rechts in Amerika krijgt de geschiedenis een enorme draai. Een nieuw tijdperk, maar dan geen Gouden Eeuw zoals Trump gisteren beloofde (voor zijn eigen volk) maar een van oorlog, onvermogen, onverstand en rampen. Onze naoorlogse wereld brokkelt steeds sneller af. Het geeft me een onaangenaam ondergangsgevoel. In de EU lijkt nu ook Oostenrijk die draai te gaan maken. De christendemocratische ÖVP gaat serieus onderhandelen met de rechtspopulistische FPÖ waardoor de pro-Russische neonazi Herbert Kickl de nieuwe bondskanselier dreigt te gaan worden. Hij wordt al door velen 'een veiligheidsrisico' genoemd. Ook in Tsjechië lijkt er zo'n ommezwaai op komst: de populist Andrej Babiš gaat aan kop in de peilingen voor de verkiezingen in oktober. Er gaat een conservatief, Ruslandgezind blok in Midden-Europa ontstaan, dat als een mes dwars door het oude continent snijdt. Voeg er nog Nederland bij met Wilders, Italië met Meloni en na de verkiezingen volgende maand Duitsland bij na een zege van de AfD, en de weg naar hopeloze verdeeldheid en krachteloosheid van de Unie ligt open. Het gevoel van naderend onheil wordt sterker, hetzelfde onbehagen dat velen hadden in de jaren 30 van de vorige eeuw. Hoelang voelen we ons nog thuis in dit Europa?

Trump verdiende meteen vele miljoenen met zijn eigen cryptomunt, geen betaalmiddel maar een meme coin genaamd €Trump. 'Onvoorstelbaar dat dit kan', zegt een crypto-expert van consultantkantoor EY. Ook Melania lanceerde zo'n munt; die heeft nu een marktwaarde van bijna 1 miljard dollar. Vooral cryptobedrijven lijken te profiteren. De cryptosector doneerde flinke sommen geld aan de campagne van Trump. Er zijn aanwijzingen dat er mogelijk sprake is van handelen met voorkennis, waarbij vele miljoenen werden verdiend. Dit is waar het Amerikaanse electoraat voor heeft gekozen. In Europa zou het niet kunnen vanwege de MiCar-verordening, een wetgevingspakket voor toezicht dat crypto’s en aan crypto’s gerelateerde diensten reguleert. Er gebeurden na de inauguratie nog meer rare dingen. Wie op Instagram (eigendom van Facebook) #biden, #fauci, #harris #democrats of #obama intikt, kreeg vanochtend te zien dat het socialemediaplatform de zoekresultaten blokkeert in verband met ‘gevoelige content’. Zonder hashtack leverden die zoektermen trouwens geen problemen op en na 13.20 uur NL-tijd is het blokkeren verdwenen. 'Duidelijk een fout die we snel proberen op te lossen', reageerde het bedrijf. Ook TikTok zou een dag na de inauguratie bepaalde zoekopdrachten overigens wel blokkeren, maar dat deden ze al langer.

De ochtend begint bewolkt, maar al gauw ontstaat mist en die blijft de hele dag hangen. Benieuwd of het morgen over zal zijn met de lange reeks grijze, kille dagen. De temperatuur komt niet eens boven het vriespunt. We komen de deur niet uit en het land ook niet. Naar het begin van dit kwartaal

Woensdag 22-01-2025

Vanochtend is de hemel wat lichter dan de afgelopen tien dagen, maar het duurt niet lang en tegen elven regent het. Er komt een regenfront over met warmere lucht uit het zuiden. Vandaag komen drie jongemannen de glasvezelkabel naar de appartementen in ons gebouw aansluiten. Ze graven twee kuilen, eentje voor onze aansluiting en een tweede voor die van de overige bewoners op de etages boven de begane grond. Die moeten door de gang naar het stijgpunt achterin bij de fietsenberging. Ze moeten flink graven; de glasvezelkabel moet door de funderingsmuur waar ook de Ziggokabel binnenkomt. Het is koud; Anna geeft de jongens warme koffie, een stratenmaker en twee electriciens. Ik assisteer zo goed als ik kan, in de eerste plaats om te weten hoe de kabel door het gebouw loopt en ten tweede is het wel gezellig en weet ik een aantal details die de schouwers van BAM destijds vergaten of niet zagen. De bouwcoördinatie is niet optimaal maar tegen het eind van de middag zit alles erin en doen ze een test. De verbinding is prima en we hebben dus aan aansluiting op glasvezel. Of we hem gaan gebruiken moet ik nog uitzoeken; we zitten nu op het kopernet van Ziggo en hebben een Mediabox. Ziggo zit niet op glasvezel, dus moeten we een andere provider zoeken en ik vermoed dat die Mediabox, die we heel handig vinden, dan niet meer bruikbaar is.

Na half elf komt er geweldig nieuws: Greenpeace haalt bij de Haagse rechtbank een klinkende overwinning op de staat. De regering wordt verplicht de stikstofuitstoot drastisch te verlagen en voor eind 2030 minstens 50 procent van de natuur te vrijwaren van overbelasting met stikstof, op straffe van een dwangsom van 10 miljoen euro. De rechtbank wijst alleen de eis van Greenpeace af voor gedeeltelijk natuurherstel meteen in 2025; die eis acht de rechter onhaalbaar. 'De Haagse civiele rechtbank laat de Nederlandse overheid in het woensdag gepubliceerde vonnis alle hoeken van de kamer zien', concludeert De Volkskrant. Natuurlijk: de rechtbankvoorzitter wijst erop dat de staat zich aan zijn eigen wetten moet houden, en verklaart daarom dat de regering onrechtmatig handelt. De staat kan nog in hoger beroep gaan en daarna in cassatie, maar dat levert geen uitstel op; de rechter bepaalt dat de regering alvast moet beginnen met het uitvoeren van het vonnis. Hard ingrijpen zoals het drastisch reduceren van de veestapel is nu onvermijdelijk. Rob Jetten spreekt voor het eerst in lange tijd weer over 'halvering van de veestapel'. Bijna 90 procent van de beschermde natuur in Nederland verkeert in slechte staat.

     BBB-leider Van der Plas reageert in het AD en geeft meteen de vorige regeringen de schuld: 'Uit de uitspraak kun je opmaken dat er in vorige kabinetten wet- en regelgeving is bedacht die ons land helemaal klemzetten. Dat zeggen wij natuurlijk al heel lang en daarom is het heel noodzakelijk om de wetten aan te passen.' Niet de natuur redden maar de regels veranderen. En wat was de bijdrage van haar partij ook alweer? Ze schrapten het landbouwtransitiefonds van 20 miljard euro en alle stikstofplannen van de provincies. Tja.

Sinds de inauguratie van Trump waait er een kille wind door de wereld. De nieuwe ambassadeur van de VS bij de VN vindt dat Israël het ‘bijbelse recht’ heeft om de Westelijke Jordaanoever te bezetten. Dat bevestigde Elise Stefanik tijdens een hoorzitting in de Senaat op dinsdag. Ze weigerde bovendien te bevestigen dat zij het Palestijnse recht op zelfbeschikking - al decennialang erkend door de VN - onderschrijft. Naar het begin van dit kwartaal

23 januari 2025. Onze voorhut. Anna is erg tevreden over de nieuwe wandbekleding.

Donderdag 23-01-2025

Vannacht regent het, bij het opstaan is het droog. Wolkenbanken aan de hemel laten de zon nauwelijks door; ik geloof dat we maar vijf minuten zon zagen. Op Weeronline lees ik dat er zich een storm ontwikkeld ten westen van de Britse eilanden met een extreem lage kerndruk, die tot beneden 940 hPa kan zakken. Hij begon in de Golf van Mexico (die blijf ik zo noemen) en ik zag hem al een aantal dagen boven de oceaan groeien op de weerkaarten. Het Metoffice spreekt van 'een extreem gevaarlijke bomcycloon', eentje die volgens meteorologen ‘eens in de honderd jaar voorkomt'. Storm Éowyn noemde de Britse weerdienst hem, een naam uit de wereld van Tolkien, dus hij is een zij, Zij zal vrijdag met windstoten tot 160 kilometer per uur over Ierland razen. Meteorologen waarschuwen zelfs voor tornado's. De storm trekt na de Britse eilanden van ons weg naar het noordoosten, maar vrijdagmiddag kan de wind ook in ons land tijdelijk stormkracht bereiken. Lees hier wat een bomcycloon is.

Marc Schröder, de bootstoffeerder, stuurt bericht dat hij klaar is met de nieuwe wandbekleding. Dat laten we ons geen twee keer zeggen; we pakken het autootje en rijden naar Numansdorp, pakken een ladder en zetten hem tegen het achterschip en klimmen naar boven. We zijn aangenaam verrast als we de kajuittrap afdalen. Inspectie van de wandbekleding in de drie hutten en onder de kastjesrij in de kajuit wijst uit dat het er als nieuw uitziet. Keurig afgewerkt aan de randen. Ook de achterwanden van de garderobekasten zijn prima. Wat een opluchting! We hebben het blijde gevoel dat het eind van het hele traject eindelijk in zicht komt en dat we medio mei/juni weer kunnen varen.

     In de kajuit pakt Anna wat oude pannen in om mee naar huis te nemen (foto hier). Sinds we koken met inductie en een nieuwe pannenset hebben, kunnen een aantal van de oude pannen aan boord dienst doen. Buiten is het minder bewolkt en de zon schijnt nu en dan. Op het schermpje van de accubewaker zie ik dat zonnepanelen werken en de accu's bijladen. Op het kantoor van de werf spreken we de volgende fase af: het vervangen van de rotte houten achterwand van de kastjesrij in de kajuit, de wederopbouw van mast en wanten (en de HISWA-keuring op stagbreuken en bevestiging), de installatie van de windgenerator en het buizenframe van de bimini. We sturen Marc Schröder bericht dat we tevreden zijn en rijden met een licht gemoed terug naar Gorcum.

     Ondertussen wachten we weer eens op Unigarant. De verzekeraar had veertien dagen geleden een derde reactie gevraagd aan Hans Kreisel, de tweede expert die ze in de arm namen op mijn laatste bewaarschrift. Ze beloofden me het meteen te sturen na ontvangst. Niks gehad. Morgen maar weer eens bellen.  Naar het begin van dit kwartaal

Netto uitstoot van broeikasgassen in arctische en subarctische gebieden (links) en verbrande regio's (rechts). GPP = Gross Primary Productivity; Reco = ecosystem respiration (uit besproken artikel)

Vrijdag 24-01-2025

Al tientallen jaren waarschuwen klimatologen ervoor en ik schreef er zelf ook af en toe over: in de uitgestrekte bossen, moerassen en toendra's boven de poolcirkel liggen in de permanent bevroren bodem - de permafrost - enorme hoeveelheden CO2, methaan en lachgas opgeslagen. Ze zijn ontstaan uit de restanten van  vergane planten en micro-organismen in die gebieden die 20 procent beslaan van het landoppervlak op aarde. Wanneer bij voortgaande opwarming van het klimaat de permafrost begint te ontdooien, komen die vrij en zullen de opwarming een aanzienlijke versnelling geven. Dat lijkt nu te gebeuren. Door de arctische amplificatie warmen de polaire gebieden versneld op, veel sneller dan de rest van de wereld, op sommige plekken zelfs een graad per tien jaar. Van de week verscheen er een alarmerende studie van het Woodwell Climate Research Center in Falmouth, Massachusetts in het tijdschrift Nature Climate Change.

     Redacteur Ben van Raaij schrijft er ook over in De Volkskrant: 'Hoewel de opwarmende arctisch-boreale zone in zijn geheel dankzij een toenemende vergroening en de opschuivende boomgrens in de periode 2001 - 2020 steeds meer CO2 is gaan opnemen, blijkt 34 procent van het gebied – en dan met name de boomloze toendragebieden – inmiddels netto CO2 uit te stoten'. Het zou het gevolg zijn van de hand-over-hand toenemende bos- en natuurbranden. Hoofdauteur Anna Virkkala zegt in een persbericht. ‘Hoewel we zien dat veel (sub-)arctische ecosystemen nog steeds als ‘carbon sink’ (gebied of ecosysteem dat netto meer koolstof opneemt dan uitstoot, red. ) fungeren, begint de uitstoot van bosbranden en opwarmingshotspots die netto-opname ongedaan te maken en langlopende trends om te buigen.’ Dat geldt nu al voor een derde deel van het enorme gebied. Het is een aanvulling op studies die al lieten zien dat ook (sub-)arctische meren, rivieren en moerassen door uitstoot van CO2 en methaan inmiddels een koolstofbron zijn geworden. ‘De koolstofcyclus in de permafrostzone begint echt te veranderen’, concludeert Virkkala. ‘Ons onderzoek kan dienen als een waarschuwing dat er nog veel grotere veranderingen in het gebied in aantocht zijn'.

BBB rekent zich al rijk: in 2023 had ons land het laagste stikstofoverschot sinds lange tijd: 14 procent minder dan het jaar ervoor, meldt het CBS. Want wat was de oorzaak? De kletsnatte zomer, waardoor gras harder groeide en meer stikstof opnam. Mogelijk een eenmalige zaak en bovendien nam de vervuiling door mest toe in het grond- en oppervlakte water en uit onderzoek blijkt dat beschermde natuurgebieden nog meer last hebben van stikstof dan gedacht.

Vandaag valt er veel regen en is het onstuimig vanwege storm Éowyn, die over Ierland en Schotland naar Scandinavië trekt. Vanochtend vroeg mat men aan de Ierse westkust voor het eerst een windstoot van 183 kilometer per uur. De stroom is uitgevallen bij meer dan 560.000 Ierse gebouwen. Het MetOffice gaf code rood uit vanwege de levensgevaarlijke weersomstandigheden. Bij ons is het winderig. maar na het niddaguur nemen regen en wind af. Naar het begin van dit kwartaal

Een croissantgraf in de westelijke Sahara (beeld: cantone-libero/ archaeoland)

Zaterdag 25-01-2025

'Croissantgraven'. Ik had er nog nooit van gehoord, maar volgens de NRC liggen er duizenden van in de Sahara en dateren ze uit dezelfde tijd als de piramiden in Egypte. Ze werden ontdekt dankzij beelden die satellieten voor Google Earth maakten van de woestijn, duizenden grafmonumenten van steen die ieder een gigantische croissant vormen met een lengte van zo’n dertig meter. 'De wind heeft de holle ruimtes tussen de stenen gevuld met beige woestijnzand', schrijft de redacteur mooi. Je kunt ze dus zelf op je computer ontdekken en op de Duitse website Archaeoland staan er heel veel beelden van, die gekopieerd werden van Google Earth. Croissantgraven werden onder meer gevonden in Mauretanië, Marokko, de Westelijke Sahara en Algerije en ze zijn nog nauwelijks onderzocht. Zoiets levert bij mij een onstilbaar verlangen op om erheen te gaan, om er eentje te vinden en ernaast te gaan zitten. Niet om te graven! De rust van een graf mag je immers niet verstoren, maar dat zal niet lang duren vrees ik. Criminelen zijn doorgaans sneller dan wetenschappers. Er zijn al wat spaden in gestoken, lees ik, en er lagen menselijke resten in van 3000 tot 6000 jaar oud.

     Van het volk van die croissantgraven weet men nog niets. Waarschijnlijk waren het jagers/verzamelaars of semi-nomaden. Bijna alle croissantgraven liggen met hun punten richting het oosten. Maar niet allemaal; sommige liggen precies andersom. Er zijn overigens ook andere vormen dan croissants. Die andere graven lijken meer op de kop van een insect, met een tombe in het midden en twee antennes die in tegenovergestelde richting schuin omhoogsteken, en men geeft er ook andere namen aan: antennegraven of V-graven, terwijl ook veel vormen van enorme vliegers werden gezien waarbij tweehonderd meters lange stenen muren steeds dichter naar elkaar toe lopen. Mogelijk waren dat geen graven, maar fuiken om dieren in de drijven. De Sahara was toen geen barre woestijn, maar een groen en vruchtbaar gebied met vegetatie en zelfs bossen, waar men resten vond van nijlpaarden en olifanten. De verwoestijning gebeurde vanaf ca. 6000 jaar geleden door klimaatverandering. Zulke oeroude vliegervormen vond men ook in onder meer Oezbekistan, Kazachstan en Saoedi-Arabië. Al die samenlevingen zijn verdwenen.

De Deense regering is zich kapot geschrokken door een telefoongesprek van 45 minuten afgelopen week tussen Trump en de Deense premier Mette Frederiksen. 'Een verschrikkelijk gesprek' aldus De Volkskrant vanmorgen. Trump maakte daarin op confronterende wijze duidelijk dat een overname van Groenland voor hem bittere ernst is. Het is een bizarre ontwikkeling. Trump sloot eerder al militair ingrijpen niet uit als Denemarken - nota bene een NAVO-bondgenoot - teveel dwarsligt. Ook dreigde hij met een handelsoorlog. Denemarken en Groenland reageren geschrokken en benadrukken met knikkende knieën hun bereidheid om in te stemmen met een sterkere militaire aanwezigheid van Amerikaanse militairen in het gebied. Opnieuw dringt de vergelijking met Poetin en Oekraïne zich op. Ongegeneerde machtspolitiek. In dezelfde editie van de krant zegt Maarten van Rossum in een interview dat hij Trump niet erg serieus neemt. Tja, we zullen zien. Van Rossem zat al eerder fout toen hij begin 2022 voorspelde dat Rusland Oekraïne niet zou binnenvallen.

De helden van Extinction Rebellion hebben vandaag geprobeerd de A10 Zuid te blokkeren, maar dat is niet gelukt. Halsema had het verboden en de activisten kwamen niet verder dan de oprit bij 'de poenschoen', het gebouw waar vroeger de ING-bank in zat. XR wil dat ING stopt met het 'fossiele financieringsbeleid'. Rechts poogde de afgelopen week het recht op demonstreren in te perken. Sinds de jaren 60 weten we dat betogingen alleen aandacht krijgen als ze schuren met de wet.

Vandaag een droge dag met af en toe zon en een graad of 6 à 7. Vanavond gaan we lekker verse mosselen eten. Na storm Éowyn zie je op de weerkaarten dat er vanaf de Golf van Mexico een volgende storm op weg ging naar Europa en zich fors zal verdiepen boven de Atlantische Oceaan. De Spaanse weerdienst gaf het complex de naam Herminia. Haar koers is niet helemaal zeker; ze kan zondag of maandag het Iberisch schiereiland treffen met veel regen en wind, maar ook opnieuw de Britse eilanden. Naar het begin van dit kwartaal

Portret van Esther Jansma uit 2004, door de Utrechtse tekenaar Kees Wennekendonk (het Utrechts Archief)

Zondag 26-01-2025

Afgelopen week overleed op 66-jarige leeftijd de dichteres Esther Jansma (1958 - 2025). Er waren perioden in de jaren negentig dat ik haar bundels graag las. Het was zelden vrolijk, er was veel dood in haar werk zoals in haar leven. Haar vader stierf jong, overigens in hetzelfde jaar als mijn vader, eveneens door een verkeersongeval. Later waren er twee dode kinderen. 'Moeder van dode kinderen', noemden recensenten haar wel. Als hoogleraar dendrochronologie in Utrecht onderzocht ze de ouderdom en herkomst van dood hout.

Je bent ergens, het doet er niet toe
waar, altijd aan een rand

(Uit het gedicht 'Dit hier' in de bundel 'Hier is de tijd', 1998). Of:

                                                  ... dagdag naar alles
wat verdween en begon, doden, kinderen, alles

verandert nu eenmaal, de thermodynamica stelt
dat chaos de regel is, alles beweegt
voortdurend van gaaf naar voor altijd kapot

(Uit het gedicht 'Aardappelkunde' in de bundel 'Alles is nieuw', 2005).

Zo las ik destijds uit 'Waaigat' (1993) een gedicht, een sonnet dat bij me binnen kwam als een mokerslag. Opmerkelijk, het gedicht begint al in de titel:

De zoon die ik niet had

Bleek een monster met een vacht
die slechts ontstaan kan in het donker
onder stenen. Het was een wonder
dat hij zag dat ik er stond.

Er liep wat speeksel uit zijn mond.
Praten kon hij niet en hij was bang;
hij zag dat iets bestond buiten de kelder
waar hij jaren in lag vastgebonden.

Hij stonk, stond krom, zijn honger
was reusachtig. Ik sloeg
mijn armen om hem heen. We vielen om.

Schokkend in de groene vacht van het gras
begon hij te lachen. Hij lacht nog steeds.
Ik hoop nog steeds dat hij stopt.

Eigenlijk een verschrikkelijk gedicht. In zijn in de jaren 90 veelgelezen poëzierubriek in de NRC schreef Gerrit Komrij er een indringend artikel over. 'Een ontstelde geest droomt zich een gedrocht'.  De associatie drong zich bij hem op met het bekende gedicht van Nijhoff 'Het stenen kindje'. Een verrassend verband, want daar gaat het om het nog niet geschreven woord: 'O zoontje in mij, o woord ongeschreven'. Dat gevoel krijg ik hier niet. Wel van een gruwelijke herinnering die de dichteres graag kwijt zou zijn. Komrij beseft dat ook: '...dit is Nijhoff in een met de vuist versplinterde spiegel'.

Donald Trump heeft een oplossing bedacht voor de Gazastrook. Gisteren zei hij dat het gebied 'volledig moet worden leeggemaakt'. 'Clean out the whole thing', letterlijk. Ik denk dat hij het meent, want hij had het al besproken met koning Abdullah van Jordanië en belt er vandaag over met de Egyptische president Abdel Fattah al-Sisi. Ik kan me niet voorstellen dat die twee er iets voor voelen. Al eerder weigerden ze om Gazanen op te vangen. De extreemrechtse Israëlische minister van Financiën Bezalel Smotrich noemt het op X zondag 'een geweldig idee' en hij wil het zo snel mogelijk ten uitvoer brengen. Een heel volk deporteren, nota bene door de nazaten van het volk dat de grootste massa-deportatie in de geschiedenis onderging. Na zijn inauguratie op maandag zei Trump dat er 'fantastische dingen' met Gaza gedaan kunnen worden. 'Een fenomenale locatie aan zee met het beste weer'. Hij lichtte dat niet toe, maar het lijkt de typische natte droom van een vastgoedman. Waarom in godsnaam wil extreemrechts altijd zo graag deporteren?

Zon en wolkenbanken in de ochtend, 's middags bewolkt, kalm weer, het wordt een graad of zes. Storm Herminia, de opvolgster van storm Éowyn, nadert op volle kracht de Ierse westkust waar nieuwe waarschuwingen voor zware windstoten en regenbuien werden uitgegeven. Van de bijna een miljoen huishoudens zonder stroom zijn er nog ruim 350.000 niet eens weer aangesloten. Naar het begin van dit kwartaal

Maandag 27-01-2025

Opnieuw werd er een kabel gesaboteerd in de Oostzee in de Zweedse economische zône, een glasvezelkabel tussen Letland en Zweden. De waarschijnlijke dader, de tanker Vezhen was onder de vlag van Malta uit de Russische haven Oest Loega vertrokken en zou deel uitmaken van de Russische schaduwvloot van aftandse tankschepen die gebruikt worden om de sancties op olie en gas te ontwijken. De Vezhen zou volgens Vesselfinder echter pas in 2022 gebouwd zijn. Op het tijdstip dat de kabel brak, was het schip met enige andere schepen in de buurt. De Zweedse veiligheidsdienst heeft gisteren het schip 'geënterd'. Het ligt nu voor anker bij de zuidelijke Zweedse haven Karlskrona. Eind december werd er door Finland ook een Russisch tankschip opgebracht na een kabelbreuk. In november raakten ook twee glasvezelkabels in de Oostzee beschadigd, waarbij mogelijk een Chinees schip betrokken was. De NAVO breidt intussen haar operaties op de Oostzee uit.

     Poetin riskeert niet veel met zijn marine sabotage, denk ik, maar hij bereikt er ook niet veel mee. Belangrijker is wat de VS onder Trump gaan doen. Onder Biden bleef Amerika - en dus de NAVO - ondanks de leverantie van steeds verder dragende wapens, op afstand uit vrees voor escalatie. Betrokkenheid van NAVO-troepen moest te allen tijde vermeden worden. Noch de NAVO noch Poetin noch China willen een heilloos nucleair conflict en we balanceren dan ook niet op de rand daarvan. In zoverre is de nucleaire afschrikking nog steeds effectief. De 'vrede in 24 uur' van Trumps verkiezingsbelofte zal er evenmin komen, dus modderen de partijen nog maar door. Niets doen is echter niks voor Trump. Het schijnt dat hij een Oekraïense nederlaag opvat als gezichtsverlies voor hemzelf en Amerika, dus de enige middelen die hem resten - aangezien ook hij geen 'boots on the ground' wil - zijn de levering van offensievere wapens aan Kyiv en nóg zwaardere sancties tegen Rusland. De Amerikaanse president heeft vorige week gedreigd ‘zware importheffingen en sancties’ op te leggen aan Moskou, als Poetin geen eind maakt aan de oorlog in Oekraïne. Hoe en welke, vertelt hij niet. De vraag is hoe het vastlopende conflict weer in beweging is te brengen. Misschien een blokkade van de Oostzee door de NAVO?

Een tamelijk actieve dag na de slome zondag. Vanochtend een stralende zonsopkomst. Storm Herminia ligt met de kern boven Ierland en brengt een langgerekt warmtefront in beweging dat uit het zuiden warme lucht over ons land stuwt. Het wordt bijna 12 graden, maar de barometer zakt heel snel. Vooral Portugal, Spanje en Frankrijk hebben met de uitlopers van de storm te maken. Er staan voor de Atlantische kust golven van 14 meter en men waarschuwt voor overstromingen en harde wind. In 24 uur kan meer dan 100 mm regen vallen.

     We gaan naar de sportschool en de Plus-supermarkt. Een telefoontje met Unigarant brengt zeer prettig nieuws: na mijn derde bezwaarschrift is de expert om - dus de verzekeraar ook. Ze zullen de vervolgschadeclaim voor de beschimmelde wandbekleding volledig vergoeden. Zo! Wat een meevaller. Ik had er haast niet meer op durven hopen. Anna gaat vanmiddag op bezoek bij haar jeugdvriendin. Ik geniet onder het schrijven van mijn blogpost van de playlist 'thuiswerken' van NPO Klassiek. Naar het begin van dit kwartaal

Op de buitenste deur van de Lingesluis staat het winnende kwatrijn van Corrie Besems.

Dinsdag 28-01-2025

Vanmorgen is het droog met een mix van wolken en zon. Naar het schijnt komen er vooral vanavond felle regen- en onweersbuien aan. Regionaal kan tot 10 millimeter regen vallen, wat wateroverlast kan geven Ik werp me op de start van de tweejaarlijkse gedichtenwedstrijd van de Gorcumse Poëzieroute, 'Poëzie in de sluis 2025'. Dat betekent het verzenden van persberichten aan de locale en regionale bladen, alsook plaatsing op een aantal websites die poëziewedstrijden bekend maken, zoals deze. Zo krijgen we ook andere deelnemers dan alleen uit Gorcum en omstreken. Twee jaar geleden kregen we 84 inzendingen; toen zaten er zelfs deelnemers uit Vlaanderen bij. Onderschat niet het maken van een goed kwatrijn! Je kunt van 1 februari tot 1 maart je gedicht insturen. Het thema is 'Bevrijding'. De onthulling is op maandagochtend 5 mei. Naar het begin van dit kwartaal

Leggen van de glasvezelkabel langs onze serre naar de buren.

Woensdag 29-01-2025

De rechtstaat nemen ze nooit erg serieus, de rechtspopulisten, we weten het. Linkspopulisten ook niet, vrees ik, maar die zijn nergens in Europa aan het bewind. Ditmaal gaat het om de Italiaanse premier Meloni, die vorige week een Libiër vrijliet die wordt gezocht door het Internationale Strafhof (ICC) in Den Haag. Hij wordt verdacht van oorlogsmisdaden toen hij hoofd was van de gevangenissen van militiegroepen in Tripoli. Hier vind je het arrestatiebevel vanwege ernstige misdaden zoals moord, marteling, verkrachting en andere sexuele wandaden vanaf 2015. Op 19 januari jl. werd hij door de Italiaanse justitie gearresteerd in een hotel in Turijn om te worden overgedragen aan het ICC. Twee dagen later liet men hem om niet nader gedefinieerde 'veiligheidsredenen' plotseling vrij en zetten hem uit naar Libië. Verbijstering bij het ICC en in Italië. Vandaag begint de Italiaanse Justitie een strafonderzoek naar premier Meloni, leider van de semifascistische partij Fratelli d'Italia, en de ministers van binnenlandse zaken en justitie. Ach, Italië heeft vanouds grote financiële en economische belangen in de failed state Libië, en is bovendien bang dat de machthebbers weer meer asielzoekers in gammele bootjes de zee op laten gaan. Dan is het internationaal recht even niet belangrijk meer. NOS-correspondente Heleen D'Haens schrijft dat premier Meloni 'voortdurend de confrontatie op zoekt met de rechterlijke macht, die volgens haar te links is en politiek gemotiveerde beslissingen neemt'. De Trias Politica, hoeksteen van de democratie, is niet meer heilig in Rome - zo hij dat ooit was.

Terwijl de VS en China hoge groeicijfers hebben heerst in Europa economische malaise, vooral in Duitsland. Behalve in Spanje en ook in Portugal en Griekenland. 'La economía española tira como un cohete', schrijft dagblad El País vandaag: een raket. In 2024 groeide ze met 3,2 procent, zo is woensdag bekendgemaakt door het nationale statistiekbureau van het land. Wordt sinds de coronacrisis de economie in Portugal en Griekenland aangedreven door toenemend toerisme, in Spanje komt het daarnaast ook vanwege de bewust gestimuleerde immigratie door de socialistische regering. Het land kent een sterk vergrijzende bevolking en volgens El País vullen de nieuwkomers veel vacatures op. Van de 486.000 nieuwe banen in Spanje in 2024, zijn slechts 59.000 vervuld door Spanjaarden. Daar kan de rest van het vergrijzende Europa een voorbeeld aan nemen, maar de chagrijnige kiezers en hun rechtse regeringen doen het niet.

Vanmorgen wolkenbanken en soms wat zon. Na de stormen Éowijn en Herminia trekt een derde storm - storm Ivo - de Golf van Biskaje in. Door hevige regens ontstaan uitgebreide overstromingen in Bretagne. Wij zullen er geen last van hebben; de storm blijft uit de buurt. Het Spaanse plaatsje Torre de Juan Abad wordt vandaag getroffen door een tornado, een laat gevolg van uitlopers van de eerdere storm Herminia. Er is veel schade aan gebouwen en bijna duizend olijfbomen werden ontworteld.

     Over natuurgeweld gesproken: in een analyse door wetenschappers van World Weather Attribution (WWA) staat dat de verwoestende branden in en rond Los Angeles van de afgelopen weken heviger waren door klimaatverandering. Ook de kans op zulke grote branden is door de opwarming van de aarde groter geworden, namelijk eens in de 17 jaar. De branden in Los Angeles werden veroorzaakt door een combinatie van warmte, droogte en harde wind. Zulke brandgevaarlijke omstandigheden komen nu per jaar veel vaker voor dan zonder klimaatverandering het geval zou zijn geweest, stellen de onderzoekers. WWA heeft al ruim tien jaar ervaring met dergelijke analyses.

     Al vroeg in de ochtend verschijnt er weer een ploeg van OpenDutchFiber/BAM. Vanaf de voordeur breken ze de straat op en graven een geul om vervolgens de glasvezelkabelkabel door een smalle tunnelbak onder het voetgangersbrugje door te trekken en voor onze serre langs in te graven naar onze achterburen. Het zijn weer andere jongens dan degenen die het vorige week bij ons deden. Het wordt bijna acht graden en is nog steeds droog. In de emailbox zit het eerste ingezonden kwatrijn voor de wedstrijd 'Poëzie in de sluis 2025'. Wie gaan het ook proberen? Naar het begin van dit kwartaal

Artists' impression van de superaarde bij de zonachtige ster HD 20794 (Gabriel Pérez (IAC)

Donderdag 30-01-2025

'The universe could be teeming with life', zei Barrie Jones, hoogleraar astrobiologie in 2004 op een conferentie over de eerste exoplaneten die werden gevonden. Ik citeer die uitspraak graag op mijn weblog en moest er deze week weer aan denken toen ik het nieuws las dat astronomen in de leefbare zône van de zonachtige ster HD 20794 een superaarde hadden ontdekt. De ster is relatief zeer dichtbij; hij staat op niet meer dan 20 lichtjaren afstand. Ruim tien jaar geleden werden al twee andere superaardes bij de ster ontdekt, maar die waren niet in de leefbare zône, de gordel rond de zon waar water in vloeibare vorm kan bestaan. Water is onmisbaar voor leven (zoals wij het kennen). De nu ontdekte superaarde HD 20794 d heeft zes keer zoveel massa als onze aarde en beweegt zich in 647 dagen rond zijn zon. De exoplaneet heeft geen cirkelvormige maar een elliptische baan, waarin hij soms aan de binnenkant van de leefbare zône is en er tegenover aan de buitenzijde ervan. De vraag is welke invloed die baan heeft op de omstandigheden aan het oppervlak. De nabijheid maakt hem uiteraard zeer geschikt voor nader onderzoek, bijvoorbeeld met de ELT – de in aanbouw zijnde 40-meter telescoop van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht. Barrie Jones zal het niet meer meemaken; helaas overleed hij in 2014, 73 jaar oud

Er komen steeds weer nieuwe aanwijzingen dat leven gemakkelijk kan ontstaan in onze kosmos. In september 2023 beloofde ik de lezers terug te komen op de resultaten van het onderzoek naar de 120 gram materiaal dat de NASA-ruimtemissie OSIRIS-REx meenam van de koolstofhoudende planetoïde Bennu en keurig op aarde bezorgde in de woestijn van de Amerikaanse staat Utah. Bennu is een brokstuk dat ooit afsplitste van een veel grotere planetoïde. Het materiaal werd verdeeld onder talrijke laboratoria in de wereld en de resultaten werden gisteren gepubliceerd. Daaruit blijkt dat verdampend water ooit - zo'n 4,5 miljard jaar geleden - een pekelachtige substantie op de moederplanetoïde van Bennu heeft achtergelaten, dus mineralen waarin zich allerlei organische verbindingen konden vormen (2 artikelen in Nature, 29 januari 2025). Men vond 14 van de 20 aminozuren die voorkomen in aards leven, en alle vijf zogeheten nucleobasen, die de DNA- en RNA-codes vormen, de genetische instructies van al het leven op aarde. Daarnaast ontdekten de onderzoekers in het meegebrachte materiaal nog zo’n tienduizend andere organische verbindingen. ‘Dat de voorloper van Bennu een ijslaag en vloeibaar water had en deze bouwstenen heeft geproduceerd, laat zien dat dit soort processen niet zo zeldzaam zijn. Dat heeft weer implicaties voor de mogelijkheid van leven op ijsmanen zoals Enceladus en Europa’, zegt Inge Loes ten Kate van de Universiteit Utrecht tegen De Volkskrant. En de rest van het onmetelijke universum - could be teeming with life.

Vanochtend regent het. De mannen van de glasvezel leggen voor de serre het laatste stuk aan naar de buren. Sportschool en boodschap. Er zijn nu 5 kwatrijnen ingestuurd voor 'Poëzie in de sluis 2025'. De laatste week heb ik veel last van telefoonoproepen die een bandje laten horen. Vandaag hoorde ik tweemaal een chagrijnige damesstem die in het Nederlands zei dat er iets aan de hand is met PayPal. Direct ophangen natuurlijk. In de middag wordt het droog met wat zon. Naar het begin van dit kwartaal

Vrijdag 31-01-2025

Ook januari 2025 is op weg naar een temperatuurrecord. In de eerste 28 dagen van deze maand lag de gemiddelde wereldtemperatuur +1,75 graden Celsius boven het pre-industrieel niveau, meldt klimaatblogger Leon Simons op X. Het gebeurt ondanks de koelende werking van de huidige La Niña, die tot dusver overigens tamelijk zwak is. Simons vreest dat de trend in klimaatopwarming de laatste 15 jaar meer dan verdubbeld is.

Het KNMI bracht gisteren het jaarlijkse klimaatrapport uit. De Staat van het klimaat 2024 spreekt van een recordwarm jaar, zowel wereldwijd als in Nederland. Het rapport erkent dat het wereldwijde gemiddelde in 2024 de 1,5 graden-grens voor het eerst heeft overschreden. In Nederland gaat de opwarming nog harder: in 2024 was het in De Bilt 2,9 graden warmer dan het gemiddelde over de periode 1901-1930. De wereldgemiddelde zeespiegel bereikte in 2024 een nieuw record. De snelheid van de stijging is sinds het begin van de satellietmetingen in 1993 meer dan verdubbeld. In totaal zijn de zeespiegels over de hele wereld al met zo’n 21 centimeter gestegen sinds het begin van de vorige eeuw.

Gisteren overleed zangeres Marianne Faithfull. Ze werd 78 jaar. Natuurlijk herinner ik me haar nog uit mijn HBS-jaren. Haar eerste hit 'As Tears Go By' kwam uit in 1964.  Het was voor haar geschreven door Mick Jagger en Keith Richards. Ze maakte toen deel uit van de magische scene rond de Stones en had een tijd een relatie met Jagger. In 1979 zong ze met een door roken hese en zware stem 'The Ballad Of Lucy Jordan', dat ook een hit werd. Ik kocht het meteen en draaide haar CD's vaak in de jaren 80 en 90. Haar muziek had iets tijdloos, schrijft Gijsbert Kamer vanmorgen in De Volkskrant, ondanks een leven van verslavingen, relatie-ellende en ziekte 'wist ze zichzelf iedere keer weer te overtreffen met tijdloze muziek'.  In 2006 kreeg ze borstkanker. Haar laatste CD 'She Walks In Beauty' maakte ze nog in 2021 met Warren Ellis en onder meer begeleid door Nick Cave en Brian Eno. Daarop draagt ze haar favoriete gedichten uit de romantiek voor; onder meer Keats, Shelley en Wordsworth. Die zal ik eens afschaffen. Anna heeft eveneens een leuke herinnering aan haar middelbare schooltijd toen de jongens in de klas graag zongen 'Ans Steers Go By'.

De dag start met lichte bewolking die geleidelijk verdwijnt. Zonnig derhalve. Vandaag arriveert de nieuwe laptop, die ik van de week bij Coolblue had besteld: een ASUS TUF Gaming A17 FA707NV-HX023W. Met een 17-inch scherm, 16 GB werkgeheugen en een opslagcapaciteit, van 512 GB, een snelle processor, ook geschikt voor games en uiteraard met Windows 11. Bij de keus heb ik advies gehad van Jordin. Mijn oude Lenovo-laptop is nu ruim acht jaar oud en doet het weliwaar nog vrij goed, maar hij vertoont soms rare kuren als plotseling vastlopen. Een dagelijkse blogger verkiest zekerheid voor alles. Maar een nieuwe laptop installeren vraagt wel een hoop tijd. Ik heb na een paar uur werk pas een deel van mijn programma's erop draaien. Deze blogpost maak ik nog op de oude machine af. De overgang kan wel enige dagen vergen. Naar het begin van dit kwartaal