Logboek 2023/1 Winter, Gorcum, Oorlog

Direct naar

het laatste

verslag

De winter 2022/2023 is vooralsnog ver te zoeken. Daarom deze winterse foto van opengedraaide Peterbrug met links het bekende brugwachtershuis 'In den blauwen hoet'. De haven is dichtgevroren maar de stoomijsbreker breekt hem open voor het vrachtschip 'Aalsmeer' op weg naar de sluis. Voor de boeg van de ijsbreker is een speciale beugel gemonteerd om het ijs te klieven en opzij te schuiven. De naam van de ijsbreker kan ik nét niet lezen. Links op de foto zijn de kapotte treden van de haventrappen afgesloten met een hek. Op de achtergond de Havendijk met de herenhuizen. De huidige steigers voor jachten ontbreken nog, die kwamen pas in 1988. De foto is gemaakt in één van de strenge winters na de oorlog. Misschien in 1947, het jaar dat ik geboren werd, maar het kan ook in 1963 zijn. Gelet op de jaren-60 modellen van de geparkeerde auto's die direct links van de hoge schoorsteen van de ijsbreker op de Havendijk zichtbaar zijn, denk ik dat 1963 het meest waarschijnlijk is.

Het eerste kwartaal van 2023. De oorlog in Oekraïne zal een jaar oud zijn. De multipele crisis en problemen - zoals klimaatopwarming, energieprijzen, kloof arm/rijk, migratie, stikstof, waterkwaliteit, arbeidsmarkt, woningnood, groeiend protectionisme bij de VS - zullen niet dichter bij een oplossing komen en waarschijnlijk verergeren. Het jaar 2023 begint onder een slecht gesternte. Toch moeten we verder. Dit kwartaal vind ik altijd het ergste. Voor mijn gevoel duurt het altijd twee keer langer dan de andere. Ach, het komt wel om.

Zondag 01-01-2023, Nieuwjaarsdag

Oudjaarsavond. Anna had een salade gemaakt. We eten hem en luisteren naar het Quartetto Italiano op vinyl, hun beroemde opnames in een cassette van alle strijkkwartetten van Mozart. Ooit in 1974 cadeau gehad van een collega. De leden van het kwartet zijn allemaal dood; hun prachtige uitvoeringen van Mozarts kwartetten bleven. Buiten is het droog geworden maar er staat nog veel wind. Incidenteel geknal van vuurwerk, oudejaarsavond kan beginnen. Helaas, de oliebollen uit het pannekoekenrestaurant blijken dit jaar erg slecht; hartstikke droog. De appelflappen zijn wel goed.

     Tijdens de oudejaarsconference van Claudia de Breij mag de champagne open. De cabaretière is op dreef. Ze brengt een sterke en kritische show en mijdt moelijke thema's niet. De live-uitvoering komt - veelbetekenend - uit Groningen. Dat de locale bard Ede Staal aan bod komt met zijn onvergetelijke lied ''t Het nog nooit zo donker west', of 't werd altied wel weer licht' doet me werkelijk plezier. De leiders van het land zijn ongeschikt en dat brengt ze op effectieve wijze naar voren. Ons land is een schip zonder kapitein. Rutte is goed in 'zitten', op zijn kont in de stront. Sterk vinden we de manier waarop ze de jongste generatie aanspreekt, generatie wanhoop, die het zal moeten stellen met de rampzalige wereld die wij aan hen overdragen. Met name voor hen brengt De Breij het lied van Staal als (schrale) troost. Blijf in leven! De eigen liedjes van De Breij zijn melancholiek en tegelijk geestig. Haar imitatie van Kate Bush is meesterlijk. De ontroerende afsluiting door de uit Rusland gevluchte Bolsjojballerina Olga Smirnova op de muziek van het Zwanenmeer raakte ons in het hart.

     Om 12 uur toasten we, champagne in de hand, en kussen. Dat dit een goed en gezond jaar mag zijn. Ik ben dankbaar dat binnen het eerste halfuur alledrie mijn kinderen even bellen. Bas viert oud & nieuw in Middelburg, blijkt. We dimmen het licht en trekken de gordijnen open om naar het vuurwerk te kijken. Gorcum legt zich geen beperkingen op in de vuurpijlen en het knallen. Arme huisdieren. We trekken de gordijnen weer dicht wanneer er groepen jonge gastjes langstrekken met zwaar vuurwerk. Niet de aandacht trekken. Na de jaarwisseling vind ik het altijd leuk naar opnames van oude hits te kijken, maar op liefst drie netten zijn optredens van Snollebollekes. Dat gaat te ver, welk een leegte. Dan gaat de bel. Tot onze verrassing staat Wiger op de stoep met een bekende bezoekster: Esther, de vrouw van Pieter de K, meer dan 20 jaar geleden mijn opvolger bij Rivas. We lopen met hen mee naar de overkant en zo duurt oudjaar in alle vrolijkheid nog voort tot half drie.

Om half negen uit bed. Niet al te brak, gelukkig. Het lijkt een droge dag te worden met meteen al een nieuw weerrecord. Het is nu al officieel de warmste nieuwjaarsdag ooit gemeten. In De Bilt werd het om 1:00 uur 15,5 graden en iets erna 15,6 graden. Het warmterecord stond op 13,2 graden en is uit 2022. Bij ons hoeft de kachel zelfs niet aan. In de email zit de late nieuwjaarswens van Shuzo Azuchi Gulliver. Hij leeft dus nog. Anna luistert traditiegtrouw naar het Weense nieuwjaarsconcert, maar ze vindt er dit jaar niks aan. Allemaal van hetzelfde. Straks komen de dochters, kleinkinderen en achterkleinkind van Anna. 14 Mensen voor de Kippie-pan. Anna belt Barbara: wil ze haar resterende oliebollen meebrengen? Want de droge deegballen van de Langenijk willen we ze niet voorzetten. Maar Barbara heeft ze daar ook gehaald en die zijn even beroerd. Anna warmt ze maar eens op in de magnetron; dat scheelt wel.

In grote delen van Oekraïne klonk na middernacht (lokale tijd) het luchtalarm, melden de lokale autoriteiten. Ook was in hoofdstad Kyiv zeker één explosie te horen in het eerste uur van 2023.  De Oekraïense luchtmacht zegt in totaal 45 aanvalsdrones uit de lucht te hebben gehaald. Volgens de legertop heeft Rusland vannacht en op zaterdag 31 raketten afgevuurd en 12 vliegtuigbombardementen uitgevoerd. De schade in Kyiv door de afweer was beperkt. Een van de neergehaalde Russische drones in Kyiv bevatte de boodschap ‘Gelukkig Nieuwjaar’. Naar het begin van dit kwartaal

George Lemaître in het teruggevonden interview uit 1964.

Maandag 02-01-2023

Bij de Vlaamse televiseomroep VRT vond men een twintig minuten interview terug met de Belgische kosmoloog/priester Georges Lemaître uit 1964. Men dacht dat het verloren was gegaan, maar bij het systematische digitaliseren van oude filmbanden kwam het boven water. Lemaître was de eerste die de theorie van het uitdijende heelal mét een oerknal formuleerde. Wat uit elkaar vliegt moet eerder dichter bij elkaar geweest zijn. Dat was in de jaren 1927 - 1931. Voor die tijd ging men ervan uit dat het universum statisch, eeuwig en onveranderlijk was, oneindig in ruimte en tijd, zonder begin of einde. Later nioemde men het de steady-state theorie, als tegenhanger van de BigBangtheorie. 'BigBang' was de spotnaam die de astrofysicus Fred Hoyle verzon maar die sindsdien ingeburgerd raakte. Zelfs Einstein moest in het begin van de jaren 30 niet zoveel hebben van de oerknaltheorie, maar ging al snel overstag toen Lemaîtres idee prima bleek te passen bij de relativiteitstheorie en de waarnemingen van Hubble, namelijk die van sterrenstelsels die overal in de kosmos uiteen vliegen. In 1965, een jaar voor de dood van Lemaître, kwam het bewijs van de BigBang-theorie door de ontdekking van de kosmische achtergrondstraling, de straling die dateert van de beginfase van het heelal. Einstein was toen al tien jaar dood, maar Lemaître maakte het nog mee.

     Het is geweldig om het interview met de priester/kosmoloog te zien. Natuurlijk stelt de interviewer de vraag of de theorie niet strijdig is met de Bijbel en het katholieke geloof. Geduldig legt Lemaître uit dat er volgens hem geen enkele tegenspraak is. 'Het begin is niet de plaats waar men God kan aanraken', zegt hij. Zijn theorie haalt God juist van de eerste oorzaken vandaan. 'Hij heeft er niets mee te maken. Hij is niet de horlogemaker van Voltaire, die af en toe het universum opwindt'. De oerknal is geen begin dat een oorzaak nodig heeft; het bestaat uit een of meer spontane fluctuaties van quanta vóór ruimte en tijd bestonden. Een gedachte die nog steeds opgeld doet. Lemaïtre kreeg nooit een Nobelprijs, maar hij had hem zeker verdiend.

     Quantumfluctuaties zijn mogelijk omdat de energie van het vacuüm niet nul is maar een zekere waarde heeft. De virtuele deeltjes (fotonen) die ultrakort ontstaan verenigen zich meteen weer en vallen terug in het vacuüm. Daardoor wordt de wet van behoud van energie niet geschonden. Maar volgens de uit 1981 daterende theorie van kosmische inflatie wordt in de eerste micro-momenten na de oerknal door de kolossale, exponentiële uitbreiding voorkomen dat de deeltjes zich weer verenigen (annihileren), al blijven ze in het uitdijend universum met elkaar verstrengeld. Hoe die explosieve inflatie zou moeten werken is niet bekend.

Gisteren was fullhouse bij ons, een orgie van gezellig geklets en lekker eten met Anna's dochters, hun kinderen en achterkleinkind Zaila. De kipvleugels en satéstokjes van Kippie vonden gretig aftrek, alsook eerder de opgepiepte oliebollen en appelflappen en later de kaasjes en de andere hapjes. Kijk hier voor 4 foto's. Vandaag is het opnieuw zacht (11 graden), miezerig en winderig. Weer hoeft de kachel niet aan. Door de vele dagen met harde wind is de opbrensgt van windenergie in ons land zeer groot. We gaan braaf naar de sportschool - goede voornemens! - en daarna doet Anna wat boodschappen in de binnenstad. Vanmiddag ruimen we samen de kerstboompjes op. Voor een jaar. Naar het begin van dit kwartaal

Dinsdag 03-01-2023

De maandelijkse update van de gemiddelde wereldtemperatuur in de lageren atmosfeer is er nog niet, vandaar een andere en zeer recente grafiek over de methaanconcentratie in de atmosfeer. Hij is afkomstig van de Amerikaanse NOAA. Methaan is als broeikasgas 30 tot 70 keer zo sterk als CO2, maar het blijft veel korter aanwezig, ruim 10 jaar tegenover honderden jaren voor CO2. Het valt dus snel uiteen maar dat is ook in broeikasgassen, zoals waterdamp en ozon.  Je ziet de scherpe stijging sinds het begin van de industriële revolutie. Binnenkort zal dat al drie keer zo hoog zijn dan pre-industrieel. De herkomst? Dat is vooral van rijstbouw, afvalverwerking en veeteelt. Bij de vertering van voedsel in de pens van een koe komt methaan vrij. Hoe meer veeteelt, hoe meer methaangas. Omdat het gas zo snel verdwijnt uit de hogere luchtlagen helpt stabiliseren van de uitstoot op zich al goed, maar vermindering is nog beter. Bij de voortgaande sterke groei van de wereldbevolking zie ik zelfs een stabilsatie niet gebeuren.

Peilingen wezen uit dat de meerderheid van onze bevolking voor een algemeen vuurwerkverbod is (54 procent). Dus denk je, na alle ellende op de Nederlandse slagvelden bij de jaarwisseling van dit jaar, dat het verbod er wel zal komen. Zelfs de politietop pleit ervoor. Maar nee hoor, een kamermeerderheid van VVD, CDA, PVV, SP, FvD, JA21, Van Haga en BBB is voor méér vuurwerkslachtoffers. De laatste vier partijen zijn nu eenmaal niet wijzer, maar de eerste drie wel. Ze zijn echter doodsbang stemmen te verliezen aan populistisch rechts - en spelen het daarmee in de kaart.

In Rusland zijn er veel kritische reacties na de Oekraïense aanval op oudejaarsavond op een schoolgebouw in de stad Makijivka, vlakbij Donetsk, waar mogelijk honderden Russische militairen zijn gedood bij een Oekraïnse aanval met vier HIMARS-raketten. Op de sociale media en op diverse blogs wordt er schande van gesproken dat zoveel militairen bij elkaar zaten in een gebouw, waar misschien ook nog munitie lag opgeslagen. Hoe zouden de Oekraïense inlichtingendiensten de locatie hebben ontdekt? Er is een navrante verklaring. Plaatselijke autoriteiten, geciteerd door persbureau Tass, zeggen dat het massale gebruik van mobiele telefoons door de militairen in het gebouw de aandacht van het Oekraïense leger kan hebben getrokken. Later vandaag komen er berichten van de Generale Staf van de Oekraïense Strijdkrachten dat er een tweede aanval was tijdens Oudjaar, op het dorp Tsjoelakivka, in de door Rusland bezette regio Cherson. Daarbij zouden zo’n vijfhonderd Russische soldaten zijn omgekomen of gewond geraakt. Verdere gegevens ontbreken en deze aanval werd niet door de Russen bevestigd.

     De Russische gruweloorlog krijgt nieuwe dimensies door de vondst van 25 martelkamers in het bevrijde deel van de provincie Charkiv. Met een scala van wreedheden tegen bewoners, waaronder kinderen, probeerden de Russen informatie los te krijgen. ‘Electrische marteling, gebroken vingers, onmenselijke detentieomstandigheden; dit is wat ‘Russische vrede’ onze vreedzame dorpen en steden bracht’, zegt het hoofd van de politie in Charkiv. Voeg daarbij schijnexecuties, aframmelingen, messteken, verbranding van de huid, breken van armen en benen, enzovoorts. Sinds de Russen in september uit het gebied werden verdreven tijdens een succesvol Oekraïens offensief, zijn volgens hem de lichamen van 920 burgers gevonden, onder wie 25 kinderen.

Het is vandaag een overwegend droge dag, een fractie minder zacht dan de vorige dagen. Anna gaat vroeg op pad, oppassen op baby Zaila. Tegen half vier komt ze terug. Ik doe een klusje en verdiep me vooral in een dik en zeer boeiend boek: 'Into The Cool' over energiegradiënten, thermodynamica en leven van Eric Schneider van NOAA en Dorion Sagan (University of Chicago Press, 2005). De laatste is de zoon van twee beroemde ouders, astronoom Carl Sagan en biologe Lynn Margulis. Naar het begin van dit kwartaal

Woensdag 04-01-2023

Opmerkelijk laag was de gemiddelde wereldtemperatuur (gemeten door satellieten) in afgelopen maand december: slechts 0,05 graden Celsius boven het gemiddelde van de periode 1991 - 2020. In november was het nog +0,17 graden. De oorzaak ligt waarschijnlijk in de aanhoudende koelende invloed over de afgelopen twee jaar van het La Niña-fenomeen in de Stille Oceaan. Toch neemt 2023 de 7e plaats in op de top-tien van warmste jaren, waarin alleen maar jaren van de 21e eeuw staan, met uitzondering van 1998, het jaar met een uitzonderlijk krachtige El Niño. Dat jaar zie je duidelijk pieken in de grafiek hierboven. De lineaire trend van opwarming blijft op +0,13 graden per decade (+0,12 boven de oceanen en +0,18 boven de continenten). Hoelang blijft de koelende La Niña-situatie nog bestaan? Dat is afwachten, maar het fenomeen lijkt eindelijk te verzwakken. De meeste weermodellen voorspellen dat er in de Stille Oceaan een neutrale toestand zal ontstaan in februari 2023. Dat is al gauw.

Over voorspellingen. Columniste Heleen Mees doet in De Volkskrant vijf overwogen voorspellingen voor dit nieuwe jaar:

1. Donald Trump wordt strafrechtelijk vervolgd. Dat is niet zo moeilijk, er lopen liefst drie strafrechtelijke onderzoeken tegen hem. Die betreffen zijn rol in de Capitoolbestorming en met name zijn pogingen de verkiezingsuitslag van 2020 ongedaan te maken door alternatieve lijsten van kiesmannen op te laten stellen en opruiing van zijn aanhangers. Verder zijn er het achterhouden van geheime documenten in Mar-a-Lago en zijn betrokkenheid bij fraude van de Trump-organisatie. Ook kan het vrijgeven van zijn belastingaangiftes nog iets opleveren. De kansen op een nominatie bij de Republikeinen voor de presidentsverkiezingen van 2024 wordt kleiner.

2. De VS gaan Oekraïne offensieve wapens leveren. 'Omdat Rusland de loopgravenoorlog langer vol kan houden dan Oekraïne – het heeft nou eenmaal meer kanonnenvlees dan Oekraïne – zal Biden (volgens Mees) besluiten om Oekraïne de wapens te leveren die nodig zijn om gebied terug te heroveren op de Russen, waaronder ATACMS, raketten met een bereik van 300 kilometer. Biden is beducht om het conflict te laten escaleren tot een wereldoorlog maar hij is nog meer beducht om Poetin te laten winnen door een patstelling.' Dat is het scenario van 'bleeding Russia'. Het kan jaren duren.

     Hoe groot is de ecomische schade in Rusland door de pandemie, de oorlog en de sancties? In de De Volkskrant zegt Geert Groot Koerkamp dat Covid19 1 miljoen levens kostte en dat er 1 miljoen het land ontvluchtten, vooral voor de mobilisatie. De economie kromp in 2022 met 3 procent maar in de winkels merken de Russen nog weinig van de sancties. Hij denkt dat de gevolgen dit jaar steeds groter zullen worden door het embargo van de G7 en de EU op ruwe olie en vanaf februari ook op olieproducten. 'Gas kunnen ze aan Europa alleen nog maar kwijt in Zuidoost-Europa, via Turkije. En dan hebben we het nog niet eens over steenkool en hout, ook belangrijke exportproducten waarvan Rusland inkomsten gaat mislopen.' De samenleving keert ondertussen tot zichzelf in, de protesten zijn ondergronds gegaan. En Poetin? 'Poetin is in een doodlopende straat terechtgekomen, maar hoe lang die straat is weten we niet.'

3. China houdt zich gedeisd in de kwestie rond Taiwan. Die kans lijkt me inderdaad groot voor 2023, zeker nu na de snelle versoepelingen een Covid19-golf door het land raast. Die kan nog maanden aanhouden, zeker nu de nieuwe omikronvariant XBB.1.5 er voorkomt. Die zou overigens in de VS - maar misschien eerder, al in november in China - zijn ontstaan. Hij is nu al dominant in de VS Nog infectueuzer maar niet ernstig ziekmakend voor gezonde mensen.

4. De inflatie daalt snel. Dat zou volgens Mees komen door de - tot dusver - zachte winter en de goede vulling van de gasvoorraden. Dat kan. Maar ook tegenvallen.

5. Kaag verruilt de Haagse politiek voor een hoge positie bij de VN. Geen idee. Het zou me tegenvallen, maar ik zou er begrip voor hebben gezien haar zorgen over de veiligheid van haar gezin. Het is wel heel zorgelijk. De persoonlijke risico's in de Nederlandse politiek zijn naar een gevaarlijk niveau gestegen.

Miezerregen en harde wind. Niks aan, deze dag. Naar het begin van dit kwartaal

Donderdag 05-01-2023

Geluk en verdriet liggen dicht naast elkaar. Maar laat ik bij het begin beginnen. Gisteren lopen we halverwege de middag in de regen naar het station en nemen het boemeltje naar Dordrecht. Daar stappen we in de intercity naar Rotterdam Centraal en aansluitend op de metro naar het begin van de Wilhelminapier. Opvallend hoeveel mensen hun electrische steps bij zich hebben. We lopen naar Hotel New York - jaren niet geweest. Tweemaal waait mijn pet af maar niet in het water. We hebben afgesproken met Floor & Jason en Thijs en Lisa, die er met zijn viertjes vannacht logeren. We hebben er een heel leuk en lekker diner. Tot onze verbazing lusten de kinderen verse oesters en genieten ervan (hier drie foto's, toen we nog van niks wisten). Want we hebben veel plezier totdat opeens het mobieltje van mijn dochter afgaat. Haar stiefvader is naar het ziekenhuis gebracht met een hersenbloeding. Hij is nog aanspreekbaar dus het diner opbreken en onmiddellijk erheen reizen is niet nodig. We ronden het diner af maar de stemming is bedrukt en bezorgd, terecht, want onder de koffie rinkelt het mobieltje weer. Nog een beroerte eroverheen; nu is het wel heel erg. Ze nemen een taxi van Über naar Amsterdam en wij naar het centraal station van Rotterdam. Vanochtend overlijdt hij, 72 jaar oud. Wat ontzettend triest. Na de scheiding van mijn eerste echtgenote was hij haar grote liefde. Hij voedde Floor op en - zelf ook gescheiden van een Zweedse vrouw - zijn eigen dochter. Ik kende hem goed uit de tijden van de Utrechtse studentenbeweging en mocht hem altijd erg graag; dat gold ook voor Anna. Ron was nog zeer actief als onderwijsvernieuwer onder moeilijke omstandigheden. Ja, geluk en verdriet zijn nauwe buren.

De hele dag zijn we somber en hebben geen zin om te gaan sporten. Wel doen we boodschappen op oost. Het is droog en licht zonnig. Met 12 graden voelt het als lente. Ik kan mijn draai vandaag niet goed vinden. Met mevr. L, onze bovenbuurvrouw, ruimen we de kerstboom in het halletje van ons gebouw op. Naar het begin van dit kwartaal

Vrijdag 06-01-2023

De laatste regen trekt vanmorgen vroeg weg en maakt ruimte voor zon. Nog steeds is het ongewoon zacht; opnieuw 12 graden. Hoewel het dus verre van winter is, gaat Anna voor vanavond een ouderwetse erwtensoep maken, met rookworst en speklapjes voor op roggebrood. Alom geweegklaag over de weinige sneeuw in de wintersportgebieden. Science publiceert een omvangrijk onderzoek, waaruit blijkt dat de gletsjers overal ter wereld sneller smelten dan verwacht. Zelfs in het scenario met de minste opwarming zal de helft nog voor het einde van de eeuw verdwenen zijn. Het smelten zal volgens de modellen ertoe leiden dat de zeespiegel afhankelijk van het opwarmingscenario extra stijgt met 9 tot 15 centimeter. Dat komt boven op de stijging die toch al ontstaat doordat het opwarmende zeewater zelf ook uitzet. Ook klaagt men over de vroege inzet van hooikoorts omdat hazelaars en elzen nu al bloeien. Gemiddeld is dat rond half februari.

     Ik voel me nog steeds wat uit mijn doen sinds gisteren. We rijden naar de werf in Numansdorp, waar ondanks de vele regen van weinig lekkage sprake is. Om half één terug, waar blijkt dat de inmiddels opgesteven erwtensoep voldoende dik is dat de soeplepel rechtop erin blijft staan (foto hier).

In amper vier maanden tijd zullen er volgens schattingen een half miljoen Chinezen aan Covid19 sterven, meldt De Volkskrant vandaag. Maar omdat de autoriteiten geen gegevens meer verstrekken, lopen de ramingen ver uiteen. 'Het kunnen er ook 1 miljoen zijn, of 1,5 of 2 miljoen, of zelfs 2,5 miljoen als overlijdens door uitgestelde zorg worden meegeteld.' Begin december liet de regering opeens alle remmen los na protesten van de bevolking tegen het strenge Covid-regine. Nu leidt het onvermijdelijk tot het andere extreem: grote sterfte door een ongeremde omikrongolf bij een gebrekkig gevaccineerde bevolking, zonder natuurlijke immuniteit. Het is een bizarre politieke ommezwaai, die opnieuw laat zien hoe slecht autoritaire regimes in staat zijn de pandemie aan te pakken. Dan is het proces van - in alle openbaarheid - vallen, opstaan en leren van democratische landen toch verkieslijker. Naar het begin van dit kwartaal

Zaterdag 07-01-2023

Veel mensen kijken op de website van hun energieleverancier om na te gaan hoeveel ze gebruikt hebben en of hun jaarverbruik onder het prijsplafond zat (al geldt het pas voor 2023). De waarden voor dit nieuwe jaar zijn 1200 m3 voor gas en 2900 kWh voor stroom. De websites zijn overbelast maar vanmorgen lukt het me om er tussen te komen. Ons verbruik over december, met een stukje winter erin, valt mee, het is lager dan in de twee vorige jaren. Hoe was de maand december ten opzichte van de eerdere jaren? NB: de bijdrage van 190 euro zit er niet in.

• december 2020:  stroom 440 kWh (€  81,45)  gas 148 m3 (€ 138, 48) totaal € 219,93
• december 2021:  stroom 344 kWh (€  92,17)  gas 162 m3 (€ 202,30)  totaal € 294,47
• december 2022:  stroom 302 kWh (€118,14)  gas 132 m3 (€ 293,67)  totaal € 411,81 

Het levert een duidelijk beeld: minder verbruik maar vergeleken met 2020 bijna dubbele kosten. Maar als er in 2022 het huidige prijsplafond had gegolden, dan waren we er onder gebleven: gas 2022: 714 m3 (plafond 1200 m3) en stroom 2780 kWh (plafond 2900 kWh). Ons termijnbedrag staat nu op 300 euro/maand; de energiemaatschappij adviseert het zo te laten.

De griepgolf grijpt fors om zich heen, de piek is nog niet bereikt en opnieuw dreigt een zorginfarct, mede door de krapte aan zorgpersoneel. Maar er is een geruststelling: de samenstelling van de griepprik die we dit najaar kregen als 60-plusser heeft zelden zo goed aangesloten op de rondwarende griepvarianten als dit seizoen. Een viroloog van het Erasmus MC zegt dat er een nagenoeg perfecte match is. Het vaccin beschermt niet tegen een infectie, maar wel tegen ziekenhuisopname en overlijden. Daar boffen we dus bij.

Het is een zachte, droge dag met zonnige perioden en opnieuw een graad of twaalf. Enige boodschappen in de binnenstad en veel lezen. Barbara, Nikita en Zaila komen 's middags op de thee. Naar het begin van dit kwartaal

Geen bestand voor het orthodoxe kerstfeest.

Zondag 08-01-2023 

De strijdende partijen in Oekraïne zitten vast in een stellingenoorlog met weinig tot geen perspectief op een overwinning voor één van hen. Dat zou onderhandelingen dichterbij kunnen brengen, maar geen van beiden lijkt daartoe bereid (ondanks de oproep van een aantal linkse BN'ers. 'Polderboomers' noemt iemand hen). Er is een bizar filmpje op Twitter waarin je Poetin in zijn dooie eentje in het Kremlin een orthodoxe kerstmis ziet bijwonen. Maar dat terzijde, mogelijk bereiden de Russen nieuwe offensieven voor, misschien mede vanuit Belarus in het noorden en versterkt door deelname van het leger van Loekasjenko. Ook gaan er geruchten over een volgende mobilisatie in Rusland. Alleen nieuwe feiten op het slagveld kunnen veranderingen afdwingen in Moskou, schrijft De Volkskrant. Het Westen gaat daarom over tot het leveren van zwaardere wapens aan Kyiv: gepantserde AMX-10’s (Frankrijk), Marder infanteriegevechtsvoertuigen (Duitsland) en in navolging van de Verenigde Staten, een Patriot-luchtafweersysteem, en Bradley gevechtsvoertuigen door de VS. Dat brengt de discussie dichterbij over levering van moderne westerse tanks als de Amerikaanse Abrams en de Duitse Leopard-II. De vraag blijft wat Poetin kan doen als hij beseft dat hij de oorlog niet kan en zal winnen. Niet winnen staat in dit geval gelijk aan verliezen.

     Het Amerikaanse blad Foreign Affairs publiceerde deze maand een uitgebreide analyse, die je niet erg vrolijk maakt: 'Vladimir Putin's Last Stand: The Promise and Peril of Russian Defeat'. Het westen moet zich voorbereiden op de volgende fase van Ruslands desatreus verlopende oorlog. Het kremlin lijkt de zelfgekozen oorlog te zullen verliezen. Daarvoor ziet het blad drie mogelijke basisscenario's.

1. Het meest onwaarschijnlijke scenario is dat Rusland zijn verlies accepteert en vrede accepteert op Oekraïense voorwaarden. Iedere schijn van een diplomatieke dialoog tussen de belligerente partijen is verdwenen en de omvang van de Russische oorlogsmisdaden maakt dat Oekraïne alleen bereid is een volledige nederlaag van zijn tegenstander te accepteren. De leiders in het Kremlin - Poetin of zijn opvolgers - zouden kunnen proberen om De Krim te behouden en de verovering van de rest van Oekraïne op de lange baan te schuiven, zoals ze dat eerder deden.

2. In een tweede scenario zou een verliezend Rusland de oorlog kunnen voortzetten en aanvullen met een ongekende campagne van sabotage in Oekraïne en vooral in de landen die Kyiv steunen. In het ergste geval zou Moskou een nucleaire aanval op Oekraïne kunnen uitvoeren. Dat levert een confrontatie op met de NAVO, die niet nucleair zal willen reageren maar wel met een zware conventionele ingreep om Rusland op de grond te verslaan. Dat kan op zijn beurt conventionele tegenacties uitlokken, zoals Russische aanvallen op de Baltische staten en Polen. Bij de NAVO-tegenreactie die erop volgt zou de defensieve overname van de enclave Kaliningrad kunnen horen. Een volledige atoomoorlog is dan heel dichtbij. Dat zou voor veel andere landen in de wereld aanleiding geven om zich ook van nucleaire wapens te gaan voorzien. 'A helter-skelter age of proliferation would ensue, to the immense detriment of global security.'

3. In een derde scenario zou de oorlog kunnen eindigen door een coup in het Kremlin, al dan niet met steun intern of in de straten van Moskou. Al eerder eindigde een Russische oorlog met een staatsgreep, zoals in 1917, toen de bolsjewieken Rusland terugtrokken uit WO1. Ook dat leidde tot interne chaos, tot etnische conflicten en afscheidingen en een jarenlange burgeroorlog tussen Rode en Witte legers. Verder uiteenvallen van het Russische rijk en de opkomst van nieuwe staten op het verscheurde Euraziatisch grondgebied is dan mogelijk. Het zou een terugval zijn naar de omstandigheden van 1991, toen de Sovjet Unie uiteen viel. In de chaos die dan opnieuw ontstaat zijn de grote vragen hoe het gedemoraliseerde leger reageert en wie het beheer over de Russische kernwapens zal hebben.

In het artikel werken de auteurs de verschillende scenario's en hun varianten verder uit. Interessante lectuur! Natuurlijk zijn er meer opties. Een nieuw, minder militaristisch regime in het Kremlin zou misschien kunnen streven naar betere relaties met het Westen. Een substantieel deel van de Russen zou dat toejuichen. Een democratisch Rusland zou kunnen streven naar opname in de veiligheidsstructuur voor een vreedzaam Europa. Deze mogelijkheid achten de auteurs van Foreign Affairs echter 'vanishingly small'. Een eveneens autoritaire opvolger van Poetin in een verzwakt Rusland is veel waarschijnlijker. Wie profiteert daar het meest van? China.

We genieten een mooie, zonnige zondag met temperaturen boven 10 graden en weinig wind. Tessa en Vajèn komen 's middags theedrinken. Gorcum stort zich en masse op de stadswallen om te wandelen. Ondertussen zijn er elders wel klimaatrampen. In het noordwesten van Australië zijn honderden mensen geëvacueerd uit gebieden die door overstromingen geïsoleerd zijn geraakt, na hevige regens door de orkaan Ellie. In Californië zitten door hevige regenbuien en harde wind honderdduizenden huizen en bedrijven zonder stroom. Naar het begin van dit kwartaal

Maandag 09-01-2023

Het bestormen van regeringscentra door opgehitste, raar uitgedoste meutes krijgt weer een prominente plaats op het lijstje tactieken van populistisch rechts. In de Braziliaanse hoofdstad Brasilia was er gisteren een haast identieke vertoning als twee jaar eerder in het Capitool in Washington. En wat doen ze er? Ze slaan de zaak aan stukken, stichten brandjes, gooien de ramen in, vernielen het meubilair en kostbare kunst en jatten er van alles, tot ze er door de inderhaast (en te laat) opgeroepen sterke arm eruit worden gezet. Ook in ons land zouden de Baudet-aanhangers er graag toe overgaan, liefst geholpen door radicale trekkerboeren. Je moet ook denken aan het oranjegepeupel en de gruwelijke moord op de gebroeders De Witt bij de Gevangenpoort naast het Haagse Binnenhof. Nog in december vorig jaar werd een bestorming van de Duitse Bondsdag nipt voorkomen door de arrestatie van 25 rechts-extremisten. Daarna kwam het in Den Haag niet meer voor.

     In Brasilia pakte men bij de door president Lula ingezette 'federale interventie' honderden relmakers op, de verantwoordelijke gouverneur - een Bolsonaro-aanhanger - werd op non-actief gesteld en een kamp van Bolsonaristas bij het hoofdkwartier van het Braziliaanse leger in Brasilia omsingeld. Natuurlijk rijzen dezelfde vragen als twee jaar geleden rond de rol van Trump, maar nu wat betreft Bolsonaro. Wat betreft de ophitsing van zijn volgelingen deed hij niet onder voor de Amerikaanse ex-president. Ook hij sprak van verkiezingsfraude zonder dat daarvoor bewijs of aanwijzingen voor bestonden. Spreekt zijn onverwachte en opvallende retraite in Florida hem vrij? Of was dat alibi deel van het scenario? In elk geval wordt het weer eens duidelijk hoe gevaarlijk dat rechtse populisme kan worden.

Vandaag een miezermaandag. Pas in de loop van de middag wordt het droger. Sport en boodschappen. Naar het begin van dit kwartaal

De beide zonnevlammen van deze week in beeld. (bron: NASA)

Dinsdag 10-01-2023

De 25e zonnecyclus komt steeds meer op gang. De zon wordt steeds actiever. De cyclus begon in 2019/2020; gemiddeld duurt een zonnecyclus 11 jaar. Gisteren was er een uitbarsting van een zonnevlam van de zwaarste categorie X1.9, de tweede in deze week. De eerste was vanuit ons gezien aan de oostelijke achterkant van de zon en dus niet op de aarde gericht. De tweede veroorzaakte een kortstondige verstoring van het magnetische veld van de aarde. Aan de basis van de uitbarstingen liggen stormen van deeltjes in de corona van de zon, coroneale massa ejecties (CME). De CME van gisteren ging gepaard met een enorme zonnevlam die wel zes uur aanhield. De uitbarstingen ontstaan uit sterke magnetische velden, de zogenaamde zonnevlekken, wanneer de verwrongen magnetische veldlijnen breken. Omdat de zon verder draait is er kans dat een nieuwe stroom magnetische CME-plasmadeeltjes uit de zonnevlek, die onder de laatste zonnevlam zit, na twee tot drie dagen toch nog de aarde kan treffen. Dat leidt mogelijk tot een volgende verstoring van het aardmagnetisch veld. In uitzonderlijke gevallen kunnen zonnevlammen en andere grote uitbarstingen op de zon ook het radioverkeer, navigatiesystemen en elektriciteitsnetten op aarde platleggen. In zijn actieve periodes levert de zon eveneens een substantiële bijdrage aan de opwarming van de aarde.

Goed nieuws: het herstel van de ozonlaag gaat langzaam maar gestaag verder, is de boodschap van deskundigen van de Verenigde Naties in een presentatie op een bijeenkomst van de American Meteorological Society. De ozonlaag boven het Noordpoolgebied zou in 2045 hersteld kunnen zijn. Boven Antarctica - waar de laag zo dun is dat er een gat in zit - zou de laag in 2066 hersteld zijn, is de verwachting. Ze beoordelen elke vier jaar de schade aan de ozonlaag. Zonder de bescherming door die laag zou er geen leven op aarde mogelijk zijn. Het is een voorbeeld dat een internationale aanpak van milieuproblemen succesvol kan zijn, maar bij een veel ingewikkelder probleem als klimaatopwarming bakt de wereldgemeenschap er nog steeds niks van.

Het lijkt erop dat het Wagner-huurlingenleger na een halfjaar strijd eindelijk een doorbraak wist te forceren in de Donbas. Vandaag meldt het Britse ministerie van Defensie dat ze waarschijnlijk de Oekraïense mijnstad Soledar hebben veroverd. Die ligt zo'n 18 kilometer noordelijk van het zwaarbelegerde Bachmoet, waar geen muur meer overeind staat. Zowel Rusland als Oekraïne maken zich vooral zorgen om de zoutmijntunnels die onder Soledar doorlopen. Deze zouden het makkelijker maken om achter de vijandelijke linies te geraken en zouden een voordeel kunnen vormen voor een eventuele Russische aanval op Bachmoet. Door het stevige Oekraïense verzet in Bachmoet verwacht het Britse ministerie echter niet dat de stad op korte termijn zal worden ingenomen. Kyiv heeft extra troepen naar het gebied gestuurd.

Weer een miezerdag. 's Ochtends is het nog droog, maar later volgt eindeloze regen. We brengen een bezoek aan de praktijkverpleegkundige van onze huisarts. Alles is eigenlijk prima in orde, zelfs mijn bloeddruk (128/75). Naar het begin van dit kwartaal

Woensdag 11-01-2023

Met grote regelmaat lees je dat de westerse boycot van Russische olie niks uithaalt. Vele critici vonden het prijsplafond van 60 dollar per barrel veel te hoog. De enorme Europese markt is voor Moskou verdwenen. De Russen zouden hun olie gemakkelijk kwijt kunnen aan andere landen zonder veel aan prijshoogte in te leveren, zei men. Maar volgens een artikel van deze week bij Bloomsberg gaat die kritiek niet op. Het wordt zelfs verkocht voor prijzen die onder het prijsplafond liggen: 'Russia’s flagship oil is selling at less than half international prices — and way below a Group of Seven imposed cap.' De cijfers zijn van het onafhankelijke bureau Argus Media, dat energieprijzen analyseert. De Russen hebben moeite hun olie te verkopen. Die wordt steeds goedkoper. Een vat Oeral kost nog maar 38 dollar, twee keer minder dan een barrel Brent-olie uit de Noordzee. Nog nooit is de 'spread' tussen Oeral en Brent zo groot geweest. Espo-olie is ook Russisch; ze komt uit het verre oosten van Siberië. Die prijs daalt ook maar blijft nog net boven het plafond. Het prijsverschil tussen Oeral en Espo? Oeral wordt door een pijplijn naar de Russische haven Primorsk bij Sint-Petersburg vervoerd, de grootste olieoverslagplaats van de Oostzee. Nu de Europese markt weg is gevallen, gaat veel van die olie naar Zuidoost-Azië. Dat kosten van vervoer zijn navenant hoger want Espo hoeft niet zo ver. Het lijkt dus dat het prijsplafond van de G-7 wél werkt en dat Poetin meer problemen gaat krijgen zijn stagnerende invasie te financieren. Natuurlijk kan hij de productie beperken om de olieprijzen in de wereld op te drijven, maar dat mes snijdt aan twee kanten. De G-7 kan overigens zijn prijsplafond ook nog zelf verlagen.

Als het water in de Merwede gaat stijgen krijgen we in Gorcum altijd een beetje de kriebels. Dat komt door het hoge water in februari 1995, toen ruim 300.000 mensen uit de Betuwe en ook uit de Gorcumse buitenwijken moesten worden geëvacueerd. Ik woonde toen in Deil en moest ook weg met mijn gezin. We logeerden bij mijn schoonouders in Zeist en bij vrienden in Nieuwegein. Nu verwacht men in de komende tien dagen erg veel regen in het stroomgebied van de grote rivieren. Rijkswaterstaat waarschuwt boeren en gemeenten dat vee en losse spullen uit de uiterwaarden moeten worden gehaald, want die gaan onderlopen. Er is echter geen sprake van alarmerend hoogwater, aldus de waterbeheerder.

Tussen alle regendagen in hadden we gisteren en hebben we vandaag redelijk wat zon. Terwijl Anna 's middags naar achterkleinkind Zaila is, die voor oppas bij haar tante Tessa is, ga ik naar de kapper. Hoog tijd! Vanavond zal een gebied met felle regenbuien - mogelijk met hagel en onweer - overtrekken. Morgen gaan we met het OV naar Zorgvlied, Amsterdam, naar de crematie van Ron, vroegere vriend uit mijn studentenjaren en stiefvader van Floor. Door het slechte weer verwacht men dan een zware ochtend- en avondspits. Naar het begin van dit kwartaal

Donderdag 12-01-2023

'Opwarming oceanen gaat lijnrecht omhoog, verstoring van grote zeestromen dreigt', kopte De Volkskrant gisteren naar aanleiding van nieuwe cijfers die twee wetenschapsteams, uit China en de VS, gisteren bekendmaakten. 'Lijnrecht' is een beetje overdreven, maar het gaat toch wel heel erg snel vergeleken met de millennia waarin de warmte-inhoud van de wereldzeeën nauwelijks veranderde. Hetzelfde geldt voor de maandelijkse afwijking (anomaly) van de gemiddelde wereldtemperatuur, vastgelegd door het Europese Copernicusprogramma van de EU (zie hierboven). Ontkenners roepen meteen 'alarmisme!' maar helaas is daar geen sprake van, het zijn gewoon feiten. Onze vertrouwde wereld verdwijnt in hoog tempo. We dachten dat we al te oud waren om veel van de opwarming te merken, maar daar lijkt het nu niet meer op. Veelbetekenend is dat het allemaal gebeurt in een jaar dat de huidige La Niña nog zijn koelende invloed deed gelden. Die zal naar verwachting al spoedig stilvallen en ergens in de komende jaren worden vervangen door het broertje El Niño, die de opwarming juist een extra boost kan geven.

     Voor het verstoren van de zeestromen waarschuwen klimaatwetenschapper al decennia. Met name de warme golfstroom, die ons in Europa zijn gematigd klimaat geeft. Als die tot stilstand komt, kunnen polaire luchtmassa's het klimaat in West-Europa doen omslaan naar één van extreme koude. Ik schreef er herhaaldelijk over, voor het eerst al in 2007 over (lees hier). De ontkenner Björn Lomborg vond dat toen 'één van de minst gefundeerde angsten' en een voordeel, omdat 'afzwakking van de Golfstroom betekent dat de opwarming in Europa minder zal zijn'. Ik twijfelde toen zelf of het allemaal zo snel zou gaan; die twijfel is  nu wel verdwenen. Europa warmt sneller op dan verwacht: het jaar 2022 was voor Europa het een na warmste jaar uit de recente geschiedenis. Een jaar van intense hittegolven en ernstige droogte, waarbij de zomer van 2022 de warmste was ooit gemeten op ons eigen continent.

Vannacht kreunt een harde zuidwestenwind om het huis. regen striemt de haven. Veel geraas en gezucht in de grote esdoorn op de wal. Vanmorgen is het niet minder. Het KNMI kondigde code geel af vanwege extreme regen en zware windstoten Rijkswaterstaat riep verkeersdeelnemers op om als het kan niet de weg op te gaan. Dat doen we zeker niet! Veel mensen lijken dat advies in de wind te slaan. Het is volgens de ANWB drukker dan normaal op donderdagochtend. In het zuiden van het land gebeuren veel ongelukken. Straks om elf uur zullen we door de regenbuien naar het station lopen, de bus naar Utrecht pakken en daar de intercity naar Amsterdam. Vervolgens een bus naar Zorgvlied voor de crematie van Ron B. Naar het begin van dit kwartaal

Ron B. en ik in 2013 in Amsterdam bij de verjaardag van Floor.

Vrijdag 13-01-2023

Het jaar 2023 begon rauw in de eerste week met de plotselinge dood van Ron B. Gisteren was de crematie. Het weer was er naar. Met snelbus, intercity, stadsbus 62 en een kwartier lopen kwamen we op de onstuimige dag - het was toen even droog - bij de aula van Zorgvlied aan, op de oever van de Amstel. Een uitvaart heeft doorgaans een vastliggend stramien en dat is niet persé verkeerd. Het afscheid van de stiefvader van mijn dochter en de echtgenoot van haar moeder Liesje trok een hondertal mensen, die krap in de ruimte pasten. Gelukkig waren er zitplaatsen voor ons. De blankhouten kist stond zwaar en nadrukkelijk in het midden maar niet zonder menselijk aspect: de kinderen hadden er tekeningetjes en plaatjes op geplakt. Floor, dappere dodo, was de eerste om het woord te voeren en ze deed het met verve. Ron voedde haar - en zijn eigen dochter - mee op toen hij op haar vierde jaar de levenspartner van Liesje werd, toen nog in Utrecht. Hij was een betere partner voor haar dan ik. Ron bracht een eigen dochter mee uit een vorige relatie. Ron en Lies werden elkaars grote liefde en hij groeide uit van stiefvader tot haast echte vader. Natuurlijk steekt me dat nog steeds een beetje, in de jaren 80 en 90 haalde ik haar met grote regelmaat op uit Utrecht, Leeuwarden en nog later Zoetermeer voor weekenden bij mij thuis. Maar dat levert nu eenmaal een geringere impact op en ook teleurstelling, spijt en het gevoel tekort te schieten dat niet weg te redeneren viel, maar ik moest  me er nolens volens bij neerleggen. Ik ben er echter gelukkig mee dat we de laatste jaren beter contact hebben. Ron zelf mocht ik altijd graag al werden we nooit hele dikke vrienden. Dat is ook begrijpelijk.

     Daarna volgde als sprekers een rij van oud-collega's en vrienden die hem prezen als de warme, betrokken en bescheiden man die hij was. Thijs en Lisa hadden zichtbaar moeite het vol te houden en zaten te schuifelen op hun stoelen. De meest kernachtige toespraak was van een psychiater/vriend, al uit eind jaren 70, die hem met een paar anecdotes raak wist neer te zetten. Ik herinnerde me ook zo'n anecdote. Sinds bijna twee jaar woonden Ron & Liesje in een mooi appartement aan een gracht in Amsterdam. Daar werd Ron een keer aangereden door zo'n hypersnelle fietser, die hem uitfoeterde. Boos gaf Ron de man een klap en de twee praatten vervolgens een uur lang de zaak uit. Dat typeert hem.

     Zoals altijd was de bijeenkomst in het paviljoen van Zorgvlied niet alleen droevig, maar ook gezellig en zelfs vrolijk. Dat is onvermijdelijk en zeker niet onbetamelijk. Sommigen zagen elkaar na soms tientallen jaren terug. Aan het eind regende het pijpenstelen en zagen we er tegenop om helemaal terug naar de bushalte te lopen. Het viel echter niet mee om met dit weer een taxi te bemachtigen. Toch lukte het en in de grote drukte op het Amstelstation kwam de intercity naar Utrecht meteen aanrijden. In de lange bovencoupé van de tweedekker zat achter me een vervelend rotgastje luidkeels op te scheppen over zijn grote testikels en de meiden die hij ermee versierde. 'Ik heb ze laten gillen'. Het spijt me maar het was een joch van Marokkaanse achtergrond. Enfin, na een keer verstoord omkijken dempte hij zijn stem wat. In Utrecht hadden we meteen de snelbus terug naar Gorcum. Die kon de lange files van het rotweer over de vluchtstook passeren. Thuis bakte Anna een ei voor ons voor op de boterham.

Vanmorgen gaat Anna al vroeg oppassen op baby Zaila, voor de hele dag. Het is overwegend droog met soms wat zon. Zaterdag weer een zo'n winderige regendag. Daarna wordt het kouder met kans op winterse buien en 's nachts nachtvorst. Naar het begin van dit kwartaal

De 'gehaktmolen'. Verlaten slagveld bij Bachmoet of Soledar. In ieder cirkeltje ligt een gesneuvelde soldaat. (beeld: Ukraine News)

Zaterdag 14-01-2023

Dit is een slagveld bij Bachmoet of Soledar, na een Russische aanval gefotografeerd door een Oekraïense drone. In ieder oranje kringetje ligt een dode soldaat. De Volkskrant beschrijft zo'n aanval. Eerst voeren de Wagner-troepen zware beschietingen uit. Na de beschietingen 'volgt alweer de zoveelste Russische aanvalsgolf van militairen om terrein te winnen. Het overgrote deel wordt neergemaaid of geraakt door de Oekraïense artillerie. "De Russen sturen eerst hun niet al te beste vechters naar voren", aldus een Pentagon-functionaris zondag over de strijd om Soledar. "Als zij de Oekraïense tegenaanval hebben geïncasseerd, volgen achter hen de beter getrainde troepen. Als je teruggaat in de Russische geschiedenis, zie je dat er genoeg voorbeelden zijn waarbij militairen worden ingezet om alleen kogels op te vangen."' Beide partijen gebruiken de term 'gehaktmolen' om aanvallen te beschrijven.

     Het is een ultiem beeld van de verschrikkingen en de zinloosheid van deze veldslag. De verovering van Soledar door de Wagner-huurlingen wordt door velen een Pyrrusoverwinning genoemd. Duidelijke voordelen lijkt het bezit van dat dorp niet op te leveren, het is een overwinning 'ten koste van alles – en zeker het bloed van de geronselde ex-gevangenen die nu in de voorhoede opereren', zegt Arnout Brouwers in De Volkskrant. De huurlingenleider Jevgeni Prigozjin wil laten weten dat hij, anders dan het reguliere leger van Rusland, wel zeges kan boeken. 'Toen hij voortijdig aankondigde dat Soledar gevallen was, werd de strijd nog feller. Er spreekt een soortgelijke wanhoop uit als uit de benoeming deze week van generaal Gerasimov tot commandant van het invasieleger. Als dat mislukt, kan president Poetin alleen nog zichzelf benoemen, luidden de smalende reacties. Geen generaal kan de kloof tussen Poetins droom en de realiteit op het slagveld overbruggen.' Velen vrezen dat het Kremlin rond 24 februari, als deze smerige oorlog een jaar oud is, nieuwe offensieven wil uitvoeren. Het is een oorlog van aantallen geworden, zegt een deskundige. 'Wie genoeg manschappen én munitie kan organiseren, trekt aan het langste eind.' De vraag is of en zo ja, hoe krachtig het westen daaraan blijft meewerken.

     In elk geval hakt het VK de knoop nu door. Het land gaat als eerste moderne Challenger-2 tanks naar Oekraïne sturen. Die kunnen een grote rol spelen bij offensieve operaties waarmee Oekraïne land hoopt te heroveren en hun levering zou een forse opschaling van de militaire steun betekenen. Er zijn geruchten dat Polen nu ook zware tanks gaat leveren, de geduchte Duitse Leopard 2, maar formeel is daarvoor toestemming nodig van de Duitse regering.

Alsof de oorlog niet bestaat hadden we gisteravond een lange avond van mooie gesprekken bij Joop & Tonny in Hoornaar. Voor we het wisten liep het al tegen middernacht. Vandaag opnieuw een miezerige regendag. Vannacht was het droog, maar vandaag valt nog eens 20 mm regen. De reiger, vaste havenbewoner, staat nat te kleumen op een ducdalf. De steigers zijn onder water gelopen, Het waterschap Rivierenland waarschuwt voor overstromingen van de Linge bij Leerdam en Geldermalsen. Kelders, schuren en woningen kunnen onderlopen. Onder normale omstandigheden staat de Linge 80 centimeter boven NAP. Nu is dat het dubbele. 'Tot nu toe is er in januari al 91 millimeter regen gevallen, terwijl gemiddeld in de hele maand januari 71 millimeter valt', zegt weerman Kuipers Munnike. 'Het is na 1948 de natste januari ooit, heel uitzonderlijk.' Typisch voor deze tijd: je kunt de toestand van de Linge hier live volgen.  Vanmiddag gaan we naar de verjaardag van Michel (52). Naar het begin van dit kwartaal 

Zondag 15-01-2023

Nog steeds hoog water in de Lingehaven, maar vanochtend is het droog. Gisteren viel er wat minder regen dan verwacht. De gemalen van Waterschap Rivierenland draaien op volle toeren maar het is moeilijk om al het extra regenwater weg te krijgen. 'Dat het waterpeil vlak voor het weekend zo snel steeg, kwam doordat het waterschap de sluis bij Arkel vrijdag dichtzette', vertelt een woordvoerder. ‘Dat deden we om te voorkomen dat Gorinchem onder zou lopen. Dat is een dichtbevolkt gebied. Dat zou tamelijk veel schade opleveren. In Leerdam gaat het om 14 huizen.’ De bewoners namen het risico, die 14 huizen staan in de uiterwaard.

     Stralend komt de zon tevoorschijn achter de huizen aan de Kriekenmarkt. Na zoveel regen is het goed om even bij de boot te kijken. Door af en toe korte, felle buien, afgewisseld met zon en regenbogen, rijden we naar Numansdorp. Daar waait het knap hard maar - verbazing - er is weinig lekkage aan boord. Misschien heeft het hier minder geregend dan in Gorkum? De waterstanden in het Lingegebied stabiliseren zich vandaag, meldt het waterschap, maar ze blijven wel pompen want morgen wordt opnieuw buiïg. Ondertussen stijgt het water in de grote rivieren. De uiterwaarden lopen vol en het water zal op sommige plekken hoog tegen de dijk staan. 'Dat is prima, want daar zijn de uiterwaarden en de dijken voor.'

Sigrid Kaag roept vandaag op een bijeenkomst van D66 op tot meer openlijk verzet tegen rechts-extremisten en complot-populisten. 'Niet alleen in het buitenland, maar ook in Nederland is de voedingsbodem voor extremisme "zorgwekkend vruchtbaar'. Kaag gelooft niet dat het zin heeft om rechtsextremisme te negeren in een poging om het niet groter te maken. 'Het heeft nooit gewerkt. Door te doen alsof het er niet is, groeit en groeit het alleen maar.' Eens. Naar het begin van dit kwartaal

Maandag 16-01-2023

De foto hierbij is van eergisteren. Je ziet links dat de steiger van de LIngehaven voor ons huis onder water staat. Rechts zit de havenreiger op een ducdalf, vergezeld van een meeuw op de volgende paal. De foto is onscherp door regendruppels tegen het raam. Vanmorgen is het waterpeil gezakt; de steiger staat weer boven water. We hebben een grijze ochtend met uren van miezerregen. Iets na 08.00 uur vanochtend staat er door de regen 864 kilometer file in het land, een record in dit jonge nieuwe jaar. Anna heeft migraine, dus verzetten we ons sportuurtje naar morgen. Rond de middag is het een paar uur droog en zelfs even zonnig. Na drieën regent het weer. Volgens het waterschap is de Linge nu stabiel. Het peil in de grote rivieren stijgt nog wel en zorgt voor binnendijkse kwel.

De hele dag verdiep ik me in de Verzamelde Gedichten van Truus Gerhardt (1899-1960), de oudere zus van Ida. Die uitgave verkreeg ik antiquarisch; hij verscheen postuum in 1963 bij P.N. van Kampen). Ook herlas ik haar biografie 'De sluier weggevallen' van Mieke van den Berg en Dirk Idzinga (2010, De Nieuwe Haagsche). De uitgelaten natuurlyriek die ze bij leven publiceerde spreekt me ook nu niet erg aan, maar wel het nagelaten werk uit haar sombere tijd na de oorlog. Ik schreef eerder over haar in 2010. We willen een gedicht van Truus in de Gorcumse Poëzieroute opnemen, al weten we nog niet waar en al woonde ze maar vier jaar in Gorcum, in haar vroege jeugd. De andere bestuursleden delen die voorkeur voor haar laatste periode. Naar het begin van dit kwartaal

Dinsdag 17-01-2023

Sinds december speel ik af en toe een van de vinylplaten af uit de prachtige box met al Mozarts strijkkwartetten door het Quartetto Italiano, die al sinds halverwege de jaren 70 in mijn bezit is. Laatst was de beurt aan het Adagio en Fuga in c KV 546, een vrij kort stuk maar o zo heerlijk vertolkt door de al lang overleden Italianen. Zo kwam ik weer eens op het spoor van Mozarts grote liefde voor het contrapunt. Na zijn leermeester Haydn was Bach een van zijn grootste voorbeelden. Ik vond een CD met de Preludes & fuga's KV 404a uit de cassette van Brilliant Classics met zijn hele oeuvre, uitgebracht in 2001. Die zijn niet voor kwartet maar voor strijktrio en ze worden inderdaad brilliant uitgevoerd door drie getalenteerde musici. 'Een juweel van een cd, ingespeeld door drie mannen die regelmatig samenwerken in het Orkest van de Achttiende Eeuw: Rémy Baudet, Staas Swierstra en Rainer Zipperling', schreef een recensent nog in 2014. 'Schitterende muziek, perfect uitgevoerd en voorbeeldig opgenomen. Krap drie kwartier, maar zoveel schoonheid valt niet in tijd uit te drukken'. Daar ben ik het helemaal mee eens. Hier staat de opname op YouTube. Drie van de stukken zijn bewerkingen van delen uit het Wohltemperierte Klavier, en de andere komen van een Adagio uit de Orgelsonate in d BWV 527 gekoppeld met een fuga uit Die Kunst der Fuge BWV 1080, een Largo uit de Orgelsonate in c BWV 526 gekoppeld met een fuga uit hetzelfde stuk, en tenslotte een Adagio & fuga van Wilhelm Friedemann Bach, een van de zonen van Bach. De bewerkingen van Mozart dateren uit 1782. Ik draai hem al de hele middag.

Vannacht een paar graden vorst en kennelijk ook wat sneeuw, want als we het autootje willen pakken om naar de sportschool te rijden, moeten we eerst ijs en bevroren sneeuw van de ruiten krabben. Helaas begeven de ruitenwissers het als ik ze aan zet; bij het asje zat aangekoekte sneeuw die ik niet gezien had. Stom. Motortje waarschijnlijk doorgebrand. Na de sport en de boodschappen rij ik naar de garage; morgenmiddag kan hij gerepareerd worden. Verder is het een heldere, zonnige dag. Anna gaat 's middags op bezoek bij haar vriendin aan de Schuttersgracht.

In de huidige wereld is een proces van ‘geo-economische fragmentatie’ gaande,  stellen economen van het IMF. Door een groeiende hang naar zelfvoorziening dreigt de globalisering te worden teruggedraaid. De expansie van de wereldhandel valt stil. De schade kan in het slechtste geval oplopen tot 7 procent van het mondiale bbp. De oorzaken liggen in de Brexit, sterkere rivaliteit tussen de VS en China, toenemend Amerikaans protectionisme onder Trump, doorgezet door Biden, de coronaepidemie en de Russische inval in Oekraïne. Daardoor willen staten en machtsblokken hun afhankelijkheid verminderen en meer zelfvoorzienend worden en door processen van 'reshoring' productieprocessen naar zich toehalen. Het IMF vrees  negatieve gevolgen voor de armere, opkomende delen van de wereld en hogere prijzen voor de consumenten in het Westen.

     Het onderwerp is uiterst actueel. Vandaag bezoeken Rutte en Hoekstra de president van de VS. Al ontkent Rutte het in alle toonaarden, de maker van chipmachines ASML staat hoog op de agenda. Amerika wil de handel van ASML met China vergaand beperken. De verkoop van de gewilde chipmachines aan China - 2,7 miljard euro en daarmee goed voor 15 procent van de jaaromzet van het bedriif uit Eindhoven - is in gevaar. Rutte zal vermoedelijk compensatie eisen als de Chinese export weg moet vallen en in ruil voor medewerking, dus extra Amerikaanse bestellingen voor ASML eisen. Naar het begin van dit kwartaal

Andromeda met de mysterieuze blauwe gaswolk links ernaast (Credit: Marcel Drechsler/Xavier Strottner/Yann Sainty)

Woensdag 18-01-2023

De vaste lezers weten dat ik een zwak heb voor het Andromedastelsel, het buur-sterrenstelsel van onze Melkweg. Nog voor het laatst hier jongstleden oktober. Het stelsel is maar iets kleiner dan ons eigen stelsel en zal er over 4 miljard jaar mee botsen. Haar betoverende spiraal staat op ruim 2,5 miljoen lichtjaren afstand en het zit er niet erg in dat de mensheid hem ooit zal bezoeken - als die dan nog bestaat. Maar je kunt er wel naar kijken. Amateur-astronomen (!) hebben onlangs vlak naast Andromeda een enorme gaswolk ontdekt, bijna net zo groot als het stelsel zelf, een grote nevel met een de blauwgroene kleur van dubbel geïoniseerde zuurstof – dat wil zeggen zuurstofatomen die twee van hun buitenste elektronen zijn kwijtgeraakt, wat vaak voorkomt in grote gaswolken. Het is een vreemde structuur, zie de foto hierboven, alsof het een soort schaduw is van het grote stelsel. Professionele astronomen zijn er nog niet uit wat de nevel precies is. Het is denkbaar dat het gas afkomstig is van sterren in de zogeheten halo van het Andromedastelsel, schrijft Astronieuws, maar in dat geval zou je daarin ook waterstofgas verwachten, en dat lijkt er niet te zijn. Een andere mogelijkheid is dat de gaswolk is ontstaan bij een botsing tussen de halo’s van het Andromedastelsel en ons eigen Melkwegstelsel. In dat geval zou het een soort boeggolf kunnen zijn, maar ook dan zou je waterstofgas verwachten. 'En dan is er ook nog de intrigerende mogelijkheid dat de wolk veel kleiner en dichterbij is dan we denken, en deel uitmaakt van ons eigen Melkwegstelsel. Verwarring alom dus. Het wachten is nu op spectra van het licht van de gaswolk. Die zouden bijvoorbeeld duidelijk kunnen maken of de gaswolk met dezelfde snelheid, en in dezelfde richting, beweegt als het Andromedastelsel en inderdaad daarmee verbonden is.'

Ook vandaag een overwegend zonnige dag. Vannacht weer nachtvorst en vanavond en komende nacht kunnen we winterse buien krijgen. Een dik uur lang probeer ik mijn beleggingsrekening op te heffen, maar dat gaat zomaar niet. Ik kijk er eigenlijk nooit meer op, het is me teveel gedoe en ik krijg voortdurend aanmaningen dat ik mijn gegevens moet controleren - gevolg van het versterkte bankentoezicht - maar ik ben mijn toegangscode weer eens kwijt. Dan moet ik een nieuwe maken, die niet mag lijken op een van de oudere codes. Vervolgens moet je zelf één voor één al je aandelen verkoopopdrachten geven voor al je aandelen. (Dat is wel logisch). Pas als alles verkocht is kun je de rekening opheffen. Met aandelen is dat niet zo moeilijk, maar bij beleggingsfondsen duurt het langer. Geduld is een schone zaak.

     Na het middaguur krab ik de ruiten van het autootje weer schoon en breng het naar de garage. Helaas kan ik er niet op wachten, dus wandeling terug. Gedurende de middag trekt bewolking binnen. De garage zal bellen wanneer ze klaar zijn. Thuis bij het internetbankieren voer ik ongemerkt een verkeerde code in. Mijn digipas blokkeert meteen. Volgt opnieuw een sessie op de wachtlijst voor de telefoon van de bank. Je went eraan. Na het eerste telefoontje zal iemand anders me terugbellen. Dat heet het vier-ogen-principe. Na een uurtje doet de pas het weer.  Naar het begin van dit kwartaal

Een klimaatneutrale stad - in 2050?

Donderdag 19-01-2023

'Anderhalve graad opwarming van de aarde mogelijk volgend jaar al een feit', kopte De Volkskrant gisteren. Dat komt omdat klimaatwetenschappers volgend jaar een warme El Niño verwachten, maar eerst moet dan wel de huidige, langdurende en koelende La Niña ermee stoppen. Dat wordt in februari verwacht of anders enkele maanden later. Bovendien komt de hete El Niño maar in één van de ongeveer dertig klimaatmodellen voor, die het Amerikaanse onderzoeksinstituut het Climate Prediction Center voor de studie hanteerde. In dat ene model gaat al vanaf komende zomer de temperatuur scherp omhoog. Bij een andere analyse, nu met zo’n 25 modellen, zien wetenschappers van het International Research Institute for Climate and Society (IRI) ook één toekomst waarin de El Niño extreem heftig uitpakt. Het kan dus meevallen, maar dan bereiken we de 1,5 graden opwarming wel een aantal jaren later. Klimaatopwarming is ook niet gelijk over de hele wereld verdeeld. Op het noordelijk halfrond overschreed de gemiddelde temperatuur al in het jaar 2020 de anderhalve graad opwarming, meldden onderzoekers een jaar geleden. Het noordelijk halfrond is inmiddels gemiddeld 1,6 graden opgewarmd, doordat er op het noordelijk halfrond meer land ligt en land nu eenmaal sterker opwarmt dan de oceanen. 'Dat limitering van de opwarming van de aarde tot 1,5 graad nog een haalbare kaart is, geloofde eigenlijk al niemand meer.', schrijft De Volkskrant.

In november vorig jaar verscheen een tussenrapportage van het Expertteam Energiesysteem 2050, dat door minister Jetten was ingesteld. De media zagen het rapport over het hoofd. 'Als Nederland uiterlijk in 2050 volledig klimaatneutraal wil zijn zal het energiesysteem al rond 2040 CO2-neutraal moeten zijn. Hiervoor is een forse versnelling en grotere inspanning noodzakelijk', meldde het team. In het rapport staat het plaatje hierboven van een volledig klimaatneutrale stad met veel groen. Erg mooi vind ik het niet, maar vooruit, dat doet er even niet toe. Hoe bereiken we die situatie? Om daar te komen trekken de auteurs 10 conclusies in het tussenrapport: 

1. De economie en maatschappij in 2050 moeten het uitgangspunt vormen.
2. De energietransitie moet vorm krijgen in synergie met andere grote ontwikkelingen.
3. Voor een klimaatneutraal Nederland in 2050 moet het energiesysteem in 2040 CO2-neutraal zijn en het elektriciteitssysteem al in 2035.
4. Rechtvaardigheid van het energiesysteem is een cruciale factor voor maatschappelijke inbedding.
5. De economische structuur van Nederland bemoeilijkt de opgave.
6. Schaarste vraagt om keuzes.
7. De keuzes van de overheid doen ertoe: haar regie is nodig.
8. Energiebesparing en gedragsverandering zijn een robuust onderdeel van de energietransitie en verdienen prioriteit.
9. De uitbreiding van de hernieuwbare elektriciteitsvoorziening moet voorrang krijgen.
10. Ook minder robuuste ontwikkelpaden moeten worden opgestart.

Dat is niet misselijk. Dat lukt alleen indien de politiek in Nederland krachtig en met visie leiding geeft aan dat proces. De rapporteurs spreken van 'een sterke regierol' voor de overheid. Het spijt me, ik zie dat in het huidige politieke klimaat niet gebeuren. Eerst is er een fikse klimaatramp in ons land nodig om de zaak wakker te schudden.

Vannacht en vanmorgen sneeuwt het in het oosten en zuidoosten van het land, maar in Gorcum blijft het overwegend zonnig. We sporten en doen boodschappen op Oost. 's Middags gaat Anna naar het huis van Nikita, waar Barbara op baby Zaila past. Ik doe een hoop administratieve klusjes voor de Poëzieroute en voor onszelf.

     In het nieuws lees ik dat Sietse Bosgra is overleden, de spil van het vroegere Angola Comité en later het Kommitee Zuidelijk Afrika (KZA). In de jaren 70 had ik met hem te maken - lees deel 3 van mijn romancyclus - en ik geloof niet dat hij me erg mocht of vertrouwde. 'Ironie past niet in mijn denkwereld', zei hij eens. In die tijd keek ik nogal tegen hem op. Voor de bevrijdingsstrijd in de voormalige Portugese kolonies was hij van grote betekenis. Na de onafhankelijkheid van Angola en  Mozambique erkende hij later dat de sociale revoluties mislukt waren. Over Mozambique zei hij in 1996 in een interview met De Volkskrant dat het inderdaad was 'misgegaan met dat land'. Maar of die chaos te vermijden was geweest of niet, dat wist hij niet. 'Ik ben bang dat ik met dat dilemma het graf in zal gaan'. Ach, dat gebeurt dus nu, een kwart eeuw later. Sietse Bosgra werd 87 jaar. Naar het begin van dit kwartaal

Vrijdag 20-01-2023

Halverwege gisteravond begon het te sneeuwen, eerst natte sneeuw, later sneeuw die bleef liggen. Dikke vlokken. Vanochten sneeuwt het weer en vanaf 8 uur stelt het KNMI code oranje in voor Utrecht, Noord-Brabant, Gelderland en Limburg (vanaf 10 uur), en voor de rest code geel. Gladheid en slecht zicht. Er gebeuren diverse ongelukken en er ontstaan lange files. In Zeeland glijdt langs de A59 een strooiwagen in een sloot. De hele ochtend sneeuwt het flink door, maar in het zuidwesten begint het al te dooien. Ondertussen zijn mensen van de firma Strago Electro bezig om in ons gebouw een nieuw systeem met video voor de deurbellen aan te leggen, het M-50e systeem van Nelec. Daarmee kun je goed zien en communiceren met wie er voor de buitendeur staat. Na het middaguur verandert regen de sneeuw in een papperige massa. Die kan vanavond/vannacht weer opvriezen.

Ach, nu is David Crosby ook al overleden. Hij was in 1964 mede-oprichter van de onvergetelijke folkrock-band The Byrds. Ik heb hun vinylplaten nog. Een jaar later braken ze door met een cover van Bob Dylans nummer Mr. Tambourine Man. Ik herinner me dat nummer zeer goed. Joan Baez schrijft vandaag op FB: 'In 1965, Bob Dylan and I were discussing the state of the music scene. He said The Byrds, who had made a hit of “Mr. Tambourine Man,” were the only thing happening musically at that point in time. Perhaps an exaggeration, but certainly a tribute to the stellar musicians who formed the budding monster groups of the years to come like The Byrds and CSNY.' CNSY was natuurlijk Crosby, Stills, Nash & Young, het magische viertal waar ik ook nog de grammofoonplaten van heb, waaronder een prachtige dubbel-LP van een live-optreden, '4 Way Street', opnames in The Fillmore East en wat andere locaties in 1970. In 1992 kocht ik de CD ervan om te voorkomen dat ik de LP grijs zou draaien. Eén van de grote regels van een song luidde; 'We are only castles burning'. Geweldig: we zijn alleen maar kastelen die afbranden. David Crosby was een notoire ruziemaker, drugsverslaafde en een zuiplap. Al in 1994 kreeg hij een levertransplantatie, in 2014 een hartoperatie en hij had ook nog diabetes. Bijzonder dat hij desondanks 81 werd. Vóór alles was hij een groot musicus en zanger. Ik denk dat hij erg van het leven genoten heeft.

De gebruikelijke dynamiek van grote oorlogen dient zich aan: op de Amerikaanse basis Ramstein in Duitsland buigen de NAVO-leiders zich over nieuwe steun aan Oekraïne met zwaardere wapens. Het lijkt een historische bijeenkomst te worden. 'Het Kremlin en de geschiedenis kijken mee', zegt de Amerikaanse defensieminister Austin. Het moge zo zijn dat Poetin zich met zijn invasie in een onmogelijke en doodlopende weg heeft gemanoeuvreerd. Hij moet de oorlog absoluut winnen om zijn positie en die van zijn criminele regime te behouden. Voor het Westen geldt evenzeer een duivels dilemma: verliezen is ook hier geen optie. Als men Poetin laat winnen dan zijn de tientallen miljarden euro's en dollars om Kyiv te steunen voor niks geweest en bovendien zet de zege het Kremlin aan om een volgende escapade in Oost-Europa te proberen. Ziedaar het onontkoombare dilemma van oorlog. Zolang een der partijen niet uitgeput raakt en verliezen geen optie is, moet de oorlog verder escaleren in steeds gevaarlijker richtingen. Waar liggen de rode lijnen precies? Ook Rob de Wijk komt er in Trouw vandaag niet uit. Hij signaleert 'dat president Poetin de discussie steeds meer verlegt van de "denazificatie" en "demilitarisering" van Oekraïne naar een strijd tegen de NAVO.' Moeten we dan de Patriots voor onszelf houden om straks Rotterdam en Vlissingen, de aanvoerhavens voor militair materieel, te verdedigen tegen Russische langeafstandsraketten? 'Ik ben blij dat ik geen politicus ben die dit soort dilemma’s moet oplossen.' Dat begrijp ik, maar je schiet daar ook niks mee op. De hamvraag is en blijft of Poetin de NAVO wel durft aan te vallen - want die strijd zal hij eveneens verliezen, ook als hij zou kiezen voor wederzijdse vernietiging in een kernoorlog. Op die hamvraag weten we het antwoord niet. Naar het begin van dit kwartaal

Ondergelopen uiterwaard bij Gorcum (de Merwede zelf ligt rechts, niet op de foto) Foto: Annet Ardesch

Zaterdag 21-01-2023

Vanochtend hangt lichte nevel boven de bevroren sneeuwresten. Het water in de Merwede is alweer aan het zakken, maar de uiterwaarden staan nog onder water. Na elf uur is de nevel weg en breekt de zon door, glinsterend op de achtergebleven sneeuw. 's Middags is het bewolkt. Anna gaat met haar dochters en Lina Mae op de Langendijk poffertjes eten. Ze nemen heerlijke appelflappen mee naar ons. Daarvoor bezwijk ik (eentje maar). Langzaamaan wordt het buiten weer nevelig.

Het overleg van gisteren in Ramstein leverde van alles op aan westerse steun aan Oekraïne. 'Europa beseft nu ook dat offensieve steun aan Oekraïne onmisbaar is', schrijft Michael Persson in De Volkskrant, maar niet de Leopard-2 tanks die nodig zijn om de Russen effectief terug te dringen. De Duitse kanselier blijft aarzelen en vindt dat de Amerikanen maar eerst hun zware tanks moeten leveren. Geen Duitse Alleingang. Maar de Abrams-tanks zouden minder praktisch zijn, omdat die een lastigere turbinemotor hebben. Ik snap Scholz ook niet helemaal, kennelijk levert de bijdrage van Polen en Finland met hun Leopard-2 tanks (en de Britse Challenger-2 tanks) niet genoeg gezamenlijkheid op. Sommigen noemen de weigering van Scholz 'een historische vergissing'. Ik neig ertoe ze gelijk te geven. Het uitstel geeft de Russen tijd om zich voor te bereiden op nieuwe offensieven over een paar maanden. De Oekraïense minister van Defensie, Oleksii Reznikov, heeft tegen de Amerikaanse radiozender Voice of America gezegd dat Polen de Oekraïeners alvast gaat leren hoe ze de Leopard 2 tanks moeten besturen en bedienen. Want dát ze er zullen komen, lijkt ondanks Scholz wel zeker.

     In The New Statesman schrijft correspondent Jeremy Cliff vandaag dat Westerse terughoudendheid ook tot escalatie kan leiden en dat een aangemoedigde Poetin zelfs onverantwoordelijker kan zijn dan een ingetoomde. 'This reality has not yet sunk in here in the German capital, where the notion that the rest of Europe might need to move at a pace faster than the lumbering Teutonic giant crosses influential minds all too rarely.' Duitsland wordt zo de wegversperring in het hart van ons continent. Ondertussen lijkt de verdediging van Bachmoet te bezwijken onder de constant malende menselijke vleesmolen van het geboefte van de Wagner-soldateska.

Laten we - voor wie er altijd iets te kankeren hebben - het nog eens hebben over de vraag in welk land ter wereld je het best kan wonen. Dit overzicht kwam net voorbij op Twitter. Hij komt van de data-website Numbeo.

Naar het begin van dit kwartaal

Zondag 22-01-2023

Je kunt niet vaak genoeg de onbeschaamde misleiding door klimaatontkenners aan de kaak stellen. Hier vind je zo'n leugenachtige website, die glashard beweert dat de aarde sinds 2018 afkoelt. Lees bijvoorbeeld dit artikel. Inderdaad gaat de gemiddelde wereldtemperatuur de laatste acht jaar iets naar beneden. Voor klimatologen is het duidelijk dat weer en klimaat verschillende dingen zijn. Daarom nemen ze voor ontwikkelingen in het klimaat een standaardperiode aan van minstens 30 jaar. Natuurlijk is het klimaat variabel, al was het alleen al door de bekende afwisseling van het El Niño/La Niña fenomeen in de Stille Oceean. Die variaties vallen binnen de normale variabiliteit van het klimaat, een variabiliteit waaronder de langjarige trend schuil gaat en die er één is van voortgaande opwarming. Opwarming met een gemiddelde van +0,13 graden Celsius per tien jaar. Een pauze in de opwarming was er al eens eerder, de hiatus vanaf 1998, het jaar van een ongewoon krachtige El Niño. Wie er meer van wil weten verwijs ik naar dit artikel uit 2013: 'Het fabeltje over 16 jaar geen opwarming'. Nu is het wachten op het afnemen van de huidige, koelende La Niña en de start van een hete El Niño, mogelijk volgend jaar.

Liefde is een fenomeen dat lichaam en geest, hormonen en verstand dramatisch kan beroeren. In De Volkskrant staat er een leuk artikel over: ‘Liefde is biologisch vuurwerk’ door een neurowetenschapper die zich verdiepte in de liefde en haar man verloor, ook een neurowetenschapper, maar die zich verdiepte in eenzaamheid. Heel herkenbaar stuk. Ik heb het geprint en in een boek gestopt over hetzelfde onderwerp: 'Why We Love' van de antropologe Helen Fischer (Owl Books, 2004) over de aard en de chemie van romantische liefde. De moraal: er is weinig tegen te doen.

Een overwegend grijze zondag. Niks te melden. Naar het begin van dit kwartaal

Maandag 23-01-2023

Een grijze, kille dag, maar geen vorst meer in de nacht. Sport; boodschappen zijn nog niet nodig. Hier zie je het beeld van de camera bij de nieuwe voordeurbel. Het lijkt zwart/wit, maar dat is het niet, het is een kleurenschermpje. Je kunt dus goed zien wie er aanbelt en niet opendoen als je het niet vertrouwt. Bijvoorbeeld zo'n gast in de outfit van een pakjesbezorger, terwijl je niks besteld hebt. Toenemende verschansing. Is dat een ouderdomskwaal?

Een overheid die je niet beschermd. Het lijkt alsof dat steeds meer het geval is. Nu blijkt dat een verbod op het varend ontgassen van giftige stoffen door binnenvaartschepen wél mogelijk is, blijkt uit een juridische analyse van de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Volgens de regering kan een verbod niet, omdat een internationaal verdrag over ontgassen niet door alle deelnemers zou zijn goedgekeurd. Ach, kom nou toch, in België en Duitsland is het al wel verboden en daarom komen binnenvaartschepen naar ons land om het hier te doen. Ik weet niet of ze het hier op de Merwede ook doen, maar Gorcum heeft al tientallen jaren een zeer slechte luchtkwaliteit door de ligging aan twee snelwegen en een druk bevaren rivier. Op het vernieuwde luchtmeetnet.nl kun je de luchtkwaliteit in je eigen omgeving zien. Die krijgt vandaag bij ons hier een 4 (matig) en voor morgen wordt er zelfs 2,4 (zeer slecht) verwacht en het is regelmatig zo laag. Niemand doet er wat aan.

     Niet reageren. Uitstellen, Tijd winnen, misschien gaat het probleem vanzelf weg. Het is steeds hetzelfde liedje, of het nu om de opvang van asielzoekers gaat, de reductie van de uitstoot van broeikasgassen of om stikstofreductie, de noodzakelijke halvering van de veestapel of de handhaving van de mestregels op het platteland. 'Immer dralend ministerie heeft elk krediet in Brussel verspeeld', commentarieert De Volkskrant. Dat betreft het ministerie van landbouw. Die minister Adema van de ChristenUnie kan ik niet uitstaan. Wat een kneus! En dan dat blije gezicht erbij, hij wil met iedereen praten, vooral met de boeren, maar bereikt niks waar ieder verder uitstel nog meer schade aanricht.

     De VK schrijft onderaan het commentaar: 'Premier Rutte erkende vrijdag dat er in Brussel "weinig vertrouwen" meer is in Nederland, maar ook dat het kabinet daar nog steeds niet aan is gewend. "Achteraf gezien is het fout en blijkt dat de ruimte waarvan we dachten dat-ie er was, er niet was. Er was de gedachte: je kunt iets meer tijd pakken."' Beter had hij het Nederlandse mestbeleid niet kunnen samenvatten, smaalt de krant.

     Nog zo'n bericht, nu in het AD van vandaag: 'Honderden bedden bezet door patiënten die geen ziekenhuisbehandeling meer nodig hebben'. Daardoor worden operaties afgezegd en uitgesteld. Waarom liggen die patiënten daar dan? Ze wachten op een plek in een verpleeghuis, revalidatiecentrum of op thuiszorg. Vroeger noemden we die 'verkeerde-bed-patiënten'. Voor dat probleem hadden we in de jaren 90 - dus 25 jaar geleden! - al oplossingen bedacht: een herstelafdeling of schakelafdeling in het ziekenhuis onder regie van het verpleeghuis, een transmurale zorgketen van ziekenhuis, verpleeghuizen, (toen nog) verzorgingshuizen en thuiszorg, alles in één organisatie  en met één regie. Dat werd de Rivas Zorggroep, opgericht in 1999, ik was de eerste bestuursvoorzitter en we zorgden voor snelle en effectieve patiëntentrajecten. En dat doet Rivas nog steeds (hoewel die schakelafdeling er niet meer schijnt te zijn). Waarom vond 'het Gorcumse model' zo weinig navolging? Waarom liggen er nog steeds verkeerde-bed-patiënten in de ziekenhuizen? Zijn de bestuurders tegenwoordig niet meer slagvaardig?

     Waren wij vroeger - toen we het nog voor het zeggen hadden - ook zulke treuzelaars? Zeker niet, zou ik zeggen. Typisch opmerkingen van een oude man? Nee, daar geloof ik onderhand niks meer van. Deze generatie bestuurders gooit er met de pet naar.  Naar het begin van dit kwartaal

Cartoon: Bas van der Schot in De Volkskrant.

Dinsdag 24-01-2023

Gisteren schreef ik over de eigenwijze stoethaspel op het ministerie van landbouw, minister Adema van de CU. Vlak daarop blijkt het nog erger: de minister wist al een maand dat de EU aan Nederland geen uitzondering meer zou geven voor het uitrijden van mest. We hebben het te bont gemaakt. Maar hij zei er niks over in het parlement. Vrijdag kwam hij in paniek hals-over-kop van een landbouwbeurs in Berlijn terug voor spoedberaad met het kabinet, maar hij was er dus allang van op de hoogte. Adema zou de brief van de EU op 19 december "ambtelijk hebben gekregen" maar niet hebben gelezen voor het debat van 20 december. Dat gelooft geen mens. De ambtenaren op Landbouw krijgen de schuld, maar die weten donders goed dat ze hun minister over zoiets cruciaals moeten informeren vlak voor een debat met de kamer. Adema heeft nu het allerlaatste uitstel voor de stop van de derogatie verspeeld en de boeren staan voor een voldongen feit. Het ‘overgangsjaar’ is van de baan: boeren moeten al vanaf dit jaar specifieke maatregelen nemen om milieuschade door meststoffen zoals nitraat tegen te gaan, in plaats van per 1 januari 2024. Per 1 maart zijn ze nu verplicht ‘bufferstroken’ van in principe 3 meter breed aan te leggen tussen hun land en de sloten. Boeren mogen hierop wel telen, maar ze niet bemesten of gewasbeschermingsmiddelen gebruiken. Dat levert ze dus fors minder opbrengsten op. Verder moeten boeren uiterlijk 1 oktober ‘vanggewassen’ inzaaien, zoals gras of bladkool. Dit is groen dat stikstof uit de bodem op neemt, na bijvoorbeeld maïsteelt op zand- en lössgrond. Ik voorzie massale weigering. Een weigering die iedereen zien kan. En wat dan?

     Morgen moet Adema naar de Tweede Kamer. Het parlement informatie onthouden is een politieke doodzonde. Adema heeft nu bovendien de boeren tegen zich in het harnas gejaagd. Effectief besturen kan de man niet meer, maar in het zicht van de provinciale verkiezingen van maart zal de coalitie een crisis niet aandurven. Nog zo'n blunder dit voorjaar en hij valt, maar in feite kan hij dus helemaal niks meer. De oplossing moet van zijn VVD-collega Van der Wal komen, maar halveren van de veestapel voor 2030 en tegelijk de boze boeren ontzien, dat kan niet.

Ondertussen gaat de stikstofsoap verder. Het stikstofoverschot in de landbouw is in 2021 afgenomen, meldt het CBS. Het overschot is 5 procent minder dan in 2020, niet door beleid van de overheid maar door toevallige oorzaken, waaronder de droge zomer. Daardoor zat er minder stikstof in het gras en in de maïs die koeien eten. Gisteren zeiden de helft van de provincies dat er te weinig tijd en geld is om vóór 1 juli met plannen te komen om de stikstofuitstoot drastisch te verlagen. Ze negeren de gestelde deadline. Friesland, Groningen, Drente, Gelderland, Zuid-Holland en Overijssel denken hun stikstofuitstoot in 2030 niet te kunnen halveren. Kom nou toch: decennialang werd het probleem niet aangepakt. Dit land kan en wil zijn verkommerde natuur niet redden en steeds meer een schrale landbouwwoestijn worden. De staat verzaakt zijn taak het land te leiden.

Net zo'n kille, grijze dag als gisteren. Anna past de hele dag op haar achterkleinkind Zaila. Naar het begin van dit kwartaal

Woensdag 25-01-2023

Deze week mat het Jingtao weerstation extreem lage temperaturen in het noorden van China: -53 graden. Een nationaal record. Het vorige record was van februari 1969 en stond op -52,3 graden. Persbureau Bloomberg heeft het bericht ook. Natuurlijk kun je in een opwarmende wereld nog altijd ongewoon lage temperaturen verwachten, of beter: door klimaatopwarming worden de extremen van warmte én kou groter, maar de cijfers tonen dat er veel meer hitte-extremen zijn dan koude. Nauwelijks een halfjaar geleden was er nog een intense hittegolf in China.

A gamechanger on the battlefield. De regering in Kyiv en veel commentatoren in de media zijn optlmistisch na de beslissing van bondskanselier Scholz en denken dat de leveranties van de meest moderne Leopard-2 A6 tanks en andere zware tanks door het westen de balans op het slagveld zal veranderen. De Duitse tanks kunnen over drie maanden in Oekraïne zijn, zegt minister van Defensie Boris Pistorius. Iemand becijfert dat opgeteld de toezeggingen van westerse landen rond de 100 tanks belopen, waaronder de 18 die Nederland van Duitsland least (en die we eerst willen 'overkopen'). De Volkskrant zet vanochtend de materiële krachtsverhoudingen naast elkaar. Tot nog toe bevochten Rusland en Oekraïne elkaar met tanks van Sovjet-makelij.  Een groot deel van de Oekraïense tankvoorraad zou inmiddels uit op de Russen veroverde tanks bestaan. Maar de voorraden oude tanks raken op, hoewel de Russen schijnen er nog duizenden te hebben. Met de levering van Leopard-2 en andere moderne tanks kan de situatie op het slagveld kantelen, concludeert de krant. Honderd moderne tanks kunnen verschil uitmaken, zegt een andere deskunidige. Ik hoop het en houd tegelijkertijd mijn hart vast, want dit is duidelijk escalatie en wat gebeurt er als de troepen van Poetin inderdaad worden terugggedrongen? Tot welke wanhoopsdaden is het Kremlin in staat? Op de Russische staatstelevisie geeft tv-presentator Vladimir Solovyov woeste reacties en wekt zijn regering op om aanvallen op Duits grondgebied uit te voeren. 'Het Duitse volk weet nu welke nieuwe Nazi-leiders ze aan de macht hebben gebracht! Jullie Europese farizeeërs, jullie Nazi-schuim!' Wel, wel, dat zie ik nog niet zo één, twee, drie gebeuren, een oorlog met de NAVO zal hij verliezen, zou Poetin moeten weten. Maar toch...

     Zelensky maakt intussen schoon schip. Meerdere leden van de Oekraïense regering en enkele hoge ambtenaren hebben hun functies moeten neerleggen vanwege beschuldigingen van corruptie. Hun aftreden komt nadat de president aankondigde stevig te zullen optreden tegen de meest serieuze beschuldigingen van corruptie sinds het begin van de oorlog.

De derde kille, grijze dag op rij. Anna gaat naar de kapper. Bij terugkeer is haar haar (heur haar?) behalve iets korter opeens donkergrijs. Hm. Dit is nu in de mode, zegt ze. Oh. Misschien moet het even wennen. Naar het begin van dit kwartaal

De zusjes Ida (l) en Truus Gerhardt.

Donderdag 26-01-2023

De dag vangt aan met lichte nevel. Vannacht trok er een regenfront over terwijl het licht vroor. Gevolg: vanmorgen spekgladde wegen door ijzel. Er waren veel ongelukken, onder meer op de A37, A32 en A12. Het KNMI had code oranje ingesteld in de provincies Limburg, Noord-Brabant en Gelderland, maar in Gorcum is het niet glad. We rijden dus probleemloos naar de sportschool en de AH op Oost. Rond het middaguur breekt de bewolking allengs en maakt ruimte voor de zon. Het heldere licht en de hogere temperatuur doen voorjaarsachtig aan. Anna gaat op de fiets naar Barbara die op baby Zaila past. Januari 2023 is ondertussen al één van de natste maanden ooit gemeten in Nederland. Kennisinstituut Deltares komt vandaag met een analyse van de overstromingen in de zomer van 2021 in Zuid-Limburg. Daaruit blijkt dat wateroverlast in Limburg ook in de toekomst niet altijd is te voorkomen. De mensen moeten ermee leren leven. Tja. Hier in Gorcum willen de bestuurders een groot plan voor huizenbouw en liefst ook een theater in de uiterwaard van de Linge neerzetten.Verderop in Leerdam stond zo'n buitendijks bebouwd gebied vorige week haast blank. Het bouwplan Linge II Zuid, waar vroeger de staalfabriek van De Vries Robbé stond. De SP heeft al vragen gesteld in de raad of dat wel verstandig is.

Een deel van de dag verdiep ik me in de vraag welke gedichten van Truus Gerhardt, de zes jaar oudere zus van Ida, in aanmerking kunnen komen voor een plek in de Poëzieroute. Volgende week is er een bestuursvergadering. De keus is niet zo gemakkelijk. Haar werk valt in twee gedeelten uiteen. Allereerst kwam de natuurlyriek, tientallen gedichten waarbij de uitgelaten toonzetting me nogal tegenstaat. Na het stuklopen van haar huwelijken en andere relaties met mannen (waaronder de dichter Martinus Nijhoff), de dood van haar moeder, het verlies van haar huis in de oorlog en het uit-huisgaan van haar beide zonen, werd de dichteres een eenzame oudere vrouw die alleen nog sombere poëzie schreef. Daaronder veel kwatrijnen. Die werden pas na haar dood in 1960 gepubliceerd. Als voorbeeld geef ik er twee:

Ik kan mij niet meer tussen menschen voegen.

’t Liefst zit ik nog in godverlaten kroegen

te staren naar het kantlen van de stenen.

Daaraan beleef ik grimmig mijn genoegen.

Hm. Wat moeten we ons (regel 3) voorstellen van 'het kantlen van de stenen'? Kantelende glazen kan ik in een café me wel voorstellen. Of bedoelt ze dobbelstenen? Nee, toch?

Het afwaarts pad loopt in de sneeuw verloren,

Geen levensteken meer dan de eigen sporen.

Mistige stilte, en de omfloerste pijn 

Aan niemand en aan niets meer te behoren.

Of uit de tijd van haar natuurlyriek een minder vrolijk c.q. uitbundig gedicht:

Kentering

De oogst is lang geborgen: op ’t beroofde

land ligt grauw de treurnis om vervlogen zomer.

Een dunne regen druilt uit de uitgedoofde

lucht afwezig neer. Droefgeestig droomen

verloren hoeven onder stervend loover

en somber staren in de natte tuinen

de donkre dahlia’s; de laatste kleuren dooven.

Eenzelvig momplend dwaalt door de olmenkruinen

een moede wind, die langzaam ze ontbladert….

Reeds trekken ’s nachts de wilde ganzen over:

De zorgelooze dagen zijn voorbij: De winter nadert.

Ik ben er nog niet uit.

De politie pakte vanochtend zes klimaatactivisten van Extinction Rebellion op vanwege de verdenking te hebben opgeroepen tot een (volgens het OM) 'gevaarlijke en ontwrichtende blokkade' van de Utrechtsebaan in Den Haag voor aanstaande zaterdag. Dat maakt me kwaad. Het OM meet met twee maten. Demonstrerende trekkerboeren hebben tot veel gevaarlijker betogingen opgeroepen zonder te worden opgepakt. Hoogleraar staatsrecht Wim Voermans spreekt van 'demonstratiecensuur'. Eerder deze week heb ik de oproep van Extinction Rebellion een paar maal geretweet, maar mij hebben ze niet aangehouden. Daarom roep ik al mijn lezers nadrukkelijk nog eens op om overmorgen - zaterdag 28 januari vanaf 12.00 uur - de Utrechtsebaan te komen blokkeren uit protest tegen het onverantwoord lakse klimaatbeleid van de regering Rutte. Ga ik er zelf heen? Ik heb het serieus overwogen, maar het is me teveel gedoe. Ja, ik geef toe, dat is wel een beetje zwak - maar opgeroepen héb ik. Naar het begin van dit kwartaal

De koers van asteroïde 2023 BU (rood) en de baan van geostationaire satellieten (groen).Beeld AP

Vrijdag 27-01-2023

Een stuk ruimtepuin met het formaat van een stadsbus scheerde afgelopen nacht dicht langs de aarde. De asteroïde kreeg de naam 2023 BU en werd vorig weekeinde ontdekt door een amateurastronoom op - of all places - de Krim. Hij passeerde de aarde boven de zuidpunt van Zuid-Amerika op niet meer dan 3.600 kilometer, maar door zijn snelheid ontsnapte hij weer uit de zwaartekrachtput van onze planeet. Was hij wel op aarde gestort, dan zou hij in de dampkring voor het grootste deel verbrand zijn. Slechts kleine brokjes zouden op aarde neergestort zijn.

     Het heelal is voor het overgrote deel leeg. Botsingen van hemellichamen zijn in wezen zeldzaam (al is het universum zó groot dat ze toch wel vaak voorkomen). De meeste brokken ruimtepuin vliegen dan ook ongehinderd door ons zonnestelsel. Zelfs al twee sterrenstelsels botsen, zoals onze Melkweg over 4 miljard jaar zal doen met het Andromedastelsel, dan vliegen beiden door elkaar heen zonder veel botsingen tussen de miljarden sterren. Wel zullen door de zwaartekrachtvelden van de stelsels sommige sterren en planeten uit hun banen gerukt en weggeslingerd worden.

     De kosmos op macroschaal voor het grootste deel leeg en hetzelfde geldt voor de microschaal van de atomen. De atoomkern is ongelooflijk klein: niet meer dan hooguit een tienduizendste deel van het atoom. Op de omringende electronenwolk na is een atoom leeg. Je kunt je afvragen waarom we dan niet vanwege de zwaartekracht door de aardbodem zakken, als die zo leeg is. De grond onder onze voeten lijkt zeer massief, maar is dat in wezen niet. Er is immers in de atomen van grond en lichaam ruimte genoeg om ons te laten wegzakken. Toch gebeurt dat niet. De negatief geladen electronenwolk in de atomen van ons lichaam wordt afgestoten door de negatieve lading van de atomen van de grond waar we op staan. De electromagnetische afstoting tussen gelijke ladingen houdt ons dus op de plaats.

Vandaag nauwelijks zon: het is weer grijs en kil. 's Ochtends ga ik naar mijn huisarts voor een plekje op mijn onderlip (linker kant) dat er al driekwart jaar zit. Een rustig plekje, maar sinds een week onrustig. Mogelijk door een recent vetpuistje er vlak onder, dat zou kunnen, maar toch word je er zelf onrustig van. Lipkanker? Wie weet; in elk geval is dat geen agressieve tumor  die niet snel uitzaait. Is er sprake van een laat effect? Per slot heb ik tot 1996 gerookt. Het kan ook van het drinken van rode wijn komen, las ik, dus ik ben dubbel schuldig. Enfin, ik ontvang een verwijzing naar een dermatoloog, Daar kan ik al op 6 februari terecht. In Sliedrecht op de poli van het ASZ. Die hadden het eerst plek. Naar het begin van dit kwartaal

Bas van der Schot in De Volkskrant vandaag.

Zaterdag 28-01-2023

Het is een vaststaand feit dat de politie klimaatdemonstranten veel strenger aanpakt dan demonstrerende boeren. Bij demonstraties van Extinction Rebellion zijn in Nederland sinds 2020 ruim 1.200 demonstranten gearresteerd. Bij de boerenprotesten waren er in diezelfde periode zo’n honderd arrestaties. Dit blijkt uit onderzoek van De Volkskrant. Kustav Bessems concludeert in dezelfe krant dat de politie ervoor kiest om bij boeren die met trekker een snelweg blokkeren het gevaar niet te vergroten en de blokkeerboeren 'te begeleiden', dus voor de-escalatie, terwijl klimaatdemonstranten van XR van de weg worden gedragen. De slotsom moet zijn dat het recht van de sterkste geldt. De ongekende preventieve arrestaties thuis van zes mensen die tot de blokkade van de Utrechtsebaan opriepen, versterken dat beeld. In een redactioneel commentaar zegt de VK: 'Het is wél duidelijk dat justitie in kennelijke paniek zoekt naar manieren om weer een beetje grip te krijgen op het Nederlandse actiewezen.'

     Waarom demonstreert XR niet op het Malieveld? Dat is immers daar voor. 'XR heeft maling aan het Malieveld', schrijven ze op Twitter. 'Wij demonstreren "within sight and sound" van de macht: de A12 tussen het ministerie van EZK en de tijdelijke Tweede Kamer.' Ook in dat opzicht doen ze hetzelfde als eerder de trekkerboeren. Doel van de actie moet niet vergeten worden: dat is het afdwingen van een stop op subsidies voor fossiele brandstoffen. Die zijn in vergelijking met die voor schone energie nog altijd idioot hoog. Volgens XR gaat het om meer dan 17 miljard euro, conform een berekening gemaakt door de econoom Alman Metten, oud-Europarlementariër voor de PvdA. Het betreft niet alleen directe subsidies, maar ook belastingvoordelen en prijsondersteuning. Een groot deel gaat naar de luchtvaart, de zware industrie, energiecentrales en de landbouw. Die moeten zo snel mogelijk afgebouwd worden wil er iets terecht komen van beperking van de uitstoot.

De grijze ochtend maakt plaats voor een tamelijk zonnige middag. Zoals aangekondigd blokkeren honderden activisten vanaf het middaguur de Utrechtsebaan. Boven/naast de tunnel staan honderden sympathisanten. De opkomst is veel groter dan bij eerdere blokkades. De directeuren van zo’n veertig organisaties zijn aanwezig om het protest te steunen. Het gaat om onder meer Greenpeace, Milieudefensie en Oxfam Novib. Het gaat er rustig aan toe. Na drie kwartier begint de politie mensen in de tunnel te arresteren en weg te dragen. In bussen worden ze afgevoerd en naar een gymzaal van de politie gebracht. Daar zitten ze op banken en op de grond. 

     De activistische boeren kondigen intussen ook acties aan voor na 1 maart. FDF wil dan twee weken lang demonstreren. 'De trekkers gaan weer het straatbeeld bepalen', zegt boerenleider Mark van de Oever. 'Net voor de provinciale statenverkiezingen gaan we onze slag slaan'. Het recht van de sterkste. Want wie verwacht dat het OM straks Van den Oever thuis preventief gaat oppakken? Naar het begin van dit kwartaal

Zondag 29-01-2023

Hoe denken de Britten nu over de Brexit? Steeds negatiever, 56 procent van de mensen heeft er nu spijt van. Er is niets beter en het leven is alleen maar duurder geworden. De 350 miljoen pond die elke week naar Brussel ging, zou beter besteed kunnen worden, zeiden de Leave-aanhangers toen, bijvoorbeeld aan de gezondheidszorg. Maar waar zijn die ponden gebleven? De zorg in het VK staat er beroerder voor dan ooit. De NRC heeft er een lang artikel over. Terug naar de EU is geen optie. Het verhaal toont weer eens aan dat we nooit of te nimmer het referendum in ons land moeten invoeren. Vrijwel altijd is de problematiek veel te ingewikkeld voor een simpel ja of nee en de meerderheid van het electoraat is te stom om voor de duvel te dansen. Waarom leidt de groeiende teleurstelling niet tot een electorale afstraffing van de Conservatieve Partij? Dat is omdat volgens het kiessysteem de Tory's voorlopig nog geen verkiezingen hoeven te houden. Overigens geloof ik dat er in ons eigen land nauwelijks meer iemand vóór een Nexit is.

'We zijn een weg ingeslagen van militaire hulp en sancties, die tot het bittere eind moet worden volgehouden', schreef Rob de Wijk gisteren in een column. Bijna een jaar na de Russische invasie is het duidelijk: we kunnen ons niet meer veroorloven dat Poetin wint. 'Wint Rusland, dan is dat ook een nederlaag voor het Westen en verzanden we op zijn best in een uitzichtloze Koude Oorlog, waarin instabiliteit en de dreiging van een totale oorlog de norm worden. Wint Oekraïne of komt er een patstelling, gevolgd door een staakt-het-vuren, dan is Rusland verzwakt, dan hebben we een kans om een stabiele Europese veiligheidsorde op eigen voorwaarden in te richten.'

Goed nieuws. De Tsjechen kiezen in meerderheid voor een niet-populistische president. Generaal b.d. Petr Pavel verslaat oligarch Andrej Babis. Dat is ook goed nieuws voor Oekraïne. Babis noemde zijn rivaal een "oorlogszuchtige man" die het conflict met Rusland verder zou willen laten escaleren. Pavel noemde dat onzin. De oud-generaal is verder voorstander van invoering van de euro en is voorstander van het homohuwelijk. Overigens gaat het om een voornamelijk ceremoniële functie.

Gisteravond een leuke avond met buren Lourens & Joke, met hapjes en bruine bonensoep. Vandaag een kille, bewolkte zondag. Naar het begin van dit kwartaal

Beeld: Myriam Wares voor Quanta Magazine.

Maandag 30-01-2023

Vanaf de oerknal zijn er opmerkelijke asymmetrieën in het heelal, zoals het bestaan van veel meer materie dan antimaterie. Die asymmetrie is nog nooit verklaard. Een aantal maanden geleden meende astrofysicus Oliver H. E. Philcox van Columbia University een andere asymmetrie te hebben gevonden, namelijk één in 'handedness'. Daarin zou een voorkeur bestaan in pariteit oftewel spiegelsymmetrie, ook wel rotatiesymmetrie genoemd. Ook andere onderzoekers ontdekten onafhankelijk dezelfde asymmetrie in het heelal. Ze constateerden die in de verdeling van een miljoenen sterrenstelsels in het universum, waarbij ze de stelsels door lijnen verbonden tot tetrahaëders (regelmatige viervlakken). Je ziet dat hierboven. Daarmee stelden ze een schending vast van de pariteit tussen links- en rechtsdraaiing, die ten tijde van de oerknal ontstaan moet zijn.

     De Chinees-Amerikaanse natuurkundige Chien-Shiung Wu had al in 1957 bij experimenten met het verval van atoomkernen ontdekt dat er een licht verschil in pariteit bestaat in de zwakke kernkracht. De subatomaire deeltjes die daarbij betrokken zijn, zijn altijd magnetisch georiënteerd in de tegengestelde richting dan die waarin ze voortbewegen. Ze maken als het ware een linksdraaiende, spiraalvormige beweging als een kurkentrekker. Deeltjes met een rechtsdraaiende beweging voelen de zwakke kernkracht niet. Dat was bepaald een schokkende ontdekking, maar het effect was dermate gering dat het onmogelijk de kosmos op galactische schaal beïnvloed kon hebben. Sinds de ontdekking van Wu hebben kosmologen naar een andere verklaring gezocht.

     Toen begin jaren 60 de kosmische achtergrondstraling (CMB) werd ontdekt en de oerknal-theorie populair werd, gingen kosmologen naar een oorspronkelijke pariteitsschending zoeken, eentje die een draaiing achterliet in de structuur van het heelal. Het zou kunnen dat bij de fase van exponentiële inflatie, de explosieve uitbreiding van het primitieve heelal binnen enkele minieme ogenblikken, het inflatonveld interacteerde met een ander veld - mogelijk het zwaartekrachtveld - en links- en rechtsdraaiende deeltjes creëerde. Mogelijk was er toen een voorkeur voor het ontstaan van deeltjes met één van die pariteiten. Die mogelijke voorkeurs-interactie werd de Chern-Simons koppeling genoemd. In 2006 meende de natuurkundige Stephon Alexander, nu verbonden aan Brown University, dat dezelfde koppeling ook het raadsel van het tekort aan antimaterie kon verklaren door een soortgelijke voorkeur voor linksdraaiende gravitons boven rechtsdraaiende. (Het graviton is het theoretische deeltje van het zwaartekrachtveld). Dat zou ook kunnen verklaren waarom de zwaartekracht een uitsluitend aantrekkende kracht is, waarbij het afwezige rechtsdraaiend graviton een tegengesteld, afstotend effect zou dienen te hebben. Het idee van Alexander raakte vergeten tot de recente ontdekking van de pariteitsschending in de kosmos in de Sloan Digital Sky Survey, een gedetailleerde kaart van de noordelijke sterrenhemel die in fasen wordt aangemaakt en die nu al vele honderden miljoenen sterrenstelsels bevat. Over de techniek achter de opzienbarende ontdekking staat hier een goed artikel. Daar vind je ook de manier waarop linkse en rechtse pariteit bepaald wordt.

     'The surprising finding hints at new physics that could potentially answer long-standing questions about the universe. But the work has only just begun', schrijft Quanta Magazine. De kosmische achtergrondstraling (CMB), die circa 380.000 jaar na de oerknal ontstond toen het jonge heelal doorzichtelijk werd, kan bij nadere studie dus verschillen in pariteit te zien geven. Dat geldt ook voor de zogenaamde stochastische zwaartekrachtgolven achtergrond, een rudiment van zwaartekrachtgolven nóg dichterbij de oerknal zelf toen het zeer prille heelal na de kosmische inflatie weer opwarmde. Dat is in de nabije toekomst mogelijk dankzij de eerste registratie van zwaartekrachtgolven in 2015/2016. Die oergolven van de oerknal zouden eveneens een schroefvormige structuur moeten hebben met gelijke pariteit, dus gelijke aantallen links- en rechtsdraaiende golven, maar ook daar kán best een pariteitsschending worden gevonden. Dat levert vast stof op voor volledig nieuwe natuurkunde.

Vanmorgen is er veel zon, maar het is koud en winderig. Nikita brengt haar baby waar we vandaag op passen. Heel gezellig, dat gebabbel van Zaila in de box in de kamer, je kent dat wel: ta-ta-ta-ta en zo, hele monologen. Ik ben bezig met de opstelling van de agenda voor de bestuursvergadering van de Poëzieroute van a.s. vrijdagmiddag. Naar het begin van dit kwartaal

Arctic Lamprey, Yukon River near Kaltag. Photo by Randy Brown, USFWS

Dinsdag 31-01-2023

De aarde herbergt vreemde gasten. Niet alleen buitenaards leven hoeft er raar uit te zien. Deze engerd is een lamprei; de soort wordt ook wel prik of negenoog genoemd vanwege de negen gaten op de kop - tel maar na - waarvan er zeven voor de ademhaling dienen en maar eentje een oog is. De negende is de neusopening. De lamprei is een zoetwatervis die ondanks enige terugvallen nog steeds in onze rivieren voorkomt. Dat is de rivierprik en die wordt beschouwd als zeldzaam en bedreigd. Het is een kaakloze vis met een slangachtig lichaam van circa 30 centimeter en een skelet van kraakbeen, net als haaien. De vis zuigt zich vast aan zijn slachtoffers en met zijn rasperige tong vreet hij zich een weg in het vlees van de gedupeerde. Daarom werd de vis door de Romeinen wel gebruikt om ongehoorzame slaven te straffen. De schaarse fossielen dateren de ouderdom van de soort op circa 310 - 360 miljoen jaar. Rond 1830 koloniseerden lampreien massaal het gebied van de Grote Meren in Amerika en maakten er een eind aan de forelvisserij. De foto hierboven maakt steeds weer indruk op me. Het lijkt het hoofd van de Gorgo wel, of de bloem van een vleesetende plant. Waarom een verschrikking mooi kan zijn.

De politiek oefent een grote aantrekkingskracht uit op idioten. Zelden of nooit zijn ze nuttig. Nu blijkt dat president Zoran Milanovic van NAVO-lid Kroatië er ook één is. Hij zei gisteren dat het 'duidelijk' is dat de Krim nooit meer onderdeel zal zijn van Oekraïne en bekritiseerde het Westen vanwege het sturen van tanks en andere wapens. Lyiv was woedend. Aanvankelijk vertolkte de president centrum-linkse opvattingen maar de laatste tijd ventileert hij populistische en pro-Russische standpunten. Of moeten we hem een realist noemen? Tja, hij maakt van zijn hart geen moordkuil want vandaag zei hij dat hij tegen de toetreding van Zweden en Finland tot de NAVO is. Zijn functie is grotendeels ceremonieel en de regering van premier Plenkovic heeft zich van zijn uitspraken gedistantieerd. Hij vaart een volledig tegengestelde koers. Het land trad juist toe tot de eurozône. Helaas is de Balkan altijd een onstabiel gebied.

De dag is overwegend grijs, een enkele keer met zon en dan weer met miezer. We sporten en dat is het dan. Het is hoog tijd dat het voorjaar komt, maar dat duurt helaas nog lang. Januari is pas voorbij. Naar het begin van dit kwartaal

Woensdag 01-02-2023

De nadering van de verkiezingen voor de provinciale staten (en indirect voor de 1e Kamer) op 15 maart is goed merkbaar. De VVD en De Telegraaf waarschuwden van de week voor 'de linkse wolk' van het samen optrekken van PvdA en Groen Links. ’Dat zou slecht nieuws zijn voor de hardwerkende Nederlander' schreef de krant in navolging van verkiezingsposters van de liberalen. Er stond ook een foto bij van Rutte naast lijsttrekker en zijn potentiële opvolgster Edith Schippers. 'We moeten in Nederland niet terug naar de dagen van Joop den Uyl', zei Rutte nog en dat PvdA en GroenLinks 'een graai in de portemonnee zullen doen door minstens negen belastingen te verhogen'. Dat het precies andersom is, blijkt zonneklaar uit CPB-cijfers over de verkiezingsprogramma's van de afgelopen tien jaar. Zo verlaagt GL in alle gevallen de belastingen op arbeid en inkomsten met miljarden méér dan de VVD. Dat komt omdat GL de vermogens van rijke mensen zwaarder wil belasten. De vermogensbelasting is tot op heden aanzienlijk lager dan de loonbelasting. Maar dat vertellen de liberalen en De Telegraaf het volk niet.

Nu hoor je het ook eens van een ander. Het demonstratierecht staat ‘ernstig onder druk‘ door het aanhouden van klimaatactivisten die opriepen tot de blokkade van de A12 bij Den Haag, oordeelt het College voor de Rechten van de Mens. Volgens het college lijkt het er bovendien op dat er met twee maten gemeten wordt. Klimaatactivisten en Black Lives Matter-activisten worden ‘onevenredig hard aangepakt‘ in vergelijking met andere demonstranten, zoals die van Farmers Defence Force. Het college wijst erop dat tijdelijke verkeersblokkades door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens zijn aangemerkt als vorm van demonstreren. Waarvan acte. Ondertussen roept Extinction Rebellion op tot een nieuwe, nóg grotere blokkade van dezelfde snelwegtunnel op zaterdag 11 maart a.s. om 12 uur. Die oproep ondersteun ik van harte.

Het is een onbestemde, overwegend grijze dag. Ik maak een PowerPoint-presentatie voor een verhaal dat ik eind deze maand moet houden voor een soort bejaardensoos over de Poëzieroute. Volgende week dinsdag zouden we weer eens in Utrecht uit eten gaan met Paul & Tine, maar het ziet ernaar uit dat het streekvervoer dan in staking is. Even afwachten. Naar het begin van dit kwartaal

Bereik van de Ground Launched Small Diameter Bomb: 150 kilometer (beeld: Ukraine Battle Map)

Donderdag 02-02-2023

Het is weer februari, de bloedige oorlog in Oekraïne is bijna een jaar aan de gang. Volgens de Oekraïense minister van Defensie Reznikov hebben de Russen 500 duizend soldaten klaarstaan voor een hernieuwd, zwaar offensief. ‘Aangezien de Russen aan symboliek hechten, denken we dat ze rond 24 februari iets zullen proberen’. Reznikov verwacht dat ze op twee plaatsen aan zullen vallen: in de Donbas en langs het front in het zuiden van Oekraïne. Het stramien van een grote oorlog bestaat meestal uit escalatie zolang de partijen nog perspectief zien en voldoende troepen en wapens hebben. Het Oekraïense leger krijgt mogelijk toch raketten van de VS - de Ground Launched Small Diameter Bomb (Glsdb) - om de Russen op lange afstanden te treffen. Tenzij de VS op het laatste moment afzien van het plan, zal dit nieuwe hightech-precisiewapen op het slagveld verschijnen dat Russische doelen tot op 150 kilometer kan vernietigen. Dat is het dubbele van het bereik van de HIMARS-systemen die Oekraïne nu gebruikt en die onvoldoende effect hebben, omdat de Russen hun hoofdkwartieren en voorraden verder achter de fronten hebben opgezet. De Glsdb is nog nooit in een oorlog ingezet. Wie maken ze? Het Amerikaanse Boeing en het Zweedse Saab. Die worden er beter van.

     Hoe reageert het Kremlin op de leverantie van Glsdb-raketten? Lavrov blufte vanmorgen in een interview voor de staatstelevisie dat de Russen de Oekraïense strijdkrachten terug zullen dringen van de Russische grenzen, zodat ze geen aanvallen op Russisch grondgebied uit kunnen voeren. Hij zei ook dat het Westen bezig is om van Moldavië een nieuw ‘anti-Russisch project’ te maken  De regering in Chisinau vroeg zelf in maart 2022 om het EU-lidmaatschap. Het leger is met 3000 militairen uitermate zwak en de bevolking vreest een Russische invasie. In het oosten is Transnistrië, een lange en smalle strook land langs de oostoever van de Djnestr-rivier, al sinds 1992 bezet door een Russische strijdmacht.

Vandaag kondigt Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, op bezoek in Kyiv aan dat EU een centrum wil oprichten voor de vervolging van oorlogsmisdaden in Oekraïne. Dat centrum moet in Den Haag komen. Het centrum zal volgens Von der Leyen ‘het verzamelen van bewijs coördineren’, en wordt onderdeel van een gezamenlijk onderzoeksteam van verschillende EU-landen ondersteund door Eurojust, dat ook in Den Haag zetelt. Eurojust is een EU-agentschap dat samenwerking op het gebied van strafvervolging tussen de lidstaten coördineert.

Een naargeestige miezerdag. Bovendien is Anna dubbel gevloerd door rugpijn en een migraineaanval. Ik ga alleen sporten en naar de AH. Morgen beter, hopen we. Naar het begin van dit kwartaal

Vrijdag 03-02-2023

De maandelijkse verandering in gemiddelde wereldtemperatuur in de lagere atmosfeer, gemeten door satellieten, was tot dusver zelden of nooit negatief. Hij steeg iedere maand ten opzichte van het meest recente 30-jarig gemiddelde. Over januari 2023 is hij voor het eerst in de min: - 0,04 graden Celsius t.o.v. de periode 1991-2020. Over december was het nog + 0,05 graden. Bedenk daarbij dat de referentieperiode na 2022 al fors hoger werd gesteld. De koelende invloed van de huidige La Niña houdt nog even aan. De lineaire opwarmingstrend bijft echter gewoon staan op + 0,13 graden per tien jaar (0,11 per decade boven de oceanen en +0,18 per decade boven de continenten). We zitten dus echt niet aan het eind van de opwarming. Integendeel, de satellietmetingen bevestigen dat het klimaat steeds sneller verandert. Het klimaat 'stapelt verandering op verandering', schreef het KNMI er gisteren over. De opwarming wordt in beeld gebracht door bijvoorbeeld verandering in de stralingsbalans. Dat is het verschil tussen de warmte die we van de zon ontvangen en de warmte die we via de dampkring weer uitstralen. Ook dat verschil laat over langere periodes een opwaartse trend zien. 'In 2005 was de netto opwarming 0,4 watt per vierkante meter, terwijl dit in 2019 was opgelopen tot 1,1 watt per vierkante meter, meer dan een verdubbeling dus', zegt klimaatonderzoeker Frank Selten van het KNMI. De almaar doorstijgende trend in de stralingsbalans kun je goed zien in de beide grafieken hieronder:

Metingen van het CERES satellietinstrument van de opwarming van de aarde door de zon en afkoeling door uitgestraalde warmte (links) en het verschil tussen beide (rechts). Dunne lijnen zijn maandelijkse waardes, dikke lijnen gemiddeldes over 12 maanden. Bron: Loeb ea, Geophys. Res. Lett., 2021.

Een muisgrijze dag, maar wel droog. 's Middags bestuursvergadering van de Poëzieroute bij Joop in Hoornaar. Er is veel aan de orde: het jaarverslag 2022 en het financieel jaarverslag 2022. Moet ik komende week op de website plaatsen (voorwaarde ANBI-status). De begroting voor 2023, moeilijk als ieder jaar, de financiën zijn zó krap. Het herstel van het gedicht van Jules Deelder op het atelier van de clavecimbelbouwer op Buiten de Waterpoort. Drie nieuwe projecten: het smalste huisje van Gorcum (wacht op toestemming van de VVE die eigenaar is), een gedicht van Truus Gerhardt, de oudere zus van Ida Gerhardt, uitgekozen voor plaatsing op de Dalemwal (kom ik nog op terug) en een gedicht bij Theater 't Pand (idem). De noodzakelijke aanvragen voor subsidie en sponsoring. Het nieuwe routeboekje. De kwatrijnenwedstrijd organiseren voor een nieuw gedicht (na 3 jaar) voor 'Poëzie in de Sluis' naast ons huis, te onthullen op de Open Havendag van zaterdag 13 mei a.s. Er is verdomd veel te doen!. Naar het begin van dit kwartaal

Artist's impression van het oppervlak van de exoplaneet Wolf 1069b en zijn rode dwergster. De kunstenaar gaat er duidelijk van uit dat er geen biologisch leven op de planeet is. (© NASA/Ames Research Center/Daniel Rutter)

Zaterdag 04-02-2023

Over het onstilbare verlangen naar andere werelden. Tot dusver werden circa 5000 planeten bij andere sterren ontdekt, maar slechts 1,5 procent daarvan heeft een massa van minder dan twee aardmassa’s. Op 31 lichtjaren van ons vandaan vonden onderzoekers van het Max-Planck-Institut für Astronomie een mogelijk leefbare exoplaneet bij de rode dwergster Wolf 1069. De planeet heet nu Wolf 1069b en hij heeft vrijwel hetzelfde formaat als de aarde en zijn baan ligt ook nog binnen de leefbare zône. De rotatie van de planeet loopt synchroon met zijn omloop om de ster, wat betekent dat dezelfde zijde altijd naar zijn ster gericht is en het dus op het ene halfrond permanent dag is en op het andere permanent nacht. Tidally locked, heet dat. Bij onze eigen maan is dat ook het geval. Een rode dwergster straalt minder intens dan onze zon. Astronieuws schrijft: 'Berekeningen laten zien dat als Wolf 1069 b een kale rotsplaneet is, zijn oppervlaktetemperatuur slechts –23 °C bedraagt (aan de zijde die naar de ster gekeerd is, neem ik aan - TZ). Maar als hij is gehuld in een aardse atmosfeer, kan de gemiddelde temperatuur oplopen tot +13 °C. In dat geval zou water in een groot gebied aan de dagzijde van de planeet vloeibaar blijven. Zo’n atmosfeer zou ook bescherming bieden tegen energierijke elektromagnetische straling en deeltjes die afkomstig zijn uit de ruimte of van de centrale ster. Rode dwergsterren zijn berucht om hun hevige uitbarstingen van ultraviolette straling, die een schijnbaar leefbare planeet volledig doods kunnen maken. Daar staat tegenover dat de ster Wolf 1069 b zich veel kalmer gedraagt dan bijvoorbeeld de nog nabijere rode dwergster Proxima Centauri. Veel schadelijke activiteit lijkt hij niet te vertonen. Het is dus niet ondenkbaar dat als exoplaneet Wolf 1069 b al vroeg een atmosfeer heeft ontwikkeld, hij deze tot op de dag van vandaag heeft behouden.' Fascinerend! Helaas is de planeet te veraf om nu al te kunnen zoeken naar biologische signaturen in zijn atmosfeer, maar dat kan in de toekomst verbeteren. Wat betreft aardachtige planeten in de leefbare zônes bij sterren in de buurt van ons zonnestelsel staat Wolf 1069b op de zesde plaats, na de exoplaneten Proxima Centauri b, Gliese 1061 d, Teegarden's Star c en Gliese 1002 b & c2.

Grote opwinding over een of meerdere Chinese ballonnen die op 18 kilometer hoogte over Amerika en Canada vliegen. Later wordt er ook een ontdekt boven Latijns-Amerika. Spionageballonnen? Het lijkt een ouderwetse manier maar dat schijnt niet het geval te zijn, de ballonnen kunnen op grote afstand bestuurd worden. Er zitten zonnepanelen aan de ballon om zijn instrumenten van energie te voorzien en de beelden die hij maakt zouden preciezer zijn dan die van satellieten. De eerste ballon hing boven de silo's van intercontinentale raketten in de staat Montana. In de sociale media vind je zelfs suggesties dat er nieuwe virussen in zitten (!). China houdt vol dat het apparaat een uit de koers geraakt instrument is dat wordt gebruikt voor onder meer meteorologisch onderzoek.

De ochtend brengt wat aarzelend zonlicht. Ik schrijf een concept-persbericht voor de dichtwedstrijd van de Poëzieroute voor een nieuw kwatrijn in de Lingesluis. Als thema kozen we gisteren: 'Hoog water'. Actueel, nietwaar? Verder schoon ik het Gastenboek van de route op de website op. Bijna 100 procent bagger. In al die jaren maar één serieus bericht. Ik ben nu gevorderd tot mei 2022, het einde komt in zicht. 's Middags is het bewolkt en krijgen we bezoek van Tessa, Lina-Mae, Nikita en Zaila. Naar het begin van dit kwartaal

Zondag 05-02-2023

De Amerikanen hebben de Chinese 'weerballon' uit de Atlantische kust boven zee neergeschoten. Het ding had het formaat van drie autobussen; ik wist niet dat die dingen zo groot waren. Peking spreekt van 'een buitensporige reactie'. Als het inderdaad een uit de koers geraakte weerballon was, had Peking de VS beter kunnen vragen om hem maar neer te schieten. Nu zoekt de marine de brokstukken bij elkaar en krijgen we vast te horen wat er nou aan die ballon hing.

Twee Amsterdamse hoogleraren schreven in de NRC een artikel waarover ik de hele zondag zit te peinzen. Het artikel heet 'Alleen een akkoord tussen Rusland en de NAVO kan voor duurzame vrede zorgen' en de auteurs zijn Paul Aarts en Henk Overbeek. Hun artikel is controversieel; alleen de titel al. Maar controversieel wil niet zeggen: onzinnig. De huidige oorlog kan niet gewonnen worden door een van de partijen, denken de auteurs, en dus zullen er vroeg of laat onderhandelingen komen. De oorlog is in hun ogen in feite een oorlog tussen Rusland en de NAVO, die over en op Oekraïns grondgebied wordt uitgevochten. 'De NAVO-landen financieren de Oekraïense regering, zij financieren de oorlog, zij leveren in toenemende mate de wapens, zij trainen de Oekraïense troepen, en zij leveren de real time doelinformatie die de Oekraïners mede zo succesvol heeft gemaakt in de strijd. Alleen het sterven laten ze aan de Oekraïners.' Ik denk dat je daar niet omheen kunt; zonder die steun zou Kyiv allang verslagen zijn. Dat gegeven maakt de NAVO mede verantwoordelijk voor een oplossing.

     Vervolgens stellen de schrijvers in een tamelijk eenzijdig betoog dat de NAVO sinds 1990 doelbewust streefde naar uitbreiding naar het oosten en halen daarbij het ook door hen gewaardeerde boek 'Not one inch' van de Amerikaanse historica M.E. Sarotte aan (Yale University Press, 2021). Ik las dat boek een halfjaar geleden en schreef er hier over. Maar zó eenduidig eindigt de analyse van Sarotte niet. Het boek toont juist aan hoezeer de oostelijke uitbreidingen van de NAVO en de beloftes aan Oekraïne en Georgië waren omgeven met aarzelingen, voorzichtigheid, tegenstrijdigheden en verschillen in de bedoelingen bij de verschillende leden van het bondgenootschap. Aarzelingen en onduidelijkheid waren er ook aan de zijde van Moskou in de Jeltsin-periode.

     Dat de Minsk-akkoorden van 2014 en 2015 niet meer waren 'dan een westerse afleidingsmanoeuvre' betwijfel ik, ondanks 'het boekje dat Angela Merkel er over opendeed'. Het was duidelijk dat Kyiv - dat machteloos had moeten toezien hoe de 'groene mannetjes' van Poetin De Krim en delen van de Donbas afpakten - geen keus had en er tegenstribbelend in Minsk mee akkoord moest gaan. De beide hoogleraren vinden dan wel dat 'de huidige invasie in strijd is met het internationaal recht en het VN-Handvest, en een zwaar misdrijf tegen de menselijkheid', maar 'een oplossing van het probleem dat al sinds 1990 bestaat en dat het Westen zo goed als compleet heeft geweigerd te adresseren, kan alleen via onderhandelingen tussen Oekraïne, Rusland en de NAVO tot stand komen'. Daar hebben ze zeker gelijk in, want de overwinning van één der partijen na een hoog opgelopen escalatie zal de situatie in Europa alleen maar hachelijker maken. Moskou zal na een overwinning niet aflaten om andere, voormalige oostblokstaten te bedreigen, terwijl een nederlaag het land tot een gevaarlijk, ongericht projectiel zal maken.

     Vroeg of laat onderhandelingen, dus, maar in mijn ogen onderschatten de twee auteurs een paar aspecten, die een eventueel akkoord tussen Brussel, Moskou en Kyiv zwaar op losse schroeven kunnen zetten. Allereerst hebben we bij het Kremlin te maken met een volledig onbetrouwbaar en corrupt boevenregime. Dat hebben de eerdere, mislukte overeenkomsten zoals Minsk en 1 en 2 laten zien. Ten tweede zie ik Oekraïne niet in staat tot instemmen met het definitief afstaan van eigen grondgebied, zoals De Krim en de Donbas. Een derde factor is de militaire zwakte van de Europese lidstaten van de NAVO na decennia van bezuinigingen op hun defensie. Dat heeft tijdens de oorlog in Oekraïne hun afhankelijkheid van de VS veel groter gemaakt. In 2024 zijn er weer presidentsverkiezingen, mogelijk met Trump of een andere rechtse, meer Moskougezinde Republikein als kanshebber. Moskou ziet daarin mogelijk een 'window of opportunity' dat de komende jaren nog open zal blijven staan. Dat maakt dat het Kremlin een vrede vooralsnog niet erg zal zien zitten, vermoed ik. Voorlopig denkt Poetin dat er meer met voortzetting van de oorlog te winnen is, schat ik.

Een rustige zondag. Bewolking in de ochtend, zon in de middag. Naar het begin van dit kwartaal

Dinsdag 07-02-2023

Het gebied in het zuidoosten van Turkije is een van de dodelijkste op aarde, schrijft De Volkskrant vanmorgen. Daar vonden gisteren twee zware aardbevingen plaats, de eerste bij de miljoenenstad Gaziantep (7.8 op de Schaal van Richter) en de tweede iets noordelijker (7.7). Er zullen mogelijk tienduizenden dodelijke slachtoffers blijken te zijn gevallen. Op veel plaatsen roepen mensen vanonder de vele puinhopen om hulp. Tot het middaguur vonden er vandaag nog honderden naschokken plaats; dertig daarvan hadden een kracht van boven de 5. De eerste beving was gisteren op 18 kilometer diepte, waar door de platentectoniek de spanning hoog was opgelopen. Het grootste deel van Turkije ligt op een wigvormige aardplaat, die westwaarts wordt weggeduwd door de botsende reuzenplaten daaromheen: de Euraziatische plaat in het noorden en de Arabische en Afrikaanse platen vanuit het zuiden. Daardoor zijn er in Turkije twee langgerekte aardbevingszônes. In het noorden de Noord-Anatolische breuk, verantwoordelijk voor onder meer de aardbeving van Izmit in 1999 (circa 18 duizend doden). Langs de Turks-Syrische grens ligt de Oost-Anatolische breuk, oorzaak van de huidige ramp. In 2009 trokken we met een busje door al die gebieden en overnachtten onder meer in Şanlıurfa, een grote stad die nu zwaar getroffen is, en in Haran, de plek waar aartsvader Abraham eens woonde.

Hoe nieuws lachwekkend kan worden. Ook in de periode dat Donald Trump president van de VS was (2017 tot 2021), vlogen er Chinese ballonnen over Amerikaans grondgebied. Dat zei een Amerikaanse generaal, die verantwoordelijk is voor de beveiliging van het Noord-Amerikaanse luchtruim. De ballonnen bleven toen voor het Pentagon kennelijk onopgemerkt. De Volkskrant geeft vandaag 'een cursus ballonkunde voor beginners'. Het basisprincipe verschilt niet van een weerballon zoals het KNMI dagelijks omhoog laat en die een hoogte bereikt tussen de 17 en 25 kilometer. ‘Op de hoogte van de ballon stroomt de lucht met zo’n 300 kilometer per uur. Daarin kun je een ballon niet zomaar even stil hangen.’

Zouden de sancties tegen Rusland eindelijk effect hebben? Volgens het Russische ministerie van Financiën stond het kastekort van de staat in januari op 25 miljard dollar. Maar die kas is enorm groot; Poetin heeft lang voor de oorlog gespaard. De Russische staatsinkomsten, voornamelijk die uit olie en gas, waren in de afgelopen maand januari echter 46 procent gedaald in vergelijking met januari vorig jaar. De staatsuitgaven stegen echter met 59 procent, voornamelijk als gevolg van de kosten voor de oorlog in Oekraïne. Ook de kracht van de Russische aanvallen lijkt af te nemen. Het Britse ministerie van defensie zegt vandaag: 'Russian forces have only managed to gain several hundred metres of territory per week. This is almost certainly because Russia now lacks the munitions and manoeuvre units required for successful offensives.' En verder: 'Senior commanders likely make plans requiring undermanned, inexperienced units to achieve unrealistic objectives due to political and professional pressure.' De ongetrainde troepen van Poetin lijden zware verliezen. De Britten denken dat de leiders in het Kremlin er de komende weken niet in zullen slagen voldoende aanvalskracht te ontwikkelen om de oorlog te beslissen. Sommige reageerders denken dat, wanneer Oekraïne de nieuwe wapens (Glsdb-raketten en Leopard-2 tanks) ontvangen en operationeel heeft, de Russen onvoldoende manschappen voor de verdediging zullen hebben. Adequate informatie of wishfull thinking?

Vanmorgen hangt er in de vroege uren dichte mist over de haven. Een onschuldige zon verdrijft het al snel. Voor we naar Sportcity kunnen rijden moeten we de autoruiten schoonkrabben. Terug thuis start ik de kwatrijnenwedstrid "Poëzie in de sluis 2023' met het verzenden van een flink aantal persberichten. In sommige locale bladen kun je het bericht zelf plaatsen (zie hier). Inzenden kan tot 7 maart. Naar het begin van dit kwartaal

Dit is de kleur die ons kunststof-teakdek krijgt. Je kunt ook zien hoe versleten ons oude teakdek is.

Woensdag 08-02-2023

In een glorieus zonnige morgen rijden we naar Numansdorp om met de werf te overleggen over het slopen van ons oud teakdek en de aanleg van eentje van kunststof-teak. Flexiteek. Sorry, maar echt teak is onbetaalbaar geworden. Als het oude teak weg is kunnen we waarschijnlijk de oorzaak van de drie lekkages vinden en aanpakken. Nu moeten we de goede kleur uitzoeken. Met een bundel stalen lopen we naar de boot. De zon heeft het dek doen opdrogen, dus we kunnen het goed zien en zoeken uit de bundel een staal uit met de juiste kleur grijs. Want het teak op het deksel van de ankerbun, het zonnedek, de kuip en het zwemplatform blijft zitten (en is door zon en zout grijs geworden). Daar moet het bij passen. Dat teak is door Jeanneau erop gelegd en is nog prima; het voordek en de zijboorden werden later bij importeur Rob Krijgsman bekleedt. Minder goed, dus. Het aanstaande vaarseizoen moeten we nog met het oude teak door. De klus wordt volgend winterseizoen uitgevoerd. Daarvoor moeten mast en verstaging eraf, want de boot ligt dan een maand of drie in de loods. Het kunststof-teak verkleurt niet, wordt ons gezegd, en wordt - als het erop ligt - onder vacuüm vast en egaal op het dek gelijmd. Een hele operatie, maar dan ziet Dulce er weer mooi uit.

De kabinetsmaatregel om de komst van familieleden van statushouders naar Nederland uit te stellen, is in strijd met het Nederlandse en Europese recht. De zogenoemde nareismaatregel mag dus niet toegepast worden, zo heeft de Raad van State bepaald in het hoger beroep dat was aangetekend door staatssecretaris Van der Burg. Niemand had anders verwacht en de staatsecretaris had de maatregel al opgeschort. Ongeveer 1200 mensen krijgen nu een inreisvisum. Verder hoeven nareizigers nu niet meer te wachten op geschikte huisvesting en kunnen een visum ophalen. De VVD'er Van der Burg heeft de onmogelijke opdracht de stroom asielzoekers te verminderen. Daar heeft zijn partijgenoot PM Rutte voor gezorgd. Die laat hem nu al jaren ploeteren, blunderen en bungelen. Naar het begin van dit kwartaal

Donderdag 09-02-2023

Hoe zit het met ons energieverbruik in de eerste maand van 2023? Het jaar van het energieplafond.

• januari 2021: stroom 373 kWh (€  59,17), gas 191 m3 (€ 172,65),  totaal € 231,82
• januari 2022: stroom 337 kWh (€  45,76), gas 171 m3 (€ 216,40),  totaal € 262,16
• januari 2023: stroom 277 kWh (€  96,32), gas 133 m3 (€ 216,53),  totaal € 312,85

Conclusie: minder verbruik, meer betaald. Ons termijnbedrag staat nog steeds op 300 euro/maand. Ruim voldoende, zou ik zeggen. Onze besparingen (thermostaat lager, minder lampen aan) hebben gewerkt, maar januari 2023 was óók een warme maand. De maand was zelfs op twee na de warmste januarimaand ooit in Europa gemeten. Maar we moeten natuurlijk naar Nederland kijken. Daar was januari ook erg zacht. De gemiddelde januari-temperatuur in De Bilt was 5,8 °C tegen een langjarig gemiddelde van 3,6 °C.

Vanmorgen piept de opkomende zon onder de wolkenbanden door. Vannacht was er opnieuw vorst, maar minder dan in de eerdere nachten. Het is een drukke dag: sport, boodschappen en veel werk voor de Poëzieroute. Gisteren was ik zo stom geweest om een half emailadres op te geven in het persbericht. Dat is waar de deelnemers aan de kwatrijnenwedstrijd 'Poëzie in de sluis' hun inzending heen moeten sturen info@poezieroutegorinchem.nl. De journaliste van AD-Rivierenland kreeg ik tijdig te pakken; het kleine interview dat er vanochtend in staat, heeft het goede mailadres. Alle andere redacties kregen volgens mij de correctie op tijd en ook op de website van de havendienst staat het goed. De VVV - bij ons heet die Mooi Gorinchem - heeft het bericht nog niet op de website staan. De landelijke website voor schrijfwedstrijden Schrijverspunt.nl heeft zowel het foute als het goede mailadres. Overigens zat vanochtend al het eerste kwatrijn bij ons in de mailbox.

     's Middags is er meer bewolking. Ik ga met medebestuurslid Joop bij een ander lid langs dat ziek is. Ze leek ons alweer goed opgeknapt. Daarna hebben we een afspraak bij de Gorcumse bouwer van clavecimbels. Op zijn kleurige atelier op Buiten de Waterpoort staat een gedicht van Jules Deelder, een persiflage op een beroemd gedicht over onze stad ('Als ik de waterpijp hoor borr'len/en Gorkum rijst van ver'), naast een plattegrond van de route. Beide zijn door weer, wind en (misschien stonede) jeugd danig beschadigd. We willden met de clavecimbelbouwer het ontwerp voor de nieuwe platen bespreken, maar hij was er niet. Een misverstand dat nog opgehelderd moet worden. Naar het begin van dit kwartaal

Vrijdag 10-02-2023

Mist hangt vanmorgen zwaar over de haven. Gisterochtend geen mist, eergisteren wel. Pas tegen twaalf uur overheerst de zon en wordt het een mooie dag. Anna doet nog wat boodschappen, waaronder een klein koekenpannetje zonder PFAS, en krijgt vanmiddag een vriendin op bezoek. Er zijn vijf kwatrijnen ingezonden voor 'Poëzie in de sluis'.

Vanochtend namen de Russen weer het energienetwerk van Oekraïne onder vuur met ruim 70 drone- en raketaanvallen. Oekraïne zou er 86 procent van hebben neergehaald. Twee Russische raketten vlogen vanochtend door het luchtruim van Moldavië voordat ze neerkwamen op Oekraïens grondgebied.

     Verschillende kanalen melden dat de Russen zwaardere aanvallen uitvoeren op de Donbas, vóórdat Oekraïne de beloofde zwaardere wapens in zijn bezit heeft. In de provincie Loegansk heeft het Russische leger het initiatief overgenomen. Vooral Bahmoet kreeg het weer zwaar te verduren. De verliezen aan manschappen en materieel bij de aanvallers zijn enorm. Poetin zou de bevelhebber van het Russische leger de boodschap hebben gegeven dat uiterlijk in maart de hele Donbas in Russische handen moet zijn. Er zijn berichten dat een massale Russische aanval ten zuiden van de stad Vuhledar uitliep op een grote nederlaag. De weersomstandigheden lijken tegen te werken. Nu is de grond nog redelijk hard bevroren, maar vanaf het weekeinde gaat het in de Donbas dooien en blijft het Russisch offensief mogelijk steken in de modder. Kyiv heeft het westen gevraagd om levering van F-16-gevechtsvliegtuigen. 'Wings for Freedom', zegt Zelensky.

     Er zijn hardnekkig geruchten dat SpaceX, de organisatie van Elon Musk, die tienduizenden Starlink-satellieten lanceert voor wereldwijde internettoegang, opnieuw is overgegaan tot het blokkeren van de Oekraïense strijdkrachten. Die gebruiken de toegang tot de gegevens voor snelle onderlinge communicatie, nodig bij de bestrijding van Russische drone-aanvallen. Ook in oktober vorig jaar werd de toegang geblokkeerd, maar onder politieke druk weer opgeheven. De toegang was gratis maar Starlink eiste dat het Pentagon ervoor zou gaan betalen. Dat gebeurde niet. Kyiv heeft geen alternatief voor de snelle verbindingen van Starlink.

De Amerikanen hebben de uit zee opgeviste resten van de Chinese 'weerballon' onderzocht en ook de foto's die ze maakten toen de ballon dwars over de VS vloog nader onderzocht. De resultaten 'laten duidelijk zien dat de ballon gebruikt werd voor het monitoren en verzamelen van inlichtingen.' Op de hogeresolutiefoto's is ook te zien dat de apparatuur waarmee de ballon was uitgerust niet overeenkomt met die van een weerballon, aldus de autoriteiten, die China ervan beschuldigen dat het dit soort ballonnen boven meer dan veertig landen heeft ingezet. Wie is er nog verbaasd over? Grootmachten bespioneren elkaar en anderen intensief. Naar het begin van dit kwartaal

Sinds 2015 geen opwarming van het klimaat ondanks stijgend CO2-gehalte in de atmosfeer. Grafiek van uroloog Denis Dupuy op Twitter.

Zaterdag 11-02-2023
Het is altijd nuttig om te laten zien hoe klimaatontkenners met leugenachtige grafieken pogen te tonen dat het klimaat helemaal niet opwarmt. Nee, de gemiddelde wereldtemperatuur daalt zelfs over de afgelopen 8 jaar, wil bijvoorbeeld de maker van de grafiek hierboven ons doen geloven. Is hij klimatoloog? Nee, het is - godbetert - een Franse uroloog. 'Une canicule isolée relève de la météo mais depuis 2015, malgré la hausse du CO2, adieu réchauffement…', meldt hij op Twitter. De opwarming van ons klimaat begon na de industriële revolutie, dat wil zeggen vanaf circa 1850. Het gaat met schokken, met grote variaties die onder meer bepaald worden door de ENSO, de El Niño-Southern Oscillation in de Stille Oceaan. Dat geeft een grafisch beloop dat over all de facto wereldwijd een doorgaande temperatuurstijging laat zien, maar die wel zo grillig is dat je overal wel korte, horizontale stukjes kunt aanbrengen, periodes zonder stijging van temperatuur. Wel 7! Zo slaan de klimaatontkenners het goedgelovige publiek een rad voor de ogen. Bewuste misleiding, ik vind dat onbegrijpeijk. Gelukkig zijn er genoeg mensen die het doorzien. De Franse uroloog krijgt op Twitter lik op stuk door een landgenoot, die wel klimaatwetenschapper is. Hij antwoordt met de grafiek hieronder.

Het is een bewolkte ochtend. Even na acht uur loeien er luide sirenes. Over het Eind rijden brandweer- en politieauto's snel naar Buiten de Waterpoort.Ook de traumahelikopter vliegt langs. Later blijkt waarvoor: waarschijnlijk sprong er weer iemand van de Merwedebrug. De watertaxi van Riveer, kennelijk juist in de buurt, haalde hem boven water en bracht hem naar de veersteiger. Met een ambulance ging hij naar het ziekenhuis.

     Vanmorgen ontvangen we over de mail de jaarafrekening van onze energieleverancier. We hebben teveel vooruit bepaald en zullen 968,61 euro terug ontvangen. Dat wil zeggen, ze verrekenen het eerst nog met het termijnbedrag over februari. Ons termijnbedrag hebben ze gehalveerd naar € 159 per maand. Ik krijg in mijn dossier bij ASZ ook de uitslag te zien van het PA-onderzoek van het biopt uit mijn onderlip: ze zien onder de microscoop een pre-invasieve laesie en de diagnose luidt actinische keratose van de lip Ook wel solar cheilitis genoemd, een voorstadium van huidkanker. Dat valt weer mee! Maandag belt mijn dermatoloog. Ik vermoed dat hij cryotherapie zal adviseren: wegbranden met diepgevroren stikstof. Niet prettig, wel noodzakelijk.

     De oproep voor de kwatrijnenwedstrijd van 'Poëzie in de sluis' stond gisteren in het AD Rivierenland. Er zijn nu 7 inzendingen.

Het aantal dodelijke slachtoffers van de zware aardbevingen in Turkije en Noord-Syrië loopt inmiddels op tot meer dan 24.000. Ondertussen zwelt de kritiek op Erdogan aan en dat vlak voor de verkiezingen in mei. De regering heeft er - evenals de locale bestuurders - niet voor gezorgd de afspraken na te komen na de eerdere ramp in Izmit in 1999. Daar waren 17.000 - 45.000 doden. Voortaan moest er aardbevingbestendig gebouwd worden - maar dat gebeurde niet. Bestuurders en locale politici gaven te gemakkelijk bouwvergunningen af voor projecten die later onveilig bleken te zijn. Behalve in één stad, de stad Erzin in de zwaar getroffen provincie Hatay. Daar stortte geen enkel gebouw in, want de seculiere (!) burgemeester stond onveilig en illegaal bouwen niet toe. Zo leren we weer iets over de wereld - of wisten we het al? Naar het begin van dit kwartaal

Rimpelingen van stromend water in de Marsbodem (foto: NASA)

Zondag 12-02-2023

Temidden van alle ellende van een agressieoorlog en zware aardbevingen toch even aandacht voor water op de planeet Mars. Daar vond het Marskarretje Curiosity opvallend nieuw en direct bewijs voor het bestaan van meren in het gebied waar het wagentje al ruim tien jaar rondrijdt: de grote krater Gale. Daar waren al meerdere aanwijzingen gevonden voor de theorie dat er ooit meren waren in het gebied. Na een klim van bijna 800 meter bij de centrale berg Mount Sharp in de krater kwam de rover aan in het terrein met de rimpelingen in de bodem, in een gebied dat de Marker Band Vallei wordt genoemd, naar een opvallende donkere rotsformatie, de marker band (markeringsband). Dat gebied had ooit een nat verleden en zou ooit microbiologisch leven hebben bevat. Nu trof Curiosity er een bodem aan met rimpelingen, die door stromend water veroorzaakt moeten zijn. De foto's zien er prachtig uit, het is een bodem die je als het ware kent, die je wel eens eerder zag, de bodem van een beek of zo, zo helder en dichtbij dat het haast lijkt of dat water er gisteren nog overheen kabbelde - maar dat was in werkelijkheid miljarden jaren geleden en de optie van microscopie bezit het karretje niet. Niettemin: 'Dit is het beste bewijs van water en golven dat we gedurende de hele missie hebben gezien', vatte Curiosity's projectwetenschapper Ashwin Vasavada het samen. 'We zijn door honderden meters waterafzettingen omhoog gereden, en we hebben nog nooit dit soort bewijs gezien.'

Dit soort ontdekkingen laat de goede, ontdekkende kant van de mensheid zien. Daarop moeten we onze hoop vestigen. Want voor de rest is onze koers steeds hopelozer. In De Volkskrant staat een goed verhaal over de ervaringen van de topdiplomaat Kees van Rij, die in Poetins beginjaren nauw betrokken was bij de Europese diplomatie inzake Rusland en de nieuwe buurlanden in Centraal- en Oost-Europa. Hij maakte mee hoe de Russische president steeds meer verhardde terwijl de volken van de vroegere oostblok- en Sovjetstaten massaal kozen voor de EU en de NAVO. 'Deze grote protestacties van de bevolking richtten de schijnwerpers op een centrale tegenstelling tussen Rusland en de overige Europese landen: die tussen de claim van een invloedssfeer en de vrijheid om te kiezen.' Want Rusland onder Poetin gedraagt zich nog altijd als het imperiale rijk dat het ooit was en wenst zich niet te schikken in een wereld van zelfstandige, vrije en democratische staten. Een fascinerend verhaal.

De zondag is grijs en blijft grijs. Niets te beleven. Naar het begin van dit kwartaal

Grafiek van de IJslandse politiek wetenschapper Ragnar Gudmundsson.

Maandag 13-02-2023

Het lijkt alsof de Russische initiatieven in de Donbasregio mislukken. Ze maken nauwelijks vorderingen (Bahmoet) of lopen vast (Vuhledar). Het gaat gepaard met enorme verliezen. Nauwelijks getrainde, gemobiliseerde manschappen worden massaal, rij na rij, in de strijd geworpen. Menselijke golven die zonder beschermend vuur van pantserwagens naar de Oekraïense linies moeten rennen. Ongelooflijk. Momenteel verliezen ze ongeveer 5.000 man per week, waar dat aan het begin van de oorlog tussen de 1.500 en 2.000 man was. Rusland telt ongeveer 50 miljoen mannen van tussen 20 en 50 jaar oud. Ze kunnen dus nog wel een tijd doorgaan, maar op den duur zal het massale sterven ernstige gevolgen gaan hebben voor de leeftijdspiramide, dunkt me. Wat doen de Kremlinleiders hun land aan? De bevolking protesteert niet. De cijfers van de grafiek komen van een veelal betrouwbare bron. Mensenlevens tellen niet bij de Russen. Er zullen ook veel Oekraïense militairen sneuvelen, maar die cijfers kennen we niet. Ook daar zal het leiden tot een sterk ingesnoerde leeftijdspiramide op het niveau van jongeren en jongvolwassenen. Dat zal zich over enige decennia wreken.

     Er kwam een interessante analyse over de publieke opinie in Rusland langs in een Twitterdaadje. Volgens de Russische analist Abbas Gallyamov, is er onder de bevolking weliswaar nog steeds een meerderheid die Poetin en de oorlog steunt, maar die meerderheid is noch groot, noch eenduidig, noch stabiel.

     Het Kremlin geeft het nog lang niet op. Persbureau Reuters publiceert vandaag een waarschuwing van president Maia Sandu van het kleine en straatarme Moldavië. Rusland zou een couppoging voorbereiden om het land over te nemen. Daarbij zouden 'burgers uit Rusland, Montenegro, Belarus en Servië' ontregelende demonstraties in de hoofdstad Chisinau tegen haar regering willen houden.

     Terug naar het slagveld. 'De tijd is in het Russische voordeel. Als dit nog jaren duurt, wordt dat steeds meer in Russisch voordeel. En voorlopig zie ik geen verandering in het gevechtsveld', zegt de commandant van de Nederlandse strijdkrachten Onno Eichelsheim in De Volkskrant vandaag. 'De Russen komen alleen maar door grondoptreden een beetje verder en dat kost ze dus veel slachtoffers.' De oorlog is nog lang niet voorbij. Hij denkt dat wij er goed aan zouden doen alvast de dienstplicht weer in te stellen.

De 25e zonnecyclus is goed op gang gekomen. Eergisteren (zaterdag) was er een kolossale eruptie van een zonnevlam. Het Solar Dynamics Observatory van NASA maakte er een filmpje van. De eruptie veroorzaakte een black-out van radioverbindingen boven Zuid-Amerika. Er worden meer van die uitbarstingen verwacht.

     Bijzonder: boven Het Kanaal tussen Engeland en Frankrijk vloog vannacht een kleine meteoor met een doorsnede van een meter. Door de wrijving met de aardatmosfeer werd het stuk ruimtematerie verhit waardoor het verbrandde en de lucht kort helder oplichtte. Ook daar zijn mooie filmpjes van. Het is niet bekend of er materiaal van de meteoor op aarde of in zee is terechtgekomen. Bijzonder was dat Meteoor SAB2667 voorspeld was. Het was pas de zevende keer dat dit lukte. 'Een bewijs van de snelle vooruitgang bij de opsporing van asteroïden', zegt de Europese ruimtevaartorganisatie ESA ervan.

Voor de tweede keer deze maand teistert een zware cycloon het Noordereiland van Nieuw-Zeeland. Het zijn de uitlopers van de orkaan Gabrielle, die 250 kilometer uit de kust van het Noordereiland passeert. Door de hevige winden en regen zijn er overstromingen en uitgebreide stroomuitval. Veertien dagen geleden viel in één dag 220 mm regen, net zoveel als normaal in de hele zomer.

Deze maandag is een haast wolkenloos zonnige dag. Van de polikiniek dermatologie van ASZ in Sliedrecht krijg ik de afspraak om over een week, dus ook op maandag, de plek op mijn onderlip te laten wegbranden met cryotherapie. Dan maar meteen. Er zijn inmiddels 9 inzendingen voor de dichtwedstrijd 'Poëzie in de sluis'. Naar het begin van dit kwartaal

Dinsdag 14-02-2023

De zon komt stralend op. Zijn licht schijnt nu tussen de stammen door van de esdoorn op de wal, het voorjaar nadert. Bij Anna's ontbijtbordje staat mijn jaarlijkse Valentijnskaart. Wordt zeer gewaardeerd. De Volkskrant heeft een artikel over 'the 7-year itch'. Sinds ik Anna ken heb ik die nooit meer gehad. Hij schijnt trouwens niet te bestaan. Ook de economie is zonnig ondanks de hoge energieprijzen en de oorlog in Oekraïne, de dreiging van recessie is afgewend. Voor heel 2022 komt de economische groei uit op een heel stevige 4,5 procent. Dat is de op een na hoogste groei van deze eeuw, net iets minder dan die in het coronahersteljaar 2021. Het komt vooral door de groei van de handel en de hoge consumptie van onze huishoudens, ondanks dat de prijzen sterk stegen. De vooruitzichten lijken gunstig. Ook helpt mee dat de gasprijs op de Amsterdamse groothandelsmarkt gisteren naar het laagste niveau in zeventien maanden daalde. Raar, er is oorlog en de economie bloeit.

     Zonnig weer dus, geen wolkje aan de hemel. We rijden naar Sportcity om tweemaal het Biocircuit af te leggen. 's Middags past Anna hier op een zieke Zaila. Er komen tandjes door en ze heeft pijn en koorts. Zielig.

De politiek heeft vaak een moeizame relatie met de waarheid. China heeft besloten dat de WHO geen verder onderzoek mag doen naar de herkomst van het coronavirus. De WHO heeft zich daar nu bij neergelegd. De vraag blijft dus onbeantwoord waar het virus op de markt voor levende dieren in Wuhan vandaan kwam.De eerste missie mocht een paar jaar geleden nog wel. Marion Koopmans nam toen daaraan deel. Niet alle onderzoeksvragen werden toen beantwoord. Nu komen er dus geen vervolgmissies. Treurig. Naar het begin van dit kwartaal

Woensdag 15-02-2023

Verdere versplintering  van de politiek, dat is het beeld dat zich opdringt in de peiling voor de verkiezingen van 15 maart voor Provinciale Staten. Er zouden liefst 16 partijen in de 1e kamer komen, maar de verhoudingen veranderen uiteindelijk niet veel. De coalitie kan door regeren met wisselende steun van links (PvdA en GL) en rechts (BBB, JA21). Het CDA zakt verder in, FvD verliest zwaar, de VVD wint en blijft de grootste, het fusieblok van socialisten en groenen scoort nog niet erg maar wordt wel de tweede partij. Rutte hoeft nog niet voor zijn vierde kabinet te vrezen.

De Volkskrant zet vanmorgen de inzichten op een rij over de corona, nu 'het stof van de pandemie neerdaalt'.

1. De najaarsbooster had weinig effect. Inderdaad. maar toch niet voor ouderen. Uit andere cijfers blijkt immers dat de herhaalprik het risico op ziekenhuis- en IC-opname ongeveer halveerde. Ik kreeg die booster tien dagen vóór ik de infectie kreeg en het was met drie dagen over.

2. De eerste coronagolven waren veel dodelijker dan gedacht. De IFR (infection fatality rate) uit de beginperiode, dus toen er nog geen vaccins waren, is door  het RIVM nu eindelijk eens goed berekend en lag op 1,2 procent. Veel dodelijker dan de 2e-kamerwappie Wybren van Haga pas nog tijdens een coronadebat beweerde. De sterfte liep bijna exponentieel op met de leeftijd. Van de besmette zestigers overleed in de beginfase naar schatting 0,7 procent, van de besmette zeventigers 3,4 procent en van de tachtigers liefst 13 procent, becijfert het RIVM.

3. De vaccinaties dempten de sterfte enorm. Zelfs een factor of tien lager. Vooral bij ouderen namen de risico’s enorm af. Die werden inmiddels gevaccineerd. Zo halveerde de sterfte bij zestigers van 1,1 naar 0,6 procent en bij zeventigers van 4 naar 2 procent. Bij besmette tachtigers viel het risico op overlijden zelfs terug van 36 naar 1 procent. Uiteindelijk viel de gemiddelde sterfte in de derde corona-opleving, van maart tot en met juni 2021, terug tot 0,19 procent, vooral dankzij de lagere sterfte onder ouderen. Dat is overigens nog steeds tweemaal dodelijker dan de seizoensgriep, volgens de meeste aannames.

Zonnige ochtend maar geleidelijk aan meer hoge sluierbewolking. Ik begon dezer dagen me al af te vragen waarom ik zoveel tweets op mijn tijdlijn zie verschijnen van de multimiljardair Elon Musk. Ik volg die man namelijk helemaal niet. Nu blijkt dat Musk er zelf voor zorgde! Nu blijkt dat de aandachtverslaafde eigenaar van het sociale medium er bij Twitter tachtig mensen voor aan het werk heeft gezet om de algoritmes zo te veranderen dat zijn berichten veel meer aandacht krijgen. Wel heb je ooit, dat is bizar, zwaar gestoord, die man. Hij kan nog heel wat meer rare dingen met zijn speeltje doen. Naar het begin van dit kwartaal

Met Paul & Tine bij 'Mejuffouw Janssen' aan de Oudegracht in Utrecht.

Donderdag 16-02-2023

Gistermiddag gingen we samen met de snelbus naar Utrecht. Het voelde aan als was het lente in de Domstad. Gezellige drukte in de straten. Anna kocht een spijkerbroek en ik een overhemd bij De Rode Winkel, al heel lang ons favoriete adres daarvoor in de Lange Elisabethstraat. Ooit, eind jaren 60, kocht ik hier mijn witte doktersjassen. Die hebben ze niet meer en ik heb ze niet meer nodig. Op de Oudegracht dronken we thee aan het raam op de plek waar vroeger Alberts' Corner zat. Een tafeltje verder zaten drie mismoedige mannen van onze leeftijd aan het bier. We vingen hun gesprek op. 'Weet je wat mijn probleem is?', zei de middelste. 'Ik heb teveel geld. Ik krijg het niet op'. Je zult er maar mee zitten. Geen kinderen zeker. Aan de overkant intrigeert ons het raam van een kledingzaak. die Sissy-Boy heet. 'Holistic Beauty' staat er in witte letters (foto hier). Daar kun je lang over nadenken. Om half vijf ontmoeten we Paul & Tine bij Graaf Floris en later eten we erg lekker en gezellig bij 'Mejuffrouw Janssen' in een werfkelder op de Oudegracht.

Vanochtend staat een man van de gemeente het pleintje tussen onze serre en de sluis te bespuiten tegen onkruid en algengroen. Een vergeefse actie, want een uurtje later gaat het regenen. Iedereen weet dat je het niet moet doen als er neerslag kom. Enfin, 's middags schijnt de zon een aantal uren, daarna trekken er weer wolken binnen.

     Terwijl Anna de boodschappen doet, klus ik voor de Poëzieroute. Met de clavecimbelbouwer in het kleurige 'Rietveldhuisje' op Buiten de Waterpoort word ik het eens over het ontwerp voor de vervanging van de kapotte panelen op zijn muur: de Tollens-parodie van Jules Deelder en de plattegrond van de route. Ze krijgen geen lijst en geen glasplaat meer ervoor, die zijn te kwetsbaar gebleken. De nieuwe panelen zullen van trespa zijn met een coating die ze licht glanzend maakt. De uitvoering door HG Reclame is binnenkort. Ze gaan ook het zeildoek maken met het kwatrijn van de winnaar van 'Poëzie in de sluis'. Tenslotte schiet stadgenoot Pim van M. me aan. Hij heeft thuis van een kunstproject dat niet doorging, nog zo'n duizend Routeboekjes staan. Of ik die een keer kom ophalen? Nou, graag, dan kunnen we de nieuwe druk even voor ons uitschuiven.

     Tegen half vijf komen drie generaties op de thee: Barbara, Nikita en Zaila.

De Amerikaanse minister van Defensie Lloyd Austin  zei eergisteren dat de invasie in Oekraïne op een nachtmerrie was uitgelopen voor Moskou. ‘Poetin dacht dat hij Oekraïne snel zou verslaan’. De Russen verloren in de eerste negen maanden van hun oorlog bijna 40 procent van hun tanks. Zelfs de meest moderne, de twee modernste versies van de T-72-tank, werden door Oekraïne vernietigd of intact veroverd. Van de belangrijkste gevechtstanks werd zelfs de helft uitgeschakeld. Dit blijkt uit berekeningen van de gerenommeerde denktank IISS. Voor de invasie werd de Russische tankmacht gezien als een van de grootste bedreigingen voor het Oekraïense leger. De Russen gebruiken nu vooral hun oudere tanks uit de jaren 60 en 70. ‘Terwijl moderne tanks worden vernietigd, probeert Rusland zijn arsenaal in stand te houden door oudere voertuigen uit de opslag te halen', zegt het IISS. Volgens de denktank was het Kremlin veel te optimistisch over de kracht van het leger en de kwaliteit van het materieel.  ‘Het optreden van Rusland heeft vragen doen rijzen over de competentie van de politieke en hoge militaire leiding. De kwaliteit van het lagere militaire leiderschap bleek laag.’ Naar het begin van dit kwartaal

Angelus Novus, inkt en oliekrijt, 1920, Paul Klee.

Vrijdag 17-02-2023

Met de escalerende oorlog in het oosten van Europa, de zich snel ontwikkelende klimaatcrisis en het oprukken van populisme, fascisme, racisme en ultrarechts in de wereld krijg je onvermijdelijk apocalyptische gevoelens. De beroemde tekening met inkt en oliekrijt uit 1920 van Paul Klee wordt er nogal eens afgedrukt bij sombere artikelen. Ik kwam hem niet toevallig weer eens tegen in een boek over de teloorgang van de Weimarrepubliek. Klee gaf het wezen op de prent de naam 'Angelus Novus', 'De Nieuwe Engel'. De Duitse filosoof Walter Benjamin publiceerde er een memorabele beschrijving van als These IX in zijn postuum verschenen boek 'Über den Begriff der Geschichte' (1942):

'Er bestaat een schilderij van Paul Klee, dat Angelus Novus heet. Er staat een engel op afgebeeld die zo te zien op het punt staat zich te verwijderen van iets waar het zijn blik strak op gericht houdt. Zijn ogen en zijn mond zijn opengesperd, hij heeft zijn vleugels gespreid. Zo moet de engel van de geschiedenis eruitzien. Zijn gelaat is naar het verleden gewend. Waar wij een reeks gebeurtenissen waarnemen, ziet hij één enkele catastrofe en daarin wordt zonder enig respijt puinhoop op puinhoop gestapeld, die hem voor de voeten geworpen wordt. De engel zou wel willen blijven, de doden tot leven wekken en de brokstukken weer tot een geheel maken. Maar zijn vleugels vangen de wind die uit het paradijs waait, een storm die zo hard is dat hij ze niet kan stuiten. Deze storm stuwt hem onweerstaanbaar voort, de toekomst in die hij de rug heeft toegekeerd, terwijl de stapel puin vóór hem tot aan de hemel groeit. Deze storm is wat wij vooruitgang noemen.'

Maarten  Keulemans vraagt zich in De Volkskrant af of er een nieuwe wintergolf van corona nadert. Wie begin vorig jaar corona had, is onderhand gewoon weer bevattelijk voor het virus blijkt uit een nieuwe, internationale analyse. Het gaat weer om omikronvarianten, nieuwe ondersoorten van omikron die weer wat beter aan het afweersysteem kunnen ontsnappen.. Vooral in Gelderland, Twente, Noord-Brabant en in de Zaanstreek zit er veel virus in het rioolwater. Wie eerder geïnfecteerd was met omikron is driekwart jaar later nog maar zo’n 36 procent beschermd tegen het nogmaals oplopen van omikron, blijkt uit een nieuwe overzichtsstudie, vrijdag verschenen in artsenblad The Lancet. Wees echter niet al te bevreesd: de bescherming tegen infectie mag dan snel wegzakken, de bescherming tegen ernstig ziek worden blijft langer.

Ik had alweer een slechte nacht vanwege darmproblemen. Als ik iets verkeerds heb gegeten, heb ik geen enkel idee wat dan wel. Enfin, gaande de dag voel ik me beter. Het is een grijze, bewolkte dag zonder neerslag. Naar het begin van dit kwartaal

'Sinbad der Seefahrer', Paul Klee, 1923.

Zaterdag 18-02-2023

Het kunstwerk 'Angelus Novus' van Paul Klee, waar ik gisteren over schreef, bracht me de herinnering dat ik van een ander werk van de schilder vroeger een reproductie jarenlang op mijn studentenkamers had hangen: 'Sinbad der Seefahrer'. Wanneer ik die reproductie kwijtraakte, weet ik niet meer. Het is een kleurig werk dat ik altijd geestig vond, de Sinbad van Klee is zonder meer dapper, zelfverzekerd staat hij in een bootje dat van papier gevouwen lijkt en neemt het met een speer op tegen gruwelijke zeemonsters. Klee was zeer muzikaal, hij speelde goed viool maar koos voor de schilderkunst. Hij maakte het werk in 1923 ten behoeve van de komische opera 'Der Seefahrer' die hij schreef na een reis door de Orient. Hij baseerde de opera op een verhaal uit '1001 Nachten'. De avonturen van Sinbad doen denken aan die van Odysseus en de Baron van Münchhausen. Ik weet niet of het stuk ooit werd uitgevoerd, maar hier op Spotify staat toch een deel ervan. De Nazi's beschouwden na de machtsovername in 1933 het oeuvre van Paul Klee als ontaarde kunst en verboden het. Hij vluchtte naar Zwitserland waar hij in 1939 overleed aan een nare schilferziekte.

In iedere oorlog worden militaire technieken en wapens verder ontwikkeld. Vandaag schrijft De Volkskrant dat de tanks van de Russen, ook de meest moderne, hulpeloos zijn tegen een zeer eenvoudig strijdmiddel dat Oekraïne ruim voorhanden heeft. Tanks en pantserwagens worden sinds een maand of wat meer en meer uitgeschakeld door kleine antitankmijnen waarvan Kyiv er tienduizenden van de Amerikanen heeft gekregen. De daarvan gemaakte filmpjes zijn verbluffend. Oekraïense drones nemen alles waar. De Russische tanks proberen in paniek weg te komen maar rijden  terstond op een andere mijn. Het gaat om de RAAM (Remote Anti-Armor Mine). 'Waar de Russen met zwaar pantsermaterieel in de aanval gaan, schieten de Oekraïners de granaten af. Iedere granaat bevat negen mijnen van elk 2 kilo, die door de inslag over een gebied worden verspreid. Daar wachten ze op nietsvermoedende tankbemanningen die snel willen oprukken.' Met de RAAM kan het Oekraïense leger snel een gebied van een paar honderd meter lengte en breedte onbegaanbaar maken voor oprukkende Russische tanks. De artilleriegranaten met de mijnen worden afgevuurd door de M777-houwitsers, waarvan de Verenigde Staten er 160 aan Oekraïne hebben geleverd. De RAAM heeft genoeg explosieve kracht om de bepantsering van een tank of pantserwagen te doorboren. Zodra ze de contouren van een tank waarnemen staan ze op scherp, gereed om te ontploffen. Omdat de mijn zich na enige tijd buiten werking stelt, binnen uren of na een dag, kan het gebied daarna bij offensieve acties weer worden gebruikt door de Oekraïners. Ben ik blij over die ontwikkeling? Ja, ik kan er niets aan doen.

Gisteravond vond ik de oplossing voor het verwisselen van het gedicht voor 'Poëzie in de sluis'en de kindertekeningen: het antieke vrachtscheepje 'Niets Zonder Gods Zegen' van buurman Lourens. Dat komt in de eerste week van mei even in de sluis liggen en met ladders kunnen we dan de nieuwe tekeningen en het winnende kwatrijn ophangen. Een hele opluchting. Het is vandaag opnieuw grijs bewolkt en we zien niemand. Buiten trekt 's middags een petieterig carnavalstoetje voorbij. Vijf minuten, dat is alles.  Naar het begin van dit kwartaal

(Afebeelding: Science) Op (2) zie je het natuurlijke proces van serpentinisatie (zie hieronder)

Zondag 19-02-2023

Science heeft een interessant artikel over verborgen bronnen van waterstofgas: 'Does the world hold vast stores of renewable, carbon-free fuel?' Ik wist niet dat dergelijke bronnen bestonden, maar voor onze energieverslaafde wereld zou het mogelijk een ideale oplossing zijn. Het verhaal is fascinerend. In 1987 boorde men naar water bij het dorp Bourakébougou in Mali, maar op 108 meter diepte was er nog niets anders dan een droge put waar wind uit kwam. Toen iemand zich over de put boog met een sigaret in zijn mond, ontplofte die zijn gezicht. De put bleef branden, overdag met een blauw glinsterende vlam en 's nachts met een kleur van goud. Uit onderzoek bleek dat het uitstomende gas voor 96 procent waterstofgas was. Hydrogeen, oftewel H2. Een unieke vondst omdat het bij olieboringen zelden vrijkomt. In 2012 bouwde men er een waterstofmotor boven die een 330 kW generator aandreef. Voor het eerst had Bourakébougou electriciteit. Uit de uitlaat van de motor kwam schoon water, het leek te mooi om waar te zijn - maar dat was het wel.

     Overal op de wereld zouden bronnen van schoon waterstofgas gevonden kunnen worden, waar reacties tussen water en rotsen diep in de bodem hydrogeen produceren, dat door de rotslagen percoleert en soms gevangen wordt in grote holtes. In 2019 werd in Nebraska in de VS een boorgat gevonden dat ook die natuurlijke H2 produceerde. Een studie uit oktober 2022 van de U.S. Geological Survey (USGS) wees uit dat er over de hele wereld genoeg waterstofgas in bronnen kon worden gevonden om aan de groeiende vraag van de mensheid naar energie te blijven voldoen gedurende duizenden jaren. 'I believe that it has the potential to replace all fossil fuels', zegt een betrokkene. 'That’s a very large statement, I know.'

     Ik ben verbluft. Op het moment wordt waterstof op een dure manier kunstmatig geproduceerd, die veel fossiele energie vergt. Zou de oplossing voor klimaatverandering - voor het stoppen met de uitstoot van fossiele broeikasgassen, voor de oneindige energiebehoefte van de mens - zou die zó eenvoudig kunnen zijn? Ik ben er zelfs nogal beduusd van. Zou ik iets over het hoofd hebben gezien?

     Natuurlijk zijn er tal van technische en logistieke complicaties, die ook in Science aan bod komen. Waterstofgas moet in grote druktanks bewaard en vervoerd worden. Om het vloeibaar te maken is een temperatuur van -253 graden nodig. Daardoor zijn er speciale types netwerken van pijplijnen nodig. Opslag en distributie vergen enorme investeringen, er is voor zo'n transitie een geheel nieuwe infrastructuur nodig. Toch: waarom werd het natuurlijk hydrogeen nooit eerder ontdekt?, vraagt Science zich terecht af. Dat komt onder meer omdat het zelden of nooit wordt aangetroffen in olie- of gasgebieden. Bovendien is H2 een klein molecuul dat gemakkelijk kan ontsnappen uit de bodem, reden om er nooit naar te zoeken. Inmiddels zouden er honderden plekken zijn gevonden waar waterstofgas uit de bodem sijpelt, onder andere in Brazilië, Namibië en Australië, maar het komt ook aan de oppervlakte in de Mid-Atlantic Rift en bij IJsland. In Europa wordt er eveneens naar gezocht, bijvoorbeeld op het Iberisch schiereiland. Het gaat niet eens zozeer om ondergrondse voorraden, die snel kunnen opraken, want extra hydrogeengas wordt in de reservoirs voortdurend aangemaakt door een speciale reactie die serpentinisatie heet, bij hoge temperatuur tussen water en ijzerhoudende mineralen zoals olivijn. Dat wordt omgezet in een ander mineraal, Serpentiniet. Het ijzer in het mineraal oxideert door zuurstof uit de watermoleculen (H2O) te halen. Daardoor blijft hydrogeen (H2) achter.

Verkiezingen voor Provinciale Staten op komst. Edith Schippers, lijsttrekker voor de VVD, maakt zich grote zorgen over het bedrijfsleven - waar nu juist grote winsten worden gemaakt. De gevreesde depressie bleef immers weg, de economie groeit. In een nogal onsamenhangend interview met Nu.nl zegt ze: 'Ik ben in principe voor belastingverlaging. Op alles!' Wat een gapende leegte bij die dame, wat een intellectuele armoede. Schrijver Bas Heijne tweet 'Edith Schippers is de Nederlandse Liz Truss.' Inderdaad, die wilde hetzelfde en moest al na anderhalve maand aftreden.

De kleinere ballonnen die sinds de grote spionageballon uit China werden neergehaald door de Amerikaanse luchtmacht zijn mogelijk pico-ballonnen geweest, hobby-ballonnen van liefhebbers van een nieuwe rage in de VS, meldt De Volkskrant. Volgens Aviation Week komt de beschrijving van alledrie de neergehaalde voorwerpen – ‘cilindervormig’, ‘zo groot als een kleine auto’, ‘achthoekig’ – overeen met hobbyballonnen, die tussen de 12 en 180 dollar per stuk kosten. Daar werd een raket van een half miljoen dollar op afgevuurd. Ron Meadows is ceo van Scientific Balloon Solutions, een bedrijfje in Silicon Valley dat pico-ballonnen bouwt. Hij heeft vergeefs geprobeerd het leger en de FBI te bellen, zegt hij, om ze te laten weten dat veel van die ‘voorwerpen’ daarboven waarschijnlijk onschuldige ballonnen zijn. Hij wilde ze vertellen ‘dat ze niet al te intelligent zouden overkomen als ze die zouden gaan neerschieten’. Grappig, de autoriteiten waren steeds in gestpek.  Naar het begin van dit kwartaal

Maandag 20-02-2023

Een saaie, bewolkte maandag. Vandaag is de ingreep in mijn onderlip. Op het middaguur rijden we naar de ASZ polikliniek in Sliedrecht voor de cryotherapie. De dermatoloog sproeit tweemaal gericht diepgevroren vloeibare stikstof - min 196 graden Celsius! - op de verdachte laesie aan mijn onderlip. In een gering aantal gevallen kan zo'n plek ontaarden in een plaveiselcellencarcinoom. Ondanks de kleine kans wil ik dat niet riskeren. Ik had van die schroeiende pijn verwacht, zoals je die hebt bij de huisarts als die het op een wrat aanbengt, maar nee hoor, het prikkelt wat maar dat is dan alles. Het plekje wordt ook niet wit. Er hoeft zelfs geen verbandje op. We rijden binnendoor terug langs de Giessen omdat er een file richting Gorcum op de A15 staat. Nu maar hopen dat het plekje snel verdwijnt. Het kan echter een paar weken duren. Als het goed is krijg ik de komende dagen een blaar op mijn lip.

De druk op de pro-westerse regering van Moldavië wordt groter. Gisteren was er in Chisinau een anti-regeringsdemonstratie van de door Rusland gefinancieerde oppositie. Volgens de politie ging het om 3600 betogers; volgens de oppositie waren het er 40.000. Er zijn in het westen zorgen over mogelijke wapenleveranties door China aan Rusland. 'Als China zich ook met het conflict in Oekraïne gaat bemoeien, dan ontstaat een soort proxy-wereldoorlog. Hebben we nooit eerder gezien en is een verontrustende escalatie', schrijft Rob de Wijk op Twitter. China ontkent. Voor een gepland bezoek aan Warschau brengt president Biden onverwacht eerst een bezoek aan Kyiv. De media overstromen van de beelden; tijdens het bezoek klinken sirenes van de luchtafweer. Biden zegt nieuwe militaire steun toe ter waarde van een half miljard dollar. Het betreft onder meer artilleriemunitie, antipantsersystemen en luchtbewakingsradars. Later deze week zal hij ook nieuwe sancties tegen Moskou bekend maken.

Ik heb in de afgelopen weken niet meer gelet op de hardnekkige Vogelgriep (H5N1-virus). Nog steeds dreigt die over te springen op mensen. Nu waart die ook rond onder kokmeeuwen. Het Dutch Wildlife and Health Centre (DQHC) meldt dat de besmettelijke vogelziekte sinds eind januari bij die vogelsoort vaker wordt vastgesteld en waarschuwt voor een grote kans op een uitbraak volgende maand. Dan komen de vogels in groten getale samen om te broeden. Naar het begin van dit kwartaal

Dinsdag 21-02-2023

Weer zo'n zwaar bewolkte dag. Er hangt zelfs wat nevel, maar dat kan ook komen door de hogedrukspuit waarmee een werkman onder eentonig gezoem de kades, muren en steigers van de haven schoon spuit. Voorbereiding op het nieuwe vaarseizoen.

Vandaag houdt Poetin zijn jaarlijkse rede aan de natie. Vorig jaar verviel die; toen viel hij een paar dagen later Oekraïne binnen en hield hij een verbijsterende rede over de noodzaak van zijn SMO (Special Militairy Operation): de honderden jaren dat Rusland door het Westen in de hoek werd gezet. Eveneens vandaag (vanavond) zal Biden in Warschau een rede houden. Politiek is schijn en presentatie, de werkelijkheid ligt op het slagveld. Ik volg de redes op diverse live-blogs. Het Westen is de oorlog begonnen, zegt Poetin. Net als een jaar geleden lijkt hij in een andere wereld te verkeren, een Europa van tweehonderd jaar geleden. Vanaf het begin was het Westen erop uit was om Oekraïne te gebruiken als stormram tegen Rusland, om Rusland uit de weg te ruimen .'Het Westen wil de mensen laten lijden, maar hun berekening kwam niet uit'. Rusland wordt door het Westen niet alleen militair, maar ook cultureel bedreigd, zegt de president. ‘Kijk naar wat ze met hun eigen volken doen: de vernietiging van de familie en hun culturele en nationale identiteit, perversie en kindermisbruik zijn tot norm verheven. Priesters worden gedwongen homohuwelijken te zegenen'.

     Eigenlijk bevat de speach geen nieuws, behalve tegen het eind. Poetin schort het laatste nucleaire verdrag met de VS op. Dat is het ontwapeningsverdrag New START. Het was in 2021 verlengd en geldt nog tot 2026. Inspecties over en weer vonden al een jaar niet meer plaats. Ik vermoed dat het Kremlin binnenkort zal overgaan tot kernwapentests. De toespraak duurde een uur en drie kwartier. ‘We hebben vertrouwen in onze kracht. De waarheid is met ons. Dank u’, waren de slotwoorden.

Je zou zeggen: als het westen er altijd op uit was om Rusland onder de voet te lopen, waarom heeft het dan niet tevoren gezorgd voor voldoende zware wapens en munitie voor Oekraïne? Want het Oekraïens leger verschiet meer munitie dan het westen kan leveren en de zware wapens komen steeds aan de late kant - en misschien te laat. Na de Koude Oorlog hebben de NAVO-landen hun aanvoerlijnen zo ingericht dat er telkens nét genoeg capaciteit was om aan de vraag te voldoen. Nu de vraag rap is gestegen, is er geen achtervang en moeten er complete productielijnen worden bijgebouwd. Dat kost tijd. Sommigen spreken al van 'een verloren jaar'. Zelfs de eigen verdedigingscapaciteit van het bondgenootschap komt in gevaar. Een deel van de munitiefabrieken werkt nog met machines uit de Tweede Wereldoorlog. Dat geeft niet de indruk van een voorbereide oorlog.

Een groot deel van de middag gaat verloren aan het opsporen van de gebruikersnamen en inlogcodes van onze accounts bij Ziggo, KPN en T-Mobile. Die heb ik nooit opgeschreven, lekker eigenwijs dacht ik ze wel te kunnen onthouden. Nee, dus. Die gebruik ik zelden of nooit, maar nu is het nodig voor de komst van glasvezel in de binnenstad. Daar moet de vaste lijn van ons alarmsysteem ook op, maar bij wie zit dat abonnement ook weer en wat is het telefoonnummer? Pff... Ik dacht dat 'De Markt' alles eenvoudiger zou maken. Naar het begin van dit kwaartaal

Woensdag 22-02-2023

Om de boel wat op te vrolijken hierboven een overzicht van enkele belangrijke processen die kunnen leiden tot ontwrichting en zelfs ineenstorting van onze samenleving: klimaatopwarming, ongelijkheid, milieuvervuiling en onbeheersbare complexiteit. Al vanaf het begin van mijn weblog in 2006 waarschuw ik voor die processen. Toen was het nog mogelijk om de koers om te buigen en maatregelen te treffen die minder pijn zouden doen. De grafiekjes laten zien dat ontwrichting en ontregeling gewoon doorgingen. Niet zelden ben ik er cynisch onder. Het zal mijn tijd wel duren, over 2 maanden hoop ik toch gewoon 76 te worden. (Die onverschilligheid geldt natuurlijk niet jegens mijn kinderen en kleinkinderen). De mensheid slaagt er als bewust levende diersoort niet in boven zichzelf uit te stijgen en zijn noodlot af te wenden.

     Een aardig voorbeeld van de factor 'complexiteit' komt vanochtend langs. De noodzakelijke uitbreiding van het elektriciteitsnet loopt forse vertraging op door de impasse over stikstof. De netbeheerders waarschuwen dat de klimaatdoelen voor 2030 in gevaar komen als de aanleg van onder meer nieuwe hoogspanningsleidingen stil komt te liggen. Tja, dat verschillende bedreigingen elkaar versterken mag geen verbazing wekken. We moeten van het aardgas af, maar om die energietransitie mogelijk te maken moet het elektriciteitsnet immers fors verzwaard worden. De benodigde stikstofruimte is er echter niet, de PAS-melders en Schiphol krijgen voorrang. Op sommige plekken is het nu al zo druk op het elektrisch net dat er geen nieuwe zonnepanelen of windmolens aangesloten kunnen worden. En bedrijven die hun productie willen elektrificeren komen op een wachtlijst. Lachen.

     Er is er vanmorgen nog eentje: de milieubelasting van de materialen in warmtepompen blijkt groter dan gedacht. Dat blijkt uit nieuwe berekeningen voor de Nationale Milieudatabase. Die tonen aan dat de milieubelasting van onder meer de productie en hergebruik van de materialen in een warmtepomp elf keer hoger ligt dan waar voorheen rekening mee werd gehouden. Op dit moment heeft meer dan 95 procent van de woningen in Nederland nog een cv-ketel op aardgas. Wij ook. Vanaf 2026 moeten kapotte cv-ketels worden vervangen door een duurzaam alternatief, waarbij de - hybride - warmtepomp wordt gezien als een van de belangrijkste opties. De uitstoot van broeikasgas CO2 gaat dan flink naar beneden, maar de milieunormen worden zwaar overschreden. De oplossing: de oude, lagere normen blijven gebruiken. Lachen.

     De rampspoed die eraan komt, wordt nauwelijks afgeremd. De wereld is nu al vaak een onbarmhartige plaats, al was ze nooit eerder zo rijk en voedde ze nooit eerder zoveel mensen. Maar wel leven we sinds anderhalve eeuw op een manier dat er meerdere werelden voor nodig zijn en dat levert een chronisch hellend vlak op. Het lijkt een biologische wetmatigheid. Ook een bacteriecultuur op een kweekschaaltje groeit exponentieel totdat het voedingsmedium op is. Dan sterft de cultuur (tenzij ze naar een andere voedingsbodem kan overspringen, in of buiten het schaaltje).

Poetin bereidt nieuwe escalatiestappen voor. Na zijn onverzoenlijke toespraak van gisteren trekt hij vandaag een elf jaar oud decreet in over de rol van Moldavië in de oplossing voor het conflict rond de afvallige regio Transnistrië. in het decreet staat dat Rusland zoekt naar manieren om het conflict tussen Transnistrië en Moldavië op te lossen, ‘met respect voor de soevereiniteit, territoriale integriteit en neutrale status van Moldavië’. Dat respect hoeft voor het Kremlin dus niet meer. Wie beweert nog dat de agressie van de NAVO komt?

Over tot de orde van de dag. Weer een grijze dag. Anna krijgt tijdens het Journaal migraine, we gaan maar niet sporten. De spuitgasten in de haven spuiten nu de hele dag rondom ons huis. Water verstuift in wolken onder het eentonige gezoem van de hogedrukspuiten. Ze proberen in elk geval onze gevel en ramen te ontzien. Naar het begin van dit kwartaal

Het zeer onrustige oppervlak van de zon. Rechtsboven in verhouding de aarde.(Image Credit & Copyright: Mehmet Ergün)

Donderdag 23-02-2023

Hierboven een prachtige opname van een zeer onrustige zon, een dag of tien geleden. Pas twee jaar geleden was het einde van het zonneminimum. In de laatste maand was er toen zelfs geen enkele zonnevlek te zien. Daarna begon de 25e zonnecyclus (sinds 1755), die circa elf jaar zal duren. Vanaf de start is de zon ongewoon actief geworden. Het is fascinerend om dat wilde oppervlak nu te zien. Je kunt er een tijd naar kijken, al die onrust, de megagrote erupties, enorme uitbarstingen die opstijgen als langgerekte filamenten, wervelende protuberanties en andere als donkere zonnevlekken. Zonder de zon zou de aarde niet bestaan, zonder de zonnestraling zou het leven niet bestaan. Nou ja, misschien alleen op grote diepte onder de grond en de oceanen waar in zuurstofloze gebieden microbieel leven leeft van de aardwarmte zelf. Al die toenemende zonneactiviteit brengt ons het komend decennium extra opwarming met een piek tussen 2023 en 2026, en dat in een periode waarop we toch al meer opwarming kunnen verwachten door de aanstaande El Niño.

Misschien - of beter: hopelijk - is de openlijke ruzie tussen Wagnerbaas Prigozjin en de Russische legertop een signaal over groeiende tegenstellingen binnen het Kremlin. Gisteren gaf Prigozjin het ministerie van Defensie in harde bewoordingen de schuld van de dood van veel van zijn manschappen op het slagveld. Als het Russische leger voldoende munitie had geleverd, was dat niet gebeurd, zei hij toen. Het gebeurde in alle openheid, je zag de huurlingenchef op het nieuws foeteren op de legertop. Inderdaad hoor je alweer een week of twee niks meer over vorderingen van Wagner bij Bahmoet. Vandaag haast Prigozjin zich te zeggen dat hij weer munitie krijgt. In haar goede overzicht van de Oekraïne-oorlog noemt Hella Rottenberg ('Z. Hoe Poetin Rusland weer groot wilde maken', Alfabet, 2022) 'fragmentatie bij de bevelvoering' als een van de factoren waardoor Poetin zijn oorlog kan verliezen. Dat lijkt nu aan de orde.

Een bewolkte dag met weinig wind. Het valt op dat er dit jaar nog helemaal geen herfst- of winterstorm is geweest. Dat is voor het eerst sinds 1933. Zegt dat iets? Ik zou het niet weten. Ik rijd naar het UMCU om mijn PSA te laten prikken. Die is alweer drie maanden niet bepaald. Na half drie zie ik de uitslag in mijn dossier. Die kan niet beter: 0,20 μg/ml. Een duidelijke daling sinds november, toen het nog 0,6 μg/ml was, en in juli 0,5 μg/ml. Vanmiddag zijn Barbara, Nikita en Zaila op bezoek. Ik krijg taart. Naar het begin van dit kwartaal

Vrijdag 24-02-2023

De invasieoorlog van Poetin is een jaar oud. De Blitzkrieg mislukte, nu poogt het Kremlin om Oekraïne op de knieën te krijgen met een vernietigende  uitputtingsoorlog. Een grote meerderheid van Europese burgers steunt de Westerse hulp, maar de daadwerkelijke inzet is sterk verdeeld. De Amerikanen leveren de grootste inzet. Dat maakt het eigenlijk vooral een Amerikaanse oorlog (by proxy dan, want Oekraïne vecht), of beter, een Angelsaksische oorlog by proxy want zelfs de Britten leveren meer hulp dan de hele EU. Voor vrijheid en veiligheid in Europa. Toch een beetje beschamend. Een lange oorlog dreigt, kan Rusland dat aan? Gaat het Westen die volhouden? Ook in Irak en Afghanistan haakte de NAVO tenslotte af.

     De Algemene Vergadering van de Verenigde Naties nam gisteravond een resolutie aan die Rusland oproept te stoppen met vechten en zich terug te trekken uit Oekraïne. In New York stemden uiteindelijk 141 van de 193 lidstaten voor. Zeven landen stemden tegen de resolutie: Rusland, Belarus, Syrië, Noord-Korea, Eritrea, Mali en Nicaragua. De rest onthield zich van stemming, waaronder China. Die grote meerderheid is louter een politiek signaal; de VN is machteloos. Het is al de vijfde keer in dit jaar. 'Er is geen enkel zicht op een goede afloop, voor zover daarvan sprake kan zijn na een jaar verschrikkingen', schrijft De Volkskrant vandaag.

     China kwam zelf met een vredesplan van 12 punten, dat geen nieuwe zaken bevatte: een staakt-het-vuren en vredesonderhandelingen, maatregelen om ervoor te zorgen dat kerncentrales veilig blijven, 'humanitaire vluchtroutes' voor burgers, en garanties voor een veilige graanexport vanuit Oekraïne. Ook wil China dat westerse landen de sancties tegen Rusland beëindigen. Dat laatste zonder dat er een Russische terugtrekking tegenover staat. De NAVO ziet er niks in. ‘China is weinig geloofwaardig omdat ze er niet in zijn geslaagd de illegale invasie van Oekraïne te veroordelen’, zei Stoltenberg tijdens een persconferentie in Estland. Ook Von der Leyen is negatief. Ze 'wijst erop dat het land vlak voor de invasie voor ‘onbegrensde vriendschap’ met Rusland heeft getekend. Hier is China nadien niet op teruggekomen. Ook heeft het de Russische invasie nooit veroordeeld.'  De regering in Kyiv eist op zijn beurt dat elk toekomstig vredesplan de Oekraïense grenzen van 1991 respecteert. De regering in Kyiv is niet bereid grondgebied op te geven.

     Ondertussen is het boven Oekraïne op deze eerste verjaardag van de invasieoorlog opvallend stil. Er zijn geen bombardementen met raketten en drones, het luchtruim is kalm, de verwachte barrages van bommen blijft uit, alsof de agressor een pauze inlast, een stilte voor de storm. Of is hij niet meer in staat tot zo'n storm? Zijn de raketten eindelijk op?

Vorige week zagen we ze al, op weg naar de sportschool: crocussen langs de Newtonweg, Door de warme winter zijn ze vroeg. Deze winter eindigt vrijwel zeker in de top 10 van warmste winters sinds 1901, aldus biologen van de Wageningen Universiteit. Sneeuwklokjes en maartse viooltjes staan dit jaar zo'n 40 dagen eerder in bloei dan 50 jaar geleden. Vergeleken met andere jaren in deze eeuw bloeien de bloemen 15 tot 22 dagen eerder. De lente begon dit jaar in februari in plaats van op 21 maart, aldus de Wageningse wetenschappers. Struiken en planten die traditioneel het begin van de lente aankondigen staan al volop in bloei. Bijvoorbeeld de gele kornoelje, de zwarte els en het klein hoefblad, planten die vijftig jaar geleden pas in de tweede helft van maart in bloei kwamen. De komende week zullen we toch nog vorst in de nachten hebben.

Grijze dag met wat kille regen.. De temperaturen dalen in de komende dagen. Ik houd een presentatie over de Gorcumse Poëzieroute voor een gezelschap ouderen in Metropole. Leuke bijeenkomst en ik verkoop wat routeboekjes. Naar het begin van dit kwartaal

Komt er sneeuw over 10 dagen? Het kan helemaal anders uitpakken.

Zaterdag 25-02-2023

Gisteravond was de vergadering van buurtvereniging Knake in de sociëteit weinig opzienbarend maar erg gezellig. Waarover maakt Knake zich zorgen? Over de vele auto's die illegaal parkeren en die vaak gevaarlijk jakkeren over de wandelpromenade van het Eind, waar 30 kilometer geldt en dat een shared space gebied is. Handhavers doen er weinig aan en rijden gewoon voorbij, ondanks dat de straat vol staat met verkeerd geparkeerde auto's van mensen die in de stad gaan eten of winkelen. Daarvoor hebben we onze parkeerplaatsen niet ingeleverd! Ergernis over de onverschilligheid en hufterigheid die bij deze tijd hoort. Er zijn geruchten dat de gemeente eindelijk sneheidsbelemmerende voorzieningen als drempels en bloembakken wil aanbrengen. In de rondvraag kreeg ik de kans om de leden op te roepen deel te nemen aan de kwatrijnenwedstrijd 'Poëzie in de sluis 2023'. 

Vanmorgen schijnt de zon weer eens na een grijze week. Het wordt kouder, in het noordwesten gaat zich een hogedrukgebied nestelen dat lang blijft liggen. Het stuwt koudere lucht naar ons land maar echt winter zal het ook nu niet worden. Wel is er sneeuw mogelijk over een dag of tien, zie de prognose hierboven, maar dat is te ver weg voor een betrouwbare voorspelling. Inderdaad is het een paar uur later, in de volgende run, alweer verdwenen. Zo gaat het al weken: sneeuw die uit de prognose verdwijnt.

     De winter van 2022-2023 was aan de zachte kant. December verliep een fractie te koud, maar januari en februari waren duidelijk zacht en daarmee komt de gemiddelde temperatuur uit op 5,2 graden (tegen 3,9 graden normaal). We hebben geluk, onder meer vanwege de hoge prijzen van energie. Maar geluk is geen blijver.

     Opnieuw is er extreem weer in de VS, ditmaal een koude-inval. De weerdiensten gaven alarmen uit voor koud winterweer, met veel sneeuw, regen en overstromingen. Door dagen van winterse omstandigheden kampten een miljoen huizen en bedrijven afgelopen week met stroomuitval, belangrijke wegen moesten afgesloten worden en honderden vluchten geannuleerd. Zeker drie mensen kwamen om. Ook is er extreem noodweer aan de andere kant van de evenaar, in Brazilië. Hevige regenval leidde begin deze week tot aardverschuivingen en overstromingen in de deelstaat São Paulo. Volgens de autoriteiten viel er 600 millimeter regen; de grootste neerslaghoeveelheid in één dag die er ooit werd gemeten.

Wolken en zon wisselen elkaar af. Tessa en Lina-Mae komen 's middags op bezoek. We bezien met genoegen de prachtige schoolrapporten van de meisjes, dus ook dat van Vajèn. Vanavond komen Wiger & Arina eten. Naar het begin van dit kwartaal

Energie uit de leegte halen? (Beeld: Kristina Armitage/Quanta Magazine)

Zondag 26-02-2023

Je kunt het zo gek niet bedenken of in de wereld van de quantumfysica is het mogelijk. Vandaag opnieuw naar het vacuüm, de absolute leegte. Zó leeg dat je er geen energie meer in kunt vinden. Maar het absolute vacuüm is niet leeg, weten we nu al decennia, het quantumvacuüm bevat dankzij het onzekerheidsbeginsel van Heisenberg een basaal niveau van energie, de vacuümenergie. Die kun je overal in het heelal vinden. Elementaire deeltjes hebben daarin de vrijheid om willekeurig en ultrakort in en uit het bestaan te springen. Dat levert een hectisch veld van virtuele deeltjes op. Kun je daar energie uit halen? Gratis energie? Net als van de zon? De sleutel ervoor zou liggen in het fenomeen van negatieve energie. Vijftien jaar geleden stelde de Japanse theoretisch-fysicus Masahiro Hotta voor dat je inderdaad energie uit het vacuüm zou kunnen verkrijgen door de absolute leegte ertoe te brengen negatief te worden. Nu blijkt dat inderdaad te kunnen. Het wordt uiteengezet in Quantamagazine van deze maand.

     Hotta bestudeerde toen de manier waarop zwarte gaten in het heelal krimpen door het uitzenden van straling, die door quantumverstrengeling verbonden is met het inwendige van het gat. Je kunt dat ook zien als het opslokken van klodders negatieve energie door het zwarte gat. Zo zijn negatieve energie en verstrengeling sterk met elkaar verbonden. Hotta ontdekte tot zijn grote verbazing dat een simpel proces het vacuüm kon aanzetten negatief te worden - en 'de energie vrij te geven die het niet bezat'. Mooi gezegd. 'First I thought I was wrong', zei Hotta later,, 'so I calculated again, and I checked my logic. But I could not find any flaw.' Een bizarre aangelegenheid: een niets dat onder omstandgheden toch een iets kan zijn. Het quantumvacuüm heeft een basisniveau van energie, die je kunt vergelijken met 'a car parked on the streets of Denver. Even though it’s well above sea level, it can’t go any lower.' Maar het lijkt erop dat Hotta toch een ondergrondse garage heeft gevonden door de intrinsieke verstrengeling in het hectische quantumveld. Dat beschreef hij in 2008 en het leek op science-fiction.

     Vanwege het volstrekte willekeur van in- en terugspringen van de virtuele deeltjes in de werkelijkheid kun je er geen batterij mee opladen. De ene helft van de deeltjes laadt de batterij op en de andere helft ontlaadt hem. Maar de bijbehorende quantumvelden zijn dus met elkaar verstrengeld. Op de ene plek moeten ze zich noodzakelijkerwijs hetzelfde gedragen als op de andere (verstrengelde) plek. Tussen die twee locaties kun je energie teleporteren. Dat is de manier waarop mensen zich in StarTrek verplaatsen zonder de tussenlggende afstand af te leggen. Het kan nu al met massa, maar door de relativiteit van Einstein is massa immers  een vorm van energie. Dat is uitgedrukt in de beroemde formule E = mc².

     Door de grote aardbeving en de tsunami in 2011 in Japan en de talrijke naschokken was de apparatuur van Hotta te instabiel geworden om teleportatie daadwerkelijk in zijn laboratorium uit te voeren. Daarom werd de uitdaging opgepakt door de Canadese fysicus Raymond Laflamme. In 2017 publiceerde hij met zijn groep een methode om genoeg energie uit qubits te halen, de bouwstenen van quantumcomputers. Qubits moeten zo koud mogelijk gemaakt worden om te kunnen werken in die computers, maar daar zit een ondergrens aan. Die moest op een of andere manier doorbroken worden. Om de qubits te kunnen teleporteren moesten ze nóg kouder zijn. De groep vond een technologie die werkte. Ze gebruikten nucleaire magnetische resonantie, waarbij magnetische velden en radiopulsen de quantumstaat van atomen konden manipuleren in grote moleculen. Tijdens de coronapandemie lukte het de groep om energie te teleporteren tussen twee koolstofatomen. Een minieme afstand, maar wel een groot aantal keren succesvol uitgevoerd (preprint 30 maart 2022). Tien maanden later lukte het een andere groep in New York (preprint op 7 januari 2023). De energie van het eerste koolstofatoom bleek na de teleportatie onder het niveau van zijn basisenergie te zijn geraakt, bewijs dat er negatieve energie was verplaatst naar het tweede atoom.

     Ondertussen weet Hotta met zijn groep de originele experimentele draad weer op te pakken. Het kan nu snel gaan, want ook anderen starten nieuwe pogingen. onder andere aan de Cornell University (preprint 27 januari 2023). Een derde team van het Perimeter Insitute onder leiding van Eric Schnetter gaat onderzoeken hoe ruimtetijd reageert op de verschillende arrangementen van negatieve energie. Het is een fascinerend onderzoek in een tijd waarin de wetenschap meer van die onmogelijke zaken als wormgaten, sneller-dan-licht informatie versturen en tijdreizen serieus inhoud lijkt te kunnen geven. 'This is real physics,' zegt Hotta, 'not science fiction.' Hoe het potentieel oogsten van energie uit het vacuüm - ook al is het negatief - zich verhoudt tot de basale wet van behoud van energie, is een vraag. Mijn indruk is dat het nog steeds alleen om het verplaatsen van energie gaat, maar dan wel in één tijdloos ogenblik. Heel merkwaardig allemaal.

Vannacht vorst. Daarna een zondag van uitbundige energie - gratis van de zon. Vanaf de opkomst tot aan de ondergang is het vrijwel onbewolkt. Het mooie weer brengt talloze wandelaars op de been en over de sluis. Het grootste deel van de dag werk in aan de blogpost hierboven. Naar het begin van dit kwartaal

Maandag 27-02-2023

De invasieoorlog van Poetin ging drie dagen geleden zijn tweede jaar in. Velen verwachtten dat Rusland het zou 'vieren' met een nieuw offensief, maar dat kwam er niet van. De vraag is of ze ertoe in staat zouden zijn geweest. De fronten in het oosten en zuiden van Oekraïne bewegen nauwelijks, maar vandaag zijn er geruchten dat Oekraïne begonnen zou zijn om vlak ten noorden van Bahmoet Russische troepen met een tangbeweging in te sluiten. Ze hadden eerder al een dam doorgestoken en er een soort waterlinie van gemaakt. Ter bescherming van de flanken van die operatie? Het is nog allemaal erg onzeker. Intussen een zorgelijk bericht uit Kyiv. Zelensky ontsloeg een topcommandant in het oosten. Verdere informatie ontbreekt.

     Een groep Belarussische saboteurs zou op een vliegveld bij Minsk een Russisch verkenningsvliegtuig met drones hebben vernietigd. Het vliegtuig zou een Beriev A-50 zijn, waar Rusland er negen van in gebruik heeft. De drones zouden succesvol de voorkant en het centrale deel van het toestel hebben bestookt. Ook zouden de radarantenne en elektronische systemen zijn vernietigd. Een huzarenstukje. De aanval wordt opgeëist door BYPOL, een groep met voormalige agenten van de inlichtingendiensten van Belarus, die nu de oppositie steunen en strijden tegen de dictatuur van president Loekasjenko.

Als we de komende zomermaanden met onze Dulce op de Waddeneilanden vakantie vieren, is er kans dat we het zien: het dansend paarsgroen van het noorderlicht. Voorzover ik weet zag ik het nooit eerder. De indruk bestaat dat het nu vaker voorkomt, meldt De Volkskrant. Dat komt door de veel grotere activiteit van de zon, die bezig is aan zijn 25e zonnecyclus. Een sterk toengenomen deeltjesstroom van de zon treft de aarde, waar het aardmagnetische veld de geladen deeltjes afbuigt. Daardoor komen ze vooral rondom de poolgebieden terecht. Daar vindt een chemische reactie plaats met stikstof en zuurstof in de lucht, waarbij groen, rood en paars licht vrijkomt. Hoe dichter bij de polen, hoe zichtbaarder het licht. Tussen half elf ‘s avonds en middernacht is de kans het grootst. De piek van de elfjarige cyclus wordt in 2025 verwacht. Poolicht - Aurora Polaris of Aurora Borealis - komt ook aan de polen van andere planeten van het zonnestelsel voor.

Weer zo'n gouden zonsopgang vanmorgen. We hervatten ons sportprogramma bij de sportschoiol, dat even in de versukkeling was geraakt. Het viel niet mee. Daarna boodschappen, nu weer eens bij de Plus. 's Middags is er meer bewolking. Naar het begin van dit kwartaal

Noorderlicht aan de Friese waddenkust (foto: Sanne Jongstra)

Dinsdag 28-02-2023

Net als de vorige nacht was er gisteravond Noorderlicht in Nederland, dankzij de hoge zonneactiviteit in zonnecyclus nr. 25. Niet in Gorcum helaas, dus we moeten het doen met de foto van iemand anders, genomen ergens op een waddendijk in Friesland. Het was overigens druk langs de hele kust, maar hier zag je het dus niet. Vanavond weer een kans.

Is Covid in ons land nu echt voorbij?, vraagt De Volkskrant zich af. Het OMT adviseerde gisteren dat in-isolatie-gaan niet meer hoeft en ook een nieuwe boostercampagne kan voorlopig van tafel. 'De viruslast in de samenleving is best hoog. En toch zie je dat het aantal ziekenhuisopnames niet erg toeneemt'. Covid 'wordt een van de talloze anonieme griep- en verkoudheidsvirussen die de mensheid nu eenmaal teisteren.’

Van de potentiële insluiting van Wagnertroepen door Oekraïnse eenheden ten noorden van Bahmoet (zie gisteren) heb ik verder niets vernomen. Nog steeds probeert Wagner op zijn beurt om bij de volledig vernietigde stad door te breken. ‘Goed voorbereide Wagnereenheden’ zouden nu worden ingezet om door de verdedigingslinie rondom de stad te breken.

     Er waren eerder berichten over explosies in de bezette stad Mariopol. Het Britse ministerie van Defensie zegt dat er sinds 21 februari veertien onopgehelderde explosies waren. Daarbij werden zeker één munitieopslag en twee brandstofopslagen getroffen.  Niet duidelijk is hoe de explosies zijn ontstaan en wie erachter zit. Denkbaar is dat Oekraïense drones verantwoordelijk zijn voor de explosies, of dat het gaat om plaatselijke sabotageacties. Vannacht was er een grote brand in een oliedepot in Toeapse, een stad in het Zuiden van Rusland, ver van Oekraïne vandaan aan de noordoostkust van de Zwarte Zee. Volgens het Russische staatspersbureau RIA werd er een drone gesignaleerd. Er zijn ook cyberaanvallen op Russische media, vooral op De Krim. Daardoor toonden die een nepbericht, namelijk een waarschuwing voor luchtaanvallen en riepen mensen op de schuilkelders op te zoeken.

     Het Finse parlement stemt vandaag over een wet die toetreding tot de NAVO mogelijk maakt. Turkije zegt geen bezwaar te hebben tegen het toetreden van Finland, maar houdt vast aan zijn bezwaar tegen een Zweeds lidmaatschap. Ook Hongarije ligt dwars. Orban probeert een slaatje eruit te slaan wat betreft de geblokkeerde EU-subsidies, al is de NAVO de EU niet.

De laatste dag van februari. Na een grijs begin is het fraaie zonnige dag, alsof het al lente is. We behandelen een mossige plek op de borstwering van onze serre, waar de schuifpui op staat, met RoundUp (zonder glyfosaat). De plek wordt veroorzaakt door druppels die bij regen over de bekasting van de zonwering vallen, vanaf de plek waar die een beetje doorbuigt. Het probleem zal binnenkort definitef worden opgelost als we een ietwat schuine vensterbank met lekprofiel op de borstwering laten zetten. Verder sproeien we onkruidverdelger op het plaveisel voor de serre. 's Middags gaat Anna naar haar jeugvriendin. Ik luister naar de 2e en de 3e Symfonie van Sibelius. Een oude opname van vijftig jaar geleden met de Berlijners en Kurt Sanderling. Vitale muziek. Mooie delen: de Finale (Allegro moderato) van nummer 2 en Andantino (deel 2 van nummer 3).  Naar het begin van dit kwartaal

Woensdag 01-03-2023

Van ochtend tot avond een fraaie, frisse lentedag. 's Middags loop ik naar Buiten de Waterpoort. In de wolkenloos blauwe hemel staat een bleke halve maan. Bij het atelier van de clavecimbelbouwer zullen mannen van HG Reclame de twee kapotte panelen van de Poëzieroute vervangen, dat met de plattegrond van de route en die met het gedicht van Jules Deelder erop 'Als ik de waterpijp laat borr'len/ en Gorkum rijst van ver', een parodie op de bekende tekst van Tollens. De platen plexiglas en delen van de lijst waren stukgeslagen door de lieve jeugd en de plattegrond was door tien jaar zon verbleekt. De mannen zijn al bezig ze eraf te schroeven als ik aankom. De clavecimbelbouwer zelf kon er niet bij zijn. De nieuwe borden zijn van trespa, degelijker en zonder lijst. Ze worden met kit op de muur aangebracht en kunnen vast weer tien jaar mee. 

Klimaatopwarming. In Italië kampte de vlakte van de rivier de Po vorig jaar met de ergste droogte in zeventig jaar. De langste rivier van het land stond maandenlang historisch laag; het gevolg van een gebrek aan sneeuw in de Alpen vorige winter, samen met bovengemiddelde temperaturen en een tekort aan neerslag. In vijf regio's werd toen de noodtoestand afgeroepen. Ook dit jaar dreigt al vroeg weer een droog jaar te worden. Opnieuw is er weinig sneeuw in de Alpen en het waterniveau in het Gardameer is ongekend laag. We zagen allemaal de beelden van droogstaande kanalen in Venetië. De regio en zelfs het hele land hangt een economische ramp boven het hoofd, want 40 procent van het bruto binnenlands product van Italië is door de intensieve landbouw (rijst, tarwe) en veeteelt (melk, ham) direct of indirect afhankelijk van het water van de Po. Waarschijnlijk moet men opnieuw de waterkrachtcentrales stilleggen. Heel Italië is voor 20 procent afhankelijk van waterkracht. De regering Meloni komt deze week in spoedberaad bijeen.

Opnieuw geharrewar over de herkomst van Covid-19. Nu houdt ook de FBI er serieus rekening mee dat het coronavirus per ongeluk is ontstaan in een laboratorium in de Chinese stad Wuhan. De 'laboratoriumtheorie'. Welke aanwijzingen de FBI ervoor heeft, maakt ze helaas niet bekend. Een zwaktebod. De FBI is niet de enige, ook het Amerikaanse ministerie van Energie steunt de laboratoriumtheorie. ‘Het valt me op dat de twee agentschappen die dit beweren, zo ongeveer de twee zijn die hierover de minste kennis van zaken hebben’, zegt hoogleraar evolutiebiologie Tom Wenseleers (KU Leuven) in De Volkskrant. Vier andere overheidsdiensten steunen de natuurlijke oorsprong. Een internationale commissie van de WHO, waar ook Marion Koopmans in zat, en die in Wuhan onderzoek deed, bestempelde de laboratoriumtheorie als zeer onwaarschijnlijk. De groep zag de levende wilde dieren zoals bamboeratten en nertsen, die op de markten in de stad werden verkocht, als meest waarschijnlijke gastheer van het virus, maar men kon niet vaststellen hoe de dieren het hebben opgelopen. Een goede mogelijke bron waren vleermuizen. Het noodzakelijk vervolgonderzoek werd door China niet toegestaan. Onverstandig.

     Enfin, hoe ook veroorzaakt, de mensheid heeft weer een pandemie doorstaan. Er komen weliswaar nog altijd nieuwe virusvarianten bij, maar omdat het virus zich beter heeft aangepast worden mensen er niet meer zo ziek van. Maar de laatste dagen lopen de besmettingen in ons land weer op. Gevolg van carnaval? Het OMT vindt maatregelen niet meer nodig en een nieuwe boostercampagne ook niet, meldde ik gisteren. We zullen zien. Kwetsbare mensen lopen nog steeds risico op ernstige ziekte en ziekenhuisopname. Naar het begin van dit kwartaal

Illustratie van mesolithische jager-verzamelaars in Doggerland (ca. 9.000-6.000 v.Chr.).Beeld Kelvin Wilson/De Volkskrant

Donderdag 02-03-2023

Daar had ik nou eens veel plezier om: de oer-Hollander was niet wit en blond maar zwart, zegt de wetenschap. De vroegste moderne mensen, die ongeveer tienduizend jaar geleden rond en voor de Nederlandse kust leefden als jager/verzamelaar, hadden een donkere huid en vaak lichte ogen. Dat blijkt uit genetische analyse van acht stukjes menselijk bot, opgeraapt aan de Hollandse kust en gevonden in vissersnetten. Ze werden onderzocht door Eveline Altena van de Leidse Universiteit en in oktober vorig jaar gepubliceerd in Nature. Vandaag staat het in De Volkskrant. Ook in Engeland, België en zelfs Duitsland waren 10.000 jaren geleden de eerste bewoners zwart. ook dat waren allemaal jagers/verzamelaars. De landbouw in West Europa kwam pas 5000 jaar geleden bij een stabieler klimaat. Toen trokken lichter gekleurde mensen uit het oosten binnen. 'Vermoedelijk was de lichte huidskleur vooral een aanpassing op het vitamine-D-arme, granenrijke voedsel van landbouwers. Een lichtere huid laat meer zon door en zorgt zo voor meer aanmaak van die vitamine.' Germaanse of boreale oorsprong is dus een fabel. Wat een dreun voor ultrarechts.

Het volledige mislukken van het stikstofbeleid van het kabinet zie je aankomen. Voor de zoveelste keer. De totale uitstoot in de Nederlandse landbouwsector is de afgelopen jaren nauwelijks gedaald, blijkt uit de meest recente cijfers van het CBS. Tot 2003 daalde de uitstoot van broeikasgassen, daarna steeg de uitstoot verder. Tegelijk is de verwachting dat er begin april geen landbouwakkoord met de boeren zal komen. De onderhandelingen verlopen stroef. Wat gaat de regering dan doen? De opvattingen in de coalitie zijn verdeeld, in elk geval tot de verkiezingen. En daarna? Machteloos zien we de natuur verkommeren. In de landbouwsector wordt het grootste deel van de broeikasgassen uitgestoten door de melkveehouderij (36 procent in 2020). Vanuit runderen komt het meeste methaan. In de melkveesector wordt ook het meeste ammoniak en stikstofoxide uitgestoten. Kranten berichten dat boeren zelfs de sloten op hun land dempen om de mestregeles te ontduiken.

     Ondertussen laat de provincie Brabant wel ballen zien. Daar zit GroenLinks in het college. GS verleent voorlopig geen stikstofvergunningen meer rond 25 van Natura-2000 gebieden. Omdat de cirkels rond die gebieden elkaar overlappen is er praktisch nergens ruimte over om projecten wel doorgang te laten vinden. De Zuidelijke Land- en Tuinbouworganisatie (ZLTO) is 'verbijsterd' over het besluit.

     Ik begrijp de frustraties van de boeren overigens best wel. De giftige toestand rond het stikstofbeleid komt mede voor rekening van de politiek, of beter: van alle kabinetten met VVD en CDA erin. Zachte heelmeesters schoven het alsmaar voor zich uit. (Poliitiek is vooruitschuiven, zei ik altijd). In die jaren was het probleem ook al moeilijk, maar je had in elk geval decennia aan tijd gehad voor fasering. Dat kan nu niet meer. De natuur en de boeren zijn er het slachtoffer van. Vroeg of laat worden de boeren uitgekocht, al dan niet gedwongen. De acties zijn mede bedoeld om de prijs op te drijven.

Lichte vorst in de nacht, prachtige zonsopgang, mooie dag. Ik hoefde de ruiten van het autootje niet te krabben, want hij stond in de zon. Sporten viel weer zo zwaar tegen als de vorige keer. Toch doorgezet. Anna past op het hondje van de buren en kletst een uur met de buurvrouw, daarna met onze bovenste buurvrouw en 's middags komen Nikita en Zaila langs en daarna doet Anna boodschappen. Naar het begin van dit kwartaal

Vanavond omstreeks half acht in het westen.

Vrijdag 03-03-2023

Velen zagen de samenstand aan de westelijke hemel van de planeten Venus en Jupiter. Ik niet, ik was het vergeten. Vanavond heb ik nog een kans. Om half acht, als we door de stad naar de verjaardag van Anna's kleinkind Esri lopen. Die wordt 18 jaar. Vanmorgen wolkenvelden die tegen twaalf uur wegtrekken. Het is een frisse, zonnige dag. Anna heeft een afspraak in de stad voor een gehoorapparaat. Haar linkeroor heeft 38 procent gehoorverlies. Over een maand krijgt ze het toestelletje om uit te proberen. Ik verwijder het laatste halfjaar aan louter bagger in het Gastenboek van de Poëzieroute. Nu alleen nog bijhouden. Verder zend ik een reminder aan de VVE van het gebouw aan de Kalkhaven, waar we het gedicht over het smalste huisje van Gorcum op de muur willen aanbrengen. Na twee maanden kregen we nog geen reactie. VVE's...

Een grote en onaangename verrassing. Duitsland blokkeeert opeens de EU-wet die het einde moest inluiden voor de verbrandingsmotor op de weg. De EU-landen en het Europees parlement waren het er al een jaar over eens dat nieuwe auto’s en bestelbusjes, verantwoordelijk voor 15 procent van de totale  CO2-uitstoot in de EU, vanaf 2035 het gas niet meer mogen uitstoten. De liberale FDP, de kleinste partij in de Berlijnse coalitie, trapt echter op de rem uit puur electorale motieven. In de deelstaatverkiezingen lijdt de partij grote verliezen. De Duitsers zijn verslingerd aan hardrijden in hun benzinemonsters. Daarom vraagt de FDP nu om een speciale verklaring van de Europese Commissie dat ook na 2035 auto’s met een verbrandingsmotor mogelijk blijven als die op nieuwe, CO2-vrije synthetische brandstoffen rijden. Deskundigen wijzen erop dat de schone, synthetische brandstoffen waarvoor de FDP pleit in de praktijk vreselijk duur zullen zijn. Mislukt het plan desondanks? Een gewone meerderheid van lidstaten is voldoende. Italië (Meloni), Bulgarije en Polen waren al tegen. Duitse diplomaten benadrukken dat een ‘nee’ van de FDP in Berlijn de regeringscoalitie kan opblazen. Maar zoals vaker is ook een slap compromis denkbaar. Het uitstel geeft tijd aan commissaris Frans Timmermans (Green Deal) om een tekst op te stellen die de FDP tevreden stelt, denkt De Volkskrant. Ik ben benieuwd. Naar het begin van dit kwartaal

Zaterdag 04-03-2023

De maandelijkse verandering van de gemiddelde wereldtemperatuur in de lagere atmosfeer, gemeten door satellieten, was afgelopen februari niet meer in de min. Hij steeg van -0,04 graden naar +0,08 graden Celsius. De lineaire opwarmingstrend blijft staan op + 0,13 graden per tien jaar (0,11 per decade boven de oceanen en +0,18 per decade boven de continenten). Ook nu zijn er weer klimaatwappies die desondanks zeggen - bij dezelfde grafiek - dat de opwarming stopt sinds 2014. Klimaatwetenschapper Robert Rhode maakt er zelfs een leuke animatie van: The Staircase of Denial. Wanneer in de loop van dit jaar een nieuwe El Niño de inzakkende La Niña af gaat lossen kan de aarde ineens sterk opwarmen. Volgens nieuwe modelprognoses is het niet uitgesloten dat die El Niño het wereldklimaat in 2024 voor het eerst over de magische grens van 1,5 graad zal duwen. Op het noordelijk halfrond overschreed de gemiddelde temperatuur al in het jaar 2020 de anderhalve graad opwarming, meldden onderzoekers een jaar geleden. De noordelijke helft van de wereld is inmiddels gemiddeld 1,6 graden opgewarmd, doordat er op het noordelijk halfrond meer land ligt, en land meer opwarmt dan oceanen.

Een kille, bewolkte zaterdag met soms wat lichte regen. De zonnige dagen zijn even voorbij, volgende week krijgen we veel regen, soms met hagel en natte sneeuw. Tessa brengt haar meisjes voor een paar uur. Ze zitten gezellig aan de huiskamertafel te tekenen. Vanmiddag vieren Nikita & Denzel de eerste verjaardag van hun dochter Zaila. De famiilies van beide kanten komen, misschien wel zestig mensen. Naar het begin van dit kwartaal

Beelden die de James Webb ruimtetelescoop deze zomer maakte van zes massieve kandidaat-sterrenstelsels in de periode van slechts 500 - 800 miljoen jaren na de oerknal. (Credit: NASA, ESA, CSA, I. Labbe (Swinburne University of Technology)

Zondag 05-03-2023

Steeds verder terugkijken in de tijd met de James Webb ruimtetelescoop is nog geen reis naar het begin van alles. De absolute grens voor telescopen die met infrarood licht werken ligt op 380.000 jaar na de oerknal, bij het oppervlak van de laatste verstrooiing. Op dat moment was het universum voldoende afgekoeld om electromagnetische straling onbelemmerd door te laten. Dus ook licht. Het is de oorsprong van de kosmische achtergrondstraling, die we nu nog steeds - sterk afgekoeld tot bijna het absolute nulpunt - nog steeds in alle richtingen kunnen meten. Maar ook zover in de tijd kan de James Webb niet kijken. De laatste waarnemingen gaan terug tot 500 - 700 miljoen jaren na de oerknal. In die periode was het heelal nog maar 3 procent van zijn huidige leeftijd ( nu 13,8 miljard jaar). Maar ook daar ziet de James Webb opmerkelijke dingen. Iedereen verwachtte jonge, kleine sterrenstelsels te zien, babygalaxies, maar in plaats daarvan vond men beelden die op volwassen stelsels leken, van het formaat van onze eigen Melkweg. Tenminste, dat denkt men, want het kunnen ook nog beelden van zwarte gaten zijn, zeggen astronomen van een internationaal team in het februarinummer van Nature. Die vormen doorgaans de kernen van bijna alle onwikkelde sterrenstelsels. Alles bijeen denken de onderzoekers dat er zó vroeg in de ontwikkeling van de kosmos al honderd keer zoveel massa aanwezig was dan gedacht. Dat is in strijd met vrijwel alle theoretische modellen voor de groei van het prille heelal. Het moet dus anders zijn gegaan. In de komende tijd moeten spectraalanalyses van de aangetroffen massieve objecten uitwijzen wat het voor dingen zijn. 'A spectrum will immediately tell us whether or not these things are real', zegt een van de onderzoekers. 'It will show us how big they are and how far away they are. (...) We've found something we never thought to ask the universe — and it happened way faster than I thought, but here we are'. (Ik geloof dat ik hier wel eens eerder over schreef, maar ik kan het even niet vinden).

Eergisteren was er weer een massieve eruptie op de zon, een superzware X2.1 zonnevlam, die opvlamde van de zonnevlek AR 3234 en die de uitval van kortegolfradiouitzendeningen veroorzaakte boven Noord- en Zuid-Amerika. Hier staat er een video van.

De media spreken van een historisch verdrag, het VN-verdrag dat 30 procent van de oceanen op de wereld vanaf 2030 beschermd moet zijn. Over dat High Seas Treaty werd tien jaar lang over onderhandeld. Het wordt door experts gezien als een enorme stap, en uniek in de geschiedenis. De zeeën in de wereld worden zwaar getroffen door de gevolgen van klimaatverandering, overbevissing en scheepvaart. Tot op heden had slechts 1,2 procent een beschermde status. NB: ongeveer 70 procent van het aardoppervlak is water. Met het verdrag, dat aansluit bij een VN-akkoord dat eind vorig jaar werd gesloten over biodiversiteit, wordt onder meer vastgesteld hoeveel er in de beschermde gebieden gevist mag worden. Ook wordt vastgesteld welke routes de scheepvaart mag gebruiken en wordt bijvoorbeeld de diepzeemijnbouw er aan regels gebonden. Zelfs Greenpeace reageert uitgelaten op het nieuws en spreekt van 'het grootste conservatie-akkoord in de geschiedenis van de wereld'. Ik span me in om niet sceptisch te reageren.

Een grijze zondag. Ik besteed een uur aan het verzamelen van de eerste 20 gedichten in één document voor de kwatrijnenwedstrijd 'Poëzie in  de Sluis 2023'. Ik denk dat ik ongeveer op de helft ben. Daarna komt er een tweede document waarin alle gedichten geanonimiseerd zijn, voor de bestuursleden die moeten beoordelen. Anonimiteit voor de jury is regel bij literaire wedstrijden. Tenslotte krijgen alle deelnemers na 7 maart een email ter bevestiging van ontvangst en deelname. In de bestuursvergadering van 13 maart zullen we de winnaar kiezen. Daar moet ook iedereen weer bericht van hebben. Tenslotte moet HG Reclame op tijd - voor 8 mei - het winnende gedicht op het zeildoek printen. Naar het begin van dit kwartaal

Maandag 06-03-2023

Temperatuurrecord in Nuuk op West-Groenland eergisteren: meer dan 15 graden, een temperatuur die zelfs in april nooit werd gehaald. Kijk er even naar en ga verder met je dagelijkse dingen. De aarde raakt snel verder uit zijn evenwicht. De ontkenners roepen meteen: dat is WEER, geen klimaat. Ze hebben gelijk, dat hebben ze van ons geleerd, want wij zeggen het bij een kouderecord. Alleen komen die zelden voor en warmterecords vaak. Hoe zit dat bij Nuuk? Dat kun je hier zien.

     Australië dan. Hitte en droogte hebben grote delen van het continent in hun greep. Ze gaan gepaard met extreem brandgevaar. Alleen al in de staat New South Wales woedden maandag bijna veertig natuurbranden bij temperaturen van soms meer dan 40 graden. De stad Sidney kampt met een zware hittegolf die nog dagen zal duren. Tegelijk heerst er ongekende hitte in Azië in een band van het Midden-Oosten over de centrale steppen en China tot aan Japan.

Voor zijn dwaze veroveringsoorlog zet Poetin steeds meer oud-Sovjetmateriaal in. T-62-tanks uit de jaren 60 en oude munitie. Voor de invasie werd de Russische tankmacht nog gezien als een van de grootste bedreigingen voor het Oekraïense leger. Inmiddels schat de gerenommeerde denktank IISS de verliezen op 38 procent. Van de belangrijkste gevechtstanks (T-72) zou zelfs de helft zijn uitgeschakeld. Volgens het Oekraïense leger weigeren sommige Russische soldaten in de buurt van Vohledar aan te vallen omdat ze over onvoldoende materieel beschikken. Jevgeni Prigozjin, de baas van het huurlingenleger Wagner, heeft nogmaals geklaagd dat zijn soldaten in gevaar komen als Rusland de eerder toegezegde munitie niet levert. Zijn vertegenwoordiger werd vandaag de toegang tot het Russische militaire commando in Oekraïne ontzegd. Volgens Prigozjin was zijn toegangspas geblokkeerd.

De maandag vangt aan met miezer, maar na een paar uren wordt het droog. Vanavond weer regen. We sporten en doen boodschappen. 's Middags gaat Anna naar een vriendin. Ik buig me verder over de kwatrijnen, die in één document verzameld moeten worden. Morgen is de sluitingsdag, het wordt tijd, het zijn er al 53. Naar het begin van dit kwartaal

Het sneeuwt vanochtend, maar de sneeuw blijft niet liggen.

Dinsdag 07-03-2023

Bij het opstaan valt er natte sneeuw, een bui die een aantal uren aanhoudt. Het is nat en kil, weinigen wagen zich buiten op straat. Na tienen wordt het droog, ook voor een aantal uren, na twee uur 's middags sneeuwt het weer. Vanavond zal het tot om en nabij het vriespunt dalen. Het KNMI waarschuwt voor gladheid. De sneeuw kan dan blijven liggen. Vandaag denk ik terug aan mijn moeder. Ze zou nu 103 zijn geworden. In augustus 2001 stierf ze.

     Ik ontvang weer een aantal kwatrijnen voor de wedstrijd 'Poëzie in de Sluis 2023'. We hebben nu 65 inzendingen, die ik morgen anoniem in een document zal zetten voor de leden van het bestuur van de Poëzieroute. Op de bestuursvergadering van 7 maart kiezen we er de beste uit.

Even aandoenlijk als gruwelijk, de videobeelden die de wereld overgaan van een ongewapende soldaat, een Oekraïense krijgsgevangene. Hij staat in het graf dat hij voor zichzelf gedolven heeft en mag nog een laatste sigaret roken. Hij zegt: 'Slava Oekraïne!' en ademt de rook uit op het moment dat de Russen hem fusilleren. Een oorlogsmisdaad. Ik kan het niet opbrengen het fimpje te bekijken dat de Russen er zelf van maakten en online zetten. Inmiddels weten we zijn naam: Tymofii Shadura van de 30ste Separate Gemechaniseerde Brigade. Hij was 41 jaar en werd sinds 3 februari vermist bij Bahmoet. Naar het begin van dit kwartaal

Woensdag 08-03-2023

Ons energieverbruik in de tweede maand van 2023. De tweede maand van het energieplafond:

• februari 2021: stroom 325 kWh (€  51,15), gas 165 m3 (€ 149,99), totaal € 201,14
• februari 2022: stroom 284 kWh (€  36,68), gas 135 m3 (€ 173,35), totaal € 210,03
• februari 2023: stroom 245 kWh (€  84,90), gas 114 m3 (€ 186,67), totaal € 271,57

Dezelfde trend als vorige maand: lager verbruik, mede door de zachte wintertemperaturen in januari, en hogere prijzen. Ons termijnbedrag staat inmiddels op 159 euro per maand. De gasprijs is overigens verder gedaald en dat toont het succes aan van het afscheid van de gasimport uit Rusland.

Er hangt mist bij het opstaan. Die is al gauw weg en dan valt er lichte natte sneeuw. Een laatste stuiptrekking van de winter, zeggen we dan. In Brabant en Limburg blijft de sneeuw liggen. Daar geldt code oranje, in de rest van het land geel.

Zorgen over de vogelgriep. Steeds vaker blijkt het H5N1-virus over te kunnen stappen op zoogdieren. Deze week ging het om een vos in Frankrijk, mogelijk zelfs meerdere. Het aantal gevallen neemt onrustbarend toe: nertsen, een kat, drie grizzlyberen (in de VS), otters, zeehonden en een bunzing. Waarschijnlijk aten de dieren van dode vogels die besmet waren. De mens is ook een zoogdier. In de intensieve pluimveehouderij is het risico groot. Tot dusver is niet gebleken dat zoogdieren het aan elkaar doorgeven.

     Bij ons is sprake van een nieuwe coronagolf.  Het aantal ziekenhuisopnames van coronapatiënten is opgelopen met zo'n 39 procent, vooral in Noord-Brabant, Limburg en het oosten van het land. Carnaval-land, zogezegd. Zorgen maakt men zich niet, ook niet over kwetsbare mensen. Toch zijn de meeste mensen die positief testen op het virus en in het ziekenhuis komen, 80 jaar of ouder. Maar het RIVM denkt dat de piek bereikt is, zo suggereert de infectieradar van het zorginstituut, waar ik ook aan deelneem. De griep lijkt een groter probleem dan corona.

Een deel van de dag sneeuwt het zachtjes door. Er komen nog enkele late inzenders van kwatrijnen voor 'Poëzie in de Sluis 2023' binnen. Gisteren liep de termijn af maar - vooruit! - ik neem ze toch maar mee in de registratie en op de geanonimiseerde lijst. Die bevat nu liefst 69 kwatrijnen - ik kan geen kwatrijn meer zien. Ik mail de lijst aan de andere bestuursleden en wens ze - ietwat satanisch - veel succes. Op de bestuursvergadering van volgende week vrijdag zullen we de winnaar bepalen. Daarvoor stelde ik een numeriek scoresysteem voor van 1 (slecht) t/m 5 (uitstekend). Als iedereen dat van tevoren toepast hoeft de selectie niet lang te duren - zei hij hoopvol. Morgen zal ik alle deelnemers informeren. Naar het begin van dit kwartaal

De phishing-email die gisteren in mijn emailbox zat.

Donderdag 09-03-2023

Phishing-mails? Daar trap ik echt niet in, denk je. Maar pas op - gisteren gebeurde het me toch bijna en dan merk je hoe geraffineerd die gasten zijn. Met enige verbazing las ik het bericht hierboven, doorgezonden vanaf info@poezieroutegorinchem.nl en dacht dat het klopte. Per slot waren vanaf dat adres rond de 70 emails van deelnemers aan 'Poëzie in de Sluis 2023' aan me doorgestuurd. Dus klikte ik op de link. Onmiddeliljk flitste er een waarschuwing van mijn internetbeveilger ESET op het scherm: 'Ga niet verder, we denken dat dit een phishing-mail is!' Toen ging me een licht op: het adres van de afzender is inderdaad raar: Account-protection-microsoft@tech-center.com. Gekunsteld. Dat met ruim 70 simpele emails de mailbox van de poëzieroute vol zou zijn, is niet waarschijnlijk. En dan de verleiding en de druk: je kunt gratis en voor niks er 20Gb bij krijgen - maar wel binnen 48 uur. Ik ben ESET erg dankbaar. Ik zou in grote moeilijkheden zijn beland met mijn weblog, met mijn bestanden (al heb ik wel back-ups), mijn email, met de kwatrijnenwedstrijd en wie weet wat nog meer.

     Murphy en het gelukkig toeval. Door het gedoe keek ik ook eens in mijn spambox en kwam tot de ontdekking dat daarin ook een flink aantal inzendingen zaten voor "Poëzie in de Sluis'. Allemachtig, nooit aan gedacht. Het kost me een paar uren om ze eruit te halen en in de wedstrijd op te nemen. Juist op tijd! Er zijn er nu 84. De spambox loopt tot 8 februari jl, - de dag van de start. Pfff... Daarna bevestig ik allen die per mail inzonden de ontvangst en het vervolg van de procedure. Morgen kijk ik maar even wat te doen met degenen die hun kwatrijn in onze brievenbus deden.

     Het is een dag van miezersneeuw en regen. Guur ook. Desondanks sporten we getrouw en doen boodschappen. 

Na de rammelende 'onthulling' van Seymour Hersh en de lekken bij de geheime diensten in de VS en Duitsland weten we eigenlijk nog steeds niet wie er verantwoordelijk was voor de sabotage met bommen van Nordstream 1 en 2. Wel is duidelijk dat de operatie een intensieve voorbereiding kende: valse paspoorten en andere documenten, het huren van een jacht in Polen, ongezien varen naar Rostock, het regelen en inschepen van professionele duikers en explosieven, daarmee bijna 100 meter diep werken en weten waar op die pijpen je de explosieven moet plaatsen, stilletjes weer verdwijnen, het is nogal wat. Daar lijkt me de inzet van een geheime dienst en dus een staat voor nodig. Maar welke? Ik verdenk nog steeds Moskou, een false flag operation om het westen dwars te zitten en de schuld bij Kyiv te leggen, maar eigenlijk zijn we nog niets wijzer.

De Russen bestookten vannacht heel Oekraïne met een barrage van raketten en drones. Kennelijk hebben ze weer munitie. Ze verschoten meer dan 80 raketten, waaronder zes hypersonische Kinzhal-raketten, waar de luchtverdediging van Oekraïne geen raad mee weet. Vandaag bleek dat er 9 doden vielen en dat de kerncentrale van Zaporizja weer zonder stroom kwam te zitten. Die werd later op de dag weer hersteld. Moskou zegt vandaag dat het om een vergelding ging voor de 'aanval' van Russische neonazi's en ultranationalisten over de Oekraïense grens op twee dorpen in de Russische provincie Brjansk. Het hoofd van de Litouwse militaire veiligheidsdienst zegt vandaag tijdens een persconferentie dat Rusland op dit moment genoeg middelen heeft om de oorlog tegen Oekraïne in de huidige intensiteit nog twee jaar vol te houden.  Naar het begin van dit kwartaal

Vrijdag 10-03-2023

Tien jaar geleden schreef ik over de Nederlandse componist Bernard van Dieren. Hij was ziekelijk en werd niet oud; hij leefde van 1887 - 1936, voornamelijk in Engeland waar hij een beroemdheid was. Nu is hij vrijwel vergeten. Destijds ging het me om zijn 6e Strijkkwartet. Af en toe zoek ik naar meer werk van Van Dieren op CD en vorige week vond ik een uitvoering van zijn 1e Symfonie opus 6 uit 1914, ook wel de 'Chinese' Symfonie genoemd, door een orkest uit Wales, een opname uit 2016. Het is een vroeg werk met vijf solisten, koor en orkest, gebaseerd op Duitse vertalingen van Chinese poëzie uit de in die tijd wijd en zijd bekende bundel 'Die Chinesische Flöte' (1907) van de dichter Hans Bethge. Meer componisten van toen gebruikten die vertalingen, zoals Schönberg, Webern, Wellesz, Strauss en je vindt ze vooral in het meesterwerk van Mahler 'Das Lied von der Erde'. Die schreef het in 1908 - 1909. We weten niet of Van Dieren het stuk kende toen hij zijn eerste symfonie schreef; dat was in 1912 - 1914. Slechts één gedicht komt voor in beide stukken: 'Der Trinker im Frühling' van de Chinese 8e-eeuwse dichter Li-T'ai-Po.

Wenn nur ein Traum das Dasein ist,
Warum dann Müh und Plag?
Ich trinke, bis ich nicht mehr kann,
Den ganzen lieben Tag.

(...)

Het is het zevende deel van de symfonie, die uit 8 delen bestaat. Een aria voor bas. Ik vind het een mooi en indrukwekkend werk, dat meer aandacht verdient. Alleen irriteerden me de abrupte pauzes in de opname. Eerst dacht ik dat de CD beschadigd was, maar daar is niets van te zien. Ik heb de CD nogmaals zorgvuldig beluisterd met de teksten erbij en toen werd me duidelijk wat er aan de hand is. De Chinese Symfonie heeft dus acht delen die aaneen gespeeld moeten worden, dus zonder pauze (behalve bij deel 8). Men heeft voor deze CD bij de eerste 7 delen zelf tracks aangebracht, die je dus hoort als hiaten in de weergave van de muziek. Midden in een akkoord. Niet erg fraai, maar wel een keuze. Ik kan er mee leven.

Regen en natte sneeuw. Anna gaat erop uit om op kleine Zaila te passen, want Nikita moet naar haar verloskundige opleiding in Rotterdam. In de sluis zijn mannen bezig iets te repareren aan de binnenste sluisdeur. Eentje laat zich in een soort bootstoeltje helemaal in de kolk zakken. In de loop van de middag keert Anna terug. Druipend.

De Russen voeren voor de tweede nacht en dag zware beschietingen op Oekraïne met onder andere de hypersonische Kinzhal-raketten, die Oekraïne niet kan neerschieten. Dat zal veranderen met de komst van Patriot-luchtafweersystemen, die Nederland samen met de VS en Duitsland levert, naar verwachting ergens in dit kwartaal. Het is een van de zwaarste aanvallen van deze oorlog. In militair opzicht brengen de raketaanvallen de Russen geen enkel voordeel. Ze treffen vooral de burgerbevolking en zijn bedoeld om die te demoraliseren. Iets anders kan het machtige Rusland mogelijk niet eens meer. Dat zeggen de Amerikaanse spionagediensten. Terreinwinst kan Moskou nauwelijks meer boeken. Het leger is volgens de diensten zo verzwakt dat het nog jaren gaat duren voor het weer op volle sterkte is. ‘Als Rusland niet overgaat tot een verplichte mobilisatie en geen aanzienlijke hoeveelheden munitie van andere landen krijgt, zal het zelfs het huidige niveau van offensieve operaties steeds moeilijker kunnen volhouden’, zei Avril Haines, de overkoepelende baas van alle Amerikaanse inlichtingendiensten, woensdag tijdens een hoorzitting in de Senaat. Volgens Haines zal Poetin nu aansturen op tijdrekken. Rusland kan het langer volhouden dan Oekraïne. Het westen zal de dure steun vroeg of laat beu worden. Oekraïne kan ook niet winnen. Onderhandelingen zijn op enige termijn onvermijdelijk.

     Tegelijk heeft het er de laatste dagen de schijn van dat zich in Georgië een volgende bloemenrevolutie ontwikkelt. Massaal werd er in Tblisi gedemonstreerd tegen een wet die NGO's aan banden moest leggen. Die werd gisteren ingetrokken. Maar de demonstraties gaan door, nu tegen de pro-Russische premier, een oligarch die onder Poetin schatrijk werd. Georgië heeft officieel de toetreding tot de EU en de NAVO aangevraagd. Naar het begin van dit kwartaal

Bert Welmers. Lingehaven en Lingesluis, tegenlicht in oktober. Olieverf op paneel., 42 x 30 x 1 cm, 2022. Rechts ons huis.

Zaterdag 11-03-2023

Gisteren aan het eind van de middag worstelde ik me gebogen onder mijn paraplu door een ware storm van natte sneeuw naar Boekhandel De Mandarijn. Daar was de presentatie van een boekje met reproducties van olieverfschilderijen van stadgenoot Bert Welmers. Vrijwel allemaal van de Lingehaven. Ons huis staat er vaak op (zie boven). Ondanks het hondenweer waren er zo'n vijfentwintig mensen komen opdagen. Ze nipten aan de glaasjes prosecco die de boekhandel schonk terwijl Welmers vertelde hoe hij gefascineerd was geraakt door de lichtval in de haven. Omdat in het zuiden het brede watervlak van de Merwede direct achter de sluis het zonlicht reflecteert en over de haven werpt, had het licht voor hem vaak een bijzondere kwaliteit. Een mooi boekje. Een tijdlang stond ik, glaasje in de hand. naast de kassa naar de bezoekers te kijken, En door de glazen winkeldeur naar de jagende sneeuw buiten. Een gezette en getinte vrouw met grijs haar kwam naast me staan om af te rekenen. Ze keek me kritisch aan. 'Wat mag u wel voor een man zijn?' Wat bedoelde die dame? Stond ik soms in de weg bij het betalen? Zeker niet. Een aanmatigende vraag, eigenlijk, even wist ik niet wat te zeggen. 'Gewoon een klant, mevrouw', bracht ik tenslotte uit. Het leek wel of dat haar teleurstelde. Ik loop snel naar de signeertafel waar Welmers zijn handtekening in mijn boekje zet. Afrekenen bij de kassa gaat niet, want de PIN-verbinding ligt eruit. Ik krijg de kassabon mee en duik de sneeuwstorm in, naar huis.

De dag begint zeer zonnig. Vandaag zijn er twee grote demonstraties in Den Haag, de blokkade van de A12 bij het parlement door Extinction Rebellion en een van Farmers Defence Force in het Zuiderpark. Ver uiteen. Op last van de burgemeester mogen de boeren maar twee trekkers meenemen, maar al rond half negen haalt de politie tientallen tractoren van de A12 bij Alphen aan de Rijn. Ook over de Erasmusbrug in Rotterdam en vanuit het Westland zijn veel boeren met trekkers op weg naar Den Haag. De politie stuurt ze terug. Op verschillende plekken in de binnenstad van Den Haag staan legertrucks met zeecontainers om tractoren die het centrum in willen rijden te blokkeren.

     De gemeente plaatst zelfs zwarte schermen langs de Utrechtsebaan. Om de demonstratie aan het zicht te onttrekken? Of is het om te voorkomen dat medestanders etenswaren en kettingsloten naar beneden gooien, zoals de politie zegt? Activisten knippen de schermen los. Rijkswaterstaat heeft op verzoek van de gemeente Den Haag een deel van de tunnelbak van de A12 vanmorgen besproeid met een hete zoutvloeistof. Die moet voorkomen dat actievoerders zich kunnen vastlijmen aan het asfalt en zorgt ervoor dat het wegdek niet beschadigd raakt Terwijl agenten en duizenden demonstranten de snelweg versperren geven klassiek georiënteerde klimaatactivisten midden op de weg een verdienstelijk protestconcert: Beethoven zo te horen, het Allegretto uit de 7e symfonie. Vergis ik me of zie ik Vera Beths ertussen? De politie dreigt met charges en een waterwerper als ze niet weggaan. Mensen plakken protestaffiches op het kanon. De politie wacht met ingrijpen.

     Bij de boeren in het Zuiderpark gaat het aanvankelijk minder vreedzaam toe. Een shovel vernielt een blokkade waardoor betogers met vrachtwagens het terrein op kunnen rijden. Twee agenten raken gewond. De partij van Thierry Baudet is dominant aanwezig en deelt volop ballonnen en stickers uit. Wilders wordt ook al gesignaleerd. 'Het politieke gevecht verplaatst zich steeds meer naar de straat en sociale media – met demonstraties, klimaatactivisten die zich overal aan vastplakken en een sterkere roep om referenda', schrijft Caroline de Gruyter vandaag in de NRC in een artikel met de kop: 'Hoe de macht ontglipte aan het parlement'. Dat lijkt me een tikkeltje overdreven, maar we moeten het natuurlijk niet laten gebeuren.

Anna haalt vanochtend een maïskip bij de poelier op de Langendijk voor vanavond. Daarna passen we een paar uren op op Lina-Mae. 's Middags ga ik op cadeautjesjacht voor Anna, die volgende week jarig is. Als ik terugkom zit Tessa bij haar moeder aan de thee. Naar het begin van dit kwartaal

Vader-en-moedertje spelen met Nora (2,5)

Zondag 12-03-2023

Vanmorgen gaan we in Utrecht op de koffie bij Rommert, Lois en Nora. Het valt nog niet mee om de wijk Zuilen binnen te komen, want de hele Marnixlaan ligt op de schop. Het is héél gezellig. De aanvankelijke schroom is bij Nora snel verdwenen, zeker omdat we een leuk voorleesboek hebben meegebracht. Wat een schattig meisje is ze toch! Ze wil graag met me spelen en voert daarbij zelf duidelijk de regie. Lois en Rommert zijn ontspannen; het gaat goed met ze.

     Rommert maakt zich zorgen over een komende ineenstorting van het cryptobankieren, door de crisis bij de Silicon Valley Bank. Net als bij de bankencrisis van 2008 zijn ook hier veel financiële producten sterk uitgesmeerd en gemixed met andere banken om de risico's (voor de banken) te verkleinen en dat niet alleen in de cryptosector. Als er - net als toen - één steen verschuift c.q een bank omvalt, kan dat in een kettingreactie de rest mee de afgrond in slepen, omdat al die producten met elkaar vervlochten zijn. Uit de crisis van 2008 heeft men geen lering getrokken; de onontkoombare ineenstorting van het kredietsysteem werd alleen maar 15 jaar opgeschoven. De komende week kan het gebeuren, denkt Rommert.

Een lezer vraagt of ik de regelafstand op mijn blogstukjes wil vergroten van 1,0 naar 1,5. Ze staan voor hem nu te dicht op elkaar voor een goed onderscheid. Dat is een kleine moeite. Hij krijgt steun van anderen, dus vanaf vandaag volg ik graag dat advies op en heb het ook bij de post van gisteren gedaan.

De afloop in Den Haag gisteren: de boeren verdwijnen tegen vijf uur, veel klimaatactivisten blijven zitten. 'De weg van het fossiele tijdperk loopt dood', riepen ze'. De politie zet de waterwerper in op de 'benevelstand'. De brandweer had uit voorzorg een tent neergezet op de Zuid-Hollandlaan in Den Haag, om de hoek van de geblokkeerde A12. Daar konden actievoerders die nat waren geworden door het waterkanon terecht voor een medische controle en droge kleding. 700 mensen worden aangehouden. Op vier na zijn ze in de loop van de avond vrijgelaten. Van die vier horen er twee bij de boeren en twee bij de klimaatdemonstranten. Het komt me voor dat het allemaal netjes is verlopen. De Volkskrant vertelt vanmorgen dat de aanhang van Extinction Rebellion sterk groeit omdat men de beweging als minder radicaal ervaart. Ook actrice Carice van Houten is 'verliefd op ER'.

     Ondertussen was het gisteren bijna 32 graden Celsius aan de Spaanse costa's. het zoveelste record. Bizar. Je denkt misschien: acht, dat is Spanje, maar het was pas 11 maart. Nog altijd in het winterseizoen.. 

Het eerste kievitsei werd gisteren gevonden in het Staphorsterveld, bij Hasselt in Overijssel. Het was een dag later dan vorig jaar. Dat de datum steeds vroeger valt zal bij het opwarmende klimaat niemand verbazen. Het is nu tien dagen eerder dan honderd jaar geleden. Zie de feiten hier. Naar het begin van dit kwartaal

Maandag 13-03-2023

Recordhitte in NW Afrika en de zuidoostkust van Spanje en op de Balearen, met ruim 45 graden in Senegal, 44 graden in Mali. Zo vroeg in het jaar! Voor maart bedraagt het normale gemiddelde in Senegal ca. 30 graden en in Mali 38 graden. Nog een anomalie in Afrika vormt de cycloon Freddy. Die ontstond begin februari voor de kust van Indonesië en legde duizenden kilometers af, bracht zware schade en tientallen doden in Madagascar en Mozambique, keerde weer terug en zit nu opnieuw boven Mozambique en Malawi. Hij zwerft al ruim een maand rond. Het is de langstdurende cycloon ooit gemeten en volgens weermodellen is Freddy mogelijk nog niet eens uitgeraasd.

Gisteren schreef ik over de omgevallen internetbank Silicon Valley Bank (SVB). Er viel nog een tweede Amerikaanse bank om, Signature Bank, maar daar bleef het bij. De Amerikaanse centrale bank heeft namelijk gezegd dat het geld van rekeninghouders beschermd wordt en dat alle klanten vanaf middernacht (plaatselijke tijd) bij hun tegoeden kunnen. Daarnaast neemt de grootbank HSBC voor 1 pond de Britse tak van de SVB-bank over. Zo voorkomt men een systeemcrisis als in 2008. Toch dalen de beurskoersen vanmorgen. Ook de AEX is lager. Aandeelhouders en obligatiehouders komen er minder goed van af. Zij worden niet beschermd, schrijft de centrale bank. Er zijn ook klanten in Nederland. Het Leidse biotechbedrijf Pharming heeft een tegoed van 45 miljoen dollar bij de omgevallen SVB staan. Het gaat om een kwart van het totale vermogen van Pharming. 'Het totaal aan tegoeden zal worden vergoed', klinkt het in de verklaring Van de Central Bank. 'Verliezen bij de afwikkeling van Silicon Valley Bank zullen niet door de Amerikaanse belastingbetaler worden gedragen'. Let op: dat is anders dan in 2008. Overigens verkocht de CEO Greg Becker van SVB nog vlak voor het kapseizen van zijn bank fluks voor $3.6 mln zijn eigen aandelen. De kopers zullen er blij mee zijn geweest.

Eerst wat laatste regen, daarna is het droog maar met een wilde wind uit zuidwest. Het KNMI gaf code geel af. Het is zelfs aan de kust de eerste storm van 2023. Op Vlieland, in IJmuiden en op de Houtribdijk in het IJsselmeer kwam het uurgemiddelde tussen 13.00 en 14.00 uur uit op windkracht 9. In het land verkeersongelukken, omgewaaide bomen, vrachtauto's en schuttingen. Wij gaan naar de sportschool. Angstvallig houd ik mijn pet vast. Later op de dag beoordeel ik de 84 inzendingen voor 'Poëzie in de sluis 2023'. Uiteraard kan ik er niks over zeggen. Naar het begin van dit kwartaal

Het onderwaterschip is al geschuurd.

Dinsdag 14-03-2023

In de regenbuien rijden we naar de werf in Numansdorp. Het verkeer vordert traag op de mudvolle A15. Onderweg wordt het droog. We zijn al een week of drie niet meer bij de boot geweest, maar er is minder lekkage dan we verwachtten. Met bedrijfsleider Maarten checken we de to-do-lijst: de loszittende wandbekleding in de achterhut en in het derde hutje, een nieuwe laag antifouling op het onderwaterschip (dat al geschuurd werd), schoonpoetsen en in een wascoating zetten van zijboorden, achterschip, opbouw en kuip en het schoonmaken van het teakdek. Over anderhalf tot twee maanden kunnen we te water. Om goed half één zijn we weer thuis. Af en toe schijnt de zon.

De Amerikaanse regering geeft toestemming gegeven voor omstreden olieboringen in Alaska. Met de goedkeuring voor het miljardenproject Willow Oil breekt president Biden een verkiezingsbelofte, tot woede van milieuorganisaties en inheemse belangengroepen. Dat is nou politiek: niet doen wat nodig is, maar wat je in het zadel houdt. De verhoudingen in het Congres staan op scherp, dus nu moesten de democraten in Alaska gepaaid worden.

     Nederland ligt tot nu toe niet op koers voor de reductie van de uitstoot van broeikasgassen met 55 procent in 2030. Over zeven jaar blijven we helaas steken op 39 tot 50 procent, tenminste als alleen wordt gekeken naar concreet en uitgewerkt beleid. De uitstoot van gassen als kooldioxide moet met nog eens 22 megaton naar beneden. In een beleidsadvies van verschillende ministeries, gemaakt op verzoek van het kabinet, staan vergaande maatregelen die nodig zijn om 'het been bij te trekken', zoals dat in het Haagse jargon heet. Verdergaande, niet-populaire maatregelen. want anders komen we er niet. De ambtenaren adviseren onder meer een hogere belasting voor langeafstandsvluchten, meer betalen voor vlees en zuivel, en het verkleinen van de veestapel. Dat laatste lukt niet voldoende met vrijwillige vertrekregelingen voor boeren. Het rijden met auto's op fossiele brandstof wordt duurder, zowel zakelijk als privé. Isolatie van woningen en bedrijven kan verplicht worden. De energiebelasting op aardgas zou verhoogd moeten worden en die op elektriciteit verlaagd. Zo wordt het aantrekkelijker om over te stappen op andere energiebronnen, zoals een warmtepomp.

     In beide gevallen - in de VS en bij ons - slagen de landsbesturen er zelden in te doen wat nodig is. Van oorsprong was democratie de samenspraak van verstandige buirgers, maar die lijken de laatste decennia in aantal af te nemen. Het is niet leuk allemaal, wel nodig - maar of het electoraat, verwend en/of verward, dat ook snapt? Met zoveel rechtse en extreemrechtse partijen? Minister Jetten komt nog dit voorjaar met een plan.

Morgen de statenverkiezingen. Ik probeer een voorspelling: een hogere opkomst dan gebruikelijk, PvdA en GroenLinks worden samen de grootste, VVD en BBB worden twee en drie, PVV valt wat terug, FvD en CDA zijn de grote verliezers PvdD groeit gestaag door. Naar het begin van dit kwartaal

Woensdag 15-03-2023

Mooie zonsopgang. Het weer lijkt bij te dragen aan een hoge opkomst voor de verkiezingen. Gisteravond keken we naar het NPO1-verkiezingsdebat. Dat was zo strak geregisseerd dat de politieke leiders nauwelijks kans hadden voor hun betogen. Derhalve kwam het vooral neer op het hijgerig opsommen van bekende standpunten en controverses. Niemand schoot echt uit de bocht, of het zou Baudet moeten zijn die glashard het feit ontkende dat klimaatopwarming door de mens wordt veroorzaakt. Ik vond dat Esther Ouwehand het goed deed: helder en rustig. 'Niet de veestapel, maar het aantal veeboeren is gehalveerd'. Buiten voor het Brabants provinciehuis stonden veel van die trekkerboeren herrie te maken. Ze hadden vuurwerk meegenomen en een uur lang mocht niemand weg.

     Interessant: de NRC signaleert dat Attje Kuiken tijdens het debat vier kansen had om te zeggen dat Rutte moet aftreden vanwege Groningen. Rob Trip vroeg het haar inderdaad vier keer. 'Rutte kijkt haar geconcentreerd aan, en als Attje Kuiken voor de derde keer niet wil antwoorden, glimlacht hij – heel even maar.' Dat is een mooie waarneming. Verder analyseert  I&O-onderzoeker Asher van der Schelde in de krant dat 'deze verkiezingen heel duidelijk over de vraag gaan of de politiek door moet op de huidige weg als het om stikstof of klimaat gaat. De VVD blijft daar liever van weg, terwijl BBB heel duidelijk zegt dat het anders moet'. En - voeg ik toe - de combinatie van GroenLinks en PvdA wil beide thema's juist wél doorzetten in het beleid. Ziedaar de Grote Drie in de peilingen. Onze samenleving is over die thema's helaas 50/50 verdeeld. Stagnatie zal waarschijnlijk volgen. Coalities met BBB in de provinciale besturen zullen het beleid kunnen verlammen. In de 1e Kamer is de omvang van GL/PvdA mogelijk niet meer groot genoeg voor Rutte IV. Over twee jaar zijn er kamerverkiezingen. Die jaren dreigen verloren te gaan door inactiviteit. Je kunt alleen maar hopen, besluit de NRC, dat de protestpartij BBB net als haar populistische voorgangers LPF en FvD al snel door geruzie uiteen zal vallen.

Anna gaat vanmorgen naar haar kapper. (Morgen is ze jarig). Om half één lopen we naar het Gorcums Museum op de Grote Markt. Het is heerlijk zonnig, de terrassen zijn goed bezet. We stemmen op GroenLinks voor de provinciale staten en op Water Natuurlijk voor de samenstelling van het bestuur van het Waterschap Rivierenland.

Opnieuw komt een grote bank in de problemen. Opmerkelijk, want het heeft niets te maken met de Amerikaanse Silicon Valley Bank. Nu in Europa: het is Credit Suisse, door een witwasonderzoek, verlieslatende investeringen en gedoe in de bestuurskamer. De voornaamste financier - een Saoedische bank - kan of wil niet meer bijspringen. Beleggers in CrS verkopen hun aandelen; de koers zakt met 23 procent. Andere Europese banken krijgen ook te maken met wantrouwen van beleggers. Bij ons stond na de middag ING zo'n 8,5 procent in de min. Verzekeraar Aegon verloor 7 procent en ABN Amro ruim 7,5 procent.

' 

Het lijkt goed nieuws en misschien is het dat voor een deel ook wel: het CBS en het RIVM melden dat de uitstoot van broeikasgassen in 2022 in ons land met 9 procent daalde ten opzichte van 2021. Het Urgenda-doel om minimaal een kwart minder uit te stoten ten opzichte van 1990 lijkt gehaald. Prachtig, zou je zeggen, maar wat is de oorzaak? De sterk gestegen energieprijzen, zo blijkt, die leidden tot vermindering van het aardgasverbruik door industrie, huishoudens en landbouw. Nu de prijzen weer dalen is het afwachten in hoeverre de daling structureel zal zijn. De uitstoot van kolencentrales daalde niet, die van het transport en de luchtvaart stegen flink. De luchtvaart stootte zefs 32 procent meer CO2 uit dan in 2021. Niemand moet denken dat we nu van de opwarming af zijn. De traagheid in het complexe kllimaatsysteem zal nog vele decennia lang leiden tot alsmaar hogere temperaturen. Het kan zelfs eeuwen duren voor een nieuw evenwicht wordt bereikt.

Gisteren verscheen De staat van het klimaat 2022 van het KNMI. Treurig, dat rapport. Bij de huidige trends bereikt de mondiale opwarming de 1,5 graden Celsius rond 2033. Voor het noordelijk halfrond is de opwarming van 1,5 graden al in 2020 bereikt, voor Nederland gebeurde dat al rond 2000. De opwarming van de aarde zorgt voor steeds vaker extreem weer. 2022 was recordzonnig en extreem droog. Ook de zeespiegel stijgt door. Ondertussen lijkt het erop dat de langdurige La Niña eindelijk eindigt, zegt het Australische weerbureau BoM. 'La Niña has ended. Oceanic and atmospheric indices have returned to neutral ENSO values'. De meeste modellen verwachten dat het ENSO-fenomeen tot aan de herfst neutraal zal blijven: geen La Niña en geen El Niño, maar....hun eigen BoM-model voorspelt een El Niño die in mei begint en in augustus uitgroeit tot een hele zware super El Niño (zie hierboven). Naar het begin van dit kwartaal

Anna in Schotland, zomer 2003.

Donderdag 16-03-2023

De verjaardag van mijn lief vangt zonnig aan en zonnig blijft de dag. Dat heeft ze verdiend, vind ik. Naast haar ontbijtbordje liggen mijn cadeautjes. Al decennialang pakt ze die uit met dezelfde, nooit verjarende nieuwsgierigheid en iedere keer weer ben ik opgelucht dat ze ze mooi vindt. Geven is leuker dan ontvangen. Anna haalt een halve appeltaart uit het vriesvak voor eventueel verjaardagsbezoek en werkt een reeks felicitaties over telefoon en Whatsapp af. Daarna rijden we naar de sportschool en vervolgens de AH op Oost. 's Middags komen drie generaties dames tegelijk langs op felicitatiebezoek: Barbara, Nikita en Zaila. De taart gaat er goed in. Voor vanavond hebben we een tafel gereserveerd in het nieuwe tapasrestaurant dat voor Bon'Apart in de plaats kwam. 

Ik hield de verkiezingsuitslagen op NPO1 vol tot even na middernacht. Het enige positieve bericht was dat de Uil van Minerva is neersgestort. In de nieuwste prognose van het ANP na twee uur hedenmiddag staat BBB op zestien zetels en de partij zal mogelijk zelfs zeventien zetels halen in de Eerste Kamer. De verkiezingen hebben niets opgelost, integendeel: het is alleen maar moeilijker geworden om dit land verantwoord te besturen. Klimaat, asielrecht en natuur staan meer dan ooit op het spel. De helft van het volk kan dat niets schelen. Ze verdommen het de waarheid onder ogen te zien en brengen het land in een complexe syteemcrisis, waar ze zelf het meeste last van zullen ondervinden. Dat zijn mijn eerste gedachten.

     Maar later op de dag? Het kabinet kan immers doorregeren en het bij regeerakkoord afgesproken stikstof-, migratie- en klimaatbeleid uitvoeren, met steun van PvdA en GroenLinks (plus mogelijk de PvdD en/of Volt) - als men dat wil. Maar je weet ook dat er nu provincies zullen zijn die het sowieso niet gaan uitvoeren. 'De trein in Den Haag dendert maar door, maar wij stoppen die trein', zei Van der Plas gisteravond na de eerste exitpolls. Vandaag klagen anderen dat veevoeder & agro-industrie onze provincies overnemen. Immers, circa 80 procent van de integrale landbouwproductie gaat naar het buitenland en dat moet zo blijven.

     En binnen het kabinet? Het regeerakkoord? Rutte IV kan duidelijk niet zonder de steun van 'de linkse wolk' verder regeren. Ik kan me echter voorstellen dat het CDA zal afhaken, hoewel nieuwe verkiezingen voor Hoekstra c.s. suïcidaal kunnen zijn. Tornen aan de halvering van de veestapel in 2030, aan het klimaatakkoord en aan de migratiewet zal niet alleen voor de loyale oppositie PvdA/GL onverteerbaar zijn, maar ook voor D66, wil die partij geloofwaardig blijven. De VVD wacht af en ziet wel of het CDA en/of de democraten willen breken. Ik zie het rampscenario al voor me: een kabinetscrisis in mei/april, nieuwe verkiezingen, BBB wordt de grootste, Kerrolain wordt premier van een rechts-populistisch kabinet met de VVD, Nederland negeert rechterlijke vonnissen en EU-regels voor natuur, asiel en CO2-uitstoot, Brussel blokkeert de landbouwsubsidies en andere steunfondsen, de regering van premier Kerrolain gaat voor een NEXIT, enzovoorts. Er zijn wel eens leukere dagen geweest.

     Er is maar één remedie, vrees ik, en dat is als de wal het schip keert. Nou ja, remedie, het klimaat verandert in een ongekend tempo, de geblokkeerde grenzen kunnen een groeiende vluchtelingenstroom niet keren, het agrarisch-industrieeel complex maakt ons land onleefbaar voor steeds meer burgers. De wereld houdt niet op bij onze staatsgrens. Als de waarheid ook de opgewekte boerendemocratie keihard treft, als een klimaatramp onze knusse polders onder water zet omdat we veel te lang niets gedaan hebben, dan staat de BBB-regering met lege, schuldige handen. Wie moet dan de zooi opruimen? Je mag het zelf zeggen. Naar het begin van dit kwartaal

Restanten van een gletsjer op Mars, even ten zuiden van de evenaar (NASA MRO HiRISE and CRISM false color composite. Lee et al. 2023).

Vrijdag 17-03-2023

Interessant: op de planeet Mars ontdekte men even ten zuiden van de evenaar restanten van een gletsjer. Dat wijst erop dat er vrij recent nog water was, zelfs dicht bij de evenaar. De gletsjer was naar schatting zes kilometer lang en maximaal vier kilometer breed, en ongeveer anderhalve kilometer hoog. Het gebied toont de karakteristieke kenmerken van een gletsjer, waaronder gletsjerspleten (crevassen) en morenebanden. Het is mogelijk dat onder de typerende dikke korst van zoutlagen op de bodem of in de spleten nog waterijs aanwezig is, maar het is ook mogelijk dat het door sublimatie verdwenen is. Dat zie je ook in de hooggelegen oude zoutmeren of salars in Zuid-Amerika, zoals de Salar del Hombre Muerto. Daar wordt oud gletsjerijs tegen verdamping beschermd door een laag zout die het zonlicht weerkaatst. Het zou van betekenis zijn voor toekomstige bemande missies naar Mars.

Zacht zonlicht strijkt vanmorgen over de daken aan de overkant. Het wordt een mooie dag met ongebruikelijk hoge temperaturen. Onze mediabox van Ziggo is al aardig oud. Het apparaat valt steeds vaker uit en moet dan steeds opnieuw opstarten. Hinderlijk. Het lukt om bij de klantenservice een nieuwe te bestellen. Vandaag lukt het ook om via een kennis contact te maken met de voorzitter van de VVE van het pand op de Kalkhaven, waar we het gedicht 'Het smalste huisje' op willen plaatsen als nieuwe locatie in de Poëzieroute. Hij heeft belangstelling voor het plan. Nu kunnen we een ontwerp laten maken.

     's Middags bestuur van de Poëzieroute bij een lid in Hoornaar. Twee leden rijden met me mee. We worden het snel eens over de winnaar van de wedstrijd 'Poëzie in de Sluis 2023'. Die wordt op de Open Havendag van 13 mei a.s. om elf uur bekendgemaakt en dan wordt het nieuwe kwatrijn aan de binnenzijde van de buitenste sluisdeur onthuld. Verdere projecten lopen goed: Het Smalste Huisje, het gedicht 'Kentering' van Truus Gerhardt op het Dalembolwerk en een gedicht in of bij Theater 't Pand.

Gisteren zei stikstofminister Van der Wal terecht dat na de megawinst van BBB het stikstofbeleid niet zomaar versoepeld kan worden gezien de afspraken in de EU. 'Knap', zei ze over de zege. 'Maar er is geen keuze. Je kunt niet zeggen: ik ga geen stikstofbeleid uitvoeren, maar wel huizen bouwen'. Een journalist legde die uitspraak voor aan boerenleider Van der Plas. Ze keek hem fel aan en ik zag en hoorde haar zeggen 'Dat is compleet gelul!'. Je weet dus hoe laat het is. Verschillende bronnen melden dat op het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit al wordt nagedacht over versoepeling van het stikstofbeleid, maar dat kan niet zomaar. De Europese regels zijn door alle lidstaten vastgesteld, dus ook door Nederland. Onder andere Greenpeace en Mobilisation for the Environment bereiden al rechtszaken voor en de kans is groot dat zo'n versoepeling juridisch geen stand houdt. Een clash tussen de politiek en de rechtstaat. Zal de rechtstaat dan serieus in gevaar komen? Daar moet je niet aan denken. Maar Van der Plas heeft zelf een levensgroot dilemma. Als ze zich wel aan de regels houdt, kan ze alleen maar haar kiezers teleurstellen. Dan is het snel gedaan met haar. In alle gevallen volgt stagnatie. Naar het begin van dit kwartaal

Zaterdag 18-03-2023

Er is een schier eindeloze hittegolf in Australië. Dagelijks worden temperatuurrecords gebroken. Vandaag is het 43,4 graden Celsius in Telfer, West-Australië. Morgen en overmorgen verwacht men eveneens 43 graden of meer. De afgelopen week steeg de temperatuur in de deelstaat New South Wales boven de 35 graden. De waterstand in de Darling River nam daardoor af. Daar kwam bij dat warm water minder zuurstof bevat dan koud water. Voor de vissen was dat te veel. De rivier is over een lengte van tien kilometer bedekt met dode vissen. Ook in grote delen van China heersen hittegolven. Hittegolven, overstromingen, bosbranden, hoosbuien, droogtes worden gaandeweg heftiger. En dan moet de nieuwe El Niño nog op gang komen. Beperking van de opwarming tot 1,5 graden in 2100 is niet meer haalbaar. 'De anderhalve graad is dood', schreef de NRC gisteren. Na de 1,5 komt dat andere Parijsdoel in zicht: ruim onder de 2. Maar ook dat bereiken we al snel, zei het KNMI deze week. In de huidige trend zal op het noordelijk halfrond de 2-gradengrens al in 2037 zijn bereikt.

Staten zijn als mensen: nauwelijks te vertrouwen. Van de week bleek dat China direct na de uitbraak van Covid-19 monsters nam op de wilde dierenmarkt van Wuhan, die vol zaten met genetisch materiaal van illegaal verhandelde wasbeerhonden, dat de dieren in direct verband bracht met de corona-pandemie.  China heeft daar drie jaar lang over gelogen: de monsters zouden behalve genetisch materiaal van het virus alleen menselijk DNA bevat hebben. Dat werd door de wetenschappelijke wereld raar en ongeloofwaardig gevonden, want de monsters waren genomen uit onder meer kooitjes, een ontveringsmachine en een snijplank waarop de wasbeerhonden werden gevild. Desondanks loog China drie jaar lang dat het coronvirus uit het buitenland kwam. De wetenschappelijke wereld en de WHO zijn woedend. De meeste virologen gingen er al die tijd van uit dat het coronavirus ergens in China begon bij een vleermuis en overging op zoogdieren (zoals  wilde wasbeerhonden), zich daar gaandeweg aanpaste, en vervolgens in Wuhan mensen besmette. Dat blijkt dus het geval te zijn geweest.

     De openbaring van de waarheid verloopt besmuikt. De Volkskrant meldt dat Chinese onderzoekers vorige week de ruwe gegevens van de virusmonsters kortstondig en zonder aankondiging op Gisaid plaatsten, een website waar wetenschappers genetische data uitwisselen. Daar werden de gegevens bij toeval ontdekt door een Franse evolutiebiologe, Florence Débarre, die de ruwe data downloadde. Niet lang daarna waren de data van de website verdwenen. Er schijnt nu een wetenschappelijke publicatie van het Chinese RIVM aan te komen, waarin alle gevevens van de Wuhan-markt staan. Dat moeten we even afwachten. De wappies op sociale media geloven het op voorhand niet.

Na een stralende zonsopgang wordt het druk in de haven. Groepen mensen trekken erop uit met grijpstokken en vuiliszakken om overal vuil op te pikken. Tientallen padvinders en welpen doen ook mee. Er is zelfs een groep die met de huurkano's van de havendienst over de volle lengte langs alle steigers vaart en vuil opvist. Daarnaast lopen gidsen van Mooi Gorinchem/VVV in paarse hesjes met toeristen langs over de voetgangersbrug en de sluis. Het is een drukte van belang,  het voorjaarsseizoen breekt zomaar opeens uit. Het is wonderlijk zacht buiten. Anna gaat gebakjes halen voor het verjaardagsbezoek in de middag. Rond twee uur verschijnen ze: Michel & Barbara, Nikita en Zaila en Tessa & Jeff met Vajèn en Lina-Mae. Gezellg. Naar het begin van dit kwartaal

De 'ruis' van zwaartekrachtgolven (Image credit: Victor de Schwanberg/Science Photo Library / Getty Images)

Zondag 19-03-2023

De waarneming van zwaartekrachtgolven sinds 2015 levert de wetenschap voor het eerst een andere manier op dan in observatoria naar beelden van electromagnetische straling in het heelal te kijken. Ik heb er vaak over geschreven. Het gaat dan vooral om zeer dramatische gebeurtenissen zoals botsende zwarte gaten en neutronensterren, die ruimte zelf in heftige beweging brengen die als golven door het heelal reizen en die we tegenwoordig kunnen meten. Geleidelijk wordt de techniek beter en kunnen we in de toekomst ook zwakkere signalen waarnemen. Dan gaat het bijvoorbeeld om pulsars, supersnel ronddraaiende neutronensterren met frequenties van veel minder dan microseconden. Behalve dat ze straling uitzenden brengen de pulsaties van pulsars ook de omliggende ruimte in trilling. Al die trillingen van pulsars kunnen gemeten worden als een soort ruis van kleine zwaartekrachtgolven, een beetje vergelijkbaar met de electromagnetische ruis van de kosmische achtergrondstraling, die voor het eerst in 1965 werd gemeten. De ruimtelijke trillingen van miljoenen pulsars en zwarte gaten zouden een constant aanwezig en meetbaar 'schuim' van zwaartekrachtgolven teweegbrengen. Dat is een mooi beeld. Het Amerikaanse NANOGrav experiment en het  Europese Pulsar Timing Array vonden al hints voor een dergelijk signaal.

         Een team van astronomen van Cornell University denkt dat er nog een ander signaal van zwakke zwaartekrachtgolven bestaat, dat afkomstig zou zijn van de extreen hete hel vlak na de oerknal zelf. Dan gaat het om de afdruk in de ruimte van de opsplitsing van de oerkracht van de explosie in de vier fundamentele natuurkrachten: allereerst de zwaartekracht zelf, dan de sterke kernkracht en vervolgens het uiteenvallen van de electrozwakke kracht in electromagnetisme en de zwakke kernkracht. Dat wordt ook wel de GUT-fasetransitie genoemd. (GUT = Grand Unified Theory). Iedere afsplitsing van een natuurkracht vindt steeds overal tegelijk in het primitieve heelal plaats en die fasetransities leveren verschillende orientaties op van de betrokken krachtenvelden; orientaties die op elkaar botsen en die daar muren vormen. Muren tussen de verschillende domeinen van de afgesplitste natuurkracht. Domeinmuren, dus. We weten niet of die fasetransities met veel geweld gepaard gaan. Het bevriezen van water is ook een voorbeeld van zo'n fasetransitie. Daarin ontstaan ook verschillende domeinen, waarin de orientatie van de watermoleculen anders is. De grenzen tussen de verschillende bevroren ijsdomeinen zijn de plaatsen waar de ijsplaat zwak is en gemakkelijk breekt. De domeinmuren na de oerknal zouden unduleren, dus een golvende beweging maken die zwaartekrachtgolven veroorzaakt. Later zullen ze uiteenvallen en dan de normale deeltjes vormen, zoals electrons en quarks, maar ook meer exotische en ook de deeltjes van de mysterieuze donkere materie.

     De periode van fasetransities, de vorming van domeinmuren na de oerknal zou vandaag de dag nog steeds meetbaar zijn als een zwakke ruis van zwaartekrachtgolven in de ruimte - anders dan die van - hierboven - de pulsars en de zwarte gaten. Als het de nieuwe experimenten lukt dit signaal te vinden en te onderscheiden van de andere ruis, dan is dat een belangrijke bijdrage aan het iets beter begrijpen van de oerknal en de fundamentele natuurkrachten. (Met dank aan dit artikel in Space.com).

We genieten van een lekker rustige zondag. Ik lees een dikke pil (ruim 580 bladzijden) uit, 'The Thousand Earths' van mijn favoriete SF-auteur Stephen Baxter (Gollancz, 2022). Centraal element in het boek is de Aestivation Hypothese. Die theorie werd gepubliceerd in 2017 door Anders Sandberg, Stuart Armstrong en Milan M. Ćirković als een verklaring voor de Fermi Paradox. De paradox die zegt dat, als er in het enorm uitgestrekte universum zoveel buitenaardse beschavingen bestaan, hoe komt het dan dat we er nooit iets van merken? Dat komt volgens de Estivatiehypothese dat die hoog intelligente aliens de hete fase van het heelal afwachten in hibernatie, tot het is afgekoeld en het gebruik van energie minder kostbaar is. Tja. Het is vandaag overwegend bewolkt, maar droog. Op de sluis is het zeer druk met zondagse wandelaars. Naar het begin van dit kwartaal

Over links regeren met Volt erbij is mogelijk, mits het CDA in de coalitie blijft. Dat zie ik niet gebeuren.

Maandag 20-03-2023

Nog steeds is er geen definitieve uitslag van de provinciale verkiezingen van afgelopen week. In de nieuwste prognose vanmorgen van het ANP klimt de BBB naar 17 zetels in de senaat.  De coalitie van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie zakt terug naar in totaal 22 zetels, tien minder dan de regeringspartijen nu hebben. Steun van alleen PvdA en GL is niet meer genoeg voor een meerderheid in de Eerste Kamer. Daarvoor is nu ook de medewerking van Volt nodig. Aan de andere kant kunnen VVD en CDA nu een meerderheid proberen te vormen met de BBB, maar je mag verwachten dat D66 dat niet mee wil maken. Wat de CU gaat doen? Hierboven zie je dat het CDA ook een sleutelrol heeft.

Een rake opmerking van NRC-journalist Tom-Jan Meeus op Mastodon: 'We hebben 3 jaar corona met talrijke lockdowns achter de rug, en het ellendige is dat in het stikstofdossier in feite ook een lockdown verborgen zit. Een economische lockdown. Want als de politiek na afgelopen week niet meer in staat is tot betekenisvolle vermindering van de stikstofdepositie te komen, dreigt een lockdown voor de bouw, de industrie, de scheepvaart, etc. En het interessante is: de vurigste tegenstanders van de lockdowns tijdens corona, ontkennen nu vaak dat er een stikstofprobleem is.'

Het VN Klimaatpanel IPCC komt vandaag  met het zogenoemde syntheserapport. Dat is de samenvatting van de zes deelrapporten die de afgelopen jaren over klimaatverandering zijn verschenen. Het bevat geen nieuws. Sinds het vorige syntheserapport van 2014 nam de wereldwijde opwarming sterk toe, alsook de gevolgen ervan. Weersextremen als hittegolven, extreme neerslag en droogte zijn toegenomen en klimaatverandering heeft inmiddels geleid tot deels onomkeerbare gevolgen voor mens en natuur. Tussen de 3,3 en 3,6 miljard mensen leven in omstandigheden waardoor ze kwetsbaar zijn voor klimaatverandering. De 1,5 graden opwarming in 2100 raakt snel uit zicht. Klimaatverandering wordt nu snel schadelijker omdat de effecten elkaar versterken. Zo kan droogte de hittegolven versterken. 'The choices and actions implemented in this decade will have impacts now and for thousands of years.' Het is allemaal al bekend; toch kom ik er mogelijk komende dagen nog op terug als ik me er meer in heb verdiept.

     Er is alle reden om minder gas te verstoken, maar intussen is de gasprijs korte tijd gezakt tot onder de 40 euro per megawattuur (MWh). Dat is de laagste prijs sinds augustus 2021. Het komt duidelijk door de zachte winter. De gasvoorraden van de Europese landen zijn nog voor meer dan de helft gevuld; een stuk voller dan anders. Bijvullen voor de komende winter is niet meer zo moeilijk.

Het is een natte, druiperige dag. Sport. Lezen. Vanavond vergadering van onze VVE, die ik moet voorzitten. Naar het begin van dit kwartaal 

Dinsdag 21-03-2023

Het syntheserapport van het IPCC dat gisteren verscheen heeft de toon en de impact van een laatste waarschuwing: de opwarming gaat wereldwijd onverminderd door, de 1,5 graden van Parijs 2015 is nauwelijks meer haalbaar, we gaan een verschrikkelijke toekomst tegemoet. Vooral het plaatje hierboven, dat in het rapport staat, heeft die lading. De generatie van Anna en mijzelf is een gelukkige generatie, we kenden decennia van gematigde temperaturen (en van vrede) en we zullen niet zo lang leven om nog veel onder de opwarming te leiden. Wij hebben wél de opwarming van het klimaat verder versneld en verzuimd er iets aan te doen. Voor onze kinderen geldt dat veel meer; ongeveer voor de helft van hun levens. De pasgeborene heeft alleen maar uitzicht op een helse, hete wereld. Wie nu geboren wordt zal extreme hitte meemaken. De huidige politiek in binnen- en buitenland brengt ons naar temperaturen van + 3,2 graden in 2100. Een wereld waarin de sterk toegenomen hittegolven, droogtes, extreme buien en overstromingen zullen leiden tot misoogsten en grote voedseltekorten, tot oorlogen om water, tot het uitsterven van talrijke dieren- en plantensoorten en - ach - ik wil er even niets meer over zeggen.

     En ook niet over het waarschijnlijk terugschroeven van het stikstof- en klimaatbeleid door de drie van de vier coalitiepartijen na de winst van de BBB. Het zoveelste uitstel van hoogstnoodzakelijk ingrijpen en de alsmaar erger wordende verschraling van de natuur in ons land. Ik vond er een plaatje bij. Dat moet het dan maar zeggen. Wat een treurig land. Maar het is toch groen?, zegt BBB.

                                                                                          (Tjeerd Royaards in Trouw)

Vanmorgen miezerregen, later werd het droog maar bleef grijs en bewolkt, vanavond waarschijnlijk weer miezerregen. Dat past wel bij mijn stemming. Ik schrijf een draaiboek voor de drie fasen van 'Poëzie in de sluis 2023': opdracht voor HG Reclame, verwisselen van de kwatrijnen in de sluis en de onthulling van het winnende gedicht op de Open Havendag van zaterdag 13 mei. Bestuurslid Marcel verstuurde gisteren een persbericht. Anna gaat naar een workshop tekenen op de school van kleinkind Vajèn. Verder niets. Naar het begin van dit kwartaal

Woensdag 22-03-2023

In het begin van deze maand eindigde eindelijk de koude-anomalie La Niña in de Pacific. Voor een ongebruikelijk lange periode van drie jaren beïnvloedde een koude zeestroming het weer in grote delen van de wereld en maakte het veelal kouder. Dat zie je in de vermindering van de wereldwijde opwarmingstrend. Haar tegenhanger, El Niño, brengt een warme zeestroom over de Stille Oceaan, die over grote delen van de wereld juist extra opwarming brengt. Beide staan ze bekend als de El Niño - Southern Oscillation. Je ziet die afwisseling weergegeven in het plaatje hierboven. Nu verwacht men in de loop van dit jaar een terugkeer van El Niño, die het wereld klimaat de komende twee jaar zal beïnvloeden, met het risico dat het al in 2023 warmer zal zijn dan 2022 en in 2024 nog veel meer. Er zijn inmiddels indicaties dat hij op gang begint te komen. Zie hieronder:

                                                                        (Bron: METoffice)

De terugkeer van het verschijnsel is bevestigd door alle belangrijke gespecialiseerde instanties: de Wereld Meteorologische Organisatie, de Universiteit van Columbia en de NOAA (US Meteorological Administration). De kans dat El Niño vanaf augustus terugkeert, wordt door de Universiteit van Columbia geschat op 55 à 60 procent. Het leidt er dan toe dat de wateren van de Stille Oceaan opwarmen en dat zal leiden tot een stijging van de wereldwijde temperaturen, verwachten meteorologen. Of dat ook voor Europa zal gelden, is minder zeker: 'Sommige studies wijzen op een verband tussen El Nino en een toename van de voorjaarsneerslag. Andere studies wijzen erop dat El Nino ook een rol speelt in de Europese zomers, en kan leiden tot een toename van gewelddadige gebeurtenissen en hittegolven. Maar het lijkt erop dat de huidige opwarming van de aarde deze waarnemingen verandert, aangezien Europa vorig jaar zijn warmste zomer registreerde in het midden van de Niña.'

     Je kunt nog een andere factor noemen en dat is de wereldwijd opwarmende invloed die uitgaat van de zeer actieve 25e zonnevlekkencyclus, die al een tijd gaande is. Deze week was hij weer flink actief. Zo'n cyclus duurt gemiddeld een jaar of elf. Uitbarstingen kunnen het radioverkeer storen en leiden ertoe dat poollicht op lagere breedten te zien is.

Terwijl heel Frankrijk iedere dag klotst van demonstraties en proteststakingen en een motie van wantrouwen tegen zijn regering nipt werd afgewezen in het parlement, zegt Emmanuel Macron vanmiddag in een rede op de nationale televisie dat de pensioenverhoging van 62 naar 64 jaar doorgaat. Nog dit jaar. Handhaven van de huidige pensioenleeftijd is onbetaalbaar, net als het bij ons was. Dat vind ik lef hebben. De Franse president zou een voorbeeld moeten zijn voor de politici van onze eigen coalitieregering, vooral in het geval van de stikstofreductie. Die is uiterst noodzakelijk om de natuur te redden en staat daarom in het regeerakkooord, maar na de zege van BBB willen VVD, CDA en ChristenUnie er weer vanaf. Slappe knieën, niet durven doen wat nodig is, al is 'het hele land' tegen, ik voel daar vooral minachting voor en moet nog zien of D66 de rug recht zal houden.

     Sinds haar overwinning is de toon van Van der Plas - lientje1967 - een flink aantal decibellen toegenomen. Vandaag blijkt dat EU-ambtenaar Diederik Samsom, onze regering heeft geadviseerd om een deel van de boeren verplicht uit te kopen, om de stikstofdoelen te kunnen halen. Op hoge toon eist ze van de regering 'om de Kamer binnen een week een reactie te sturen over deze vreemde bemoeienis van diederik samsom, die niet eens een gekozen volksvertegenwoordiger is.'  Het antwoord kan kort zijn, als kabinetschef van Eurocommissaris Frans Timmermans is de man niets meer of minder dan een adviseur inzake EU-beleid, dat door de gekozen regeringshoofden van de lidstaten is vastgesteld. Luister goed: adviseur. Het kan nog vermakelijk worden met lientje.  Naar het begin van dit kwartaal

Exoplaneet VHS 1256 - 1257 b met een silicaatstorm, en rechtsboven de dubbelster waar hij omheen draait (Image credit: NASA, ESA, CSA, Joseph Olmsted (STScI))

Donderdag 23-03-2023

Sinds zijn lancering eind december 2021 en installatie op Lagrange L2 houdt de James Webb ruimtetelescoop niet op met het produceren van prachtig materiaal. Niet alleen van het vroege heelal, maar bijvoorbeeld ook van exoplaneten. Onlangs 'zag' de telescoop (met infrarood licht) een exoplaneet op een afstand van 40 lichtjaren, die om een dubbelster draait. Het betreft twee bruine dwergen. De JWS kon bij de overgang van de planeet voor de sterren langs de atmosfeer zien. Nooit eerder ontdekte men zoveel verschillende moleculen in een dampkring van een exoplaneet. De wetenschappers troffen duidelijke sporen aan van water, methaan en koolstofmonoxide (CO), en mogelijk ook van koolstofdioxide (CO2). Tevens waren er tekenen van silicaatwolken te zien, die in de turbulente atmosfeer opstijgen, daar afkoelen en weer neerdalen. Dat soort wolken kennen we niet op aarde (behalve zandwolken bij zandstormen). Hierboven zie je een fraaie artist's image, waarop de silicaatwolken bruin gekleurd zijn en rechtsboven de beide zonnen dicht bij elkaar staan. Dat lijkt maar zo, in werkelijkheid is hun afstand veel groter. De planeet, die vanwege de dubbelster VHS 1256 - 1257 b is genoemd, staat zelf op een afstand van zijn sterren van vier maal de afstand van de dwergplaneet Pluto van onze zon. Ondanks die grote afstand is het 815 graden Celsius in zijn dampkring. De planeet is bepaald niet klein; hij heeft 19 maal de massa van onze planeet Jupiter en doet 10.000 jaar over één baan om de dubbelsterren. Hier staat een persbericht over de ontdekking.

In een analyse van het staatsbezoek van de Chinese leider Xi JinPing aan Poetin in Moskou schrijft Arnout Brouwers in De Volkskrant: 'Als er de laatste dagen een ding duidelijk is geworden, is het Ruslands razendsnelle onttakeling als ‘supermacht’. De Britse krant Financial Times citeerde een Russische bron die zegt dat ‘de logica van de gebeurtenissen dicteert dat wij nu een Chinese delfstoffenkolonie worden’. Wat sinds de mislukkende invasie van Oekraïne resteert is de rivaliteit tussen de overblijvende supermachten China en de VS. Voor de VS mag Oekraïne niet verliezen, want volgens Brouwers speelt op de achtergrond ook de overweging 'dat als president Poetin wegkomt met een pure agressie-oorlog in Oekraïne, het China moed zal geven om vroeger of later Taiwan aan te vallen. Als Rusland zijn ‘historische grenzen’ met grof geweld mag herstellen, wat let China dan hetzelfde te doen?' In dat verband zou je menen dat het Xi uit zou komen als de positie van Amerika in de wereld verzwakt wordt. Chinese leveranties van munitie en wapens aan het Kremlin zouden daaraan bijdragen, maar het schijnt dat de Chinese president benauwd is voor de zware sancties van het Westen die erop zullen volgen. Dat zou flinke schade doen aan de kwakkelende economie van zijn land. Nu al lijdt Beijing onder de ban op de leverantie van complexe chipmachines door onder andere het Nederlandse ASML. De wereld gaat door Poetins koloniale fratsen een hachelijke periode in.

Lientje 1967 loopt steeds meer naast haar schoenen. Ze wil nu dat Eurocommissaris Frans Timmermans speciaal voor haar naar Den Haag komt om de stikstofregels uit te leggen. Die wilde haar graag in Brussel ontvangen, maar daar heeft ze geen tijd voor. 'Ik kan niet een hele dag naar Brussel. Mijn werk is hier'. Het is al erg genoeg dat de boerenleidster kennelijk de stikstofregels niet kent, maar dat Ome Frans, die met 28 parlementen en regeringsleiders te maken heeft, speciaal voor haar moet opdraven is een gotspe. Misschien kan hij Diederik sturen?

Gisteren een verregende dag. Vanmorgen leek het alsof er nog een zou volgen, maar dat viel mee. Toch gaan we niet sporten, want Anna heeft migraine. Ze doet wel boodschappen en geleidelijk knapt ze op. Net als de rest van de dag zonnige periodes kent. 's Middags komen Barbara, Nikita en Zaila langs. Naar het begin van dit kwartaal

Een holografisch wormgat zou informatie op de ene plaats door elkaar kunnen haspelen en op een andere weer samenstellen, alsof een orkaan in Houston vlinders uiteen trekt die heel weer opduiken in een cycloon in Tokyo. (Myriam Wares for Quanta Magazine

Vrijdag 24-03-2023

Een maand geleden deed ik hier een poging om quantumteleportatie door een wormgat te begrijpen. Dat zou in een paar plaatsen in de wereld gelukt zijn. Men gebruikte de Sycamore processorchip van Google. Een qubit zou door een wormgat naar de andere uitgang getransporteerd zijn. 'A particle carrying a qubit, a unit of quantum information, enters one cloud and becomes scrambled beyond all recognition. The qubit unscrambles and exits the entangled cloud as another particle — a development as unexpected as watching a butterfly being torn apart by a hurricane in Houston, only to see an identical butterfly pop out of a typhoon in Tokyo.' Ik snapte er eigenlijk niks van, moet ik zeggen. In Quantamagazine van deze week betoogt een redacteur dat er helemaal geen sprake was van een wormgat. Je kunt de resultaten ook anders interpreteren. Ook dat artikel gaat me boven de pet. Er staat wel een mooi videofimpje in het stuk, maar dat helpt me ook niet echt. Het schijnt erom te gaan dat quantumcomputers helemaal nog niet in staat zijn om een transportatie door een wormgat te simuleren. Daarom nam men in het experiment een versimpeld holografisch model, dat toch verrassende resultaten gaf. Enfin, het artikel over het Sycamore experiment ondergaat nu het proces van peer-review, zoals het hoort in de wetenschap.

     De quantumfysica is een van de grootste wetenschappelijke avonturen ooit. (Het Darwinisme is een andere). Ze is niet te begrijpen met de begrippen van de klassieke fysica. Dat is al honderd jaar zo en het zal waarschijnlijk nog eens honderd jaar zo blijven.

Vandaag valt er veel regen en zelfs hagel. De laatste treft ons als we terugkeren van de sportschool. In de haven werkt men druk aan de voorbereidingen voor het nieuwe seizoen. Van de week haalden duikers veel rotzooi van de bodem. Vandaag spuiten werklui weer de kades af. Dat lijkt nogal overbodig, niet alleen omdat het soms klettert van de regen maar ook omdat het voor de tweede keer is. Zouden ze het niet goed hebben gedaan? Tussen de buien door zijn er felle, zonnige perioden. Naar het begin van dit kwartaal

Zaterdag 25-03-2023

Gisteravond belichtte de ondergaande zon over de huizen op het Eind een cumulonimbuswolk in het noordoosten boven de bovenstad. Een prachtig gezicht, dat snel voorbij was. Gelukkig had ik mijn camera bij de hand. Vandaag wordt het een onstuimige dag, maar het begin is rustig. Pas na negen uur trekt de wind aan en valt de eerste bui. Na al die dagen met buien rijden we naar Numansdorp om even aan boord te kijken. Blijde verrassing op de werf: ons onderwaterschip zit weer keurig in de antifouling (foto hier). Dat is mooi. Veel lekkage is er ook niet. Het waait wel hard: een dikke Bf6. Om half twee zijn we weer thuis. De rest van de dag is het overwegend droog. Tessa en Lina Mae komen 's middags langs. Vanavond eten we fondue van Franse blauwaderkaas.

'Recht tegen de trend in', kopt De Volkskrant vanmorgen. Uit cijfers van Eurostat blijkt dat Nederland een van de weinige Europese landen is, waar het aantal melkkoeien nog toeneemt. Dankzij de hoge melkprijs verdienden veehouders bovendien meer dan ooit. En de boeren maar klagen. Boeren klagen altijd, zei mijn moeder vroeger al. Zij kwam uit een dorp in Gaasterland. Hoe zit het eigenlijk met de inkomens van de boeren? Volgens Caroline van der Plas van de BBB zit ‘een derde van de boereninkomens onder het minimumloon’. Maar in De Volkskrant staat dat een melkveehouder per jaar in 2022 110 duizend euro verdiende. 'Dat is 70 duizend meer dan in 2021, en een record'. FTM zocht het uit. Het beeld van voortdurende malaise blijkt inderdaad niet te kloppen. Boerenbedrijven zijn niet constant verliesgevend en zelfs als het bedrag dat de boer maandelijks te besteden heeft laag is, dan is het desondanks zo dat de gemiddelde boer in rap tempo vermogender wordt. Dat komt omdat de grond in ons kleine land schaars is en steeds meer waard wordt, ook al moet de boer zelf sappelen. 'Vaak is de Nederlandse boer op papier zelfs miljonair. Dat veel boeren überhaupt de mogelijkheid hebben om hun bedrijf vaarwel te zeggen en vermogend verder te gaan, is een optie die veel andere Nederlanders op of onder de armoedegrens niet hebben.'

De afgelopen dagen komen er steeds vaker berichten dat de Russische inzet in Bahmoet afneemt. Ook het Britse ministerie van defensie onderschrijft dat in zijn dagelijkse bulletin. Door het onverminderd hoge aantal slachtoffers zouden de Russische troepen uitgeput raken en bovendien duurt de controverse met het huurlingenleger Wagner al maanden. Rusland lijkt daarnaast zijn focus verlegd te hebben naar andere plaatsen aan de frontlinie, zoals het zuidelijker gelegen Avdiivka en de sector Kremina-Svatove in het noorden. Dat duidt er volgens de Britten op dat de Russen proberen het front te stabiliseren en meer verdedigend te werk gaan. Oekraïne kondigde vrijdag aan binnenkort met een offensief te komen. Naar het begin van dit kwartaal

26 maart 2004. Voor het gemeentehuis van Geldermalsen. Zojuist getrouwd.

Zondag 26-03-2023

Als eerste zet ik alle klokken op de zomertijd. Het regent als ik uit het raam van de slaapkamer kijk. Bij de electrische oven weet ik niet meer hoe je de klok verzetten moet; de gebruiksaanwijzing moet eraan te pas komen. Je krijgt trouwens de hele dag het idee dat je achter loopt. Maart 2023 is tot dusver een bijzonder natte maand. Er viel ongeveer 100 mm regen; normaal is het de helft.  Sinds 1906 kwam het slechts vijf keer eerder voor dat er gemiddeld over het land 100 mm of meer viel in maart. Ook liet de zon zich weinig zien. Vorig jaar was het heel anders. Maart was toen recordzonnig en uitzonderlijk droog. Het is de somberste maart sinds 2005, maar in ons hart schijnt de zon.

     Het is vandaag onze trouwdag. Negentien jaar geleden traden we trots in het huwelijk op het gemeentehuis van Geldermalsen. Die dag droeg ik Anna over de drempel van onze woning. We woonden sinds de zomer van 2003 aan de zuidelijke rand van het dorp Deil in een groot huis, dat we 'het filmsterrenhuis' noemden. Het had een inpandig zwembad en een sauna, vier open haarden, twee badkamers en een enorme Engelse landschapstuin. We waren er gelukkig en maakten veel tochten over zee met onze Dulce: Engeland, Schotland, de Oostzee, Zweden en Noorwegen. De avonturen uit die tijd staan in de rubriek Zeilverhalen. Ondanks al die luxe waren we blij dat we in 2005 het filmsterrenhuis konden verkopen. Tot ons vertrek in 2007 woonden we in een leuk huurappartement aan de Andelse Maas in Andel. Daar begon ik in 2006 mijn weblog Nulla Dies Sine Linea. Die zomer maakten we een proeftocht met Dulce naar Portugal en terug. In 2007 gingen we met pensioen en kozen voor acht jaren het ruime sop, in 2010 vonden we het appartementje naast de Gorcumse Lingesluis en in 2015 voeren we Dulce terug naar Nederland. In die laatste vaarjaren schreef ik mijn romantrilogie en het boek over de 'horrorneuroloog' Jansen Steur. Een zaak waar ik bij betrokken was. Natuurlijk waren er ook tegenslagen: Anna kreeg chronische migraine en ik prostaatkanker, maar gelukkig met elkaar zijn we nog steeds. We kregen tien kleinkinderen en Anna zelfs een achterkleinkind. We trouwden destijds met weinig ophef, alleen Anna's broer en schoonzus en een vriend van mij waren erbij als getuigen. Per slot waren we al eerder getrouwd, ik zelfs tweemaal, dus meenden we dat bescheidenheid ons paste. De meesten van onze zes kinderen waardeerden dat minder. We hebben het hopelijk weer goed gemaakt met een prachtig familiefeest in de Gorcumse Kolfbaan toen 12,5 jaar gehuwd waren in 2016. Wie weet halen we samen onze 25e huwelijksdag wel. De laatste jaren sterven in onze omgeving mensen van onze leeftijd. Wij voelen ons nog altijd goed gezond, we sporten en varen nog steeds en willen het graag een aantal jaren langer volhouden.

     Geluk moet je niet tarten, dat is bekend. Praat er dus niet teveel over, je bent het zomaar kwijt. De mensen houden er trouwens ook niet van.

Veel regen vandaag. Ik lees het boekje van Maxim Februari 'Doe zelf normaal' (Prometheus, 2023) over menselijk recht in tijden van datasturing en natuurgeweld. Hij signaleert de ongewisse situatie rond het klimaatbeleid - en het stikstofbeleid, voeg ik toe - die 'is tamelijk instabiel: grote urgentie om in te grijpen, grote behoefte aan democratisch draagvlak en geen fiducie onder politici en bestuurders om dat draagvlak te creëren.' Nu willen ze weer 'de zorgen van de kiezer respecteren'. Daarom zet men hooguit kleine stappen; de grote maatregelen die noodzakelijk zijn durft men niet te nemen. Zo blijft het een zootje. Wat nu? Heeft Frebruari daar een oplossing voor? Ik weet het niet; ben pas op de helft.

Moskou gaat in Belarus tactische nucleaire wapens stationeren. Dat is de Russische president Poetin overeengekomen met zijn Belarussische ambtgenoot Loekasjenko.  De verontwaardiging in het Westen is groot. ‘Gevaarlijk en onverantwoord’, noemt een woordvoerder van de NAVO die stap. Ik denk dat het in militair opzicht toch weinig om het lijf heeft. In de westelijk gelegen enclave Kaliningrad staan er genoeg opgesteld en ook langs de grens van Rusland heeft Poetin er genoeg. Het is meer een kwestie van de dreiging levend houden en Loekasjenko verder in zijn kamp te verstrikken. Naar het begin van dit kwartaal

Uit het IPCC Syntheserapport 2023.

Maandag 27-03-2023

Te zelden kijkt men wat betreft de gevolgen van een opwarmend klimaat verder dan 2100. Dat komt misschien mede door de 1,5 gradendoelstelling van de Parijse akkoorden. Pardon? Nou, als je verder kijkt in de klimaatmodellen van het recente IPCC-syntheserapport, dan is er alle reden om verderop in de tijd te kijken. Het beperken van de wereldoppervlakte temperatuur voorkomt geenszins doorgaande veranderingen in componenten van het klimaatsysteem, die over meerdere tijdschalen- zoals eeuwen - hun werk doen. Het syntheserapport zegt met high confidence: 'Sea level rise is unavoidable for centuries or millennia due to continuing deep ocean warming and ice sheet melt, and sealevels will remain elevated for thousands of years'. Met veel minder zekerheid (low confidence) stelt het rapport 'Over the next 2000 years, global main sea level will rise by about 2- 3 meter if warming is limited to 1,5 degr. Celsius, and 2 - 6 meter if limited to 2 degr. C'. Dus daar zijn ze bij het IPCC nog niet eens erg zeker over, het kan nog erger, ik bedoel maar. Het betekent dat Nederland vrijwel geheel onder water komt te staan in de loop van de volgende eeuwen, zelfs als we de Parijse doelstellingen halen. Ach wie dan leeft...

Ëën doemscario lijkt niet door te zullen gaan, namelijk de explosieve groei van de wereldbevolking tot 11 miljard mensen in 2080. Het scenario van massale hongersnood door overbevolking, dat bioloog Paul Ehrlich in 1968 voorzag in zijn beroemde boek 'The Population Bomb' uit 1968. Duitse en Scandinavische wetenschappers hebben in opdracht van de Club van Rome berekend dat de wereldbevolking een snelle daling zal doormaken. De gunstigere prognose komt doordat de wetenschappers rekeninghouden met onder meer opleidingsniveau, afnemende man-vrouwverschillen en betere gezondheid. Stuk voor stuk factoren, waarvan bekend is dat ze zorgen voor kleinere gezinnen. Bovendien wijzen de onderzoekers erop dat de extreme armoede in vooral Afrika en Azië sneller afneemt dan verwacht. Op het huidig tijdstip heeft de aarde 8 miljard inwoners. Met extra inspanning van ontwikkelingsprogramma’s voor met name Afrika, kan de wereldbevolking zelfs al gaan dalen rond het jaar 2040. Op het hoogtepunt lopen er in dat geval 8,5 miljard mensen rond op aarde, en 6 miljard tegen het einde van de eeuw.

Een treurig bericht voor mijn generatie, voor wie hij van grote betekenis was: Wim de Bie is overleden. Hij leed aan Parkinson en werd 83 jaar. De Volkrant zegt dat er 'een monument is omgevallen'. Terecht. Hij had van mij het eeuwige leven mogen hebben. Zelden of nooit sloeg ik de uitzendingen van Het Simplistisch Verbond, Keek Op De Week en andere programma's van hem en Koot over. Wat waren zijn typetjes me dierbaar! Hij speelde onder meer de wappie avant la lettre en hij deed een blije, zorgeloze Mark Rutte al voor die bestond.

Wat zaten we daar knus onze trouwdag te vieren, gisteravond, samen aan het raam van De Stadskamer, met uitzicht op het oude stadhuis, de Groenmarkt en de Grote Kerk. Het was er lekker rustig en het eten en de wijn waren lekker. Niet ingewikkeld, maar gewoon lekker. Vanmorgen af en toe winterse buien, vooral hagel, afgewisseld met felle zonnige perioden. Anna gaat al vroeg oppassen op baby Zaila. Sinds ik mijn horloge een uur vooruit heb gezet, blijft het stilstaan. Met geen mogelijkheid krijg ik het aan de gang. Vorig jaar was dat ook zo en moest ik ermee langs bij de juwelier. Maar die blijkt op maandag gesloten. Even na drie uur komt Anna thuis. Naar het begin van dit kwartaal

Dinsdag 28-03-2023

Vannacht droog. Het vroor licht. Vanochtend een mooie zonsopgang. Naar de sportschool. Het is fris, om elf uur nog maar een graad of zes. Geleidelijk trekt hoge sluierbewolking binnen die het zonlicht filtert. We parkeren de auto op de Kriekenmarkt en lopen over de sluis naar huis. Beneden in de haven zien we een witte eend met vijf piepkleine, pasgeboren jongen. Is dat vroeg? In elk geval verwacht men de komende nachten geen nachtvorst meer, misschien overleven ze het. Dapper zwemmen ze achter moedereend aan tussen de huurkano's van de havendienst en slobberen weet ik wat uit het water. Het is een rustige dag. Anna krijgt in de middag een vriendin op bezoek. Soms heb je niks om over te schrijven. Wil je iets leuks zien? Bijvoorbeeld een filmpje van een octopus die terugzwaait? Kijk dan hier. Het schijnen zeer intelligente dieren te zijn. Ik herinner me een SF-roman waarin ze de macht over de wereld overnemen van de uitstervende mensheid. Die hebben ze uitgezwaaid. Geen idee meer wie het schreef en wat de titel was. Naar het begin van dit kwartaal

Schematische weergave van een GRB, ontstaan uit een hypernova die implodeerde tot een zwart gat. (Image credit: NASA's Goddard Space Flight Center)

Woensdag 29-03-2023

Tot de meest intense en energierijke explosies in het heelal horen de uitbarstingen van gammastralen, Gamma Radio Bursts (GRB) oftewel een gammaflits, die ontstaan bij botsingen van twee neutronensterren of bij de explosie waarmee een superzware ster aan het eind van zijn bestaan tegelijk im- en explodeert (een zeer grote supernova oftewel een hypernova) en die later inkrimpt tot een zwart gat. In het laatste geval ontstaan uit het zwarte gat twee tegenovergestelde jets die hun energie als ware een soort nagloeien vrijgeven vanuit de zware explosiegolf. Zie het schematisch plaatje hierboven, waarbij je moet bedenken dat het nagloeien ontstaat uit het oudste deel van de jet, het explosiefront dat in de tijd helemaal rechts op het schema staat. Dat nagloeien bestaat uit hoogenergetische gammastraling en straling met lagere frequenties en verplaatst zich door de ruimte met een snelheid, die vlak onder die van het licht ligt. Zo'n GRB-bundel van straling streek op 9 oktober 2022 over de aarde en werd gedetecteerd door meerdere ruimtetelescopen. Hij kreeg de naam GRB 221009A. Het was de krachtigste GRB ooit waargenomen en men gaf hem de (wat overdreven) bijnaam 'the BOAT', afkorting van 'brightest of all time.' Het is nog niet duidelijk wat nou precies de enorme explosie c.q. de GRB veroorzaakte. De observaties moesten een tijd worden onderbroken omdat onze zon voor de stralingsbron langs ging, maar de bronregio komt nu weer in zicht. Observatoria, waaronder de ruimtetelescopen Hubble en James Webb, richten zich nu op de bronregio. Die ligt op een afstand van 1,9 miljard lichtjaren van de aarde. De GRB-bundel is erg smal, dus sterk geconcentreerd. Dat maakt hem zo krachtig. GRB's komen veel voor in het heelal; er werden er al 12.000 van waargenomen. Ze produceren in enkele seconden meer energie dan onze zon tijdens zijn hele bestaan (10 miljard jaar).

In het minieme stofje in de kosmos dat 'Aarde' heet gaat het Europees Hof voor de Rechten van de Mens zich vandaag buigen over de vraag of een land de mensenrechten schendt als het te weinig doet tegen klimaatopwaming. In 2029 oordeelde onze eigen Hoge Raad in de baanbrekende Urgendazaak dat de overheid verplicht is meer te doen om 'gevaarlijke klimaatverandering' tegen te gaan. Nu liggen er drie vergelijkbare klimaatzaken voor bij het Europees Hof en de kans op succes is aanzienlijk. Overheden zijn veel te laks in hun klimaatbeleid. Wereldwijd werden inmiddels duizenden klimaatrechtszaken aangespannen, waarvan ruim 70 veel lijken op de Urgendazaak. Veel nationale rechters toetsen aan het mensenrechtenverdrag en aan uitspraken van het Europees Hof. Of het veel uithaalt bij onwillige politici en verwende kiezers?

     Ook de VN nemen vandaag vrijwel zeker een resolutie aan die het Internationaal Gerechtshof in Den Haag vraagt om uit te spreken dat staten de wettelijke plicht hebben om klimaatopwarming aan te pakken. 'Urgenda voor de wereld', zegt De Volkskrant. Het initiatief voor de resolutie lag bij Vanuatu, het eilandenstaatje in de Stille Oceaan dat steeds meer slachtoffer wordt van de stijgende zeespiegel en extreem weer. Welk land durft na Parijs 2015 tegen die resolutie te stemmen? Een uitspraak van het Haagse Hof is weliswaar niet bindend, maar zal in de toekomst toch een extra referentie vormen voor rechters over de hele wereld.

     Je recht halen bij de rechter. Het universum ligt er niet wakker van. In Nederland vraagt een een asielzoeker aan de rechter in Arnhem of hij meer mag werken dan de maximaal toegestane 24 weken. Waarom is die regel er? Bij langer werken zouden asielzoekers recht op een werkloosheidsuitkering krijgen. Dat mag pas als ze de asielstatushouder worden. De procedure kan jaren duren. Dus zitten ze de helft van het jaar met hun duimen te draaien. Snap je het nog? Bedrijfsleven en zorg schreeuwen om mensen.

Na een grijze morgen volgt een middag die een tikje lichter is. Het is opeens verbazend zacht. Onder leiding van Anna halen we ons echtelijk bed af en tillen de matrassen van het onderstel, zodat de vloer er onder een keer goed schoon gemaakt kan worden. Mijn liefje vertoont de fanatieke lentekoorts van De Grote Schoonmaak. Don't stand in her way! Samen zetten we alles weer in elkaar en maken het bed op. Naar het begin van dit kwartaal

Uit: Zeespiegelmonitor 2022, Deltares (27 maart 2023)

Donderdag 30-03-2023

Er is een duidelijke versnelling in de stijging van de zeespiegel bij de Nederlandse kust, was vorig jaar de conclusie van Delftse onderzoekers. Het gaat sneller dan dertig jaar geleden. Nu zien wetenschappers van Deltares, met een wat andere methode, de versnelling ook in de update die ze iedere vier jaar maken. Het is alleen mogelijk een lijn door de reeks metingen te trekken door rond 1993 een knik omhoog te maken. Steeg de zeespiegel bij Nederland met gemiddeld 1,8 millimeter per jaar, het instituut stelt vast dat het tegenwoordig per jaar 2,9 millimeter is.

Soms voel ik een sterke neiging om maar eens op te houden met het dagelijks rapporteren van wat me opvalt aan politiek en wetenschap. Voor het merendeel betreft het onbegrijpelijke nalatigheid van autoriteiten, de ontkenning van feiten, het verspreiden van nepnieuws en schijnoplossingen, of eveneens onbegrijpelijke observaties en theorieën over de werkelijkheid. De dagelijkse voorraden ellende stompen je ongewild af, maken je cynisch en leiden bovendien tot een zekere oppervlakkigheid. Hoe ik dat moet oplossen, weet ik niet goed. Misschien een andere koers in het blog? Misschien meer concentratie op wat van waarde is in de laatste periode van mijn leven? Een zekere tijdloosheid vinden? Maar hoe en waar dan? Overal zak je doorheen.

Een aardige dag met flink wat zon. Ik bel HG Reclame om te checken of ze de drie opdrachten voor de Poëzieroute goed hebben begrepen. Dat hebben ze. Dan bel ik de winnaar van 'Poëzie in de sluis 2023' om te feliciteren en afspraken te maken voor de onthulling van het winnende kwatrijn op de Open Havendag van 13 mei. Tegen elf uur zijn we bij Tessa & Jeff, om hun nieuwe huis te bezichtingen. Dat ligt maar zo'n vijftig meter verder in dezelfde straat. Gisteren lukte het om hun huidige huis te verkopen. Het nieuwe huis is groter, zodat de meisjes hun eigen kamer kunnen hebben. Bovendien is er een extra badkamer. Het pand heeft liefst vier verdiepingen, een mooie tuin op het zuiden en een leuke woonkamer met grote ramen voor en achter op de eerste verdieping (foto hier). Terwijl Anna nog bij haar dochter blijft om mee te helpen bij de schoonmaak, loop ik terug door de binnenstad. Bij de groenteboer in de Arkelstraat zie ik verse, dikke asperges liggen. De eerste van het seizoen. Lekker voor zaterdagavond! Naar het begin van dit kwartaal

De Rheinuferpromenade in Düsseldorf.

Vrijdag 31-03-2023

Hoe het ook kan. Een stadsbestuur met visie. Hierboven een mooi voorbeeld, de vergroening van de Rijnkade in Düsseldorf. De Rheinuferpromenade, een autovrije promenade vanaf de Rheinkniebrücke tot aan de Oberkasseler Brücke. Zeer gewaardeerd door bewoners en toeristen. Geweldig: geef de natuur terug aan de stad en de mensen.

Dit staat niet in de modellen van het IPCC: deze week verscheen een belangrijke studie van Australische onderzoekers ⁦over zeestromen bij Antarctica die afzwakken, waardoor

1) essentieel zeeleven afsterft,

2) de oceaan daar minder CO2 opneemt en er dus meer van het broeikasgas in de atmosfeer blijft,

3) meer warm water bij het ijs komt.

Het gaat dan om de diepe zeestromen die tot 40 procent kunnen verzwakken tegen 2050. Duizenden jaren lang zakte koud en daardoor zwaar water bij Antarctica naar de zeebodem. Dat zakken drijft in de hogere lagen de zeestroom om Antarctica aan. De vertraging komt door de toenemende smelt van de Antarctische gletsjers en de ijskap. Het zeewater wordt er minder zout door en de dichtheid neemt af, waardoor de circulaire stroomsnelheid - de thermohaliene circulatie - om het continent afneemt en daarmee ook de aandrijving van het netwerk van zeestromen in de oceanen. Dat netwerk, waaronder de Warme Golfstroom in de noordelijke helft van de Atlantische Oceaan, verspreidt zuurstof, koolstof, voedingsstoffen en vitale warmte over de hele wereld. Als gevolg van de vertraging zou het in Europa in de volgende eeuw zelfs kouder kunnen worden. Je denkt misschien: wat een meevaller. Maar dan vergeet je de stijging van de zeespiegel, die bij ons steeds meer versnelt (zie gisteren). We krijgen ons deel wel van de ontwrichting. Al eerder - in 2018 - waarschuwde de Atlas Study dat de circulatie in de Atlantic, die voor milennia constant was, in de laatste 150 jaren zwakker werd.

Vandaag eindeloze regenbuien. Sportschool. Boodschappen. Vanaf het middaguur passen we op baby Zaila, die heel gezellig is. Ze kent al heel wat woordjes, bijvoorbeeld mamma, pappa, Tessa, bal. Naar het begin van dit kwartaal

Lees vanaf hier verder op https://www.sailing-dulce.nl/home/76