Logboek 2019/3 Zomer in Noord-Nederland
Een deel van de doelstelling van het vaarseizoen 2019 is bereikt: tijdig op Terschelling zijn en het Oerolfestival meemaken. Nu we in Harlingen zijn, komt het tweede deel aan bod. Door Friesland en Groningen naar Delfzijl. Mogelijk verkennen we ook de Duitse rivier de Eems en het waddeneiland Borkum. Maar eerst genieten we van Harlingen, waar we drie jaar geleden ook langere tijd verbleven. Harlingen is een feest: mooi, oud en gezellig. De wintertijd is nog ver!
Op deze oude kaart uit 1662 van Lodovico Guiccardini, die vanaf 1584 als kartograaf in Antwerpen werkte, zie je bij het rode kruisje in de Noorderhaven de plek waar we met onze Dulce liggen.
Harlingen (5)
Maandag 01-07-2019
Dit is weer zo'n foto om met extra aandacht te bekijken. Het is de officiële foto van de staatshoofden die deelnamen aan de G20 in Osaka. Duidelijk is te zien dat de machtsverhoudingen in de wereld niet meer dezelfde zijn. Autocratische leiders staan centraal: uiteraard Trump, de Saoedische kroonprins/moordenaar bin-Salman, Poetin, Erdogan en Xi Jinping. De leiders van democratische landen, met uitzondering van gastheer Japan, zijn naar de periferie verbannen. Merkel en Macron staan op de uiterste randen van de foto. Dat was tien jaar geleden niet denkbaar.
Trump en Poetin ginnengapten over het illegale beïnvloeden van verkiezingen. Poetin zelf greep de gelegenheid aan om het liberalisme dood te verklaren. Hij weet er veel van. Zelfs een aantal westerse democratieën heeft inmiddels toegegeven dat multiculturalisme geen goed idee is, wist de Russische president te vertellen. Daarnaast was er de cynische vertoning van onze eigen koningin Máxima, die zonodig met de moordenaar van de journalist Kashoggi op de foto moest. Pecunia non olet. Kijk er goed naar en je weet hoe de bal in de nabije toekomst zal rollen.
Vandaag een droge en winderige dag. Westenwind Bf 5. We doen wat boodschappen, drinken koffie achter glas op een terras, slenteren door de Voorstraat en lezen. Boeiend boek, 'Het Menselijk Getij' van demograaf Paul Morland (Atlas/Contact, 2019). Terug naar boven
Harlingen (6)
Dinsdag 02-07-2019
Er staan veel verhelderende cijfers en analyses in het boek 'Het Menselijk Getij' van de Londense demograaf Paul Morland (Atlas/Contact, 2019), dat wil laten zien hoe demografische ontwikkelingen de moderne wereld vormgeven, en hoezeer migratie een fenomeen van alle tijden is. Zo analyseert hij dat de zege van Donald Trump in 2016 moet worden gezien 'als een wanhoopspoging om Amerika zo lang mogelijk blank te houden'. Dat is een nogal boude uitspraak, maar de uiteenrafeling van de etnische achtergronden van de Trump-stemmers is wel onthullend. Het hedendaags populisme ziet Morland dan ook niet zozeer 'als een wanhoopskreet van mensen die van alles beroofd zijn, of van de verliezers van de mondialisering, maar meer als het protest van één enkele etnische groep die al lange tijd moet toezien hoe ze overal ter wereld haar overheersende positie verliest en nu merkt dat ze ook in eigen land de macht kwijtraakt.' Dat komt omdat de VS nog altijd veruit de grootste mondiale ontvanger van migranten is, waardoor de WASP (white anglosaxon protestant) in steeds meer staten een minderheid wordt. De muur van Trump ziet Morland dan ook vooral als een demografische muur.
Natuurlijk is er ook binnen Europa een dergelijke ontwikkeling gaande. Onze betrekkelijke voorspoed is allang niet meer uniek en de Europese Unie - ik zei het gisteren al - heeft behoorlijk aan belang in de wereld ingeboet. De neergang van de westerse economische heerschappij noemt Morland 'onvermijdelijk'. Tenzij - voeg ik eraan toe - we onze Unie krachtig versterken en uitbouwen tot een sterke eenheid. Anders raken we in toenemende mate gemarginaliseerd, zoals op die foto van de G20 in Osaka zichtbaar was (zie gisteren).
Het is een aangename dag, zonnig met niet teveel wind en voorbijdrijvende cumuluswolken. Op het ritme van het tij - dit is een zeehaven - gaan we twee keer per dag een meter of twee naar boven en weer naar beneden. Anna doet de was, waartoe ik de waslijn span (foto hierboven) en de watertanks vul. Uit de haven pik een voorbijdrijvend stoelkussen op dat ik schoonspuit en te drogen hang. Bruikbaar voor de zitjes achterin de kuip. Op de wal sluit ik vriendschap met een jonge kokmeeuw (foto hier), die niet bij me weg te slaan is. In de kuip zit ons vogeltje genoeglijk te kijken in zijn kooi op de kajuittafel (foto hier). We komen verder vandaag niet van boord.
Aan het einde van de dag komt het nieuws dat de Europese regeringsleiders het eens zijn geworden over de voordracht van een nieuwe voorzitter voor de Europese Commissie. Niet Frans Timmermans, maar de Duitse CDU-politica en defensieminister Ursula Von der Leyen. Gelet op de eerste helft van mijn blogpost van vandaag is het belangrijk om te signaleren dat Von der Leyen een uitgesproken voorstander is van een hechte Europese Unie. Tijdens de eurocrisis in 2011 waarschuwde ze regelmatig voor het uiteenvallen van de Unie en pleitte ze zelfs in Der Spiegel voor een Verenigde Staten van Europa, naar het federale model van Duitsland en de VS. Maar de benoeming van Von der Leyen staat nog niet vast: het Europees Parlement moet er nog over stemmen. Dat gebeurt over trwee weken. Frans Timmermans zal in deze opzet vice-voorzitter blijven, maar het wordt een duobaan met de Deense kandidaat Margrethe Vestager. (Je mag je afvragen of hij daarmee akkoord kan gaan). Het verzet tegen Timmermans vanuit Oost-Europese landen was te groot. 'We hebben Timmermans „gewipt”, reageerde de woordvoerder van de Hongaarse premier Orbán triomfantelijk', aldus de NRC. Het geeft te denken dat iemand die de aantasting van de rechtstaat in twee van die landen aanpakte, om die reden geweerd wordt als commissievoorzitter. Terug naar boven
Harlingen (7)
Woensdag 03-07-2019
De gemiddelde wereldtemperatuur in de lagere atmosfeer, gemeten door satellieten, is in de afgelopen maand flink hoger: + 0,47 graden Celsius boven het langjarig gemiddelde van 1979 - 2010 (zie hierboven). Bijna een halve graad. Juni was dan ook de heetste junimaand die ooit gemeten werd. In ons eigen land loopt het neerslagtekort alweer flink op. Men verwacht dat het de komende weken verder stijgt. Over heel Nederland bedraagt het tekort nu 154 mm. In de Achterhoek is het al 200 mm. Bij 250 mm worden er beperkingen in het waterverbruik ingesteld, zoals een sproeiverbod voor de landbouw. Maar ook nu al klagen boeren dat er oogsten dreigen te mislukken door de droogte.
Ondertussen gaat in de media de misleidende propaganda door klimaatontkenners gewoon door. Thierry Baudet zat dezer dagen bij Jeroen Pauw en debiteerde in twee minuten tijd minstens 18 leugens en onwaarheden. Pauw liet het allemaal gewoon gebeuren. Rob Wijnberg zet ze in De Correspondent een voor een op een rijtje.
Extreem weer blijft inmiddels rampen veroorzaken in de wereld. Japan is bezig 800.000 inwoners te evacueren in de provincie Kagoshima in het zuidwesten van het land vanwege aanhoudende zware regenval en het risico op aardverschuivingen en overstromingen. Nog eens 600.000 andere inwoners van verschillende steden in de provincie krijgen alvast het advies om een evacuatiecentrum of andere veilige plek op te zoeken.
Ook dit is weer een aardige dag: zon, wolken, soms een enkele druppel. En het is de 29e verjaardag van mijn jongste zoon Bas. Hij heeft vakantie en logeert bij zijn moeder, blijkt als ik vanmorgen bel om hem te feliciteren. Eind volgende week komt hij een stukje met ons meevaren.
We lopen met een zak vol met door Anna uitgelezen boeken naar Molly's Cafetaria bij de brug over de Zuiderhaven. daar hebben ze een bookswap, waar Anna de boeken omruilt voor andere, tot de zak weer vol is (foto hier). We maken verder ook schoon schip want aan het eind van de middag krijgen we bezoek van onze vrienden Paul & Tine uit Nieuwegein. Zij reizen met twee andere vrienden een week door Friesland. Vanavond gaan we met zijn zessen uit eten in Eetcafé Nooitgedagt. Terug naar boven
Harlingen (8)
Donderdag 04-07-2019
Gisteravond hadden we een geweldig goede avond met Paul & Tine en hun vrienden Jan & Dini in Eetcafé Nooitgedagt. Zie foto hier. Hun toer door Friesland bracht ze tenslotte in Harlingen. Eén van de gerechten was een lekkere bavet. Smullen, hoewel de combinatie (surf & turf) met gegrillde garnalen wat vreemd was. Terwijl de schemer viel liepen we na afloop door de Voorstraat en kwamen uit bij het bronzen beeldje van Anton Wachter van beeldhouweres Suze Boschma-Berkhout (1922-1997) op de kruising met de Simon Stylstraat (foto hierboven). Het geboortehuis van Simon Vestdijk is hier vlakbij. Toen ik me omdraaide zag ik op de muur een oude, geschilderde reclame met een karakteristieke naam (foto hier).
In de bookswap van Molly's Cafetaria bij de brug over de Zuiderhaven scoorde ik gisteren een klassieker in de populair-wetenschappelijke literatuur over het broeikaseffect en de opwarming van de aarde. Een verrassende vondst: 'Weer en klimaat' van de Nederlandse meteoroloog en Nobelprijswinnaar Paul Crutzen en de atmosfeerchemicus Thomas Graedel (Natuur & Techniek, 1995). het boek is bijna 25 jaar oud en bevat een glasheldere uiteenzetting van manmade global warming en de nodige waarschuwingen aan de politiek. Toen al was het duidelijk en niemand kan beweren dat je het niet kon weten. Het zijn waarschuwingen die vandaag de dag nog altijd actueel zijn en die ten ene male veel te weinig opgevolgd worden. Ik herinner me overigens niet dat ik me 25 jaar geleden al druk maakte over klimaatverandering. Dat kwam pas een jaar of tien later, toen ik dit weblog begon, niet lang voor we vertrokken.
Vandaag is het een overwegend zonnige dag met matige wind uit het noordwesten We gaan niet weg in verband met heftige migraine bij Anna. In de loop van de dag gaat het over. Morgen vertrekken we dus over het Van Harinxmakanaal naar Leeuwarden. Terug naar boven
Leeuwarden
Vrijdag 05-07-2019
De dag vangt grijs aan. Wind is er niet en koud is het ook niet. Ik kijk de motor even na en zie dat de v-snaar te slap staat. Het spannen daarvan heb ik zo vaak zien doen, dat ik denk het zelf wel te kunnen. Dat blijkt te kloppen. Even na negen uur varen we achteruit van de steiger weg, draaien en wachten tot de Stadhuisbrug gaat draaien. Dat gebeurt precies om kwart over negen. Tien minuten later draait de brug van de Noorderhaven, onmiddelijk gevolgd door de Sasbrug. We varen langs de aanlegplaats voor de veerboten naar Vlieland en Terschelling naar de Tjerk Hiddessluizen. Daar draaien ze na een kwartier dobberen voor een camperplaats de kleine sluis voor ons open (foto hier). Het hele traject om Harlingen te verlaten naar het Van Harinxmakanaal kost alles bijeen drie kwartier. We varen langs scheepswerven en een industrieterrein naar de Koningsbrug. Die geeft voorrang aan een tegenliggend zandschip en een lange platbodem en dan mogen wij erdoor. Nu zijn we echt in het wijde Friese land, dat zich mijlenver voor ons uitstrekt (foto hierboven). Diep is het kanaal niet; iets uit het midden heb je al gauw maar 50 centimeter onder de kiel.
Om kwart voor elf komen we bij Franeker en passeren de jachthaven waar we drie jaar geleden onze Dulce tijdens de bouwvakvakantie lieten liggen en zelf naar Gorcum teruggingen op de vlucht voor de drukte. Aan een aantal bruggen over het kanaal wordt gewerkt, waardoor de doorgang nauw is. Na Franeker weer het land van uitgestrekte weiden en met oude bomen omringde boerenhoeves. De hemel breekt allengs open. Om half twaalf passeren we Dronrijp. Ook aan die brug wordt gewerkt. We moeten wachten voor twee werkschepen. We varen voorbij het dorp Deinum met zijn typische Kerktoren: een soort oosterse ui-koepel. Dan naderen we Leeuwarden en verlaten het Van Harinxmakanaal.
In de Harlingervaart is het nog ondieper: 30 centimeter onder de kiel. Voor de Slauerhoffbrug liggen wat jachten te wachten. De brug heeft een storing, maar kennelijk zijn ze er juist klaar mee, want opeens krijgen we rood-groen. Dan de Harlingervaart langs een bedrijventerrein en supermarkten. We draaien naar het noorden, waar de Verlaatbrug al open staat. Ervoor steekt net een lange zeiltjalk van wal en blokkeert de hele zaak. Geduld is een schone zaak; het komt allemaal goed. We hebben nu 0,0 centimeter onder de kiel, maar er zit nog vaart in het schip. De Vrouwenpoortbrug gaat ook vlot open. De oude Oldehove torent er bovenuit.
Ondertussen is het lekker zonnig met stapelwolken. Hier begint de Prinsentuin, het schilderachtige stadspark van Leeuwarden. In 2002, op onze eerste tocht samen, lagen we hier ook, alleen een paar meter uit de wal. Om op en af te stappen moesten we toen eerst aan de lijnen de boot naar de kant trekken. Er liggen langs de Noorder Stadsgracht flink wat passanten maar we vinden in een binnenbocht een wat dieperstekend plekje, waar we direct aan de wal kunnen meren zonder dat de mast in de takken van de bomen raakt. Er is zelfs zon. We geloven onze ogen niet: we liggen bovendien recht onder het paviljoen 'De Koperen Tuin' (2 foto's hier). Mooier kan het niet. Ook hier is Simon Vestdijk bij ons. Het is één uur.
Bij het afmeren vermijden we in de hondenpoep te trappen, die hier en daar ligt. Er is een paal met walstroom via een chipkaart, die de langslopende havenmeester verstrekt. Je kunt hem op zijn kantoor opladen. Helaas is er dichtbij geen water, maar voor ons vertrek uit Harlingen hebben we de tanks afgetopt. Gewoon een beetje zuinig met water doen. We boeken voor een week; dit is een prima plekje voor een verblijf in Leeuwarden, de stad waar ik geboren ben.
Volgt een rustige middag in de kuip. Er varen veel jongelui in bootjes langs. Dit is een studentenstad. Drie mannen van de Handhaving slenteren langs. Ook komt er een bedelaar voorbij, maar juist dan zijn we toevallig onderdeks, dus hij loopt verder om bij de andere boten te scoren. Verderop op een bankje zit een ongewassen gast een joint te draaien. Big city. Terug naar boven
Leeuwarden (2)
Zaterdag 06-07-2019
Rustige nacht aan de Prinsentuin. Het wordt een grijze tamelijk kille dag. Na het ontbijt lopen we de stad in. Ik onmtdek dat er vanmiddag een orgelconcert is in de de Grote Kerk. Op de Nieuwstad zien we De Waag weer (foto hierboven). We drinken koffie op het terras onder de luifel en dat is maar goed ook, want het begint te regenen, eerst licht, daarna valt er dichter regen. We hopen af te wachten tot het weer droog wordt. Stom genoeg namen we geen paraplu mee. De mensen lopen zichtbaar te balen van de nattigheid; niemand is het meer gewend. Op zeker moment vin den we hetj genoeg en lopen verder. Onvermijdelijk belanden we bij de VanderVelde boekwinkel. Een van de beste in Nederland. Uiteindelijk loop ik met een nieuwe vertaling van de orthonieme gedichten (de gedichten die hij onder zijn eigen naam schreef, i.t.t. de heteronyme) van Fernando Pessoa, door Harry Lemmens, 'Een spoor van mezelf' (Arbeiderspers, 2019) en een goedkope heruitgave - EU 7,90 - van het Verzameld Werk van Adriaan Morriën (Van Oorschot, 1993). De laatste op het gevaar af dat over een paar maanden bij thuiskomst zal blijken dat ik al een eerdere druk bezit.
Half rennend snellen we door de regen terug naar de boot voor een rustige middag. Straks ga ik naar dat orgelconcert door organist Christiaan de Vries. Terug naar boven
Leeuwarden (3)
Zondag 07-07-2019
Gistermiddag gaf organist Christiaan de Vries een mooi, ingetogen concert op het fraaie Müllerorgel (foto hier), een van de belangrijkste barok-orgels in Nederland, in de Grote- of Sint Jacobskerk, op een steenworp van de ligplaats van onze boot aan de Prinsentuin. Het beeld is hetzelfde als bij de concerten bij ons in Gorcum: een kleine groep orgelliefhebbers, circa 40, bevolken de kerkvloer. De Vries speelt een mooi programma: het Praeludium en fuga in a BWV 543 en de koraal BWV 662 'Allein Gott in de Höh' sei Ehr' van Bach, de Choral en La-majeur van Franck, de Sonate IV in Bes van Mendelssohn, een wiegenlied van Louis Vierne (Berceuse) en een verrassend klinkend 'Tu es Petra' van Henri Mulet uit diens 'Esquisses byzantines'. Bij toeval belandde ik op een plek vanaf waar je de organist kon zien in de spiegel, die organisten gebruiken om tijdens kerkdiensten in de kerk te kunnen kijken. Later zag ik dat er her en der ook tv-schermen stonden, waarop je hem kon zien spelen. De klank van het Müllerorgel was fenomenaal, majestueus en soms ook fluisterzacht. het fijne werk zogezegd. Ik genoot.
De dag begint grijs. Af en toe vallen er wat druppels. Omdat er geen watertappunt in de buurt is, moeten we zuinig doen met water. Ik douche daarom niet aan boord, maar in het havengebouwtje. Goede douches, hoor.
Daarna brengen we een bezoek aan het vlakbij gelegen Natuur Museum Fryslân. Dat blijkt een heel toegankelijk museum, geschikt voor het hele gezin en vooral voor kinderen, met veel interactieve zaken volgens de moderne museumformule: geef de mensen een belevenis. Dus ook aan ouderen als wij. Leuk is de helikoptervlucht boven- en onder water om de nieuwe visrivier door de Afsluitdijk zichtbaar te maken. Daarvoor moeten we voor het eerst in ons leven een echte Virtual reality-viewer opzetten (2 foto's hier). Die visrivier moet nog gebouwd worden. Hij moet de trek van vissen van zout- naar zoet water mogelijk maken, nodig om de paaiplaatsen hogerop in de rivieren te bereiken. Het moet vissen als de steur en de zalm de kans geven terug in Nederland te komen. Een andere bijzondere beleving is vliegen als een gans, op zoek naar voedselgebieden. Ik blijk een goede gans te zijn (foto hier).
Leuk is ook de OnderWaterSafari, waarbij je in een soort karretje moet gaan zitten als vroeger op de kermis in het spookhuis, en 'onderwater' door zoete en zoute waterlandschappen rijdt. Vroeger mocht je in zo'n karretje de meisjes zoenen, maar daar komen Anna en ik niet aan toe. Er is veel te zien onderwater, ondermeer het wrak van een Volkswagenkever, dat bewoond wordt door een enorme snoek. Verder in het museum zijn nog te noemen de Darwinzolder en het skelet van een enorme potvis (foto hierboven).
Als we teruglopen naar de boot, begint de bewolking wat te breken. Even is er er wat zon, maar dat duurt niet lang. We kijken op de televisie hoe Nederland met 2 - 0 verliest in het WK Damesvoetbal van de veel sterkere VS. Die penalty die het eerste doelpunt doet vallen, lijkt ons dubieus, maar voorafgaand aan het tweede doelpunt krijgen de Amerikanen veel te veel ruimte.
Met de nodige dosis cynisme zi;e ik dat de Grieken vandaag bij verkiezingen de partij in het zadel helpen, die in het vorige decennium het land naar de ratsmodee heeft geholpen. De Nieuwe Democratie, heet het corrupte gezelschap godebetert ook nog. Het volk heeft geen geheugen, zeggen commentatoren. Dat is zacht uitgedrukt. Het Griekse volk weet van toeten noch blazen. Terug naar boven
Leeuwarden (4)
Maandag 08-07-2019
Overwegend bewolkt, korte episodes met zon en een enkele bui. En fris, maar 17 graden. Dat is vandaag. We lopen door de Prinsentuin naar de Oldehove, de scheve iconische toren van de stad Leeuwarden (foto hier). De toren is van 1529 - 1533 en hij is net zo scheef als de toren van de Grote Kerk in Gorcum. Het verhaal is van gelijke aard: de ondergrond. In dit geval bouwde men de toren half op een terp, een eeuwenoude verhoging in het landschap, opgeworpen tegen de frequente overstromingen. Op die terp stond sedert het jaar 1000 een boerenhoeve, de Olde Hove. De toren werd op de rand gebouwd, wil het verhaal, en zakte daardoor scheef. De geplaagde bouwvakkers probeerden de zaak wanhopig te corrigeren door steeds verticaal te blijven bouwen, maar in 1533 werd het instortingsgevaar te groot en moest de bouw worden gestopt. De toren was toen maar 40 meter hoog. De gefrustreerde architect stierf drie jaar later uit nijd, zegt men.
Ik bestijg de nauwe wenteltrappen (Anna gaat niet mee) en over de eerste tien meter merk je de scheefheid goed. Het geeft een raar gevoel. Bovenop de toren kun je verbazend ver uitkijken. Boven de regio zie je hoe verschillende donkere wolkencomplexen uitregenen. Je kunt de scheepskranen zien van Harlingen, en ook de vuurtorens van Ameland en Vlieland. Aan de oostkant zie ik onze boot liggen in een bocht van de Noordersingel (rode cirkel in de foto hierboven).
We drinken koffie bij De Waag en slenteren door de straten. Het valt op hoe de stad zijn eermaals belangrijke zonen eert; we zien standbeelden van Troelstra en Anne Vondeling (2 foto's hier). Waarom heeft Gorcum eigenlijk geen standbeeld van zijn belangrijkste dochter, dichteres Ida Gerhardt?
's Middags begin ik in het boek van een boze filosoof: 'De Provocerende Aarde' van Clive Hamilton (Klement, 2017). Hij schrijft al meer dan 15 jaar over de betekenis van klimaatverandering. Destijds las ik met waardering zijn eerdere boek 'Requiem for a Species' (2010). Klimaatverandering is sinds 1945 in een versnelling terecht gekomen en de verandering is daardoor onomkeerbaar geworden. Het oude evenwicht is defintief doorbroken. In dit nieuwe boek trekt Hamilton vol woede ten strijde tegen wat hij 'de ecomodernisten' noemt. Die denken dat de er technologische oplossingen mogelijk zijn, climate engineering, zoals het op grote schaal injecteren van sulfaatkristallen in de hogere atmosfeer om de kracht van zonlicht te filteren. Zeer hachelijke oplossingen; niemand weet wat je daarmee teweegbrengt. Bovendien kun je er niet mee stoppen, want dan keert de opwarming met een verhevigd inhaaleffect terug. Ik schreef er ruim vier jaar geleden een hele serie blogposts over. Die begint hier.
Zonder te weten wat we deden hebben we na WO II het klimaat ontwricht, zegt Hamilton, en daarbij is allengs gebleken dat de planeet onvoorspelbaar, weerspannig en ondoorgrondelijk reageert. Het lijkt wel of de aarde 'terugvecht' en dat is niet in ons voordeel. Juist deze week waarschuwt de VN dat er zich tegenwoordig wekelijks klimaatrampen voordoen, met name in de arme landen. 'Inderdaad dreigt de grillige, onbeheersbare macht van de natuur altijd brullend in actie te komen wanneer we haar te zeer onder druk zetten. En dat hebben we nu gedaan.'
Ik begrijp de woede van deze filosoof. Ik voel hem zelf ook. Hoe is het mogelijk dat de leidende krachten van deze tijd de wereld onbekommerd in de richting van een klimaatkatastrofe blijven sturen? Alles voor onverantwoordelijk, kortzichtig materieel gewin. De aarde van vóór de massale uitstoot van fossiele brandstoffen krijgen we nooit meer terug, zelfs wanneer we de Parijse klimaatdoelen realiseren. De gevolgen zullen zich eeuwenlang en soms tienduizenden jaren lang blijven voordoen, voordat het ingewikkelde mondiale klimaatsysteem zich op een onbekend, nieuw en veel warmer evenwicht zal instellen. Grote delen van de planeet zullen al veel eerder permanent onbewoonbaar worden. Het serene even wicht van tienduizend jaar sinds de laatste ijstijd, dat de ontwikkeling van de landbouw en onze technologische beschaving mogelijk maakte, zal niet meer terugkeren. Terug naar boven
Leeuwarden (5)
Dinsdag 09-07-2019
Na een koud begin hebben we een aardige dag met zon en stapelwolken. We maken schoon schip, draaien de wasmachine en ik haal wat boodschappen. Bij de ANWB in de stad koop ik twee waterkaarten van de provincie Groningen (Noord en Zuid). Zodra Bas er is (en het weer meevalt) willen we over de Dokkumer Ee, het Lauwersmeer en het Reitdiep naar de stad Groningen varen. Verder poets ik de jaargang van tien jaar geleden van mijn weblog verder op. Grotere foto's en betere links met het fotoboek. Precies tien jaar terug lagen we in Istanboel.
En natuurlijk veel lezen en kijken naar de boten die voorbijvaren. het is nog tamelijk rustig; de grote vakantiegolf moet nog komen. We genieten van onze plek hier aan de Prinsentuin temidden van het groen (foto hierboven en een andere hier). De eikenprocessierups is hier nog niet gesignaleerd. De komende dagen wordt het weer helaas slechter. Terug naar boven
Leeuwarden (6)
Woensdag 10-07-2019
Voor vandaag is regen voorspeld en het is aan de koude kant. Anna had een slechte nacht, dus ik loop na het ontbijt op mijn eentje de stad in voor een bezoek aan het Fries Museum op het plein dat het Zaailand heet. Het is er zeer rustig. Het museum heeft verschillende exposities, onder andere van werken uit het depot. Het is zeer ruim van opzet, voor mijn gevoel te ruim. Men had met gemak meer werk kwijt gekund.
De mooiste expositie is voor mij die van de Belgische kunstenaar Eric van Hove. Toen hij in 2012 neerstreek in het Marokkaanse Marrakech, verzamelde hij een groep ambachtslieden om zich heen, om met zijn allen werk te maken met lokaal verzamelde materialen en technieken. Zo reconstrueerden ze een Mercedes 6.2L V12, die inderdaad op de expositie te zien is. Je kunt er gewoon in gaan zitten. Dat project was gebaseerd op een Marokkaanse superauto, de Laraki Fulgara. De aparte onderdelen ervan lijken op fantastische sculpturen, bezet met glinsterende juwelen en goud, met een haast magische uitstraling. Zie hier een foto van zo'n prachtige structuur.
Dat geldt ook voor de beide brommers die je hierboven ziet. Ze zijn opgebouwd met verkoperd staal, rood en geel koper, kamelen- en koeienbotten, cederhout, hars, tin, gerecycled messing en aluminium, geitenhuid, Chinese elektronica, een accu en magneten. Het project heet Mahjouba I en is gebaseerd op een Chinese brommer, de BeSwag, die in 2012 in Marokko werd geïmporteerd. Die was op zijn beurt een kopie van de Docker C90, ook een Chinese brommer, die zelf weer een kopie was van een redelijk succesvolle Japanse brommer uit de jaren 70: de Yamaha Town Mate T50. Dit is allemaal volkomen nieuwe informatie voor me; ik weet helemaal niks van brommers. Het is echter fantastisch om te zien wat voor schitterende bromfietsen Van Hove en zijn ambachtslieden van al dat lokale materiaal maakten! Dit is het volledig tegenovergestelde van massaproductie. Iedere brommer is een one-off. Niet produceren voor de eenvormigheid en de saaiheid van de markt, maar voor het wonder van uniciteit. Mooi! Nogmaals: zie foto boven.
Als ik het gebouw verlaat regent het. Ik heb mijn paraplu meegenomen. Bij de AH haal ik wat dingen voor het eten vanavond. De Prinsentuin ligt er somber en verlaten bij.
In de middag is Anna wat opgeknapt. We zetten het elektrisch kacheltje aan, zo koud is het. Onderwijl valt er almaar regen, maar niet hard. Met groeiende moeite lees ik Clive Hamilton uit, 'De Provocerende Aarde' ((Klement, 2017). Steeds meer gaat het me tegenstaan dat hij werkelijk alles op zo'n ongelooflijk ingewikkelde manier formuleert. Het lijkt op een schip dat er maar niet in slaagt de haven binnen te varen en voor de invaart op en neer blijft kruisen. Of zou het aan de vertaling liggen? Morgen schijnen we nog een regendag te krijgen. Terug naar boven
Leeuwarden (7)
Donderdag 11-07-2019
Een tropische depressie boven de Golf van Mexico brengt hevige regenval en overstromingen in het zuiden van de VS. Zie de afbeelding hierboven. Het lijkt erop dat het orkaanseizoen is begonnen, al heet de depressie nog slechts 'Two', er is kans dat hij zal uitgroeien tot de eerste tropische storm of zelfs een orkaan van dit jaar. Dan krijgt hij ook een naam. Die kans is meer dan 60%.
Het regent bij ons al de hele ochtend. We blijven aan boord. Ik lees nu ‘De Provocerende Aarde’ (Klement, 2018) van de narrige filosoof Clive Hamilton helemaal uit. Ondanks een groot aantal veel te ingewikkeld geformuleerde passages vind ik het een boek met een belangrijke inhoud. De filosoof windt er geen doekjes om. ‘De kwestie die het universum nu in haar greep houdt, is of de “natuur” niet een enorme vergissing heeft begaan door mensen een vrije wil toe te kennen.’ Het is een vreemde formulering, alsof de natuur een instantie is met een eigen wil. Een gedachte die je terugvindt in de Gaia-hypothese van James Lovelock. Een hypothese waar ik zo mijn bedenkingen bij heb.
Wat wél waar is, is dat de mensheid zichzelf in grote moeilijkheden heeft gebracht door een klimaatverandering op te wekken, die de samenleving zoals we die kennen, met grote waarschijnlijkheid zal vernietigen. De kalme periode van het holoceen, waarin de moderne mens zich kon ontwikkelen van bijgelovige slaaf van onbeheersbaar toeval tot een hoog-technologisch begaafd wezen, ging sinds de versnelling van de economische groei en de uitstoot van broeikasgassen na de Tweede Wereldoorlog over in een veel gevaarlijker geologisch tijdperk, het antropoceen. Nu we het nota bene donders goed weten, gaan we er toch mee door. We stevenen we af op eeuwen vol klimaatrampen. Miljarden mensen zullen omkomen. Hachelijke technologische ‘oplossingen’ zoals massale injecties van aerosolen in de atmosfeer zullen ons niet redden. Misschien kan een rijke elite nog ontsnappen naar bestemmingen elders in het zonnestelsel, de laatste miljoenen overlevenden achterlatend in een helse wereld van verkommering en ellende. Hamilton haalt ook uitspraken aan van bepaalde evangelische predikanten, die verklaren ‘Klimaatverandering kan mij niet schelen. Ik ga naar de hemel.’
‘Hoe moet ik een boek als dit beëindigen?’, vraagt Hamilton zich aan het eind af. ‘Ik weet het niet; het is allemaal te moeilijk, te onzeker, te nieuw.’ Nu bijgeloof en religie, socialisme en liberaal marktdenken het allemaal lieten afweten, blijft er als enig motief om te pogen de heilloze koers van de wereld om te gooien, alleen zelfbehoud over. Utopisch denken is ten ene male ongeschikt gebleken. Er ligt een onzekere eeuwen vóór ons waarin we ‘het einde der tijden’ moeten zien af te wenden, een zware en langdurige periode van politieke strijd, waarvan de uitkomst onbekend is.
Het is mogelijk dat een kleine groep mensen het grote klimaat-uitsterven tenslotte overleeft. Dat is eerder gebeurd bij vroegere extincties, toen het leven door een nauwe flessenhals wist te kruipen. Hamilton suggereert dat aan het slot van zijn boek: er is dan 'een andere mensheid die berouwvoller en wijzer is.' Maar daarover heerst uiteraard slechts onzekerheid.
Na de middag wordt het allengs droog. We slenteren een paar uurtjes door de binnenstad. Op veel plaatsen zijn kunstwerken opgenomen in de publieke ruimte, leuke en speelse dingen zoals bijvoorbeeld in een steeg van de Nieuwestad. Daar hangt over de volle lengte een kunst-potvis, 'Passage de la Baleine' (2015) van kunstenares Giny Vos (foto hier). We nemen plaats op een terras aan het water op de Nieuwestad. Een terras met van die lounchebanken, zoals het tegenwoordig heet. Tussendoor loop ik even naar VanderVelde, waar ik - o toeval - een nieuw boek tref van de thans 100-jarige Lovelock: 'Novacene' over de komende eeuw van hyperintelligentie (Allen Lane, 2019). Bij hem geen antropoceen maar een novaceen. Hm. Dat moet je toch even meenemen. Bij een Aziatische Fish-to-Go winkel kopen we garnalensoep en een visschotel voor vanavond. De conditie van Anna is nog wankel. Rond vijf uur valt er opnieuw regen. Morgen schijnt er ook nog onweer bij te komen. Terug naar boven
Leeuwarden (8)
Vrijdag 12-07-2019
Vanmorgen was het nog lekker. Zie de foto hierboven. De zon scheen wat omfloerst door een hoge, dunne wolkenlaag en de temperatuur liep op tot boven de twintig graden. We liepen de stad in voor boodschappen en koffie op een loungebank bij het Catshuis (hier nog een foto). Op dat terras heb je tenminste plekken waar niet gerookt mag worden. Het etablissement is niet naar Jacob Cats genoemd, maar naar Pieter Cats, een Friese politicus en lakenkoopman in de achttiende eeuw. Terug aan boord lunchten we in de kuip en lagen er daarna heerlijk te soezen in de zon. Maar toen hoorden we gerommel van onweer.
Al snel begonnen er dikke druppels te vallen en slaagden we erin nog net op tijd met medeneming van de kuipkussens naar binnen te vluchten. Het werd snel donker. Felle bliksems lichtten op en een flinke hagelbui roffelde het dek (2 foto's hier). Het was al even geleden dat we zoveel regen over ons heen kregen. Later blijkt dat het onweersfront overal in het land wateroverlast gaf. Het KNMI had code geel afgekondigd in verband met harde windstoten in de buien.
Na vier uur was het front overgetrokken, al bleef het in het oosten rommelen. Zelfs begon aarzelend de zon weer te schijnen. Vanavond gaan we ergens in de stad wat eten. Morgen willen we over de Ee naar Dokkum gaan. Minder leuk is dat Bas niet mee zal varen. Dat is een grote teleurstelling.
De tropische depressie bij de zuidkust van de VS is inderdaad uitgegroeid tot een tropische storm. Hij kreeg de naam Barry en kan zich verder versterken tot een echte orkaan. Om in de sfeer te blijven: ik lees een ander boos boek: 'De Onbewoonbare Aarde' van de Amerikaanse journalist David Wallace-Wells (De Bezige Bij, 2019). Het boek werd door klimaatwetenschapper Hans Custers licht kritisch besproken op het weblog Klimaatverandering, maar ik ga het eerst lezen. Terug naar boven
Dokkum
Zaterdag 13-07-2019
Gisteravond aten we mosselen in een leuk, knus restaurant, Brasserie Marie-Louïse aan de Grote Kerkstraat. Het is genoemd naar Marie-Louïse van Hessel-Kassel, de vrouw die in de achttiende eeuw regentes was voor haar zoon, stadhouder van Friesland. De Friezen sloten haar in hun hart en noemden haar Maaike Meu. Ik herinner me dat er zelfs bij ons aan tafel in mijn jeugd nog over haar gesproken werd.
Vandaag tanken we de watertanks vol. De waardechipkaart met geld erop voor de walstroom kan je niet inwisselen. Wij hebben geen contant geld meer, verklaart de havenmeester trots. Mooi zeg, er staat nog EU 7,22 op en dat blijft erop staan tot we weer een keer in Leeuwarden aanleggen.
Het is een droge en bewolkte dag. Om kwart over elf varen we door de Eebrug de stad uit, de Dokkumer Ee op. Het water slingert zich door de buitenwijken en daarna door het wijde Friese land. We passeren verschillende schilderachtige dorpjes (foto hier). Oorspronkelijk is dit water een trekvaart. De officiële diepte is 1.95 meter. Wij meten 2.00 meter, maar 17 jaar geleden voeren we hem in omgekeerde richting, dus vanaf Dokkum, toen we uit Denemarken kwamen en via het Lauwersmeer terug voeren. Dus moet het nu ook lukken, maar we hebben wel bijna permanent 0,0 meter onder de kiel (foto hier). Een enkele keer voel je dat de kiel de bodem raakt en over een oneffenheid schiet. We lopen echter nergens vast aan de grond.
We varen in een soort konvooi van zes jachten met de voorgeschreven maximumsnelheid van 6 knopen. Uiteraard passeren we het iconische bruggetje van Bartlehiem (foto hier), in heel Nederland bekend van de Elfstedentocht. Dan bereiken we het dorp Birdaard (foto hier), waar we in 2002 aan de kade overnachtten en 's avonds patat haalden in het cafétaria. We herkennen de plek waar we toen lagen, niet ver van de brug. Daar liggen al meer schepen te wachten op de openening, maar eerst komen de tegenliggers aan de beurt. Het is een mooie plek met de karakteristieke molen op de achtergrond (foto hierboven). Na het passeren van de tegenliggers gaat de brug even dicht om het verkeer door te laten en dan komen wij aan de beurt. Als de brug weer gesloten is, fietst de brugwachter naar de volgende brug aan het eind van het dorp. Een rustig leven hier.
Het loopt tegen drie uur als we Dokkum binnenvaren. In de Sûdergracht zijn aan beide kanten ligplaatsen, maar voor ons is het nergens diep genoeg. De kant is niet bereikbaar. In de Woudpoortsgracht, direct voorbij de Woudpoortbrug, is echter een steiger voor diepstekende jachten en daar leggen we aan. Tegen het binnenstadje aan. Er is walstroom en water en het liggeld is slechts EU 12,50.
We rusten uit tot het héél licht gaat regenen. Als we juist binnen zijn wordt er geklopt. Bezoek! Mijn aangetrouwde neef Harry, die hier in Dokkum woont, zag ons bij toeval liggen. We praten bij onder de koffie. Ons plan is om een aantal dagen hier te blijven. Er komen koude dagen aan. Terug naar boven
Dokkum (2)
Zondag 14-07-2019
Een bewolkte zondag. We maken een lange kuier door de erg leuke binnenstad, waar haast niemand zich op straat vertoont. Zondagsrust, alles is dicht en dat geeft een déja vu gevoel: vroeger was dit normaal. Alles was gesloten, de neringdoenden en de kasteleins hadden ook zondag. Uit de vele opvallende zaken in het stadje belicht ik er twee, die mijn morbide geest opvielen: de galg en het kerkhof.
In de 17e eeuw maakten piraten de kusten onveilig van Friesland. Duinkerker kapers. Op 2 april 1630 veroverden Dokkumer kapiteins een zeeroverschip op het Wad. De hoofdman wist met enkele kompanen te ontsnappen, maar de overigens werden gevankelijk naar de stad gevoerd. Ze kwamen uit (nota bene) Workum, Brugge, Noorwegen, Denemarken en een Engelsman, die Franciscus heette, lees ik op een bordje. Die was 23 jaar. Niks Duinkerks aan, zou ik zeggen. Ze werden tot de galg veroordeeld. De vrouw van Franciscus kwam nog over uit Engeland om voor hem te pleiten, maar vergeefs. De piratenkok kwam uit het Duitse waddeneiland Norderney, en werd alleen maar gegeseld. De galg stond bij de Halvemaanspoort en daar werden de anderen opgeknoopt. Nu is er op die plaats alleen de Halvemaansbrug met er tegenover een steakhouse. Een kunstenaar mocht er ter nagedachtenis een modern soort galg opzetten (foto hier). Vreemd, er zit een kraai bovenop, die naar beneden loert alsof hij zit te wachten op het moment dat hij de ogen van de gehangene mag uitpikken. Drommen mensen stonden er destijds naar te kijken op de naastgelegen Kettingbrug, die doorzakte. Iedereen viel in het water.
Verderop, op het een bolwerk aan de oostzijde van de binnenstad, de Kollumer Dwinger, vinden we een kerkhof. Daar ligt of all places een Gorcummer begraven (foto hierboven). Dat is zeer onverwacht. Het blijkt de dichter en dominee Dirk Rafaelsz. Camphuysen, een naam die iedere Gorcummer kent vanwege het gymnnasium dat naar hem genoemd is. Ik herinner me hem nog uit mijn HBS-jaren, door deze karaktervolle regels:
Daer moet veel strijdts gestreden sijn'
Veel kruys en leedts geleden zijn
Camphuysen werd in 1568 in Gorcum geboren en nam als overtuigd remonstrant deel aan de kerkstrijd tussen remonstranten en contra-remonstranten. Ons stadje was toen niet zo tolerant als het nu beweert te zijn en Campuysen moest de stad verlaten en vluchtte naar het noorden. Hij stierf, straatarm geworden, van algehele uitputting op 41-jarige leeftijd in Dokkum en werd in gewijde grond naast de Grote Kerk begraven.
Nu komt er een vreemd verhaal. Het staat op weer een bordje bij de begraafplaats. Men zou men medewerking van een doodgraver zijn schedel uit de kist ontvreemd hebben. Wie 'men' waren, staat er niet bij. Remonstrantse broeders? De doodgraver was bepaald niet nuchter en verklaarde later dat hij niet zeker wist of hij zw de goede schedel meegaf. 'Jaren later werd de gemeente Dokkum gebeld door iemand die via een erfenis in het bezit van de schedel van Camphuysen was gekomen.' De schedel lag daarna jarenlang in een kistje op het stadhuis, totdat men in overleg met de remonstrantse gemeente besloot om hem hier te begraven. Hm.
Waar de grafsteen vandaan komt, staat er niet bij. Lag die nog op de Markt naast de kerk? Neen, het is anders. Met moeite ontcijfer ik tekst op de steen (foto hier):
MORTUUS VIVO DIRK RAPHAELS KAMPHUYZEN, geboren te Gorinchem in 1586 en overleden te Dokkum 1627, is deze steen gewijd door de verenigde christelijke gemeente te Dockum in het jaar 1823. In het jaar 1860 van de voormalige begraafplaats herwaarts overgebragt benevens 's mans schedel tot dien tijd berustende op het Raadhuis alhier'. Daaronder volgt zijn beroemdste dichtregel.
Dirk Coster, de Delftse literair criticus en essayist, schreef over hem en dat beroemde gedicht: 'Hij stierf als pauper, als teringzieke werkman, ver van zijn land, weggejaagd ook hij van “zijn arme schapen”. Hij bekroonde dit smartelijk leven met een klein gebed een preveling maar, een kleine toverformule die hij nodig had om niet al te angstig te worden in deze wereld’.
Dokkum (3)
Maandag 15-07-2019
Nog een bewolkte, maar niet onaangename dag. Maandag wasdag. Na de was vullen we de watertanks opnieuw, maken het dek schoon, laten de generator een halfuurtje draaien en doen boodschappen bij de Lidl aan de westkant van het stadje. Het valt op hoeveel goedkoper zo'n winkel in feite is dan de supermarkten waar we doorgaans inslaan. Ik word er altijd een beetje hebberig van, maar het kost ditmaal geen moeite om de zaak te verlaten zonder onnodige inkopen. We drinken koffie op het terras van Hotel Café 't Raedhûs. De middag vullen we met ledigheid, kijken naar de passerende bootjes en lezen. De komende dagen zal het weer opknappen.
De havenmeester komt langs. het blijkt dat als we 30 euro bijbetalen, we hier een week kunnen liggen. Dat is goedkoper, zelfs als we eerder weggaan. Daar hoeven we niet lang over na te denken. Terug naar boven
Dokkum (4)
Dinsdag 16-07-2019
Vanmorgen al vroeg op. Het is koud; de kachel gaat aan. Maar niet voor lang; de walstroom valt uit. Buiten zijn werklieden van de gemeente bezig om het riet langs de steiger te snoeien. Ze sneden een elekriciteitskabel door en...ploef! Na een halfuur wordt het hersteld.
In de grijze ochtend loop ik over de Woudpoortbrug naar het plantsoen waar een groot beeld staat van de christelijke bisschop Bonifatius (foto hierboven). Hij was toen al bijna 80 jaar oud en werd op zijn kersteningstocht vergezeld van een gewapend escorte en veel personeel. De Friezen zouden angst hebben gekregen voor zijn optrekkende legermacht. Bij een bijeenkomst op of rond 5 juni AD 754 werd hij hier door een groep Friese 'heidenen' met stokslagen gedood. Hij zou de plek van hun heilige eiken hebben geschonden. Helemaal zeker is dat scenario niet.
Het beeld toont de mythologisering van de heiligverklaarde Bonifatius. Hij heft een evangeliën-codex boven zijn hoofd om zich tegen de stokslagen te beschermen. Bovendien raakte de gewonde bisschop met zijn staf de grond, waardoor op die plek een bron ontsprong. Wat dat voor nut had, vermeldt de geschiedenis niet. Achter het beeld, bij de veronderstelde bron, is in 1934 een neoromaanse kapel gebouwd waarin hij vereerd wordt. Elk jaar komen er tienduizenden pelgrims langs. Het standbeeld zelf is van 1962, van de hand van de beeldhouwer Gerrit Bolhuis, en werd door prinses Beatrix onthuld.
Vanochtend krijgen we mijn Oom Klaas op de koffie. We zitten in de kajuit omdat het zo koud is (foto hier). Hij is 84 jaar en de laatst overgeblevene van de generatie van mijn ouders. Hij kwam op de fiets - geen elektrische - uit Veenwouden waar hij woont, 10 kilometer zuidelijk van Dokkum. Gezellig bijpraten en eten van de meegebrachte Friese kruidkoek, die hij zelf gebakken had.
In Straatsburg vergadert het Europees Parlement over de benoeming van de Duitse defensieminister Ursula von der Leyen tot voorzitter van de Europese Commissie. Ik volg het liveblog van de NOS. In haar toespraak en gesprekken zoekt ze de steun ter linkerzijde en kritiseert de aantasting van de rechtsstaat in de Visegradlanden. ook steunt ze een actiever klimaatbeleid: 'Laten we proberen om Europa als eerste continent klimaatneutraal te maken in 2050. Ik ben voor een Europese CO2-belasting.' Verder wil ze dat er veel geld via de Europese Investeringsbank wordt gebruikt om de klimaatmaatregelen in te voeren en betaalbaar te houden. Dat klinkt veelbelovend, maar we weten: in Europa zijn de regeringsleiders de baas en niet de Commissie. Straks om 18.00 uur is de stemming; de uitslag wordt tegen acht uur verwacht. Terug naar boven
Dokkum (5)
Woensdag 17-07-2019
Door bewolking is er gisteravond geen schijn van kans om iets te zien van de gedeeltelijke maansverduistering. Elders in het land had men meer geluk.
Vanmorgen is het opnieuw koud. Zo koud, dat de kachel aan moet. maar na tien uur begint de bewolking te breken en komt er steeds meer zon. We slenteren samen de binnenstad in (foto hierboven) en drinken op ons gemak koffie in de zon. Bij een fietsenmaker kopen we een nieuw kabelslot voor onze vouwfietsjes. Ook vereren we de lokale vestiging van VanderVelde met een bezoek. Twee aankopen: een bundel met 'verbeelde gedichten' van Slauerhoff door striptekenaars (Atlas, 2009) en een interessant boek van NRC's Midden-Oosten correspondente Carolien Roelants 'Dwars door het Midden-Oosten' (Prometeus, 2019).
Anna gaat daarna naar de boot en ik breng een bezoek aan het Museum Dokkum. Voor het leven van Bonifatius is er zelfs een apart gebouw. Ook daar hangen diverse prenten van de moord op 5 juni 754, bijvoorbeeld deze (foto hier). Net als bij het beeld van Gerrit Blokhuis (zie gisteren) houdt de martelaar een boek boven zijn hoofd om de slagen af te weren van de Friese moordenaars. De Friezen slaan hem hier met stenen bijlen en niet met stokken. In de Duitse stad Mainz ligt Bonifatius begraven. Hier stelt men dat boek tentoon, geen bijbel en ook geen evangeliën-codex, maar een boek met tractaten tegen de Arianen, die in de ogen van de onfortuinlijke bisschop ketters waren. het boek vertoont sporen van zwaardslagen. Stokken, bijlen of zwaarden, waarmee werd Bonifatius vermoord? Zinloze vragen.
's Middags is warm en zonning. We zetten de bimini op en luieren en lezen in de kuip. Binnen in de kajuit loopt de temperatuur op tot 25 graden. De zomer is weer terug! Dat was vanmorgen wel anders! Terug naar boven
Dokkum (6)
Donderdag 18-07-2019
Er lijkt volgende week een nieuwe hittegolf aan te komen. Hierboven zie je de prognose die WXCharts vandaag maakte voor volgende week woensdag. Vooral Frankrijk zou erdoor getroffen worden, maar ook Nederland krijgt er veel van mee. Men verwacht in Frankrijk nachttemperaturen van 25 - 27 graden. Bij de vorige hittegolf eind juni werd daar overdag voor het eerst de 45 gradengrens overschreden. De maand juli is doorgaans de warmste maand van het jaar, dus de kans is groot dat deze maand een nieuw hitterecord zal vestigen. De langetermijn prognoses tonen dat lagedrukgebieden boven Spanje tropische lucht naar het noorden blijven sturen, vergelijkbaar met de situatie van de zomer van 2019.
En wat doen wij? We houden onze lange vakantie. In het noorden lijkt het in elk geval wat mee te gaan vallen. Wat betreft de oorzaken: klimatologen denken dat het te maken heeft een verlangzaming van de planetaire jetstroom als gevolg van de versnelde opwarming van de noordpoolgebieden. Het verschil met de tropische zônes wordt kleiner en doet de dynamiek van het systeem vertragen. Het gevolg is dat de lussen van de jetstroom langer op hun plaats blijven liggen. Ach, ik schreef er al zo vaak over, ondermeer hier. De wereld gaat met volle kracht door op zijn koers naar onbeheersbare opwarming, meer extreem weer en klimaatrampen.
Vanmorgen is het minder koud; de kachel hoeft niet aan. Het nieuws verblijdt ons met de dreigende kortingen op de pensioenen. De fondsen staan er zo slecht voor dat misschien 8 miljoen mensen erdoor getroffen worden. Oorzaak: de steeds lagere rente en de lagere rekenrente voor pensioenfondsen die eraan gekoppeld is. Daardoor is de dekkingsgraad onder de 100% gezakt. Tja. Die rekenrente is bedoeld om de liquiditeit van de fondsen buiten de gevarenzône te houden, maar lijkt nu contraproductief te werken. De beleggingsresultaten van de meeste fondsen zijn echter uitstekend; veelal meer dan 10% jaarlijks. Wat is is wijsheid? En wat gaat de polder eraan doen? Niemand zit te wachten op miljoenen demonstrerende boze pensionado's. Vergeleken daarmee zou het gele hesjes-protest niet meer dan een rimpeling in de Hofvijver zijn.
Het is een aangename dag, niet in de laatste plaats omdat de hemel licht omfloerst blijft en er wat wind uit het zuidwesten staat. Niet zo warm dus. We nemen het ervan. 's Middags verhalen we de boot een meter of vier naar achteren op verzoek van de havenmeester. Nu het drukker wordt moeten de boten dichter op elkaar liggen, zodat er wat meer plek aan de steiger is en de kans op buren naast je minder. Dat doen we graag. Terug naar boven
Dokkum (7)
Vrijdag 19-07-2019
Gisteren waren we bij de IJsfontein op de markt in Dokkum (foto hierboven). Het is een werk van de Haarlemse kunstenares Birthe Leemeijer in opdracht van de provincie Friesland (2018). 'Een speelbal van de elementen en geen dag hetzelfde', staat op een bordje. Het is de bedoeling dat zich ijspatronen aftekenen op het koperen oppervlak van de sculptuur. Zonnepanelen leveren de energie daarvoor en ik neem aan dat het geheel binnenin werkt met vrieskisttechnologie.. De oppervlakken zijn gerangschikt op basis van de Fibonacci-reeks, waarbij elk cijfer in de reeks de som is van de beide voorgaande. Dus 0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, etc, maar dat zie ik niet. In elk geval geldt dat hoe warmer en zonniger het is, hoe meer ijs zich moet vormen. Een leuk idee, maar ijs zien we niet. Er wolkt wat damp uit spleten in het object, en de oppervlakken zijn nat maar niet bijzonder koud. Dat is alles, misschien is het niet zonnig genoeg. Met de link hierboven kun je foto's zien van hoe het eruit ziet mét ijs.
Aan het begin van de avond begint het te regenen. Onder paraplu's lopen we voor naar het Italiaanse restaurent d'Angelo in de Hoogstraat. Lekker eten, goede wijn, aardige bediening. Vannacht regent het nog flink. Vanmorgen is het al snel zonnig. Het wordt een dag van lezen en nietsdoen, afgezien van de koffie die we drinken op de terrassen van Hotel Café Restaurant De Posthoorn en van Grand Café De Waegh. 's Middags komt er meer bewolking maar het blijft droog.
Met verwondering neem ik kennis van het vonnis dat de Hoge Raad vandaag uitspreekt over de aansprakelijkheid van de staat voor het beschamende drama Srebrenica. Die aansprakelijkheid wordt verlaagd van 30 naar 10%. In eerste instantie vond de rechtbank de staat 100% aansprakelijk, daarna verlaagde het gerechtshof het naar 30%. En nu is het dus 10%. Je vraagt je af hoe men zoiets kan meten. Langs welke meetlat? Dutchbat deed niets om de 350 mannen die naar de hal in de compound waren gevlucht te beschermen. De Serviërs wisten niet dat ze daar zaten. Uit verschillende getuigenissen komt naar voren dat de Dutchbat-miltairen donders goed doorhadden dat de mannen een wisse dood wachtte in de handen van de Serviërs. En dan slechts 10% aansprakelijk? Laat me niet lachen. Dat kan niet. Een dergelijke manier van wegen ken ik niet, maar helaas ken ik het dictum van de Raad ook nog niet. Daarover vind ik weinig tot niets in de krantenberichten. Het schijnt dat het afhangt van de inschatting van de kans dat de 350 mannen in de hal de genocide hadden kunnen overleven. Raar, dat kun je mijns inziens nauwelijks met redelijke betrouwbaarheid inschatten. De lafheid van Dutchbat was in elk geval wel 100%. Het koos ervoor om de mannen in de hal op de basis geen enkele kans te gunnen om daarmee hun eigen hachje niet in gevaar te brengen. Het spijt me, maar zo zit het.
Aanvulling: inmiddels las ik het vonnis, maar je kunt er niet uit opmaken hoe de Hoge Raad tot die inschatting van 10% komt en waarom het bijvoorbeeld niet 20 of 40% is. Of 5%. Die 10% wordt gewoon geponeerd. Terug naar boven
Dokkum (8)
Zaterdag 20-07-2019
Gisteravond loop ik na het eten naar de Grote- of Martinuskerk op de Markt. Daar is een orgelconcert op het nieuwe Frentrop-orgel (1979) door Janno den Engelsman, organist van de Gertrudiskerk in Bergen op Zoom. Niet naast de deur. De kerk is in de lengterichting op een curieuze manier a-symmetrisch; rechts van het orgel is een verdieping, links alleen een muur. Het orgel is niet groot (foto hier) maar klinkt mooi. Toch valt het concert me wat tegen: allemaal oude orgelwerkjes uit de 16e en 17e eeuw uit vijf Europese landen; canzones, almandes en andere dansjes en zo. Grappig, zeker, maar ik houd meer van het complexere genre.
Onze kanarie (foto hier) lijkt geleidelijk aan in de rui te komen. Niet dat hij minder zingt of in een depressie zit, maar hij verliest al een paar weken af en toe een veer. Dat is een duidelijk signaal. Hij pakt de veer op en bijt op de pen, waarschijnlijk om het merg eruit te peuren.
Vandaag kondigt het KNMI code geel af , 's middags zelfs kort code oranje (in Zuid-Holland) voor felle hagel- en onweersbuien die van zuidwest naar noordoost over het land trekken. Eerst lijkt het alsof het hele complex zuidoostelijk onder Dokkum door zal gaan, op wat korte regenbuien na, maar uiteindelijk zullen wij ook een beurt krijgen. Zie de Buienradarprognose van 17.35 uur hierboven. In Rotterdam vallen hagelstenen van twee tot vier centimeter groot. Voor de bui losbreekt doen we boodschappen bij de Spar aan de overkant, om morgen op tijd te kunnen vertrekken. We krijgen na weken privacy ook een buurman. Het is nu half zes. In het zuidwesten begint het te rommelen.
In de komende week schijnt de voorzegde tweede hittegolf daadwerkelijk te komen. Woensdag en donderdag lijken de heetste dagen te zullen worden met temperaturen flink hoger dan 30 graden. Terug naar boven
Dokkum (9)
Zondag 21-07-2019
Toch maar een dag langer in Dokkum gebleven. Anna had een slechte nacht; migraine. Medicatie helpt wel, maar het kost tijd om weer een gewoon werkend brein terug te krijgen. Het is een dag van zon, wolken en wind (foto hierboven). Nog niet erg warm. We lezen en luieren de dag door.
Opmerkelijk om mijn eens - 16 jaar geleden - favoriete dichter tegen te komen aan het eind van het sombere boek van David Wallace-Wells 'De Onbewoonbare Aarde' (De Bezige Bij, 2019). Somber, want de aarde zoals we die kennen, bestaat binnenkort niet meer en is waarschijnlijk op termijn van enige eeuwen ook niet meer te redden, althans voor de mens. De aarde zal wel blijven bestaan, maar niet voor ons, vat WW samen. En dan komt opeens Robinson Jeffers om de hoek kijken, Amerikaans dichter die stierf in 1962. In 2006 schreef ik over hem; het stuk staat hier in de rubriek Beschouwingen. Zie daar voor meer informatie. Sindsdien vergat ik hem.
Bij Wallace-Wells duikt hij op in de context van auteurs die zich over een oplossing van klimaatverandering geen illusies meer maken. We zitten volgens hen in de Zesde Uitstervingsgolf, die ook het einde van de mens en zijn in een paar honderd jaar opgebouwde beschaving zal treffen. Het zijn gedachtengangen van mensen die Wallace-Wells samenvat als 'roedels charismatische professoren die een ineenstorting zien aankomen'. Denk bijvoorbeeld aan de Dark Mountain beweging van Paul Kingsnorth and Dougald Hine, een beweging die zich bezighoudt met 'Dark Ecology'. De lijn is om afstand te houden van de komende klimaatverandering, van de rampen, de droogtes, de overstromingen, de migratiegolven en de zeespiegelstijging, omdat er de mensheid niet in staat is om het tegen te houden. Men spreekt ook wel van 'ecologisch nilhílisme', 'de triomf van een ondode soort, een hersenloos schuifelen richting uitsterven' aldus Sam Kriss en Ellie Mae O'Hagan die met een psychoanalytische argumenten spreken van 'menselijk futiliteitsdenken'.
En dan komt ineens Jeffers om de hoek, die al ver voor de huidige klimaatzorgen in zijn poëzie de opvatting huldigde dat mensen zinloos bezig waren in plaats van respect te hebben voor de natuurlijke majesteit van de niet-menselijke kosmos waarin hun futiele planeetje zich bevond. Hij sprak van 'inhumanisme'. Hij pleitte voor het verleggen van de aandacht van mens naar niet-mens, voor distantie en afstandelijkheid als morele leidraad.
In het gedicht 'Rearmament' verwoordt hij dat zo:
I would burn my right hand in a slow fire
To change the future... I should do foolishly. The beauty of modern man
is not in the persons but in the
disatrous rhythms, the heavy and mobile masses, the dance of the
dream-led masses down the dark mountain.
Hm. Ik neem aan dat de naam 'Dark Mountain' beweging aan dit gedicht werd ontleend. Afstand nemen en berusten in de aanstaande ondergang van de mens. Curieus. Ik ben daar niet aan toe. Nog niet. Terug naar boven
Groningen
Maandag 22-07-2019
Het is een merkwaardige dag. Net als iedereen zitten we op de aanvang van de nieuwe hittegolf te wachten, maar hier in het noorden begint hij nog niet. Als we om half tien uit Dokkum wegvaren, is het zwaar bewolkt en winderig, kracht 5 - 6 uit zuidwest. We sukkelen in een klein konvooi het Dokkumer Grootdiep op en nemen de eerste bruggen. Zelden is het dieper dan 0,0 - 03 meter onder de kiel. Om elf uur zijn we bij de sluis van Dokkumer Nieuwe Zijlen, vroeger een zeesluis, nu de toegang tot het Lauwersmeer. Het is weer even wennen, in een sluis aanmeren.
Op het meer waait het flink. De vaargeul kronkelt en je moet goed op de boeien letten, alles is hier erg ondiep. We slaan stuuboord uit, de brede Slenk op. Volgt de Zoutkamperril, erg smal, naar Zoutkamp met sluis en brug. het is kwart over twaalf. De sluis staat permanent open. Dan het Reitdiep, de gekanaliseerde benedenloop van het riveirtje de Hunze. Het eerste stuk zou volgens de ANWB-waterkaart slechts 1.70 meter diep zijn. Dat geloofde ik niet en het blijkt inderdaad een vergissing. Met onze 2 meter diepgang komen we er overal door.
Bij de Lammerburen Schutsluis (foto hierboven) breekt de zomer opeens uit. De bewolking lost op, de zon schijnt er binnen een paar minuten golft er opeens hete lucht over ons heen. Vesten en truien uit, het is zomaar een flink aantal graden warmer. Het watertje slingert zich door het Groningse akkerlandschap. Bij het dorp Garnwerd is een leuk haventje, we aarzelen even of we zullen aanmeren, maar kiezen toch om door te varen naar Groningen.
Erg druk met pleziervaart is het overigens niet. Na de oversteek van het wél drukke Van Starkenborghkanaal moeten we een klein sluisje in, de Dorkwerdersluis (foto hier). De wind begint af te nemen. Dan de Zernikebrug. De Centrale Post Brugbediening Groningen waarschuwt ons dat we niet verder kunnen dan de nieuwe Jachthaven Reitdiep. De brugbediening op het traject naar de binnenstad ligt stil vanaf 15.30 uur tot 18.00 uur. Uitermate lastig, wie heeft dát verzonnen? Ach, het verkeer dat de stad uit wil aan het eind van de werkdag. Enfin, we kiezen voor de jachthaven; morgen varen we dan wel verder naar de binnenstad. Maar dat gaat nog niet zo gemakkelijk. De eerste keer lopen we in het havenkanaaltje aan de grond. De tweede keer lukt het. Het bruggetje bij de havenkom staat al open, maar voor en na de brug bonken we over een paar harde drempels heen. Gelukkig kalm aan, maar je schrikt je wezenloos.
We kunnen er diesel tanken en krijgen een plek aan de buitenzijde, met uitzicht op een winkelgalerij met een Jumbo supermarkt en om ons heen gekleurde huisjes uit altijd dezelfde natte droom van een projectontwikkelaar (foto hier). Ook lastig: voor walstroom en drinkwater moet je met 50 centmuntjes betalen. Die hadden we nog. Anna gaat de boot afspuiten en ik maak dit verslagje. Terug naar boven
Groningen (2)
Dinsdag 23-07-2019
Vroeg naar bed betekent meestal vroeg wakker. Dat komt ook door de warme nacht, de temperatuur zakt maar nét onder de 20 graden vannacht. We zien er tegenop om weer de drempels bij het toegangsbruggetje van de jachthaven te passeren, zeker met de ruim 160 liter diesel die we sinds de passage gisteren getankt hebben. Extra gewicht, extra diepgang. Stom eigenlijk. Enfin, eerst lopen we naar de wal en langs de winkelgalerij. In de Action-winkel is het al druk. Bij de grote Jumbo-supermarkt halen we wat boodschappen, niet teveel uiteraard gelet op gewicht en diepgang. Witte wijn weegt echter niet zoveel. Dan brengen we het chipkaartje voor toegang terug op het havenkantoor. Een minpunt van deze Reitdiep jachthaven is dat je overal 50-centmuntjes in gleuven moet stoppen: voor drinkwater, walstroom, douches. Doorgaans heb je er teveel of te weinig in gegooid en zijn je muntjes op. Gedoe.
We verlaten de ligplek om kwart voor tien en roepen de brugbediening op (VHF 9). We gaan heel langzaam, zegt Anna, om niet opnieuw tegen die drempels te stoten. Dat begrijpen ze. We kruipen naar het opengaande bruggetje. Op de dieptemeter 0,0 meter. Er gebeurt niks. We kruipen verder en passeren de doorgang. Nog steeds niks. Dan zijn we in het havenkanaaltje. Alles prima. Is het niveau van het Reitdiep hoger dan gisteren? Ik zweer dat ik precies dezelfde route volgde.
Enfin, hoe dan ook. We roepen de respectievelijke bruggen op en wachten een kwartiertje voor de spoorbrug van de boemeltrein naar Noord-Groningen. Die wordt niet door de Centrale Post Groningen maar door Prorail bediend (foto hier). Het is onderhand al erg warm, de thermometer is ruim voorbij de 25 graden. Geen zuchtje wind om wat verkoeling te brengen. Van de andere kant komen enige tientallen jachten de stad uitvaren. Betekent genoeg plek voor ons, denken we, maar die mensen ontvluchten uiteraard de hitte van de stad en wij gaan er juist in. Hoe dichter we de binnenstad naderen, hoe smaller het Reitdiep wordt. Aan beide zijden liggen woonboten.
We profiteren van een soort groene golf. Twee brugwachters fietsen met ons op en wisselen elkaar af, zodat je steeds kunt doorvaren. Een goed systeem! Na de Plantsoenbrug ligt de binnenstad voor ons. Rechtdoor is de Noorderhaven, maar die ligt vol met bruine vloot. Rechtsaf gaat de Vissersbrug open. We varen door een smalle gracht (foto hierboven). Het is hier prachtig! Hoge oude huizen, pakhuizen, cafeetjes, en veel bedrijvigheid. Maar voor aanleggen is het hier te smal. Vanaf de kade roept iemand mijn naam, maar ik zie hem eerst niet. Dan blijkt het een vroegere collega te zijn, uit mijn jaren in de gezondheidszorg. Ik wist dat hij hier woonde, maar nu fietste hij hier toevallig langs. We spreken later af om morgenmiddag bij ons in de kuip een glas te drinken.
Na de Museumbrug is er weer een splitsing. Een viersprong zelfs met naar stuurboord het Eendrachtskanaal, rechtuit de Nieuwe Willemsvaart en naar bakboord de Zuiderhaven. Daar moeten wij in. Hier dobberen we een halfuur wachtend voor de Emmabrug. Een ander koppel brugwachters is met wat tegenliggende jachten onderweg naar ons toe, meldt de Centrale Post.
We kijken rond: herenhuizen tussen hoog geboomte aan de ene kant, woonboten en een drukke weg met kantoorkolossen aan de andere. Er staat ook een curieus beeld (foto hier) van een soort reuzengrote Spaanse danseres, zou ik zeggen, aan de voet van een hele hoge woontoren. Die heet De Regentes, zien we, een van de hoogste gebouwen van Groningen. De beentjes van de reuzenpop bungelen wat verloren halverwege in de lucht onder de doorzichtige rok.
Later vind ik uit dat het beeld gemaakt werd door een Utrechtse kunstenares die Silvia B. heet. Het beeld heet Ultra, is van 2004 en hier kun je er meer over lezen. En ik dacht nog wel dat het misschien De Regentes zou voorstellen.
Na de opening van de Emmabrug passeren we na de Werkmanbrug, tegenover het mooi oude spoorwegstation, een fantasievol gebouw. Dat is het Groninger Museum (foto hier). Daar komen we nog wel. Twee bruggen verder zien we de Oosterhaven, ons doel. We roepen op en krijgen een plekje aan de Oosterkade, direct naast het oude stadscentrum, mooier kan het niet. We boeken voor een week. Zaterdag zullen Rommert & Loïs ons hier komen bezoeken. De middag brengen we rustend en sluimerend door onder de bimini, die nu goede diensten doet, want het wordt liefst 32,5 graden. De komende dagen krijgen we nog flink hogere temperaturen. Het is hier gezellig. Er varen veel studenten in kleine bootjes langs; het doet aan de binnenstad van Leiden denken waar we drie jaar geleden lagen.
De wereld glibbert ondertussen onverstoord door op zijn langzame glijbaan naar de verdoemenis. De leden van de Engelse Conservatieve Partij benoemen met grote meerderheid een nieuwe premier, opvolger van Theresa May. Naast de wispelturige blunderaar Trump krijgen we nu ook nog in de UK een onbetrouwbare malloot aan de macht: Boris Johnson. Terug naar boven
Groningen (3)
Woensdag 24-07-2019
Gisteravond blijft het nog lang zwoel buiten. Anna gaat slapen maar ik graaf in de catacomben van het schip het Turkse lampje op, in Fethiye gekocht in 2010. Het doet het warempel nog prima (foto hierboven) en ik zit nog lang buiten van de avondkoelte te genieten.
Vannacht slapen we goed. Vanmorgen vertrekt het motorjacht naast ons en we schuiven snel op zijn plekje aan het einde van de steiger. Zo hebben we compleet vrij uitzicht. Anna knipt de lange pootnagels van onze kanarie. Dat moet om de zoveel tijd gebeuren, maar blijkens een druppeltje bloed lijkt het erop dat ze het rechterpootje van het arme diertje enigszins heeft geraakt. Tja, het is allemaal zo klein. Na een paar uur zit hij echter weer te zingen.
Nu het nog niet al te warm is lopen we de stad in. Vlakbij is op het Gedempte Zuiderdiep een AH-supermarkt. We nemen behalve witte wijn een grote watermeloen mee voor in de koelkast. Aan de overkant drinken we koffie op een terras, maar het wordt snel warmer. Terug aan boord hebben we plezier van een verkoelend oostenwindje. Op het water heerst weinig drukte; het lijkt wel of iedereen binnen in huis blijft.
's Middags loopt de temperatuur aan boord op tot 36 graden. We halen de ventilator uit Israël tevoorschijn en zetten hem op tafel in de zithoek. In Nederland en België worden temperatuurrecords gebroken: in Gilze-Rijen sneuvelt het record van 1944. Dat was 38,6 graden; nu wordt het liefst 39,2. In Nederland is code oranje van kracht; in België geldt zelfs code rood. Morgen schijnt het overigens nog warmer te worden.
Meer klimaatnieuws: in Drenthe vindt men voor de tweede keer dit jaar een tropische reuzenteek, de hyalomma-teek. 'Processierups, tijgermug, reuzenteek. Insecten zijn bezig aan een enorme volksverhuizing', zegt bioloog Arnold van Vliet. dat brengt risco's met zich mee van tropische ziekten als dengue, malaria en vlekkenkoorts.
Ander nieuws: nu de politieke nar Boris Johnson vandaag premier van het UK wordt en er op 31 oktober a.s. een no-deal brexit dreigt, verklaren de Fransen dat er in Britse wateren onmiddelijk een visserijoorlog zal uitbreken al dat gebeurt.
Onze bezoeker van eind deze middag belt af. Dat begrijpen we, hij moet een halfuur fietsen in de hitte om hier te komen. We maken een nieuwe afspraak op vrijdagochtend 10 uur, als het nog koel is. Terug naar boven
Groningen (4)
Donderdag 25-07-2019
Lang genieten we van de avondkoelte gisteravond. Over het water passeren allerlei vrolijke mensen, waaronder een BBQ-boot en peddelende dames. Sommigen hebben weinig om het lijf (2 foto's hier). Vanmorgen doe ik wat klusjes voor de hitte te sterk is. Het ventiel van de boiler lekt af en toe wat, net als vorig jaar. Ik draai het een paar keer rond in de hoop dat het helpt. In de slaaphut plak ik een losgeraakt stuk wandbekleding weer vast. Tenslotte sluit ik de buitendouche aan, zodat we ons af en toe af kunnen spoelen op het zwemplatform. De stofzuiger uit Malta begeeft het opeens. Kortsluiting ergens binnenin, dat kan ik niet repareren. Voor twaalf uur is het al over de 30 graden. De rest van de dag bestaat uit niets doen. Dolce far niente. Er vertrekken wat jachten, er arriveren andere. Geen van ons beiden heeft zin om de stad in te gaan met deze hitte.
Hier in Groningen wordt het 's middags 35,5 graden, een halve graad minder dan gisteren. In ond hele land wordt het vandaag historisch heet. In Limburg sterven 4000 kuikens van de hitte. Het record van gisteren (39,3 graden in Eindhoven) wordt ruim overtroffen. In Gilze-Rijen meet met 40,7 graden. 'Dit is ongekend', zegt weerman Gerrit Hiemstra, 'Ik had niet gedacht dat ik dit in mijn carrière nog zou meemaken.' ook in België, Duitsland en Frankrijk worden de records van gisteren gebroken. Zou deze extreme hittegolf nu eindelijk leiden tot de noodzakelijke omslag in het bewustzijn van de bevolking?
Tegelijk verschijnen er nieuwe alarmerende klimaatstudies. Schommelingen in het klimaat waren in de achterliggende millennia altijd lokaal. Ze hadden lokale oorzaken, zoals vulkaanuitbarstingen. Maar drie nieuwe studies aan historische klimaatveranderingen die deze week in Nature en Nature Geoscience verschenen laten zien dat de recente opwarming wereldwijd is. In 98% van de wereld is het momenteel warmer dan het in de afgelopen 20 eeuwen ooit geweest is. Dat is een belangrijke aanwijzing dat de huidige opwarming geen natuurlijke oorzaak heeft. De gemiddelde wereldtemperatuur steeg de afgelopen 150 jaar sneller dan ooit tevoren sinds het begin van de jaartelling. Carbonbrief meldt dat, nu het het jaar bijna op de helft is, 2019 lijkt te gaan horen bij de top drie warmste jaren ooit gemeten. Terug naar boven
Groningen (5)
Vrijdag 26-07-2019
Gisteravond laat, omstreeks half twaalf, ik lag nog in de kuip van de avondkoelte te genieten, zag ik hoog boven me een tamelijk fel lichtje overkomen. De snelheid was nogal groot, hoger dan die van een vliegtuig. Met de verrekijker zag ik geen navigatielichtjes. Later bleek dat het het ISS was, het internationale ruimtestation. De heldere schittering komt van weerkaatst zonlicht. Mooi gezicht.
Vandaag opnieuw heet. De hittegolf duurt een dag langer en stijgt elders in het land boven 40 graden. Er zijn veel verschillen in het land (zie hierboven). Bij ons wordt het in de middag 35 graden.
Leuk bezoek deze ochtend van een oud-collega in de gezondheidszorg. Vijfendertig jaar geleden leerden we elkaar kennen op de beroemde Stoltecursus voor directeuren in de zorg. (Toen heette je nog niet 'bestuurder'). Hans woont alweer lang in Groningen en is van oorsprong registeraccountant. Nogal wat docenten en deelnemers blijken inmiddels overleden en bijna iedereen is uit ons gezicht verdwenen. Tja. Met ieder van ons is ook het nodige gebeurd. Toch praten we ook over het heden en zijn het behoorlijk eens over politiek en klimaat. Hier een foto.
De vrij sterke zuidoostenwind maakt het redelijk genietbaar in de kuip ondanks de hitte. Anna draait de wasmachine, Tom spant de waslijn en haalt vers brood.
Ergens in ons land sterven weer staldieren door het uitvallen van de ventilatie: 2100 varkens in Maarheeze. De Merwedebrug bij Gorcum wordt al dagen gekoeld met water uit talrijke tankwagens. In Honduras bezwijken de ziekenhuizen onder een plotselinge epidemie van het dengue-virus. Er zijn 28.000 mensen besmet. Ook in Brazilië, Mexico, Nicaragua, Vietnam de Fillipijnen en Thailand steekt de epidemie de kop op. Hogere temperaturen zorgen ervoor dat de ziekte zich makkelijker verspreidt, ook naar regio's waar de ziekte eerder niet voorkwam.
De voortgaande opwarming van het klimaat drijft de wereld steeds meer uit haar koers. Gematigde klimaatzônes worden extremer. Overigens kan het ook op een andere manier misgaan. We waren bijna getroffen door een ruimtesteen van tussen de 57 en 130 meter in diameter. Op 71.000 kilometer afstand, dus ruim binnen de baan van de maan, raasde het object langs de aarde. Het werd pas een dag eerder ontdekt. In kosmisch opzicht a near miss.
Treurig nieuws: de ellendeling Salvini houdt weer de ontscheping tegen van drenkelingen bij Libië, 135 mensen, nota bene aan boord van een eigen, Italiaans kustwachtschip dat niets anders deed dan wat ieder schip verplicht is te doen krachtens het internationaal zeerecht. Mogelijk zijn het overlevenden van de scheepsramp van gisteren, waarbij velen verdronken. Salvini deed dat al eerder; toen moest de eigen kustwachtboot (met 177 geredde migranten) tien dagen op zee blijven dobberen. De politicus is objectief gezien een misdadiger, maar ja, wie pakt hem aan? Dat is de wereld van vandaag.
Ander treurig nieuws: de cellist Anner Bijlsma overleed eergisteren in de nacht. Hij werd 85 en speelde al een aantal jaren niet meer vanwege een spierziekte in de vingers. Ik heb veel opnames van hem, vooral kamermuziek met zijn vrouw, de violiste Vera Beths. Leuk is dat hij oorspronkelijk 'Anne' heette, maar dat vond hij te vrouwelijk. Dus zette hij er een 'r' achter.
Een paar uur later. In het zuiden en midden van het land vallen onweer- en hagelbuien. Na het journaal is er een liedjesprogramma, waarin een man met flink embonpoint voor een vol stadion zingt:
'Liever te dik in de kist
dan weer een feestje gemist.'
Wáár is de uitgang?
Groningen (6)
Zaterdag 27-07-2019
Iets minder warme dag dan de vorige reeks, met iets meer wind. In het land bestaan grote temperatuurverschillen. De zuidelijke helft krijgt te maken met onweersbuien die wateroverlast kunnen veroorzaken; de noordelijke helft houdt zomerweer. daar is code oranje nog altijd van kracht. In Friesland en Groningen zijn de temperaturen het hoogst. Lokaal kan het daar wel 34 graden worden en is er dus nog altijd sprake van een hittegolf.
Vanmiddag verwachten we bezoek van Rommert & Loïs. Ze konden een auto lenen en denken omstreeks halfdrie hier te zijn. Vanochtend doen we samen boodschappen en drinken koffie op het plein bij de Martinitoren (foto hierboven). Het terras hoort bij een restaurant dat Der Witz heet. Natuurlijk valt het moderne pand Mutua Fides op van het studentencorps. Overigens vinden we de markt maar rommelig en zonder veel plan vormgegeven. Net alsof er nooit een totaalconcept was. En vuil dat het is! In Groningen is er tientallen jaren gesteggeld over de inrichting en werden er vergeefs twee referenda over gehouden.
Nu wachten we op de komst van onze gasten. Ze zullen vanavond weer naar Utrecht terugrijden, maar voor die tijd gaan we met zijn vieren gezellig uit eten. Daarover morgen. Terug naar boven
Groningen (7)
Zondag 28-07-2019
Gisteren was het bezoek van Rommert & Lois erg gezellig en fijn. In de kuip veel goede gesprekken, later voortgezet op het terras van de nabijgelegen Griekse Taverna Doris (foto hierboven en hier een in de kuip). Alles wat besproken werd valt onder de noemer 'privé' en dat houd ik voor onszelf, maar geloof me dat het fijn en nuttig was. We liepen met ze mee naar de parkeergarage waar hun auto stond en daarna reden ze ons naar de boot. Over en weer beloofden we dit vaker te doen.
Toen we aan boord kwamen hoorden we dat er wat mis was. De bilgepomp sloeg voortdurend aan en er stond veel water in de bilge. Helder water, dus niet van het vieze buitenwater uit de Groningse gracht. Ik hoorde ergens water suizen en haalde de kussens op de kuipbank weg en schroefde de plaat boven de boiler los. Het water spoot uit een klein lek in de toevoerleiding naar de boiler. Dichtdraaien van de leidingknop deed de spuiter ineenzakken. Dat was lekkage 1, want toch bleef er water naar de bilgepomp stromen. Er moest nog iets anders mis zijn. Aan de knop van het overdrukventiel van de boiler draaien gaf geen soelaas, dus ik dacht dat er nog een tweede lekkage moest zijn. Na afzetten van de waterpomp viel de druk in het drinkwatersysteem weg en stopte het lekken. Aldus gingen we vermoeid slapen.
Vanochtend breekt weer een zonnige dag aan. In de zuidelijke helft van het land valt opnieuw regen. De bilgepomp loopt nog steeds af en toe. We dweilen de bilge leeg en ik draai nogmaals een paar keer aan de knop van het overdrukventiel. Helpt niet. Daarna gaan we op zoek naar de oorzaak. We kunnen nagaan dat het lekwater uit het compartiment van de boiler en de hoofdtank komt. We kunnen uitsluiten dat de hoofdtank zelf een lek heeft. De watertank in het voorschip staat namelijk open en als we de waterdruk aanzetten, begint de ellende weer. Dus is de hoofdtank niet de oorzaak. Waterdruk uit, lekken stopt.
Voor het tappen van water uit de hoofdtank, bijvoorbeeld voor koffie en thee en de afwas, kunnen we het voetpompje in de vloer bij het aanrecht gebruiken (foto hier), dat we dertien jaar geleden voor ons vertrek lieten aanleggen, juist voor situaties als deze. We douchen aan de wal naast het havenkantoor. Bij de havenmeester verkrijgen we een tape die we bij lekkage 1 gebruiken. Die is opgelost. Jammer dat het zondag is, nu is er geen vakman te vinden. Dus bel ik met Fons, onze steun en toeverlaat. Volgens hem is toch gewoon het overdrukventiel kapot, hoewel het vorig jaar in Cowes al een keer vernieuwd is. We maken een lijstje van watersportbedrijven in de buurt; die zullen we morgenochtend bellen.
De rest van de middag is het lekker rustig in de kuip. We horen op het nieuws dat de Ketelbrug tussen Flevoland en de Noordoostpolder door de warmte niet meer werkt. De doorvaart voor schepen met een mast is geblokkeeerd. Ook hier in Groningen waren gisteren een aantal binnenstadsbruggen buiten bedrijf door de hitte. Nu werkt alles weer.
President Trump slingert weer eens racistische teksten rond, ditmaal tegen Congreslid Elijah Cummings. De president beschreef diens district in Baltimore in tweets als "een door ratten geteisterde rotzooi". In het district zijn de meeste kiezers zwart. Het beste commentaar komt van The Baltimore Sun: 'Better to have a few rats than to be one'. Terug naar boven
Groningen (8)
Maandag 29-07-2019
Het is overwegend bewolkt maar desondanks wordt het 27 graden. Vanochtend krijg ik op een tip van de havenmeester monteur Heiko van Bootservice Groningen (zijn eigen bedrijfje) aan de lijn. Of ik even een foto van het kapotte overdrukventiel wil mailen. Aldus geschiedt en Heiko meldt dat hij denkt een geschikt exemplaar te hebben. Als hij langkomt blijken ze wel te verschillen. De begrenzing op 3 bar is wel gelijk, maar er zit niet zo'n wit staafje aan als bij de onze (hier een foto van een jaar geleden). Wat de functie ervan is, is hem noch mij duidelijk. We besluiten ermee door te gaan en te zien of het werkt, maar hij heeft nog wel een verloopstukje nodig. Daarmee komt hij 's middags terug en schroeft het ventiel erop (foto hierboven). We zetten de waterdrukpomp aan en als de druk zich opbouwt blijkt het ding goed te werken. Ok! Hij taped ook het lekkende waterleidingbuisje nog eens extra in, maar van de knelkoppeling valt af en toe - ca. eenmaal per minuut - een drupje. Moet een keer vernieuwd worden; voor the time being zetten we er een plastic bakje met een spons onder en houden de waterpomp uit zolang we geen water gebruiken.
Over de rest van de dag is weinig te melden. Het is druk op het water en in de haven. Morgen krijgen we nog een tropische dag en dan schijnt de warmte het land te verlaten. We blijven nog maar wat liggen in Groningen.
Wat ik vergat te vertellen: gisteravond keken we drie uur lang naar Zomergasten, met misdaadjournalist John van den Heuvel. Een inkijk in de mores van de criminele wereld. Ondanks megawinsten loont de misdaad niet, kreeg je het idee. Zou dat met het aantreden van de nieuwe generatie, de Mocromaffia, net zo gaan? Er bestaat in elk geval deze wetmatigheid: hoe groter de verschillen in welvaart, hoe groter de criminaliteit. Ik weet niet wiens wet dat is, maar ik geloof er sterk in.
Het is vandaag Earth Overshoot Day: vandaag hebben we verbruikt wat de aarde ons in één jaar kan leveren aan energie en voedsel. Dus vanaf vandaag teren we de rest van het jaar op de reserves van de planeet. Earth Overshoot Day komt nog ieder jaar vroeger. Vorig jaar was het op 1 augustus. De wereld gebruikt dit jaar 1,75 van de aarde. Voor Nederland alleen is het 2,9 aarde. Dit kan niet zo doorgaan. Terug naar boven
Groningen (9)
Dinsdag 30-07-2019
De temperaturen in arctische gebieden lopen steeds hoger op; het afsmelten van zee- en landijs is versneld. 'Arctic ice is crashing', schrijft Maddie Stone op Vice. Je leest het ook elders. Na de tweede hittegolf in Europa verwacht men komende week een hittegolf in Groenland, waar men temperaturen van meer dan 25 graden verwacht. Om duidelijk te laten zien dat er iets mis in de Arctische zeeën dient het plaatje hierboven. Het toont hoe snel de ontwikkeling daar gaat. In de vorige eeuw waren de zeeën rond de noordpool in de zomerperiodes nooit goed doorvaarbaar, de Northwest- of de Northeast Passage, maar sinds de eeuwwisseling is dat wel het geval. De data zijn afkomstig van satellietmetingen en te vinden bij het Amerikaanse National Snow and Ice Data Center (NSIDC).
Vandaag opnieuw een warme dag in Groningen. Het kwik stijgt tot boven de 30 graden. De laatste dag voorlopig, zeggen de voorspellingen. Het is weer druk op het water. 's Ochtends slenteren we door de stad (foto hier) en drinken koffie in de schaduw op het terras van het News Café ('Waar je drinkt, eet, lacht, vergadert, danst en ontmoet'). Wij drinken en lachen alleen maar, vooral om de manier waarop veel mensen zich uitdossen in deze hitte. Veel bloot en vaak niet om aan te zien. Ik snap dat het velen niets kan schelen wat wij ervan vinden.
Bij de plaatselijke VanderVelde Boekhandel koop ik het boek over de rivier de Eems van Aafke Steenhuis, van oorsprong Groningse, 'Het lied van de Eems' (Atlas Contact, 2011), een biografie van de getijdenrivier de Eems, 'van de monding naar de bron'. In de eerste helft van de jaren 70 kende ik Steenhuis oppervlakkig. Uiteraard is het boek een voorbereiding voor ons bezoek aan die wateren. Je kunt met vaste mast de Eems een eind opvaren.
Volgt een luie middag in de kuip. het zal ons goed doen als het met ingang van morgen minder warm is. Morgen wil ik dan naar het Gronings Museum. We boeken op het havenkantoor nog twee ligdagen bij. Terug naar boven
Groningen (10)
Woensdag 31-07-2019
'Siegfried vergeet Brünhilde' heet het schilderij hierboven. Het is een werk van de Duitse kunstenaar Anselm Kiefer (1945) en dateert al van 1975. We zien het vandaag in het Groninger Museum. Voorwaar een Teutoons onderwerp. Het verwijst naar een scène uit de Gotterdämmerung van Richard Wagner, namelijk wannneer de held Siegfried aan het hof van koning Gunther een toverdrank te drinken krijgt, waardoor hij zijn liefde voor Brünhilde vergeet zodat hij met des konings dochter kan trouwen. In het midden van het schilderij zie je als het ware de zin 'Siegfried vergißt Brünhilde' wegglijden naar de vergetelheid. Kiefer maakte er verschillende versies van en één hangt hier, waarin een geploegde akker de letters naar een wazige verte voert. Het lijkt alsof er sneeuw over de voren ligt, zodat de associatie van een Winterreise zich opdringt. Alles wordt vergeten, alles verdwijnt. Indrukwekkend werk.
Ons bezoek aan het museum is na een ochtend met geploeter, omdat de waterleidingbuisjes bij de boiler steeds meer gaan lekken (foto hier). We bellen onze monteur Heiko, die het druk heeft maar belooft zijn best te doen. Omdat hij de buisjes en koppelstukken moet bestellen, kan het wel even duren. Dus blijven we hier maar. Het is balen dat we niet weg kunnen, maar we zullen er het beste van maken. De dag vangt aan met veel zon, maar er verschijnen steeds meer wolken die uitgroeien tot stapelwolken. Her en der in het land vallen onweersbuien.
Gewapend met onze paraplu's lopen we naar het museum, waar we nog in de zon koffie drinken op het terras van Restaurant Mendini, genoemd naar de hoofdarchitect Allessandri Mendini van het fantasievolle gebouw. Het museum heeft mooie collecties, waarbij vooral die van de schilders van het Groninger kunstenaarscollectief De Ploeg uit de jaren 20 van de vorige eeuw erg opvalt. Vooral het werk van Jan Wiegers maakt indruk op me.
Een bijzonder project is 'PRESENCE', een interactief kunstwerk van Daan Roosegaarde, een Nederlandse kunstenaar, ondernemer, uitvinder en ontwerper. Je moet ervoor je schoenen uitdoen. In opeenvolgende donkere ruimtes waad je door wisselende, lichtgevende landschappen, die steeds van vorm en kleur veranderen (foto hier). Het doet denken aan de disco's van vroeger. Vooral kinderen vinden het prachtig.
Mooi is op de bovenste verdieping een werk van Peter Struycken dat hij in 2007 maakte. Gebaseerd op muziek van de Franse componist Pierre Boulez, afgewisseld met Prometheus, gedicht van het vuur van de Russische componist Alexander Skrjabin, zie je op vijf grote schermen in een donkere ruimte steeds veranderende vormen en kleuren verschijnen en verdwijnen. Het lijken wel onderwaterbeelden van bewegend koraal en licht. Fraai. De combinatie met de ruimtes van Roosegaarde op de verdieping eronder is verrassend.
Tot slot lopen we door de tentoonstelling 'Strijd!' over 100 jaar vrouwenkiesrecht. Je realiseert je niet vaak dat iets wat zo vanzelf spreekt in onze levens, pas zo kort bestaat. Hier een foto van een verrassende demonstrant.
Juist als we thuis zijn, vallen de eerste druppels, maar het zet niet door. Stel je voor: in Franeker wordt voor het eerst in 166 jaar een belangrijke kaatswedstrijd stilgelegd door onweer. Dat is vrij dichtbij, maar de onweders lijken Groningen echter te missen. Vanavond gaan we ergens in de stad eten.
Nog even over de boiler e.d. Lezer Jacques zegt in het Gastenboek dat het witte staafje van ons oorspronkelijke overdrukventiel een temperatuurvoeler is, die de ketel beschermt tegen oververhitting. Het nieuwe ventiel heeft niet zo'n staafje. Ik vraag het Heiko de monteur, en hij stuurt me de gegevens (foto hier), waaruit blijkt dat het ding toch ook tweeledig werkt en de boiler beschermt tegen een druk van ≥ 3 bar én een temperatuur van ≥ 92 graden. Waarvan acte. Terug naar boven
Groningen (11)
Donderdag 01-08-2019
Pal naast de Oosterhaven is op de hoek een kroeg met terras aan het water, het Harbour Café. We lopen er vaak langs, maar gisteravond gaan we er eten. En lekker! We eten een schotel vol met zeevruchten en genieten ervan. Het is smakelijk gekruid met een kruid dat we niet kennen. Salad pea, zegt het meisje dat ons bedient. Nooit van gehoord, maar het smaakt inderdaad naar doperwten. Leuke avond. De ramen staan open, het is nog warm genoeg. Hier twee foto's.
Vandaag is het een slag koeler. Er wordt regen verwacht. We lopen de stad in voor koffie bij het News Café - 'Waar je drinkt, eet, lacht, vergadert, danst en ontmoet' - en boodschappen. Opvallend: nergens is een vrouw in boerka te zien. Het boerkaverbod? Alle tien dagen dat we door deze stad lopen zagen we er ook geen. We constateren nog een opvallend feit: op de Grote Markt van Groningen is een ondergronds openbaar damestoilet. En wát voor een: het is geheel in Art Nouveau stijl met gietijzeren leuningen (foto hierboven). Het is er dus al bijna honderd jaar. Dat krijg je nu met progressief bestuur in de stad.
Vandaag bericht van Heiko, onze monteur. Hij heeft alle pijpwerk en koppelingen voor de klus bij de boiler bijeen. Morgen komt hij het lekkende stuk waterleiding vervangen. Prettig want het voetpompje doet het weliswaar goed, maar het blijft behelpen. Overmorgen kunnen we dan verder varen.
Het blijft een redelijke dag, totdat er tegen vieren wat regenbuien vallen. Na een halfuur breekt de zon weer door. Ik bel de sluismeester van Nieuwe Statenzijl, dat is de sluis aan het eind van het Winschoterdiep en de Westerwoldse Aa. Het gehucht ligt op 150 meter van de Duitse grens. Kunnen we met onze twee meter diepgang vanaf de sluis door de vaargeul over de Dollart naar Emden varen? Dat wil ik wel even zeker weten. Jazeker, zegt hij, vanaf 1 uur voor hoogwater is dat geen probleem. Goed om te weten. De opening van de Gideonbrug bij Groningen moet je overigens een dag tevoren aanvragen. Terug naar boven
Groningen (12)
Vrijdag 02-08-2019
Hij was ook in juli hoog, de wereldwijde temperatuur in de lagere atmosfeer, gemeten door satellieten: +0,38 graden boven het gemiddelde van de periode 1979 - 2010 (zie hierboven). Vorige maand was het zelfs bijna een halve graad hoger. De trend in de opwarming van de aarde blijft 0,13 graden per tien jaar. Als het zo blijft doorgaan zitten we in 2050 op 3 x 0,13, dus op vrijwel +0,4 graden, zou je zeggen. Sinds 1850 warmde de aarde 1,1 graden op; in 2050 zal de voorkeursdoelstelling van Parijs (+1,5 graden in 2100) dus al bereikt worden. Wel een halve eeuw eerder.
Maar pas op: de +0,13 graden/decennium is een onderschatting, afkomstig van klimaatscepticus Dr. Roy Spencer. De cijfers van de NASA GISTEMP dataset laten vanaf 2008 een mondiale opwarming van 0,40 °C per decennium zien. En de dataset van UAH, die Spencer ook gebruikt, toont in feite een opwarming van 0,39 graden per tien jaar. Lees ook hier. Dat is dus maar liefst 4 graden per eeuw. Je zou zeggen dat Spencer de opwarming danig onderschat. Bewust? Het betekent in elk geval dat we in 2050 bij ongewijzigde uitstoot van broeikasgassen een opwarming van 1,1 + 1,2 = 2,3 graden zullen hebben. Bij de eeuwwisseling zou dat een volkomen catastrofale 4,3 zijn.
Vandaag verschijnt een onderzoek dat het KNMI met andere Europese weerbureaus verrichtte over de achterliggende 120 jaar. Daaruit blijkt dat de temperaturen van hittegolven sterker toeneemt dan op basis van de opwarming van de aarde zou kunnen worden verwacht. De versnelling van de opwarming verrast het KNMI. Ook bljkt dat in die 120 jaren de wereld ongeveer een graad is opgewarmd. In Nederland was de opwarming groter, zo'n twee graden, en tijdens hittegolven drie. Hittegolven waren tot dusver zeldzaam: 1 - 2% kans per jaar. In de niet zo verre toekomst kunnen we om het jaar hittegolven verwachten.
Gisteravond nadert een vreemde schuit, een typisch geval van een zelfbouwboot uit de categorie 'Help mijn man is klusser!'. Aan dek ligt een onvoorstelbare hoeveelheid rommel. Met veel geroep en gecommandeer in het Duits en getrek aan touwen legt hij aan de buitenkant van de haven achter ons aan (foto hier). Een plek waar je eigenlijk niet mag liggen vanwege de doorvaart. 'Wat is dat nou voor boot?', zegt de havenmeesteres verbaasd, 'Het lijkt wel een pausmobiel'. Maar ze heeft geen zin in moeilijkheden en laat het voor vannacht maar toe. 'Ich habe eine große Backe!', verklaart de dikke Duitse tokkie-schipper vrolijk. Vanochtend verkassen ze naar een plek ergens aan de binnenkant.
Om half tien komt onze monteur Heiko langs. In een mum van tijd vervangt hij de lekkende pijp-koppeling kruising bij de boiler (foto hier). Testen met de waterdruk ingeschakeld wijst uit dat het niet meer lekt. Wat een opluchting! Ik bel de Post Eelderbrug om voor morgen een opening af te spreken van de Gideonbrug. Die ligt over het Winschoterdiep aan de oostelijke uitvalsweg van Groningen. Het kan om half elf.
We doen boodschappen voor de komende dagen en drinken op ons favoriete terras van News Café koffie. Terug aan boord span ik de v-snaar wat strakker. De rest van de dag lekker luieren in de kuip. Het blijft overwegend zonnig al lijkt het soms of er een onweer aankomt, maar de wind draait naar oost en het lagedrukgebied gaat kennelijk ten zuiden van ons langs. Terug naar boven
Klein Ulsda
Zaterdag 03-08-2019
Vandaag stranden we ver in Noordoost Groningen bij de zelfbedieningsbrug van Klein Ulsda, vlakbij de Duitse grens en een paar kilometer zuidelijk van Nieuweschans. Het verhaal:
Om half tien verlaten we de gastvrije Oosterhaven in Groningen en varen even verderop naar stuurboord, het Winschoterdiep op. De bruggen gaan vlot en de Gideonsbrug hebben we besproken. Hij draait stipt om half elf. Opvalt dat niemand deze kant op vaart; alle andere jachten varen rechtdoor naar Delfzijl. Het is bewolkt en helemaal niet warm, en dat blijft de hele dag zo. Aan het Winschoterdiep is weinig te genieten. Het begint met uitgestrekte bedrijventerreinen buiten de stad Groningen en daarna veel scheepswerven. Daar maken ze kleine zeeschepen, waarvan je je afvraagt hoe ze die hiervandaan en naar zee brengen (foto hier). We passeren Hoogezand en Sappemeer, namen die we nog van de aardrijkskundeles kennen op de lage school. Strokarton en communisten. Pas na Scheemda wordt het Diep wat groener.
Het was onze bedoeling om in Winschoten te overnachten, maar de Renselbrug naar het stadscentrum en de kade is gestremd. Pech. We besluiten door te varen en dat besluit brengt ons tenslotte in de problemen. Zie verderop.
De spoorbrug over het Pekel-Aa wordt bediend door een vriendelijk geel hesje. Zit die man daar de hele dag? Ik vreesde dat het riviertje niet diep genoeg zou zijn. Op de kaart staat 1.90 meter, maar overal hebben we ongeveer een halve tot een hele meter onder de kiel. Bij Bulsterverlaat gaat het over in de Westerwoldse Aa, een slingerend riviertje bij het grensland dat hier Reiderland heet. Eens een rijke streek aan de Eemsmonding, maar na talrijke overstromingen in de 14e tot 16e eeuw aan de bedelstaf geraakt. Bij die overstromingen ontstond de Dollart. In de vorige eeuw waren de mensen straatarm en de communisten hier de baas. Of dit ooit veengebied was, weet ik niet.
Verderop komen we bij het sluisje van Bulsterverlaat. Een tamelijk wrak zelfbedieningsluisje (foto hier). De bediening is echter zeer simpel. Diepstekende jachten komen hier zelden, maar de doorvaart kán tot dusver wel. Wat zoeken we hier eigenlijk, vraagt Anna. Hoe leg ik dat uit? Het is een mooi riviertje tussen bossages, weilanden en akkers (foto hierboven). De Duitse grens komt steeds dichterbij. Scheepvaart is er nauwelijks en het zou mooi zijn als er niet dicht langs het stroompje de luidruchtige A7 liep, een snelweg naar Duitsland.
Bij het gehucht van Klein Ulsda is een bosje en een zelfbedieningsbrug. Daarvan heb ik de sleutel van de havenmeester in Groningen gekregen. Met moeite bereiken we de steiger omdat het er zo ondiep is (foto hier). Ik loop naar de brug en lees de gebruiksaanwijzing (foto hier). Die is eenvoudig, maar behoudens dat de rode stoplichten aangaan bereik ik niks. Automobilsten en een boer op een tractor kijken me aan. De bomen gaan niet naar beneden! het zweet breekt me uit. De local die onze touwtjes aannam weet het ook niet. Ik probeer nog een paar keer vergeefs en bel het storingsnummer. Welke brug? Nooit van gehoord, zeggen ze. Het blijkt een centralist van een bureau dat voor de dienst waarneemt en die niks snapt. Oef. Ik probeer het nog een keer en anders dan de vorige keren en de instructie zegt druk ik al meteen op de knop van 'brug open'. De slagbomen dalen. Pff... We leggen weer moeizaam aan de grond aan voorbij de brug. Ik spring op een meter afstand aan de wal en sluit de brug, het verkeer kan eindelijk verder en wij ook.
Helaas, en dan stranden we. De dubbele basculebrug van de vermaledijde snelweg A7 bij Bad Nieuweschans moet je een dag tevoren bestellen. Omdat we dachten de nacht in Winschoten door te brengen hadden we dat nog niet gedaan. Nu kan het niet meer. Ook morgen, zondag, kan het niet. Pas maandag....voor dinsdag. Balen. Nergens is een ligplaats en het remmingwerk vlak onder de snelweg lijkt niet erg aantrekkelijk. Het is overal aan de wal buiten de vaargeul te ondiep, dus ankeren is ook al geen optie. We besluiten terug te keren naar Klein Ulsda en vlak voor de zelfbedieningsbrug af te meren. Daar is een korte kade. Officieel mag je hier niet liggen, maar waar dan? We kruipen zo dichtbij de wal als maar kan. Dat lukt, maar overspringen valt niet mee. We bereiden ons voor hier een paar dagen te bivakkeren, want op zondag draait de A7-basculebrug niet. Heel erg is dat niet. Terug naar boven
Klein Ulsda (2)
Zondag 04-08-2019
Gisteravond ging het laatste restje wind liggen. Wat een mooi, verstild land! het wateroppervlak glansde als een matte spiegel. In de vallende schemering verkeerde alles in diepe rust (foto hierboven), ware het niet dat felle koplampen en het verkeersgedruis van de nabije A7 een behoorlijke dissonant vormden.
Vanmorgen is er volop zon, later komen er meer wolken. En het is warm: 26 graden. Ik installeer onze Griekse loopplank zodat we gemakkelijker de wal op kunnen. Scheepvaart is er niet. Na het middaguur passeren er wel wat moterboten, vier in getal. Bij de laatsten fungeer ik met mijn eigen sleutel als onbezoldigd brugwachter, zodat ze niet hoeven aan te leggen. De brug ziet er trouwens behoorlijk verwaarloosd uit. Hier nog een foto van ons bootje. Er is veel landbouwverkeer over de brug. Boeren op tractoren trekken oogstmachines en karren langs.
Later maken we een kuier door het gehuchtje (foto hier). Allemaal vrijstaande huizen met veel grond en moestuinen. Er staan tafeltjes met pruimen (kwetsen) te koop. Aan het oostelijk uiteinde staat een monumentale herenboerderij. Hij wordt verbouwd. Het huis naast ons bij de brug staat zelfs te koop, maar hoe leuk het ook is, we hebben geen belangstelling. Ja, als we nou een stuk jonger waren geweest..
Klein Ulsda bestaat als nederzetting sinds 1562, relatief jong dus, en werd een eiland tijdens de grote overstromingen van de Dollard in de jaren daarna. Daarna maakten dijken en impolderingen daar weer een einde aan. Ik lees op Wikipedia dat de athlete Fanny Blanker-Koen hier ooit woonde. Een oude vriend maakt op Facebook ons erop attent dat het gehucht ook faam geniet door de vele seksclubs. Dat staat overigens ook op Wikipedia, maar op onze wandeling zien we er maar één. Dat is Club Chantall. 'Widde hoeske, leutje Ulsda. Elke dag van de week geopend', en zondag vanaf 14 uur, maar het ziet er dicht uit (foto hier). De vensters van de peeskamertjes op de eerste verdieping staan wel open. Verder is er niets te zien. Anna hoorde vannacht omstreeks vijf uur een groot aantal auto's achter elkaar over de brug rijden. Sluitingstijd, zeker.
We luieren de dag weg in de kuip. Een heerlijke dag. Vanavond geen VPRO-Zomergasten; Digitenne heeft helaas geen bereik hier. Morgen gaan we bellen voor een opening van de A7-basculebrug. We hopen dat ze wat soepel zijn, want officieel moet je 24 uur tevoren bellen. Zo niet, kunnen we pas dinsdag verder. Terug naar boven
Nieuwe Statenzijl
Maandag 05-08-2019
Kantoortijd begint om 9 uur. Dan kunnen we het telefoonnummer bellen voor de A7-basculebrug bij Nieuweschans. Ik krijg meteen een aardige dame van Rijkswaterstaat aan de lijn. Zouden we vanmorgen nog een opening kunnen krijgen, ook al mag dat formeel pas een dag later? Ze belooft een poging te doen en belt na een kwartier terug: het kán. Om elf uur. Ik spring een gat in de lucht. Nu nog de spoorbrug bellen. Op het 06-nummer uit de ANWB-almanak antwoordt iemand die geduldig zegt dat hij al twee jaar dit nummer heeft en nog steeds af en toe gebeld wordt voor een brugopening. In de almanak staat dat de bediening door Afeer geschiedt. Ik zoek op Internet en Afeer blijkt een organisatie voor dienstverlening en banenhulp voor minder-validen. Tja, maar ik moet écht een brugopening hebben! Ik bel toch maar op en krijg een vriendelijke man van de receptie aan de lijn. Hij weet nergens van, 'maar ik zit hier pas vanaf 1 juli'. Hij gaat het uitzoeken en belt ook al na een kwartier terug. Het klopt dat iemand van Afeer die spoorbrug doet en hij gaat hem opsporen. Weer een kwartier later meldt hij dat hij iemand heeft gevonden, en dat bij de brug zélf een bord met een telefoonnummer is. Als ik dat bel, zal er iemand komen.
Om kwart over tien is de afvaart. Het is bewolkt en tegelijk warm. Geen wind. We motoren opnieuw langs de A7 over de Westerwoldse Aa. Een vredig watertje. Onderweg belt de dame van Rijkswaterstaat. De brugwachter voor de A7-brug zal elf uur niet halen; het wordt kwart voor twaalf. Ondertussen zijn we bij die brug en meren voorzichtig af aan het remmingwerk. Boven ons is het bedieningshokje met streng 2x rood licht (foto hier). Er vallen lichte regendruppels, er zwemt een eend met vijf jongen, er lopen wat wandelaars en in het water wriemelen vlak onder het oppervlak dikke, donkergrijze vissen, terwijl het verkeer met donderdend geraas over de brug dendert. Verkeer en recreatie zitten in deze provincie dicht op elkaar.
Om twaalf uur denken we juist Rijkswaterstaat maar eens te gaan bellen als van de kant iemand roept. Het is de brugwachter! Ik moest helemaal uit Harlingen komen, zegt hij. Oh, goeie genade. De brug gaat open en we zien dat een andere brugwachter het fietsbruggetje even verderop bij Nieuweschans al heeft opengedraaid. Met de hand. We danken de man uit Harlingen uitvoerig. Bij de tweede brugwachter kunnen we de bedieningssleutel van de zelfbedieningsbrug in Klein Ulsda inleveren en het statiegeld terugkrijgen. Met moeite meer ik in 0.0 meter diepgang aan bakboord aan een steigertje af om Anna af te zetten. Ze loopt terug naar de tweede brugwachter, geeft de sleutel en krijgt de borgsom. Mijn leerling-brugwachter zal de volgende brug openen, zegt hij en ik ga zelf door naar de spoorbrug. Kijk eens aan!
Nieuweschans ligt in een buitenbocht van het rivierje en bestaat grotendeels uit een industriecomplex aan de oever, zo lijkt het. Van het vermeende Kurort zie je vanaf het water niets. Iemand heeft een aantal jaren terug de naam Bad Nieuweschans bedacht, maar dat lijkt me geen succes. We passeren beide bruggen vlot en er is steeds genoeg diepgang. Nu komen we op het laatste stuk, pal naar het noorden, dat de grens vormt. Links is Nederland, rechts is Duitsland (foto hier). Aan die kant staan de weiden vol met enorme windmolens. Teken van de Energiewende van bondskanselier Merkel. Ondanks de omfloerste zon is het knap warm.
We motoren verder. Allengs wordt het sluizencomplex van Nieuwe Statenzijl zichtbaar. Het bestaat uit een spuisluis en een schutsluis. We meren af bij de laatste bij een betonnen kade, overwoekerd met gras, alweer nét mogelijk bij 0,0 meter onder de kiel. Ik klim de trappen op naar het gebouw van de sluismeester en word boven vergast op een prachtig, weids uitzicht over de Dollard (foto hierboven). Beneden is een klein haventje waarvan ik weet dat de diepgang er bij laagwater slechts 1.40 meter is. In de smalle uitvaart zie ik groene tonnetjes die niet op de kaarten staan. Dat is een meevaller, we zijn niet alleen afhankelijk van prikken op het wad. In de verte zie ik de zonbeschenen kranen van de industriehaven van Emden.
Er komt een grote, kalende man aanlopen, de sluismeester. Hij herinnert zich mijn telefoontje uit Groningen nog. Veel scheepvaart is hier niet, zegt hij. We buigen ons over de tijtabellen. Morgenochtend is hoogwater om 5.21 uur. Hij adviseert me om om 7 uur te schutten, dan heb ik stroom mee en het is nog diep genoeg. Oké, dat spreken we af. Die groene tonnetjes, zegt hij, zijn er dit voorjaar pas gelegd maar houdt circa 20 meter afstand. Ik kijk nog wat rond op het complex. Aan de westzijde staat de waaiboei van kunstenaar Martin Borchtert in het land, op de grens tussen verdronken en opnieuw ingedijkt land (foto hier). De boei staat er al 23 jaar en leunt door de wind voorover in de windrichting. Als ik me omdraai en het land in kijk, zie ik ons scheepje in de aanloop van de zeesluis liggen (foto hier). Dit is een mooie plek.
Terug aan boord rusten we uit, tevreden dat we dit zelden door diepstekende zeiljachten bevaren traject achter de rug hebben. Anna gaat slapen na een slechte nacht vol migraine en ik soes wat in de kuip. Met veel gerommel trekt achter ons een onweer voorbij, de hoge bomen aan de kant ruisen als een oordeel. Maar het blijft hier droog en later komt de zon ook weer terug. Anna komt opgeknapt boven uit de slaapkamer. Vanavond een mooie avond, morgen vroeg verder. Terug naar boven
Emden
Dinsdag 06-08-2019
Als de wekker vanochtend afgaat schemert het nog. De zon komt juist boven Duitsland op. We liggen om 7 uur voor de sluisdeuren klaar - aan de grond. De deur schuift langzaam open terwijl ik met wat extra gas de boot naar binnen stuur. Daar hebben we 70 cm. Dat belooft wat! Hoogwater was vanmorgen om 5.21 uur; de sluismeester zei gisteren dat het om 7 uur buitengaats nog diep genoeg was, maar nu beginnen we te twijfelen. We rijzen omhoog en de man staat hoog boven ons te grijnzen. We proberen het gewoon. Dan schuift de hoge buitendeur open en strekt het waddengebied zich breed voor ons uit (foto hierboven). We motoren naar buiten met 0,3 - 0,0 meter onder de kiel. Het is er mooi; het water heeft de kleur van klei en zand. Aan stuurboord staat de kiekkaaste, een buitendijkse vogelobservatiepost. Ik richt me op de kleine groene boeien aan bakboord, die langs de rietkraag staan. Niet té dichtbij, was gisteren het advies van de sluismeester.
Verderop buigt de geul naar bakboord af. De tijstroom is niet erg sterk. Het is nog steeds meestal 0,0 meter op de dieptemeter. De vaargeul kronkelt een paar keer dicht langs de rietkraag (foto hier). In een bocht loop ik echt vast. Vol in de achteruit trek ik ons eruit. We proberen het iets verder van de boei en lopen meteen weer vast. In gedachten zie ik ons al in de glorieuze modder zakken om scheefliggend eindeloze uren te wachten op het volgende tij. Wat een ellende! Ik krijg de boot gelukkig achteruit weer los en in wat dieper water en stuur nu juist dichtbij het groene boeitje. Dat helpt: opeens krijg ik zelfs 0,1 meter. Dus de sluismeester had ongelijk. Vanaf nu gaat het beter. We lopen niet meer vast en na een laatste kronkel langs de rietkraag buigt de geul af naar het noorden. Geleidelijk aan wordt het dieper en neemt de tijstroom toe.
Verderop kijk op de SOG (speed over ground) van de GPS: die is 8,8 knopen. Een fikse stroom maar het leed is geleden. We komen allengs dichter bij het dichte woud van windgeneratoren en bedrijfshallen van Emden. Er ligt echter een lange dam voor, nu nog onder water, de Geise Leitdam. De geul wordt breder en buigt af naar het westen. In het zuiden zien we de Punt van Reide, een schiereiland dat ver in de Dollard uitsteekt en een restant is van het land dat hier eens was en verdronk bij overstromingen. Voor ons zien we de haveningang van Termunterzijl.
Om kwart voor negen zijn we in de Eemsmonding. We ronden de Leitdam die nu boven water is en krijgen nu flink de stroom tegen op de rivier. De SOG loopt terug naar 5,1 knopen. Ik vaar vlak buiten de vaargeul voor zeeschepen; scheepvaart is er overigens niet. De wind is flink aangetrokken maar ik rol de genua niet uit; ik wil hier goed overzicht houden. Aan de overkant staat het woud van windmolens dat we al die tijd op de Dollard al zagen. Verderop staan fabriekshallen van het Volkswagen Werk. Maar Volkswagen-kevers maken ze niet meer. Anna hijst het Duitse gastenvlaggetje. In de verte zijn de gebouwen en industriehavens van Emden. Er ligt een grote veerboot voor de wal (2 foto's hier).
Het is tien uur als we de vaargeul oversteken - recht op de Duitse manier - en binnenvaren. Er zijn twee sluizen, de grote zeesluis en de kleinere Nesserlandsluis. Welke moeten we hebben? Op VHF 13 zegt men: de kleine. Even later gaat de brug omhoog en varen we achter een vrachtschip uit Rotterdam binnen (foto hier). We stijgen meters omhoog langs de modderige sluiswand. Anna moppert, de fenderhoezen zitten onder de kleverige modder. Als het vrachtschip uitvaart, wachten we even tot zijn wild malende kielzog wat rustiger wordt. In de Emster Hafen varen we verder. Voor je de stad kunt binnenvaren zijn er drie bruggen naast elkaar, waaronder twee spoorbruggen. Af en toe denderen er eindeloze wagons vol nieuwe auto's over. Anna belt het telefoonnummer dat op de voorste brug staat. Helaas we moeten twee uur wachten, deelt men mede. Die gaan we niet dobberend doorbrengen, we meren af aan een werkponton een stukje terug (foto hier) en nemen een vroege lunch. De havenpolitie vaart even langs maar zegt er niks van. De dag is eindeloos als je zo vroeg opstaat.
Ruim twee uur later meren we af op een mooi plekje in de Alter Binnenhafen, het stukje naast de Altstadt dat Ratsdelft heet (foto hier), niet aan de drukke stadskade met een drukbeklante viskraam en bijbehorende stank, en een hoog gebouw van de Commerzbank, maar ertegenover aan een ponton. Nieuwsgierig loop ik even de stad in. Het is overal gezellig druk, restaurants, winkels en flanerende mensen. Rondvaartboten vertrekken van het eind van de Ratsdelft. Ondanks donkere wolken blijft het droog. Emden werd door de Britten zwaar gebombardeerd tijdens de oorlog. Het centrum is helemaal opnieuw opgebouwd. We herademen na al die dagen improviseren, er is walstroom en water en vanavond gaan we lekker uit eten. We blijven in elk geval twee nachten. Grappig: hemelsbreed legden we maar een mijl of tien af en nu wanen we ons in een volkomen ander land - en dat is eigenlijk ook zo. Terug naar boven.
Emden (2)
Woensdag 07-08-2019
Gisteravond aten we in de serre van Grand Café Am Stadtgarten. Een mooie plek aan het einde van de haven waar we liggen, de Ratsdelft. We voerden een ernstig gesprek: Anna wil erg graag dat we nu terug naar huis gaan. Dus niet meer verder naar Borkum en niet bovenlangs de Nederlandse waddeneilanden terug naar Harlingen. Ze heeft heimwee naar de kleinste kleinkinderen (en de anderen ook), kampt met de steeds terugkerende migraine en ziet er ook tegenop om weer de zee op te gaan. Dus hakken we de knoop door: we gaan niet verder en zullen langs Delfzijl, Groningen, Dokkum, Leeuwarden over de vaste mastenroute terug varen. Jammer, maar het is wél de bedoeling dat we allebei plezier hebben op deze tocht.
Vandaag wisselen zon en buien, sommige met onweer, elkaar af. Aan de overkant staat een kleine poort op zijn eentje (foto hierboven). Het is de havenpoort, die in 1635 werd gebouwd. Als vestingstad had Emden vroeger veel meer poorten, maar alleen deze is nog over. Hij bleef gespaard bij de hevige bombardementen door de Britten in WO2. In de poortboog is een latijnse spreuk gebeiteld waaruit een commerciële geest spreekt: „Et pons est Embdae et portus et aura deus“ ('God is voor Emden brug, haven en zeilwind'). Nu staat de poort er op zijn eentje wat lullig bij, mede omdat er een openbaar toilet naast gebouwd is.
Het gedeelte waar wij afgemeerd liggen heet de Schreyershoek, in het Oostfries (ook wel Platduits genoemd). Het is naar ik aanneem de plek waar de vissersvrouwen vroeger de terugkeer van hun mannen afwachtten. Soms bleven ze op zee. De vis wordt duur betaald. Maar die interpretatie is omstreden. Emden was een vesting zoals Gorcum, al zijn de wallen nu veranderd in parken (zoals in Utrecht). De Schreyershoek is de plek waar de verdedigingswal een scherpe hoek maakte (van schray = "scherp"). Tja. Nu is de grote industriehaven ervoor gebouwd, tussen de stad en de Ems. Men heeft er trapsgewijze houten zitplaatsen gebouwd, waar veel mensen in de zon komen zitten. Er staat een bord dat het gebruik van alcohol verbiedt.
We lopen met ons boodschappenkarretje de stad in. De zon schijnt fel en het is warm. Na al die dagen is het hoog tijd de voorraden aan te vullen. Er zijn behoorijk wat leegstaande winkelpanden, net als bij ons. Verder vallen de vele kwijnende Turkse en Aziatische winkels op. We vinden een Aldi-supermarkt achter de Große Straße, de voornaamste winkelstraat. Daar laden we onze kar vol terwijl er buiten een korte, felle onweersbui woedt. Wonderlijk, anders dan we gewend zijn kost het alles bij elkaar ongeveer de helft minder. We lopen terug als het weer droog is en drinken onze koffie bij Grand Café Am Stadtgarten (2 foto's hier). Voor ons zijn mannen bezig om kramen en tenten op te zetten, maar een nieuwe bui verjaagt ze. Zo gaat het de rest van de dag door. Zoals gezegd: koud is het niet. We zien wel of we morgen met tij mee oversteken naar Delfzijl. Blijven is ook niet erg; de gemoedelijkheid in dit stadje bevalt ons wel. Terug naar boven
Groningen (13.1)
Donderdag 08-08-2019
Gisteren, aan het eind van de middag, bespreken we de weerprognoses. Voor de komende week ziet het er niet goed uit: veel buien en veel wind, mogelijk zelfs de eerste zomerstorm. We vinden het niet aantrekkelijk om in Emden op goed weer te wachten, al is het niet onaangenaam toeven, maar stel dat het een week duurt. Dat is wel lang, dan liever terug naar Groningen. Daarentegen is het morgenochtend tot aan het middaguur nog redelijk kalm. Om 6.55 uur is het hoogwater en de drie bruggen op weg naar de zeesluis en de Ems hebben de eerste opening om 7 uur. De afstand naar Delfzijl is een mijl of tien, twaalf, en met de tijstroom mee zullen we er gauw zijn. Aldus besloten.
Vanmorgen piepen onze mobieltjes om half zes. Het is nog schemerig, net als toen we uit Nieuwe Statenzijl vertrokken. Om 7 uur liggen we voor de bruggen, die op tijd opengaan. We varen door naar de zeesluis die al openstaat. Naast ons een boot van de kustwacht, achter ons een grote zeesleper. Omdat het hoogwater is gaat het schutten vlot. Om kwart voor acht verlaten we de haven. De beide andere schepen slaan af, de Ems op. Buitengaats staat een vlagerige wind, toch meer dan voorspeld. Op zee moet je er altijd twee Beaufort bijtellen, zegt Anna. Op de rivier komt de tijstroom langzaam op gang. De zeegang wordt woeliger: tij tegen stroom en dat geeft korte, nijdige golven. Buiswater slaat tegen de kap. Voor het Volkswagen Werk ligt een grote vrachtboot. Men rijdt er zonder ophouden een eindeloze stroom splinternieuwe auto's naar binnen (foto hierboven). Ik heb geen idee wat voor modellen of merken het zijn; vroeger had ik dat zonder twijfel geweten.
Ik houd de rode tonnenlijn aan, keurig aan stuurboord van de vaargeul. En daar, in de monding van de Eems, is het er opeens: de golven die sissend onder het schip weglopen, dat zich er smeuïg in voegt, de einder zonder land in het noordwesten, de zee, eindelijk de zee, het verlangen om weg te varen. Ik geniet met volle teugen, al zeilen we niet eens. Maar niet lang. Een veerboot naar Borkum komt ons achterop lopen. Ruim voor hem langs steek ik de vaargeul over en om kwart voor negen varen we het brede Zeehavenkanaal van Delfzijl in. Rust. We motoren naar de zeesluis en kunnen meteen de kleine sluis invaren. Daarna volgt het Eemskanaal, een dodelijk saai water tot aan de stad Groningen. De weinige bruggen geven steeds meteen rood/groen als we aan komen varen, teken dat de brug zo openen zal. Donkere wolkengevaarten verduisteren soms de zon, maar tot een bui komt het niet. Wel waait het steeds harder, Bf 5 - 6 op de kop, en in het laatste deel van het kanaal zelfs even 7. Daardoor waait dit vaarseizoen mijn eerste petje in de plomp.
Nog voor twaalf uur nemen we de laatste bruggen voor de Oosterhaven. Havenmeesteres Christa kent ons nog en geeft ons een box. Klaar. We meren af met de neus in de wind, zodat we de komende dagen luwte van de buiskap hebben. Maar het houdt in dat we over de preekstoel en het anker naar de lage steiger moeten klimmen. Lastig. Daarom graven we in de catacomben van Dulce ons neustrapje op. Vele jaren niet gebruikt, dus moet ik weer even uitvinden hoe het werkt. Daarbij klungel ik en laat een deel van de beveiligingsbout uit mijn handen vallen, tjoemp het water in. Geërgerd bind ik de zaak maar vast met een touwtje. Het werkt in elk geval goed (foto hier).
Terug in Groningen. De hele middag is het zonnig met vlagerige west- tot zuidwestenwind. We wachten de weersontwikkelingen met belangstelling af. Terug naar boven
Groningen (14.2)
Vrijdag 09-08-2019
Vanaf tien uur vanochtend vallen er buien, die later overgaan in permanente regen. Voor het zover is vullen we watertanks bij (foto hierboven en een andere hier). Koud is het zeker niet. Tussen de ochtendlijke buien door doen we wat boodschappen en drinken koffie op ons favoriete terras van het News Café ('Waar je drinkt, eet, lacht, vergadert, danst en ontmoet'). Wij houden het bij koffie. Vandaag zou politicus Joop den Uyl 100 jaar geworden zijn. Ik loop even door naar boekhandel VanderVelde omdat juist vandaag een nieuwe biografie van hem verschijnt: 'De Gedrevene' van Dik Verkuil (Nieuw Amsterdam, 2019). Ik hoor tot de generatie waarin vele jongeren de sociaaldemocraat en de eerste linkse premier van Nederland - linkser dan vadertje Drees - destijds niet links genoeg was. Later kreeg ik toch bewondering voor hem. Behalve de biografie zie ik op tafel bij de boekhandel ook een nieuw boek van David Quammen: 'The Tangled Tree. A Radical New History of Life' (William Collins, 2019). Dat schaf ik ook aan. Destijds las ik met veel waardering zijn 'The Song of the Dodo' (1996).
We brengen de regenmiddag door in de kajuit. Buiten komen er steeds meer jachten die een plaatsje in de haven moeten krijgen. Daarvoor heeft de havenmeesteres Christa versterking van een collega gekregen. Iedereen zoekt een veilige plek voor de harde wind die morgen verwacht wordt.
Met enige trots lees ik het bericht in AD/Rivierenland dat mijn vroeger Beatrixziekenhuis niet zal meewerken aan het handhaven van het boerkaverbod. 'Beveiligers zullen mensen hierop niet aanspreken en ook wordt de politie niet ingeschakeld', zegt een woordvoerder in de krant. Zeer juist, daar is de zorg niet voor. Terug naar boven
Groningen (15.3)
Zaterdag 10-08-2019
We verwachten een onstuimige dag en die krijgen we ook. Daarbij is het overwegend droog met zon en een enkele korte bui. Koud is het niet. We drinken onze ochtendkoffie gewoontegetrouw op het terras van het News Café op de Grote Markt. Daarna gaat Anna wat boodschappen doen en ik breng een bezoek aan het Universiteitsmuseum in de Oude Kijk in't Jatstraat. De tentoonstelling 'Ruimteschip Aarde' stelt me wat teleur. Die wil je naar de wereld laten kijken door de ogen van een astronaut, meldt het leaflet, maar dat lukt in mijn geval niet, domweg omdat er eigenlijk weinig te zien is. Er is wel een console met een mooi mini-planetarium met het zonnestelsel tot en met de planeet Saturnus. Ik kijk er met enige jaloezie naar. Zou ik wel op mijn studeerkamer willen hebben. Ik kon hem terugvinden: het is een Helios planetarium dat je op Amazon kunt kopen voor £705.59. Beetje begrotelijk.
De ruimtes met opgezette beesten en rariteiten zijn ook wel leuk. Veel daarvan staan op de vloer met bordjes 'Niet voederen' erbij (foto hierboven). Het gebouw ademt de tijdeloze sfeer van oude laboratoria en instituten uit mijn eigen studentenjaren. In het trappenhuis heb je uitzicht op een mooi glas-in-lood raam met twee vrouwen: de linkse draagt een boek en een schild en moet de Rijksuniversiteit Groningen voorstellen, de rechtse is Minerva, de Romeinse godin van de wijsheid (die we tegenwoordig vooral weer kennen door de boreale oprispingen van Thierry Baudet). Zie de foto hier. Het werd gemaakt door de glazenier Lou Asperslagh (1893 - 1949).
Terug aan boord. Het waait 's middags harder. Meestal 5 Bf met lange vlagen van Bf 6. In het westen van het land is er veel overlast. Een fietser komt om onder een boom die omwaait. Langs de Zuidhollandse kust geldt code geel van het KNMI. Langs alle stranden in Nederland is de rode vlag gehesen, wat wil zeggen dat niemand te water mag gaan. Treinen vallen uit en manifestaties worden afgelast.
Klimaatnieuws. Er is voor het tweede jaar sprake van massale sterfte van kokkels op de Waddenzee. Oorzaak: de ongewone warmte. Dat is niet alleen slecht voor de visserij maar ook voor de natuur. Eidereenden en scholeksters bijvoorbeeld zijn voor hun voedsel grotendeels afhankelijk van die kokkels
Brexitnieuws. Door de dreigende no-deal Brexit maakte de economie van het Verenigd Koninkrijk in het tweede kwartaal van 2019 een negatieve groei (dus krimp) door van 0,2%. De waarde van het Britse pond daalde naar bijna het niveau van de euro. Eén pond is vrijwel één euro. Zo zouden de Britten nu zonder veel problemen in de euro kunnen stappen, maar dat zit er niet in. Het Helios planetarium (zie boven) is wel iets goedkoper aan het worden. Terug naar boven
Dokkum (10.1)
Zondag 11-08-2019
Het lijkt een gemakkelijke dag te worden met veel minder wind dan gisteren. Helaas. We varen om kwart voor negen met wieleffect het havenkommetje uit waar we liggen en dan is er nog niks aan de hand. Wind is er nauwelijks en meer dan ZW 5 wordt niet verwacht. Hoe anders is de werkelijkheid van een paar uur later.
De Trompbrug, de voetgangersbrug en de eerste brug op het traject rond de binnenstad, opent even na negen uur. Het is zonnig en droog. We passeren als vierde in een colonne jachten van acht (foto hier) al die mooie gebouwen: het station en het Gronings Museum, het stadsgrachtje en de bocht naar het Reitdiep. Alles opent gesmeerd, zelfs de spoorbrug. In twee uur bereiken we de Dokwerdersluis. Intussen is de colonne tot vijftien jachten gegroeid en is de zuidwestenwind flink aangewakkerd. Hier maak ik fout 1: ik wil achter een platbodem afmeren aan de lage wal, maar omdat de sluismeester roept dat we moeten inschikken, poog ik me tussen de platbodem en een zeiljacht aan de andere kant te wurmen. Lukt niet. Ik sla achteruit om met (opnieuw) het wieleffecct aan de hoge kant aan te meren. Dan gaat het mis. Ik zie de touwtjes aan de sluiswand inderhaast over het hoofd en sla de voortros om een bolder die te ver naar achter is. We glijden door. Een dame op het jacht vóór ons gilt onophoudelijk : 'U komt bij ons binnen! Oeijoeijoei! U komt bij ons binnen!'. Maar ze doet niets. Haar man wel, die springt me op de wal bij en samen temmen we de Dulce. Opluchting. Ik denk vervolgens niet na (fout 2) en wil een foto maken. Daardoor zie ik niet dat de sluisdeur dicht is en het waterpeil snel zakt. Dulce wordt opgehangen. De landvasten zitten opeens muurvast, een horrorscenario. Al te vaak hoor je verhalen dat daarbij de bolders uit je dek getrokken worden. "Pak een mes!', roepen ze naast ons. Ik spring aan boord. Anna komt al tevoorschijn met twee scherpe messen. Voor en achter snijden we supersnel de landvasten door; het schip zakt met een hoorbare zucht in het water terug (foto hier). Oef!
We steken snel het van Starkenborchkanaal over. De Platvoetbrug aan de overkant, toegang tot de rest van het Reitdiep staat nog open. We varen snel verder terwijl de emoties inzakken. Gelukkig geen schade. 'Had ik dit geweten, dan waren we niet weggegaan!', zegt Anna. Ik ook niet, maar dit werd niet voorzien. Tot aan Zoutkamp is er verder niks aan de hand, alleen snoeiharde wind die regelmatig oploopt tot Bf 7 en zelfs 8. Dat was niet voorspeld! Maar wat heb je daaraan? In Lammertsburen moeten we schutten, de sluis staat anders open maar wordt nu ingezet omdat de wind het water de polders in drijft. Hier gaat alles goed en dat is voor het ego van de schipper wel goed.
Het is werkelijk wild weer. Ik houd met vaste hand het schip in bedwang, ondertussen scherp lettend op de dieptes. Of beter: op de ondieptes. We lopen echter nergens vast. We naderen de keersluis die openstaat. Aan stuurboord ligt de voltallige vissersvloot afgemeerd (foto hierboven). Nu varen we richting Lauwersmeer en daar krijgen we het pas goed voor de kiezen. Het Lauwersmeer heeft een vervelende eigenschap, het is erg windgevoelig. Een harde zuidwestenwind stuwt het water op tegen de noordoostelijke oever. De westkant wordt dan beduidend ondieper en dat is vandaag het geval. Ik kom erachter als de jachten voor ons de een na de ander aan de grond lopen. Ik neem daarom de bocht van de tak naar Dokkumer Nieuwe Zijlen veel ruimer en moet zelfs dan even over een ondiepte huppen. Volgens de waterkaart is hier diepte genoeg. Vandaag niet dus. De wind staat nu vrijwel permanent op 35 knopen (Bf 8). Loeien. Voor bij de mast klappert een val. Laat maar. Gelukkig nemen de dieptes geleidelijk weer toe. We komen vooraan de colonne te liggen omdat de anderen wel vastlopen, hoewel ze geen diepere kiel hebben. Kwestie van geluk voor de Dulce.
In de sluis naar het Dokkumer Grootdiep gaat alles goed. Belangrijk voor het zelfvertrouwen. Anna en ik voelen elkaar nog steeds goed aan. Het is nu kwart voor twee. Op het kanaal herademen we. Buitenom boven de Waddeneilanden langs was vandaag een crime geweest. Om vijf uur leggen we in Dokkum aan, vlak voor de Woudbrug (foto hier). Altijd gemakkelijk als je de situatie kent. Ik stond ruim acht uur onafgebroken aan het stuur. We nemen een glas wijn en we zien nog wel wat we morgen doen. Terug naar boven
Leeuwarden (9.1)
Maandag 12-08-2019
Vanochtend bij het ontwaken wat korte regenbuien. Daarna blijft het droog met af en toe zon en niet zoveel wind meer als de vorige dagen. We besluiten om via de Dokkumer Ee naar Leeuwarden te varen. De rest van de week lijkt koud en regenachtig te worden en dan lig je liever in een grote stad. Voor we vertrekken tanken we de watertanks vol, omdat er in de Friese hoofdstad maar op een paar plaatsen watertappunten zijn.
Om 9 uur gaat de Woudabrug, waar we naast liggen, open. Een lange stoet boten ligt al te wachten. Het lijkt wel of Dokkum leegloopt. het hoogseizoen is nog niet over. Tot dusver merkten we er niet al teveel van, omdat we enige weinig bezochte watertjes bevoeren en langere tijd in steden lagen. Dat wordt vanaf nu anders. Uiteindelijk verlaten we het stadje in een konvooi van meer dan dertig schepen. Bij het dorp Birdaard wordt dat moeizaam dobberen, want daar houden ze zich stipt aan de brugtijden. Vooral tussen de twee bruggen is het dringen geblazen (foto hierboven). Kennelijk is er maar één brugwachter die ze allebei moet bedienen.
Voor het overige is het weer leuk varen over het kronkelende riviertje, met één oog constant gevestigd op de dieptemeter. Twee keer raken we de bodem slechts even, alles loopt verder goed net als op de heenweg. Om twaalf uur naderen we Leeuwarden. Op de Noordersingel ligt het nu vrijwel vol, maar hoe is het mogelijk, ons plaatsje in de bocht onder 'De Koperen Tuin' is vrij. Alsof het zo moest zijn. Dus meren we er snel af. Volgt een rustige middag waarin we ondermeer de fenderhoezen, besmeurd door alle vieze sluiswanden, een wasbeurt geven. We wachten het weer de komende dagen af. Terug naar boven
Leeuwarden (10.2)
Dinsdag 13-08-2019
Vannacht regenbuien. Omdat we gisteren de bimini hadden ingevouwen, horen we het tikken op de kuipvloer vlak boven ons hoofd. Geluid dat je even wekt waarna je snel weer inslaapt. Anna ontwaakt vroeg met een migraine-aanval. Medicatie coupeert na een uur wel; de pijn maar niet het zombie-gevoel.
In de loop van de ochtend knapt het op. We doen boodschappen en drinken onze ochtend koffie bij de Stadswaag op de Nieuwstad. We lopen langs de gracht (foto hierboven) en bij C&A koop ik een overhemd en een jack. Ik koop zelden kleding omdat ik denk dat ik genoeg heb, maar volgens Anna was het de hoogste tijd. Juist voor een nieuwe bui met onweer zijn we weer aan boord (foto hier).
's Middags wisselen zon en buien elkaar af. Ondertussen lezen we en kijken naar de nieuwe boten die arriveren. Gelet op het niet ongunstige weerbericht denken we morgen door te varen naar Harlingen. Daar zullen we het regenachtige weekend doorbrengen. Volgende week op huis aan. Ondertussen regent het sedert half vijf onafgebroken.
Ergernissen.
De VN doet een oproep aan Europa om twee schepen met 500 uit zee opgepikte asielzoekers op te nemen. Er wordt storm verwacht, maar Italië en Malta hebben al geweigerd en van de andere landen hoor je niks. Europa: het continent van de beschaving.
In Rusland is er weer een stralingsongeluk geweest, nu met een nieuw type kernraket op een lanceerplatform in de Witte Zee, op zo'n tien kilometer van het dorpje Njonoksa in het noordwesten van het land. Vijf nucleaire ingenieurs kwamen om en werden snel begraven. De stralingsniveaus zijn fors hoger, enige tientallen malen hoger dan normaal. Navrant: de staat adviseert omwonenden van het gebied te vertrekken. De hogere stralingsniveaus werden ook gemeten in nabijgelegen steden als Severodvinsk en Archangelsk. Bij elkaar wonen in die steden ruim een half miljoen mensen.
En Trump natuurlijk. Nu het hem door juridisch verzet niet is gelukt om de Endangered Species Act te herzien, de wet die bedreigde diersoorten beschermt, gaat zijn regering de uitvoering drastisch afzwakken. De winning van grondstoffen als olie, kolen en gas krijgen gemakkelijker voorrang dan bedreigde soorten dieren of planten. Bovendien mogen de ambtenaren geen rekening meer houden met de toekomstige invloed van klimaatverandering op die soorten. Terug naar boven
Harlingen (9.1)
Woensdag 14-08-2019
Na de regen van gisteravond volgt een koude, bewolkte nacht met een minimum van 10 graden. De maan is vol en de hemel zou ons - ondanks het maanlicht - kunnen vergasten op de spectaculaire meteorenshow van de Perseïden, maar geen schijn van kans. De hemel blijft potdicht.
Om negen uur gaan de stadsbruggen van Leeuwarden draaien. Vlot varen we door naar de bijzondere Slauerhoffbrug, vlak buiten de stad (foto hierboven). Een brug die heel snel open en dicht kan gaan, maar ook nogal eens technische mankementen heeft. We varen het Van Harinxmakanaal op. Het is bewolkt met zonnige periodes en geleidelijk tot vrij krachtig toenemende zuidwestenwind. We schieten goed op, passeren gemakkelijk Franeker en tegen twaalf uur zijn we bij de Tjerk Hiddessluizen bij Harlingen. De grote sluis staat nog open en als Anna oproept kunnen we nog mee (foto hier).
Na het schutten zijn we weer op zout water. Even later passeren we de Sasbrug en vervolgens de Noorderhavenbrug. De kustwacht brengt gelijk met ons een jacht met motorstoring binnen. We meren af aan het begin van de gezellige haven, aan de zuidelijke kade. Met lange lijnen. Het is nu hoogwater, maar straks zakken we ettelijke meters naar beneden en na de Dorwerdersluis willen we ons niet nog een keer ophangen. Hier is het rustig, de wind is weggevallen en we rusten uit in de kuip. Voor de komende wisselvallige dagen liggen we hier prima. Gedurende de middag komen we nog wat boten binnen, maar we hadden het drukker verwacht. Begint het seizoen al af te ebben? Terug naar boven
Harlingen (10.2)
Donderdag 15-08-2019
Het is vannacht bij lange na niet zo koud als gisternacht. Er vallen wel veel buien. Ook vanmorgen vallen er nog wat, daarna blijft het overwegend droog met zelfs nu en dan wat zon. Sommige schepen verlaten na negen uur de haven, maar dan gaat de brug tot het middaguur dicht. Het blijkt dat door de hoge waterstand de vloeddeuren van de haven werden gesloten. Het is met volle maan springtij en bovendien stuwt de vrij krachtige westenwind het tij verder op. Wij willen in elk geval nog niet weg. We drinken koffie op een terras in de Voorstraat en doen boodschappen bij de AH-supermarkt aan de Zuiderhaven, schuin tegenover de plek waar de ooit de 3-jarige HBS van scholier Simon Vestdijk stond. Wolkengevaarten en soms donkere luchten trekken over.
Ik loop met de lege (blauwe) gasfles van Primagaz naar de watersportwinkel van Van Meer, even verderop. Met hem had in jongstleden mei een aanvaring, toen hij weigerde de vorige blauwe fles in te ruilen voor een volle groene. Een telefoontje leerde hem toen dat Primagaz nog het hele jaar de blauwe flessen stoorloos in zal nemen. Dus deed hij het toen, maar ik ben nu zeer teleurgesteld dat de winkelier er geen zin meer in heeft. Of wil hij me nog een keer te pakken nemen? In elk geval verdomt hij de fles om te ruilen.
Ik loop nijdig weg en bel aan boord Primagaz. Daar zeggen ze dat de blauwe flessen probleemloos ingeruild kunnen worden. Als de winkelier het niet wil doen kan ik ook ergens naar een Gamma gaan. Die doen het ook. Mooi, maar daar heb ik nu geen zin in. De Gamma is een eind buiten de binnenstad.
Zojuist weer een korte regenbui met opeens veel wind. Vanavond gaan we samen uit eten. Mogelijk varen we morgen toch verder, richting Enkhuizen. En als het weer ons niet bevalt blijven we hier.
De grote pensioenfondsen ABP en Zorg & Welzijn stevenen onafwendbaar af op kortingen van de pensioenen, meldt de NPO. De dekkingsgraden zakten onder de kritische grens van 95%. Het zat er al jaren in bij de ultralage rente, of beter, de non-existente rente. Acht miloen mensen dreigen gekort te worden. Dat lijkt me een brisante zaak in het huidige politieke klimaat. Een opstand der senioren? De oppositie zal er garen bij spinnen. Komt het pensioenakkoord in gevaar? Bij de FNV stelde iemand vanmorgen al voor om de korting te laten compenseren door een verhoging van de AOW. dat zou mooi zijn, maar het lijkt me om veel redenen onhaalbaar. Moet iedereen de compensatie krijgen? Of alleen pensionado's van fondsen die korten? En hoelang moet zo'n compensatie duren? Bovendien is er een principieel punt: AOW is collectief geld, pensioenen zijn privé eigendom waar individueel voor gespaard is. Uitgesteld loon, zogezegd. Kun je dat zomaar door elkaar halen? Dubieus. Terug naar boven
Enkhuizen
Vrijdag 16-08-2019
Vanochtend om vijf voor acht liggen we voor de brug van de Noorderhaven te wachten, maar de brugwachter ziet ons over het hoofd. Er gebeurt niets. Anna roept de havendienst en de brugwachter keert weerom en opent alsnog. De Sasbrug volgt. Het is overwegend bewolkt met een zuid- tot zuidwestenwind Bf 4 - 5 en het is koud. Voor ons vaart een groot schip van de kustwacht mee uit terwijl uit de Pollendam de veerboot van Vlieland aankomt varen. We maken een bocht om hem heen en slaan bakboord-uit, de vaargeul in naar Kornwerderzand. De zee is rustig; we hebben tij en wind tegen. Een laatste blik op de Waddenzee (foto hier), zal ik hier nog ooit komen met eigen schip?
Voor de Lorentzsluis en brug moeten we een tijd wachten. Een breed werkplatform mag eerst en moet de grote sluis in. Wij moeten wachten op de Kleine Sluis. Het is al half elf geweest als we het IJsselmeer opvaren. De wind trekt aan tot kracht 5 - 6 en is pal op de kop. Donkere wolkenluchten hangen over onze route, terwijl de zeegang kort en kuilig is (foto hierboven). Neerslag krijgen we echter niet.
Het is een saai traject, een kleine tien mijl tot de Friese Hoek en dan weer zo'n stuk naar Enkhuizen. We zitten het geduldig uit. Hoe dichter we onder de Noordhollandse kust komen, hoe rustiger de zeegang wordt. We kruisen een zeilwedstrijd met jachten die allemaal grote spinnakers voeren.
Tegen twee uur varen we het Krabbersgat in en kiezen voor de Buitenhaven. De Compagniehaven is zo'n massaal geheel. Anna roept op VHF12 en de havendienst antwoordt dat we een plek aan de wal kunnen kiezen of naast een jacht van onze grootte. We blijven een aantal dagen, zegt Anna, en dat is slim. O, dan mag u ook in de Oude Haven, zegt de man. De Binnenhaven. Dat is mooi! Daar zijn we nog nooit geweest. Is het diep genoeg? Zeker.
We moeten door een ouderwets ophaalbruggetje naast de fameuze stadspoort uit de Tachtigjarige Oorlog de Drommedaris (2 foto's hier). We herinneren ons dat we hier waren in het voorjaar van 2007, op de Vertrekkersbijeenkomst van maandblad Zeilen. Lees hier. Dan varen we een idyllische stadshaven binnen, waar achterin bij de brug een stuk steiger vrij is, groot genoeg voor ons. We liggen voor Hotel de Port van Cleve, waar we ooit eens gelogeerd hebben. Wat ontzettend leuk! Alle wind is in deze besloten stadshaven weg, de zon schijnt door een dun wolkendek, we drinken thee in de kuip en genieten. Het is een prima plek om de komende onstuimige dagen door te brengen. Terug naar boven
Enkhuizen (2)
Zaterdag 17-08-2019
Klop, klop, klop. Gisteravond wordt tijden het eten op het raam geklopt. We kijken op en zien mijn nichtje Engeline en haar man Durk op de steiger staan. Ze komen binnen. Het blijkt dat hun boot hier in de Compagnieshaven zijn vaste ligplaats heeft. Het is leuk bijpraten sinds we afscheid namen op Terschelling. Oerol - het lijkt haast jaren geleden.
Vandaag stellen we ons in op een verregende dag. Het blijkt mee te vallen. Inderdaad regent het veel vannacht en vanmorgen, maar daarna zijn er langere droge periodes waarin ook de zon zich toont. De wind is wel krachtig. Ik werk een oude jaargang van het weblog bij. Daarna slaag ik erin om zonder enige moeite de lege, blauwe gasfles van Primagaz in te ruilen voor een volle (à raison van 23 euro) bij de Baltushavenwinkel om de hoek. Nee, van een uitfaseren van de blauwe fles is geen sprake, zegt de verkoopster. Die winkel van Van Meer aan de Noorderhaven in Harlingen vertrouw ik nooit meer.
We lopen het schilderachtige stadje in en drinken koffie in de zon op de Melkmarkt. Hier was ik in zo'n twintig jaar geleden drie dagen voor een cursus op de Zeevaartschool, voor het certificaat Marcom A. Dat was nodig voor de kortegolf zend/ontvangintsallatie aan boord. In de eerste jaren van onze tocht gebruikte ik het toestel nog, voor het downloaden van weerkaartjes, het verzenden van email en voor radionetjes met bevriende zeilers elders. Daarna nam internet, WiFi en mail die functies over. De radio heb ik vrijwel nooit meer gebruikt.
In een van de straatjes ontdekken we een opvallende toren, de Wester- of Sint Gomarustoren (foto hier). Het is een klokkentoren die losstaat van de Westerkerk en een houten bovenbouw heeft. Hij dateert van 1519. Even terug in dezelfde straat staat overigens een andere kerk; die is te koop. Verder vermaken we ons over de vreemde namen voor veel van de talrijke steegjes (hier 2 voorbeelden).
De rest van de middag is het goed toeven in de kuip. Er lopen wat jachten binnen, maar tot dusver hebben we nog geen buurman gekregen. Terug naar boven
Enkhuizen (3)
Zondag 18-08-2019
Het jaar 2019 is hard op weg om wereldwijd een van de warmste jaren ooit gemeten te worden. Hierboven de cijfers van alle juli-maanden vanaf 1880. De cijfers staan vast en zijn voor weldenkende mensen niet te negeren. Het beeld is duidelijk. De opwarming gaat sneller en zonder af te zien van alle andere problemen in deze wereld kun je stellen dat klimaatverandering voor de mensheid het allerbelangrijkste issue is. Als we dit niet weten te keren, is de toekomst voor onze kinderen en kleinkinderen hachelijk. Klimaatwetenschappers zijn het vrijwel allemaal daarover eens. Ondertussen krijgen ontkenners bedenkelijk veel aandacht in de media, doorgaans oud-hoogleraren in andere vakgebieden dan klimaatwetenschap, zonder zelf enige serieuze theorie over de opwarming naar voren te brengen.
Vanmorgen regenbuien. Het is een zondag om binnen te blijven lezen. Ik geniet van het nieuwe boek van David Quammen, 'The Tangled Tree' (William Collins, 2019). Hij vertelt boeiend over de ontwikkeling van de moleculaire biologie, de ontdekking van een hele nieuwe soort van leven, de Archaea, naast de prokaryoten en de eukaryotische vormen, over de intrigerende figuren van Carl Woese en Lynn Margulis en vele anderen, over de ontdekking van endosymbiose, dus de ontwikkeling waarbij eukaryotische microben organellen maakten van ingesloten geraakte bacteriën. Daaruit ontwikkelden zich de mitochondrieën (de energiefabrieken van cellen) en chloroplasten (die de fotosynthese uitvoeren). Een heerlijk boek!
's Middags is het droog en geleidelijk breekt de bewolking en komt er steeds meer zon. We verhuizen naar de kuip. Volgens de weervoorspellingen zal de rest van augustus beter worden dan het eerste deel. Terug naar boven
Enkhuizen (4)
Maandag 19-08-2019
Over de brug achter ons is een Chinees/Japans restaurant 'De Proeftuin'. Daar aten we gisteravond samen rijsttafel en we dronken er jasmijnthee bij. Bier en wijn smaken niet bij Aziatisch eten, vinden we. Overigens kregen we zoveel lekkers op tafel, dat we de rest meekregen om er vanavond nog van te eten.
Vandaag een zonnige maar winderige dag. Bf 5. Mijn oudste zoon Rommert gebeld om hem te feliciteren met zijn 32e verjaardag. Hij en Loïs gaan morgen op vakantie naar de Vogezen. Daarna lopen we naar het Zuiderzeemuseum (foto hierboven). Daar moet je eens in je leven geweest zijn. In mijn geval was het in de jaren 90, nog met mijn gezin toen we ook hier in de haven lagen. Anna is er nooit geweest maar ze raakt er gaandeweg heel enthousiast over. Dan gaat het vooral om het buitenmuseum, het antieke Zuiderzeedorpje dat naast de Compagnieshaven is herbouwd, samengesteld uit huisjes en gebouwen die men van her en der in Nederland bij elkaar bracht. Een reis in de tijd. Het is de wereld zoals je hem voor het eerst leerde kennen.
Wat me opviel was de kleine tentoonstelling van gapers in de apotheek, de koppen met uitgestoken tong die vroeger boven de ingang van apotheken bevestigd waren. Anna zegt dat er destijds ook een boven een drogist in de Gorcumse Hoogstraat zat. De gewoonte ontstond in de 17e eeuw en anders dan de term 'gaper' aangeeft, gaat het om de kop van iemand die zijn tong uitsteekt om er een pil op gelegd te krijgen. Anderen beweren dat de apotheker de tong inspecteerde om te zien welke ziekte de patiënt had. Ik herinner me de gapers ook nog uit mijn jeugd. Merkwaardig dat ze vrijwel geheel weer verdwenen zijn uit het straatbeeld. Hoewel: in Gorcum heb je in de Molenstraat een smartshop 'genaamd 'De Vrolijke Gaper', die zo'n kop als beeldmerk voert. Meestal waren het vroeger koppen met tulbanden, hoofden van Arabieren (Moren) misschien omdat veel ingrediënten uit de Oriënt kwamen. In het museumpje zie je ook andere soorten, zoals koppen van zonderlingen, narren, zieken en gezagsdragers, allemaal met uitgestoken tong. Er is ook een kop van een gapende Faust. Speciaal in de collectie vind ik de kop van de Italiaanse schrijver/dichter Dante Alighieri (foto hier). Waar die ooit boven een apotheek hing (en waarom) staat er helaas niet bij. Misschien omdat hij lid was van het gilde van dokters en apothekers, veronderstelt een bordje.
Ja, en dan het hûske, het buitentoilet dat ik achter één van de woninkjes ontdekte (foto hier). Ik ben nog van de generatie die er thuis een had, in de jaren 50 in Leeuwarden aan de Tijnjedijk, zonder stortbak of doorspoelen, met aan een spijker in de wand een bundel vierkant geknipt krantenpapier om je af te vegen, bij vorst en regen, hetgeen een ontspannen stoelgang niet bevorderde. Onder de bak met het ronde deksel stond een ton, die eens in de week werd opgehaald door de tonneurs met paard en wagen. Als je niet zorgde dat je thuis was, sloegen ze je over.
Ach, en dan natuurlijk ook de school, met echte schoolbanken met gaatjes voor je inktpotje en de mooie schoolplaten aan de muur, een globe, een kaart van een vroeger Nederland en een groot telraam. Ik pas nog net in de bank (foto hier). Het is een voorgoed verdwenen wereld; niet te geloven dat ik die nog gekend heb. Dat gevoel van herkenning en nostalgie krijg je trouwens overal in het Zuiderzeemuseum. Niet onaangenaam maar ook een beetje verontrustend te bedenken hoe volledig de wereld in ongeveer 70 jaar veranderde.
's Middags lezen we in de kuip. Morgen willen we naar Amsterdam varen. Terug naar boven
Amsterdam Noord, Zijkanaal K
Dinsdag 20-08-2019
Een klein drama gisteravond. Vanuit de kuip zien we hoe een futenpaar een jong verstoot. Het is groot genoeg om voor zichzelf te zorgen. Maar het jong begrijpt het niet. Het maakt de frenetieke piepgeluidjes die erop duiden dat hij honger heeft, maar moederfuut jaagt hem weg. Het jong vlucht naar de steiger en kijkt verbijsterd om naar het onbegrijpelijke gedrag van het wezen, dat zolang voor hem zorgde.
Mijn dochter Floor is gisteren begonnen aan haar nieuwe baan. Terug op het nest bij DWDD waar ze eerder werkte, tien jaar lang, maar ditmaal als redactiecoördinator. En meteen hard aan de slag, want over veertien dagen begint het programma weer.
Vandaag vertrekken we omstreeks negen uur. Op VHF 12 vragen we de Havendienst om de brug van de Binnenhaven voor ons te openen. Die staat al open, is het antwoord. Oh. Dat kunnen we vanaf de ligplaats niet zien. Buiten steken we het Krabbersgat over. Het is een dag met flink wat wind en Hollandse stapelwolken. De sluis van het Naviduct staat nog open, dus we schuiven er meteen in. Op het Markermeer houden we uitkijk naar twee zaken: fonteinkruid en drijvende veenplaten. Voor de laatste wordt ook op VHF 1 door de Centrale Post IJsselmeer gewaarschuwd. Veen kan loslaten van de bodem en in plakken an de oppervlakte komen drijven. Zowel de waterplanten als de veenplaten kunnen problemen geven als ze in de schroef vastraken.
In zuidwestelijke richting dreigen herhaaldelijk flinke buien (foto hierboven) terwijl de wind aanwakkeert tot kracht 6. Anna moppert omdat het weerbericht van de Centrale Post nog steeds spreekt van ZW 4 - 5. Maar we zien echt constant rond de 27 knopen op de windmeter. Enfin, de buien trekken allemaal nipt voorlangs en storten hun regengordijnen in de richting van Lelystad (foto hier).
Even voor we bij de EV1-boei zijn, midden op het Markermeer, vertraagt de voortgang. Ik vermoed waterplanten om de kiel en sla snel achteruit. Daarmee is het probleem over, de strengen fonteinkruid zijn kennelijk van de kiel afgevallen. Daarna doet het zich niet meer voor. Het waait nog steeds Bf 6 op de kop.
Iets na half twee passeren we vlot de Schellingwouderbrug en de Oranjesluizen en motoren Zijkanaal K in, naar de woonark van onze vriendin Yvonne P. Op de heenweg overnachtten we hier ook. Naast haar boot en in de luwte van het bos op de oever is de wind slechts minimaal (foto hier). We knappen een uiltje. Morgen willen we buitenom naar Scheveningen, maar alleen als er niet zoveel wind is, waarschuwt Anna.
In Italië draaien de populisten elkaar vandaag op geheel latijnse wijze de nek om. Alsof het land niet genoeg problemen heeft. Terug naar boven
Hellevoetsluis
Woensdag 21-08-2019
Gisteravond bijpraten bij Yvonne P. Ze heeft haar twee kleinkinderen te logeren. Ze zwaaien ons met zijn drieën uit als we vanochtend vlak na negen uur vertrekken. Het gaat een mooie dag worden met veel zon en weinig wind. De enige donkere wolk is de migraine die vannacht weer in volle kracht toeslag bij Anna. Haar medicijn neemt de pijn weg, maar niet het zombie-gevoel. Maar we willen naar huis, luidt de beslissing, dus gaan we.
Op het IJ heerst de gebruikelijke drukte van veerponten, beroepsvaart en jachten. We passeren het station van Amsterdam CS (foto hier). De wind is WZW Bf 3 - 4. We varen langs alle havens van de stad en raken geleidelijk in landelijker omgeving. Boven ons hoofd dalen de lriegtuigen voor Schiphol, onophoudelijk achter elkaar met minder dan één minuut tussenruimte. Vanuit IJmuiden passeert een zeeschip (foto hier). Om 11.00 uur zijn we bij de zeesluis van IJmuiden, in dit geval de Zuidersluis die openstaat. We roepen op en mogen invaren. Een jacht voor ons voert rare capriolen uit en ligt op zeker moment volledig dwars. Paniek. Maar ze krijgen de zaak onder contrôle. Zulke dingen kunnen iedereen overkomen.
Buitengaats blijkt dat we geluk hebben. We hadden niet naar het tij gekeken, omdat het naar Scheveningen niet erg ver is. Maar nu blijkt dat het tij juist gewisseld is en dat we een groot deel van de dag het tij mee blijven houden. We maken goede voortgang, de SOG (speed over ground) is 7,1 knopen. Weliswaar staan tij en wind tegen elkaar in maar de zeegang is gematigd. Al gauw passeren we Zandvoort. Hollands blonde duinen. Opvalt hoe zoals zo vaak de bewolking precies boven het land blijft hangen (foto hierboven). Wij hebben volle zon in een egaal blauwe hemel.
De uren tikken weg. Om 13.00 uur is de SOG 7,4. Ergens voor Scheveningen roept een zeeschip met de naam Bonito de kustwacht op VHF 16. Ze hebben een zieke aan boord. Na overleg met een dokter van de Radio Medische Dienst besluit men er een reddingsboot heen te sturen om hem op te halen. Omdat we goed opschieten besluiten we om 13.30 uur om de koers te verleggen naar de Maasmond. We gaan Scheveningen voorbij met de overweging dat je altijd moet zien te profiteren van gunstige omstandigheden. De SOG is 7.6 knopen en een lichte sluiering aan de hemel maakt het wat kouder.
Om 14.00 uur passeren we Scheveningen. Op de rede liggen een tiental zeeschepen, waaronder de Bonito (foto hier). We varen vlak langs zijn achterschip. Intussen is de SOG opgelopen naar 8,0 en later naar 8,4. Gaan met die banaan! Om 15.30 uur zijn we bij de groene MN1-boei, waar je de Sector Maasmond op VHF 3 moet oproepen voor permissie om de geul naar de Nieuwe Waterweg over te steken. Voor ons schuiven enige van die enorme varende flatgebouwen voorbij, zowel in- als uitvarend. 'Gaat u maar verder', zegt Maasmond. Maar halverwege vertrouw ik het niet: een invarend zeeschip met de naam Nordic Bern ligt volgens mijn eigen AIS op ramkoers. OK, zegt Maasmond, ga er maar achterlangs. Dat doen we graag. Zoals altijd bij haveningangen is het een vervelende klotskelder van tegen elkaar inlopende zeeën.
Om 16.00 uur zijn we de geul over. Vlak ten zuiden daarvan moeten we uitwijken voor twee sleepboten met een kilometerlange slang tussen hen in. Daarna keert de vrede weer. De wind zakt in, de zee vlakt snel af. Om 17.15 uur slaan we eindelijk bakboord uit het Slijkgat in. Wat een omweg moet je nemen om hier te komen! Hier zijn we ook lang niet geweest. Het voordeel van het tij betaalt zich nog eens een keer goed uit. In de slingerende geul naar de zeesluis naar Stellendam krijgen we zelfs een SOG van 9,7 knopen. Om 18.00 uur liggen we in de kom, maar helaas moeten we lang wachten. Er is net een schutting naar binnen begonnen. Een uur later varen we het Haringvliet op en meren om 17.30 uur af in Hellevoetsluis, waar het tot onze verbazing helemaal niet druk is. We hebben bijna 70 mijlen afgelegd, vooral dankzij het tij. Mijn geliefde was een heldhaftige zombie. Morgenochtend naar Numansdorp, morgenmiddag thuis in Gorcum. Terug naar boven
Gorinchem
Donderdag 22-08-2019
Een slechte nacht voor Anna verhindert niet dat we vanochtend uit Hellevoetsluis vertrekken. Mét handicap: de GPS-fix op de electronische kaart werkt niet. Het komt wel eens meer voor, maar herstelt zich altijd snel. Nu niet en daardoor zien we de projectie van de boot in de kaart niet. Het zet je terug in de tijd: gewoon weer als vroeger 'paaltjes pikken', dat wil zeggen navigatieboeien identificeren en op de kaart opzoeken. Zo weet je waar je bent en komen we toch na een klein uur in het Vuile Gat boven Tiengemeten. Daar is het navigeren gemakkelijk. Het wordt een schitterende dag met veel zon en nauwelijks wind. Weersites spreken al van een kans op een derde (regionale) hittegolf dit jaar.
Pas op het Vuile gat bedenk ik dat ik het navigatiesysteem kan resetten. Het helpt, we hebben weer een GPS-fix. Had ik ook meteen kunnen doen. We missen juist de opening van de Haringvlietbrug om 10 uur. In het uur dobberen beginnen we vast met inpakken. Om elf uur passeren we de brug en even later meren we af aan de I-steiger in Marina Numansdorp (foto hierboven). Vertrouwd gevoel. Ik loop met de eerste bagage naar het autootje en zie, het start meteen, na bijna drieëneenhalve maand stilstand. Om half twee hebben we alles ingeladen en vertrekken. Het vertrouwde traject naar Gorcum. Het is niet druk.
Ach, ik was nog graag langer aan boord gebleven, zeker met die mooie dagen op komst. Maar er is geen discussie: ik hoor bij Anna en we gaan naar huis. Om half drie draaien we het Eind op en begint het uitladen en het opstarten van het huis. De CV/boiler-installatie bijvullen en opstarten (we hadden het gas uitgedraaid al die maanden), de koel- en de vrieskast aanzetten en inruimen en ik alle nieuwe boeken onderweg gekocht een plek geven in de bilbiotheek. Om half vijf hebben we het huishouden weer op rolletjes. Natuurlijk ontdekken we werkendeweg toch zaken die we aan boord lieten liggen. Vanavond traditiegetrouw eten bij Mykonos op de Langendijk. Terug naar boven
Gorinchem (2)
Vrijdag 23-08-2019
In de stralende ochtendzon loop ik vroeg de stad in om brood te kopen voor het ontbijt. De haven ligt vol met boten van passanten. In de binnenstad is men bezig met het bouwen van stellages voor de komende Zomerfeesten. Op de Langendijk zijn weer meer winkels gesloten. De hardloopwinkel van Extra Running is verdwenen (foto hierboven), het Mexicaans restaurantje even verderop lijkt niet door te gaan en het pand van Restaurant Meneer de Groot is al een tijdje failliet en staat in de verhuur. Ook verder in de straat zijn weer meer lege gevels. Ik schrik van de omvang; de winkelleegstand lijkt niet te stoppen. In de Hoogstraat is de CoolCat verdwenen, op de hoek met de Arkelstraat, maar binnen zijn bouwvakkers bezig. De winkel zou een doorstart maken. De resterende ondernemers doen hun best, maar onze binnenstad verandert onstuitbaar in een verlopen feestlokatie met louter winkels van grote ketens. Of ben ik te somber?
Terwijl Anna het huis schoonmaakt en de wasmachine laat draaien, doe ik een grote hoeveelheid boodschappen en haal het autootje door de wasstraat. Het is al zo warm dat je de neiging hebt er zelf ook in te gaan staan. Ik zet de bijzondere magnetische lamp in elkaar, die ik maanden geleden bij de Kunsthal in Rotterdam kocht. Leuk ding! De beide magneetbolletjes raken elkaar niet en toch gaat er stroom van de een naar de ander. Trek je er een weg dan gaat het licht uit (foto hier). Het is de Heng Balance Lamp van DesignNest, de middelste van de drie die je ziet afgebeeld.
Het is vandaag knap warm, maar de komende dagen zal het 30 graden en meer worden. Vanaf morgen geldt het hitteplan van het RIVM. Vanmiddag is het bij ons 25 graden. Drommen toeristen lopen over de sluis en kijken naar de vele bootjes die erdoor geschut worden.
Grote delen van het Amazone-gebied staan al langere tijd in brand. Sinds het begin van dit jaar woedden er 73.000 bosbranden. Veel van die branden worden aangestoken door boeren om er soja op te verbouwen en er vee te houden. De longen van de wereld staan in brand!, riep men vanmorgen op de nieuwsjournaals. Dat is niet helemaal waar, want een stabiel bos produceert netto geen zuurstof. Het legt wel een gigantische hoeveelheid CO2 vast, die door de branden massaal in de atmosfeer terechtkomt en eeuwenlang extra gaat bijdragen aan de opwarming van de wereld.
De populistische president Bolsonaro doet er weinig tegen, maar nu keert Europa zicht tegen hem. Frankrijk en Ierland zetten nu een aanstaande handelsdeal in als drukmiddel en de Finnen stellen voor om de import van Braziliaans rundvlees in Europa stop te zetten. De Franse president Emmanuel Macron wil dat de G7, die aankomend weekend bij elkaar komt, zich buigt over de bosbranden in Brazilië. Het is goed bedoeld en belangrijk, en ook véél te laat en te weinig, vrees ik. Bolsonaro heeft er al op gerageerd met een woedende tweet waarin hij Macron van 'kolonialisme' beticht. Terug naar boven
Gorinchem (3)
Zaterdag 24-08-2019
Hij ging snel door de knieën, Jaïr Bolsonaro, na de handelsdreigementen gisteren van Frankrijk en Duitsland en na een telefoontje van Trump. En natuurlijk vooral na de verontruste tweets van Doutzen Kroes, Leonardo di Caprio, Kylie, Ronaldo en Ariane Grande. De Braziliaanse president stuurt het leger naar de bosbranden in het Amazongebied. Bolsonaro beloofde in een toespraak op de televisie hard op te treden tegen illegale brandstichting. "Want wij zijn een regering van het zerotolerancebeleid tegen criminaliteit. Op het gebied van milieu is dat niet anders. De bescherming van het bos is onze plicht.' Ik denk dat ook heeft meegeholpen dat 90% van de kiezers vond dat de Amazone beschermd moest worden.
Het plaatje hierboven is een artists' impression van een exoplaneetsysteem met een koude rode dwergster en drie planeten. Een dergelijk sytseem werd onlangs aangtroffen op slecht 12 lichtjaren van de aarde. De dwergster is Gliese 1061, die voorkomt in de lijst met twintig stelsels dicht in onze buurt. De drie planeten zijn niet veel groter dan de aarde. Een van de drie, de buitenste, lijkt zich binnen de leefbare zone van zijn ster te bevinden. Hij is ver genoeg van de dwergster om vloeibaar water aan zijn oppervlak te hebben, een voorwaarde voor het ontstaan van leven. Het stelsel werd ontdekt met de 3,6-meter telescoop van de Europese sterrenwacht op La Silla, in het noorden van Chili. Hier staat het persbericht. Er werden ook nog aanwijzingen gevonden voor een vierde planeet. Die zou in een veel wijdere baan om GJ 1061 cirkelen. Om daar zekerheid over te krijgen moet de ster langduriger worden waargenomen.
Vanmorgen vroeg verwijderen we op de strook langs ons huis en voor de serre het flink opgeschoten onkruid. Anna maakt de ramen schoon (foto hier). Later wordt het erg druk op de sluis. Op de Kriekenmarkt staan voor de geometrische beelden stalletjes met kunst. het hoort bij een manifestatie die zich vandaag afspeelt over de hele stadswal, Festiwal geheten, 'een nieuw cultuurfestival over de gehele stadswal van Gorinchem'. Leuk initiatief. We denken erlangs te lopen, op diverse plaatsen staan musici en kraampjes met kunst, kleding en eetwaren. Erg vriendelijk allemaal, maar het is ons te warm. Het is 28 graden. Na een kwart van de wallen geven we het op en trekken ons terug in de koele schaduw van onze woning.
28 graden dus, en het blijft de komende dagen erg warm. De kans op een ongewoon late hittegolf in De Bilt neemt toe.
Om drie uur komen Barbara, Michel en Nikita langs. Later in de middag ga ik naar een gratis orgelconcertje in het schuilkerkje op de Langendijk. Terug naar boven
Gorinchem (4)
Zondag 25-08-2019
Dat was een leuk orgelconcertje, gisteren aan het eind van de middag in het schuilkerkje aan de Langendijk. Het was binnen aangenaam koel toen organist Geerten Liefting een kort programma speelde met ondermeer BWV 545 van Bach, een andante en allegro uit Voluntary II van de Engelse componist John Stanley en Scherzo nr 8 in E van de Fransman Eugène Gigout. Liefting heeft vroeger nog les gehad op dit kleine orgel, overigens groot genoeg voor het mooie schuilkerkje. Het is een twee-klaviers Kam-orgel uit 1859; de bouwer maakte zoveel mogelijk gebruik van materiaal uit een eerder orgel. De spil van het concert was het Andantino in g FWV 25 uit 1856 van César Franck; een verrukkelijk stuk dat ik niet kende en dat Lieftinck op een aansprekelijk speelse manier uitvoerde. Het orgel klonk helder en niet te vol. Zoiets moois doet je de ongewone hitte van een late zomerdag volledig vergeten. Hier vind je een versie op YouTube.
Het was helaas het laatste concert van een serie gratis orgelconcertjes in het schuilkerkje, georganiseerd door ondermeer de Gorcumse organist Nico Blom (foto hierboven). Maar er komen er vast meer.
Opnieuw een warme dag. Om twaalf uur is het al 28 graden. Ik raak in een discussie met een van mijn vaste opponenten op Facebook. Een Gorcummer, laten we hem HV noemen. Hij is een zeer verdienstelijk musicus en een vaardig portrettist. Zijn bruisende FB-activiteit loopt over van moslimhaat. Ik post vanochtend (mede om hem te pesten) een bericht over Rohingya's die niet durven terugkeren naar Myanmar, waar ze wegvluchten vanwege wrede etnische zuiveringen door het leger. Voor het goed begrip: de Rohingya's zijn moslims. De reactie van HV getuigt van een bedenkelijke en waarschijnlijk opzettelijke onnozelheid:
'Heb je wel eens opgemerkt dat als het moslims-kort-houden betreft het meteen genocide is? Die Rohingya hangen al vele jaren de beesten uit daar in Myanmar.'
Iedereen weet dat het Rohingya-volk al jaren meedogenloos wordt vervolgd door het leger van Myanmar. (Lees o.a. hier). Ik post terug:
'Jouw extreme moslimhaat verontrust me, Hans, en doet met regelmaat de waarheid geweld aan. Het doet me denken aan de erfzonde in het Christendom: 'Zijn bloed kome over ons en onze kinderen'. Een concept dat leidde tot het goedpraten van de vreselijkste vormen van jodenhaat tegen generaties die er totaal geen schuld aan hadden. Nu is ongenuanceerde en racistische moslimhaat ervoor in de plaats gekomen. Onbegrijpelijk dat iemand als jij je daaronder schaart.'
Even later blijkt dat het bij HV geen enkele zin heeft. Hij vindt dat ik doordraaf en blijft redeloos anti-moslim. Ik schrijf terug:
'Ik draaf niet door, maar jij. Bij jodenhaat en moslimhaat gaat het om een gelijkaardig fenomeen: de ziekelijke behoefte om groepen te discrimineren en ze de schuld te geven van alles wat er misgaat in de wereld. Vroeger was het een sinistere samenzwering van het internationale jodendom, nu van de islam.'
Overigens zie je op sociale media zelden of nooit dat iemand zijn/haar ongelijk erkend. Cognitieve dissonantie verdraagt men niet.
Tessa komt langs met haar kinderen. Ze zijn terug van een week vakantie in de Vendée. Oma Ans ziet ze voor het eerst weer terug na 3,5 maanden (foto hier). Vandaag wordt het de eerste tropische dag in de maand augustus. In De Bilt registreert men om 14.30 uur meer dan 30 graden. Later blijkt het de warmste 25e augustus ooit gemeten. Ook wij scoren hier over de 30 graden en een luchtvochtigheid van maar 36%. De wegen naar de stranden staan mudjevol. Op de Atlantische Oceaan is de tropische storm Dorian op weg naar de West Indies. Terug naar boven
Gorinchem (5)
Maandag 26-08-2019
Opnieuw een warme dag. In de loop van de middag wordt het 31 graden. We doen boodschappen op Oost. Nog geen sport; dat begint pas op 1 oktober. Vandaag wordt in Eindhoven de derde regionale hittegolf van deze zomer geregistreerd. Dat is zeldzaam; Slechts drie keer eerder was er in één jaar sprake van drie hittegolven, de laatste keer was in 2016 en eerder in 2006 en de derde in mijn geboortejaar 1947 (toen zelfs 5 hittegolven). Wie van al die slenteraars en bootjesmensen in korte broek en een welvende blote buik erboven maakt zich er druk om? De Volkskrant maakt zich ongerust over het afkruimelen van de Mont Blanc. Dat komt door klimaatopwarming, die de permafrost doet smelten, die de berg bijeen houdt. 'Ieder jaar ligt de sneeuwgrens hoger, iedere zomer trekken de gletsjers zich verder terug. In het Mont Blancgebied zijn iedere dag grote steenstortingen. Heel heftig', zegt een berggids. De tropische storm Dorian sterkt intussen aan en rukt op naar de bovenwindse eilanden (zie boven). Ook daar liggen de stranden uiteraard vol vette blote lijven. De mensen feesten terwijl de wereld onstuitbaar naar de afgrond glijdt. Wat kan het hun schelen? 'World gone wrong'. Het is hemeltergend. Terug naar boven
Gorinchem (6)
Dinsdag 27-08-2019
Vandaag beginnen de jaarlijkse Zomerfeesten in de Gorcumse binnenstad. De feesten zijn op de Varkenmarkt en de Groenmarkt en duren tot zondag. Een aantal straten in de buurt worden afgesloten. Vorig jaar was er veel geluidshinder en overlast van wildplassers, van geschreeuw en gelal van dronken en gedrogeerde jongeren. De feestlokaties hebben een maximum aantal bezoekers, dus wie vertrekt kan niet meer terug. Overtolligen mogen er niet in en kunnen rond gaan klieren in de straten rondom. We zullen zien En horen.
Opnieuw komt de temperatuur boven de 30 graden. Via de post ontvang ik de solar radiometer, een natuurkundig speeltje voor in de vensterbank. Deeltjesstraling van de zon brengt de vier wiekjes in beweging (foto hier). Ik ben gek op zulke speeltjes.
De tropische storm Dorian nadert de Bovenwindse eilanden. Intussen is er een tropische depressie voor de oostkust van de VS ontstaan. Hij heeft nog geen naam, dus noemt men hem nog alleen maar Six, de zesde tropische depressie van dit orkaanseizoen.
Lachen om Trump - als hij niet zo gevaarlijk was. Bij verschillende briefings over orkaandreiging zei hij 'I got, I got it! Why don't we nuke them?' volgens de nieuwssite Axios. 'They start forming off the coast of Africa, as they're moving across the Atlantic, we drop a bomb inside the eye of the hurricane and it disrupts it. Why can't we do that?' Een oplossing à la Hollywood. De wetenschappelijk ambtenaar die hem informeerde, wist alleen maar te stotteren: Sir, we'll look into that.' Je hoort het idee wel vaker, ook van Trump. Hij zei het ook een keer in 2017. Op Twitter reageert natuurkundige Robert Rhode tamelijk flegmatiek: 'Detonating a nuclear bomb inside a hurricane would do nothing to disrupt the storm. Instead, you now have a radioactive hurricane.' De enorme hitte van een atoomexplosie zal de energie van de orkaan eerder dramatisch verhogen dan verlagen.
Meer klimaatnieuws: Indonesië gaat haar hoofdstad verplaatsen naar een hogergelegen gebied op het grote eiland Kalimantan (vroeger Borneo). Djakarta is overvol en het zinkt steeds meer weg, ten prooi aan stijgende zeespiegels.
Brazilië's macho-president Bolsonaro weigert 20 miljoen euro steun van de G7 voor de bestrijding van de mega-bosbranden in het Amazone-gebied. Het zijn volgens NASA de ergste branden sinds 2010, maar het ego van de president is belangrijker dan het redden van de wereld.
Om 12.40 uur is de tweede landelijke hittegolf van 20-19 een feit. Het KNMI in De Bilt meet 30 graden. Nooit eerder was er zo laat nog een hittegolf, sinds het begin van de metingen. De hittegolf duurt ook morgen nog voort. Binnen in huis is het redelijk koel. We gedragen ons rustig. Ik lees David Quammen 'The Tangled Tree' (William Collins, 2018), een magistraal boek over evolutie. Post-Darwinisme, in zekere zin. Terug naar boven
Gorinchem (7)
Woensdag 28-08-2019
In een ongekende, buitensporige actie kondigt de Britse MP Boris Johnson vanmorgen aan om in de aanloop naar de Brexit het Britse parlement te schorsen voor de periode tussen 9 september en 14 oktober. Het parlement zou dan een no-deal Brexit op 31 oktober niet meer kunnen dwarsbomen. Merkwaardig. Labour spreekt verontwaardigd van 'een staatsgreep tegen het parlement'. Het feit dat er geen grondwet bestaat in het VK maakt zoiets echter mogelijk, maar de arme Queen Elisabeth zit ermee in haar maag. Zij moet over het verzoek van de MP beslissen. Jeremy Corbyn heeft al gevraagd om een gesprek met HM. De schilderachtige speaker van het Lagerhuis John Bercow ('Order! Order!'), zelf een Tory, is razend, want Johnson had het niet tevoren met hem overlegd. Conservatieve parlementariërs willen een 'humble request' aan de majesteit opstellen niet akkoord te gaan met de schorsing. Je moet erkennen dat er weer geschiedenis geschreven wordt, terwijl het landsbestuur al enige jaren in een impasse verkeert, iedere dag meer Britse bedrijven naar het continent vluchten en het pond steeds meer aan waarde verliest. Eigenlijk een bizarre klucht.
Vanmorgen lijkt het even te gaan onweren, maar het komt er niet van. De warmte is wat minder dan de vorige dagen, maar het is benauwder, er is meer vocht in de atmosfeer. We gaan allebei naar onze eigen kapper. In mijn geval is dat de zaak van Roshin & Esam Ibrahim op de Langendijk, Syrische Koerden die in 2011 naar Nederland vluchtten omdat ze in eigen land hun leven niet zeker waren. Zie foto hier. Naar mijn ervaring gaat er niets boven Oriëntaalse barbiers.
Ik haal bij boekhandelaarster Emmy in De Mandarijn twee bestelde boeken op. Van 'afgedwaald bioloog' Tijs Goldschmidt 'Onvoldoende liefdesbrieven' (Van Oorschot, 2019) en van de Franse filosofe Nathalie Heinich 'Wat onze identiteit niet is' (Prometheus, 2019). Verder bereid ik als voorzitter een vergadering voor van onze Vereniging Van Eigenaren (VVE) in verband met lekkage van de dakgoot tussen ons pand en dat van de buren. Dat is ook een VVE. Ik hoop dat het geregeld kan worden zonder gesteggel.
De tropische depressie nummer 6 op de Atlantische Oceaan heeft zich versterkt tot tropische storm en een naam gekregen: Erin. Hij trekt nu in noordoostelijke richting parallel aan de Amerikaanse kust. Tropische storm Dorian passeerde de bovenwindse eilanden zonder veel schade aan te richten en is nu over het warme water van de Caribbian op weg naar de Maagdeneilanden en het veel geplaagde Puerto Rico. Het plaatje daarvan op de NOAA-website is opmerkelijk, maar niet abnormaal. Zie ook hierboven.
Voor vanavond verwacht men vanuit Zeeland flinke onweersbuien die een einde zullen maken aan de huidige hittegolf.Terug naar boven
Gorinchem (8)
Donderdag 29-08-2019
De al jaren in gang zijnde decompositie van de democratie is in het UK een nieuwe fase ingegaan. De Britse Kroonraad ging gisteren meteen akkoord met het voorstel van PM Johnson om het parlement vijf weken op te schorten. Je houdt het toch niet voor mogelijk? Wie is die Kroonraad eigenlijk? Even zoeken levert The Privy Council of the United Kingdom op, waarin 650 oud-politici zitten en drie bischoppen van de Anglicaanse kerk. Die zijn natuurlijk helemaal niet op zo korte termijn bijeen geweest. In de praktijk neemt The Cabinet of the Privy Council de beslissingen. Die - hoe kan het anders? - bestaat uit de PM en 22 kabinetsministers. Tja, nu snap ik het wel. Nu is een dergelijke schorsing niet ongewoon vanwege partijbeenkomsten aan het begin van het parlementair jaar, maar nooit zó lang.
Johnson heeft met zijn beslissing de Kroon in politiek vaarwater gebracht, want de lange schorsing is zeer omstreden. Een petitie, gisteren uit protest gestart, werd in korte tijd ruim 1 miljoen maal ondertekend. De oppositie, de Schotten en veel Tory-parlementariërs zijn mordicus tegen. Een motie van wantrouwen is voor het begin van de schorsing niet kansloos, maar levert waarschijnlijk niet meer dan een verdere verdieping van de politieke impasse van het UK op. De Ulster Nationalisten en Trump spraken zich uit vóór de schorsing. De regering van Johnson is nota bene een minderheidsregering, maar hij daagt de tegenstanders zelfs uit om hem met een motie van wantrouwen weg te sturen. Dat zou tot nieuwe verkiezingen leiden, die pas na 31 oktober, de Brexit-datum, kunnen plaatsvinden.
In een bijtend commentaar schrijft politiek verslaggever Tom-Jan Meeus in de NRC: 'Dus Britse politici die uit de EU willen omdat de Unie een dictatuur zou zijn, gaan dit realiseren door hun eigen democratie even op te schorten. Je hoort vaak dat ironie dood zou zijn, maar dit lijkt me aardig bewijs van het tegendeel.'
Geen onweersbuien bij ons vannacht, al hoorden we het in de verte - in Keulen? - soms wat donderen. Af en toe worden we even wakker van luidruchtige jongelui op het Eind, bezoekers van de Zomerfeesten. Vandaag wordt het 23 graden. In de ochtend rijden we naar de boot in Numansdorp om een lijst van vergeten zaken op te halen (foto hierboven). Ook daar had het niet geregend; geen lekkage dus. In de gasbun draai ik de gasfles dicht; had ik vergeten.
De tropische storm Dorian groeit boven het warme zeewater inderdaad flink uit. Hij is nu op weg naar de Bahama's en de oostkust van Florida en lijkt uit te groeien tot een orkaan van de derde categorie. De tropische storm Erin (zie gisteren) zakt inmiddels in elkaar en verdwijnt uit beeld.
Ik lees het verbijsterende boek van journalist Adam Higginbotham over de kernramp van Tsjernobyl op 26 april 1986, een dag na mijn verjaardag, 'Nacht in Tsjernobyl' (Ambo/Anthos, 2019). De Sovjet-kernwetenschappers en technici wisten niet waar ze mee bezig waren in de ontwerpfase en werden onder toelaatbare druk gezet door de politici om de enorme centrale te bouwen. Dat leverde talrijke fouten op die later letterlijk vernietigend waren. De technische analyses in het boek vind ik nogal slordig en de werking van kernsplitsing geeft de auteur zelfs verkeerd weer. Maar het relaas van de ramp is adembenemend: 'Reactor vier was verdwenen. Op zijn plaats was nu een kokende vulkaan van uranium en grafiet, een radioactief hellevuur dat vrijwel onmogelijk te doven zou blijken te zijn.' Toen plaatselijke deskundigen de bevolking in de omgeving wilden evacueren, werden ze uitgemaakt voor paniekzaaiers door de verantwoordelijke regeringscommissaris. Die schreeuwde: 'Hoe wil je al die mensen evacueren? Het zou een vernedering voor het oog van heel de wereld zijn!'
Veel meer mensen werden daardoor het slachtoffer van stralingsziekte. De schattingen van het aantal doden lopen overigens sterk uiteen, van 4000 tot 200.000. Veertig procent van het oppervlak van Europa raakte radioactief besmet met meer dan 4000 becquerel per vierkante meter. In sommige landen ondervindt men nog steeds de schadelijke gevolgen. Ik koos het boek omdat in de discussie over de energietransitie vaak wordt gezegd dat die niet mogelijk is zonder de inzet van kernergie. Dit boek doet je daar sterk voor huiveren, waarbij ik wel denk dat de veilgheid van westerse centrales heel veel beter is dan destijds in Tsjernobyl, dat na de ramp voor honderden jaren verlaten werd. Terug naar boven
Gorinchem (9)
Vrijdag 30-08-2019
Verslag doen van de toenemende impact van de onstuitbare honger van de mensheid naar energie maakt je niet vrolijk. Het gebruik van fossiele energie neemt nog steeds niet af en de opwarming van het wereldklimaat neemt toe. Een nieuwe studie laat zien dat Europa sneller opwarmt dan de klimaatmodellen voorspellen en in de komende decennia reële gevaren oplevert voor de bevolking. Het aantal dagen met extreme hitte in de zomer is sinds 1950 verdriedubbeld, de zomers zijn overal op ons continent warmer, terwijl het aantal dagen met extreme kou in de winters minstens is gehalveerd en de winters zelf minder koud zijn geworden. Deze trends zijn over de periode 1950 - 2018 groter dan met de natuurlijke variabiliteit van het klimaat te verklaren zijn. Over die hele periode zijn de zomerse gemiddelden met bijna één graad gestegen (0.14 graden Celsius per tien jaar). In Nederland, België en Frankrijk was de trend zelfs dubbel zo hoog als in de modellen. Nieuwe temperatuurrecords zullen zich eerder voordoen dan verwacht. Kijk voor meer informatie hier. Het grootste deel van de mensheid kijkt weg.
Ander klimaatnieuws. De Great Barrier Reef Marine Park Authority, de organisatie die het Great Barrier Reef bij Australië beheert, is somber over de toekomst van het koraal. In een vijfjaarlijks rapport wordt de toekomst van het ecosysteem niet langer gekwalificeerd als slecht, maar als zeer slecht. In de afgelopen dertig jaar is de helft van de koraalriffen op de wereld afgestorven. Wetenschappers vrezen dat als er niets verandert, 90 procent van alle riffen in 2050 dood is.
Inmiddels stevent orkaan Dorian op de oostkust van Florida af. Door het warme oceaanwater - ruim 29 graden! - is hij uitgegroeid tot categorie 4, de op één na zwaarste. Zondag trekt hij over de Bahama's waar men monstergolven van 10 meter vreest. Maandag zal hij Florida treffen met windsnelheden van 250-300 km/uur en enorme hoeveelheden regen.
Het is vandaag vrij zonnig met stapelwolken. Het wordt 22-26 graden. Anna gaat ondanks een fikse migraine naar haar jeugdvriendin, hopend dat het haar wat opvrolijken zal. Vanmiddag vieren we bij Tessa & Jeff de 3e verjaardag van Lina-Mae, Anna's jongste kleinkind. Terug naar boven
Gorinchem (10)
Zaterdag 31-08-2019
Tussen klimaatopwarming, de dreiging van de orkaan Dorian en van een no-deal Brexit en andere wereldproblemen zijn er natuurlijk ook de lokale besognes van het stadje Gorcum. Gisteravond zagen en hoorden we een helikopter rondjes vliegen over een deel van de stad. Vandaag blijkt dat de politie zocht naar een verdwenen jongeman van 22. Hij heet Pepijn en had zijn woning verlaten 'in verwarde toestand'. Pepijn is nog niet gevonden. Gisteravond ging ook het jaarlijkse timmerdorp voor de jeugd op Buiten de Waterpoort in vlammen op. Er kwam geen vuurstorm zoals bij het Paasvuur in Scheveningen en de vermaledijde hoteldoos bij de Duveltjesgracht bleef helaas gespaard. Op de Groenmarkt ging gisteravond 'het dak eraf' tijdens de Zomerfeesten. We hadden de hele verdere nacht last van luidruchtige, dronken jongelui in de straat. Vanmiddag en vanavond is het weer bal. Vanavond treden groepen op met illustere namen als Tante Joke karaokeband, Dansado en de Feestneger en Lampuhgastuh. Ja, het is een levendige zomer in Gorcum!
Het is vandaag ook de laatste dag met zomerse temperaturen. Voorlopig tenminste, want in september kan het ook best mooi weer zijn.
Escalatie? Afgelopen donderdag zou de lancering van een Safir-raket door Iran mislukt zijn. Een foto ervan, genomen door een Amerikaanse spionagesatelliet, werd vannacht gepubliceerd door de Amerikaanse president Donald Trump. Zie hieronder.
De foto die Trump in zijn tweet publiceerde van de mislukte lancering.
De foto heeft een dermate hoge resolutie dat hij alleen maar van het Amerikaanse leger gemaakt kan zijn. Het wordt allemaal nog vreemder als je de tweet, vol leedvermaak, leest van de president:
'The United States of America was not involved in the catastrophic accident during final launch preparations for the Safir SLV Launch at Semnan Launch Site One in Iran. I wish Iran best wishes and good luck in determining what happened at Site One.'
De man is dermate kinderachtig, grillig en onbetrouwbaar dat je denkt: hij wil toch met de eer gaan strijken, al is het in de vorm van een ontkenning. Een niet geloofwaardige ontkenning. Natuurlijk kan het best een mislukte lancering zijn, en het zou typisch des Trumps zijn om zich er vrolijk over te maken met de suggestie dat de VS er mogelijk de oorzaak van was. Niet door een eigen raketaanval, want dan zou je daar brokstukken van moeten zien, maar een door de Iraniërs niet ontdekte hack kan natuurlijk best.
Het wordt in de middag ruim 28 graden. Straks hebben we een borrel op de ligplaats van de Niets Zonder Gods Zegen bij het station. Joke & Lourens gaan er vanaf oktober mee op reis naar het Zuidfranse Sète, aan de Middellandse Zee, voor een festival met antieke schepen. Daarvoor moeten ze een maandenlange reis maken door kanalen en rivieren in het Franse binnenland. Wiger & Arina komen ook op de borrel. Terug naar boven
Gorinchem (11)
Zondag 01-09-2019
Het water van de Atlantische Oceaan is op het traject van orkaan Dorian zo warm - bijna 30 graden - dat de kracht van het monster intussen uitgroeide tot categorie 5, de zwaarste categorie. Hij stevent nu af op de Bahama's en beukt daarna op de oostkust van Florida. Men vreest nu windsnelheden van meer dan 250 km/uur, enorme golven en stortregens. Er kan in één etmaal een meter water vallen. De snelheid van de orkaan is met 13 km/uur niet groot, maar hij lijkt na de Bahama eilanden een iets ruimere koers te gaan volgen (zie hierboven). In de Amerikaanse kuststaten Florida, South Georgia en North Dakota houdt men de koers angstvallig in de gaten.
Het is bij ons vandaag met 21 graden heel wat koeler dan de vorige dagen. De tweede nationale hittegolf is voorbij. Het is zonnig met weinig wind. We maken er een lange, luie zondag van. Terug naar boven
Gorinchem (12)
Maandag 02-09-2019
Met enorme spanning volgen velen in Florida en de VS de koers van de superorkaan Dorian. Aanvankelijk was de prognose van het hurricancentre van de NOAA dat hij vlak voor de kust naar het noorden zou trekken en geen volledige landfall zou maken. Maar sindsdien trekt het monster verder op een veel meer zuidwestelijke koers en zou toch in de loop van morgen de kust vol kunnen treffen, als de draai naar het noorden veel later komt of zelfs uitblijft. Ondertussen richt Dorian met windsnelheden van meer dan 300 km/uur grote verwoestingen aan op de Bahama's, die nooit eerder door zo'n krachtige orkaan getroffen werden.
Wetenschappers analyseren de laatste jaren dat de orkanen op de oceanen van de wereld sterker worden onder invloed van het opwarmende klimaat. Er ontstaan niet méér orkanen, maar ze worden zwaarder. Zeven van de tien zwaarste orkanen deden zich voor sinds 2006. Lees hier een goede analyse. Ook de grafiek hierboven laat duidelijk het verband zien tussen windsnelheden in orkanen en de temperaturen van het oceaanwater (Atlantische Oceaan). Orkanen ontstaan als het zeewater boven 26,5 graden Celsius is en de zwaarste orkanen ontstaan bij de hoogste zeewatertemperaturen. Ik vind hem bij de klimaattwitteraar Robert Rohde. Momenteel is de temperatuur van de zeeën bij Florida ruim meer dan 30 graden. Het is precies daar dat Dorian de energie kon opzuigen om van een categorie 3 orkaan naar 5 te groeien. Binnen 24 uur stegen de windsnelheden van 240 naar 300 km/uur. Daarmee komt Dorian in de buurt van de krachtigste orkanen ooit gemeten in de Atlantische Oceaan.
Het is vandaag aangenaam koel, droog en zonnig. De jaarlijkse zomerfeesten zijn weer voorbij, maar de discussie erover niet. In de binnenstad ruimt men de rotzooi op. Op FB schrijft iemand een rake karakterisering: in zijn huidige vorm zijn de feesten 'gericht op 2 doelgroepen, jongeren die zoveel mogelijk willen zuipen met op de achtergrond de muziek van dit moment en ouderen die zoveel mogelijk willen zuipen met op de achtergrond Nederlandstalige muziek.' Velen pleiten voor kleinschaliger zomerfeesten op méér lokaties in de stad en met méér soorten muziek: ook jazz, klassiek, latin, e.d.
We doen vanmorgen onze boodschappen op Oost. 's Middags krijgt Anna een vriendin op bezoek terwijl ik me vermaak met het hilarische boek 'Opperduitsland' Van de Oostenrijkse auteur Alexander Schimmelbusch (Ned vert. Prometeus, 2019). Geadverteerd als 'het Duitse antwoord op Houellebecq'. En als post-Piketty roman, een messcherpe satire op de ongelijkheidsmaatschappij. De hoofdpersoon, een verwende investmentbanker, schrijft uit verveling en dédain een politiek pamflet met als opvallendste voorstel een absoluut vermogensplafond van 25 miljoen euro. Alle inkomen daarboven wordt afgeroomd door een nationale autoriteit en geïnvesteerd in onderwijs en innovatie. Alleen op die manier kan de staat zelf winstgevend worden en ach, 25 miljoen is toch een aanvaardbaar inkomensplafond, wat moet je met nog meer geld?
Rond het middaguur blijkt dat orkaan Dorian boven Grand Bahama Island tot stilstand is gekomen. Dat ligt op 90 kilometer van de kust van Florida. Een dergelijke stagnatie kan een ramp van enorme proporties teweegbrengen. De vloedgolven kunnen het grootste deel van het eiland onder water zetten en de kustlijn voorgoed veranderen. Terug naar boven
Gorinchem (13)
Dinsdag 03-09-2019
Er is een merkwaardige stagnatie ontstaan bij orkaan Dorian. Hij verplaatst zich nauwelijks en blijft een etmaal lang vrijwel boven Grand Bahama Island hangen. Daardoor richt hij steeds meer verwoestingen op het eiland aan. Dorian is met 2 km/uur de traagste orkaan ooit gemeten in de Atlantische Oceaan, met als gevolg dat er steeds meer onzekerheid ontstond over de koers-prognose. Schampt hij langs Floridaof treft hij de staat? Het lijkt een tendens te zijn, die traagheid. Wetenschappers van NASA en NOAA publiceerden in juni een studie, waaruit bleek dat tropische cyclonen sinds het midden van de vorige eeuw steeds trager worden. Vooral in kustregio's komen ze steeds vaker tot stilstand. Dat levert vooral heftiger regenval op. Het is de onderzoekers niet duidelijk wat die vertraging veroorzaakt. Ze veronderstellen dat het door een algemene vertraging komt van stromingen in de atmosfeer, mogelijk ten gevolge van de snelle opwarming van de poolgebieden. Dat brengt het temperatuurverschil terug tussen de polen en de lagere breedtegraden en een verlangzaming van de overheersende winden teweeg.
Daarbij is het zeewater in de hoek bij Florida, Cuba en de Bahama's momenteel extreem warm, ruim meer dan 30 graden. Dat geeft een intensivering van de orkanen, zoals in bovenstaand plaatje van de NASA te zien is. Dorian is de vijfde orkaan van categorie 5 in de Atlantic in de afgelopen vier jaar: 2016, 2017 (2), 2018 en 2019. September is doorgaans de maand met de meeste orkanen in dit gebied, circa 20. De maand is net begonnen. Op de website van het NHC NOAA zijn er drie nieuwe tropische depressies opgedoken, waarvan er eentje in de Golf van Mexico. Die ontwikkelt zich tot tropische storm, maar heeft nog geen naam. Hij wordt daarom voor het moment 'Seven' genoemd. Een tropische depressie ten westen van de Kaapverdische eilanden heeft meer dan 80% kans om morgen tot een orkaan uit te groeien, een andere bij Bermuda 40%.
Gisteren heb ik - mét vliegschaamte - mijn reis geboekt naar Ushuaia in het uiterste zuiden van Argentinië. Ik vlieg als alles goed gaat op 18 februari 2020 vanaf Schiphol via Rome en Buenos Aires erheen. Op 24 februari zal de Bark Europa naar Antarctica vertrekken. Een ruime marge dus. Dezer dagen moet ik voor mijn verblijf in Ushuaia nog een hotel boeken. Volgens plan zullen we daar op 16 maart terug zijn, maar ook hier heb ik een marge genomen: mijn retourvlucht vertrekt op 20 maart. De prijs van de tickets viel mee: nog geen duizend euro. Met vliegschaamte? Inderdaad, maar ik weet werkelijk niet hoe ik er op een andere manier moet komen.
Vandaag een droge, koele dag met één keer wat lichte regen. Op de 3e Waterkering Oost en op het pleintje aan het eind van de Kriekenmarkt zijn werklui begonnen met het bouwen van podia voor het tweejaarlijkse Lingehavenconcert komend weekeinde. Dit jaar is het dus bij de havenkom naast ons huis. Zaterdagmiddag is er een aantrekkelijk programma: 'Brel & Brass' met de Belgische chansonnière Micheline Van Hautem en bastrombonist Jos Jansen. Terug naar boven
Gorinchem (14)
Woensdag 04-09-2019
Hierboven de update over de maand augustus van de wereldtemperatuur, zoals gemeten door satellieten. Net als vorige maand +0,38 graden Celsius boven het gemiddelde over de periode 1979 - 2010. Het maakt augustus 2019 op drie na de warmste in de 41 jaren van waarneming, naast 1998 (+0.52), 2016 (+0.44), en 2017 (+0.42).
Ondertussen heeft orkaan Dorian enorme verwoestingen op de Bahama's aangericht, maar lijkt de staat Florida net niet te zullen raken. Dat is erg genoeg. Een miljoen Amerikanen werden al uit de kustgebieden geëvacueerd.
De discussie over het klimaat en de toename van het aantal zware orkanen (niet het aantal orkanen) wordt soms op een geniepige manier gevoerd, vooral door klimaatontkenners. Dr Roy Spencer, een bekende Amerikaanse scepticus, publiceert op zijn website de onderstaande zelfgemaakte grafiek:
Daamee betoogt hij dat de dynamiek van orkanen op de Atlantische Oceaan notoir variabel is en 'that there will still be no long-term trends in either the intensity or number of major landfalling hurricanes.' Daar valt wel wat op af te dingen. De grafiek geeft per decade het aantal categorie 3 of zwaardere orkanen weer die de staat Florida troffen (Dorian heeft Spencer ingeschat op categorie 4). Maar de sterkte van orkanen in het verleden is op een heleboel manieren weer te geven, zoals je ziet op deze lijst Atlantische categorie 5 orkanen, die bijgehouden wordt op Wikipedia. Die orkanen treffen lang niet altijd Florida. Dan krijg je bijvoorbeeld dit:
1950 - 1959: 2
1960 - 1969: 4
1970 - 1979: 3
1980 - 1989: 3
1990 - 1999: 2
2000 - 2009: 8
2010 - 2019: 5
De statistiek van voor de vijftiger jaren acht men minder betrouwbaar. In de laatste twintig jaar lijkt toch sprake van een toename, zeker als je in aanmerking neemt dat het orkaanseizoen 2019 juist begonnen is. Maar de periode is te kort om een duidelijke trend vast te stellen. Het kan ook een effect zijn van betere waarnemingstechnieken. Met name met satellieten.
Ondertussen trekt Dorian als categorie 4 orkaan evenwijdig aan de kust van Florida naar het noorden en noordwesten. De beide tropische depressies van gisteren op de Atlantische Oceaan hebben zich tot tropische stormen ontwikkeld. Eentje in de Golf van Mexico; die kreeg de naam Fernand en trekt naar de noordwestkust van Mexico. De andere heet nu Gabrielle en trekt naar het midden van de oceaan. Tenslotte heeft een tropische depressie bij Bermuda 50% kans zich tot orkaan te ontwikkelen en is er een tweede bij Gambia.
Er zijn ook meerdere orkanen actief in de Stille Oceaan en de Indische Oceaan. Ze worden ondermeer gemonitord door het Joint Typhoon Warning Center, dat tevens prognoses berekent over koers en sterkte. De typhoon Lingling trekt momenteel oostelijk van Taiwan naar het noorden en zou volgens sommige berekeningen aan land komen in Noord Korea. Nog nooit zag men een typhoon in Noord Korea landfall maken.
Vanmorgen begint de dag met zon tussen wolkenbanden. Ik lijst een reproductie in van het perpetuum mobile van M.C. Escher, dat hij in 1958 op de muur schilderde in het gebouw van de Utrechtse begraafplaats Tolsteeg. Ik zag het daar twee jaar geleden bij de begrafenis vn een oude vriend en kocht de reproductie daarna ergens. De natuurkundige Stephen Hawking zou eens gezegd hebben dat het universum daarop leek. Omdat Anna hem ook mooi vindt mag hij bij uitzondering in de keuken hangen onder de klok. Goeie plek.
Na het middaguur gaat het hard regenen. Een schoolklas doornatte kanoers peddelt langs. Zeker introductieweek. Het podium voor het Lingehavenconcert werd gisteravond al overdekt, zodat men er door kan werken aan de installatie van licht en geluid. Ondertussen volg ik live de Brexit-waanzin in het Britse Lagerhuis. In The Guardian spreekt John Crace van Clown Prince Johnson en Obi Wan Bercow ('Order!'). Het lijkt er soms op uit te lopen dat de bevolking straks de onmogelijke keus krijgt tussen een no-deal Brexit en Jeremy Corbyn als MP. Twee kwaden - en wat is de ergste? Ik zou het niet weten. De Europese Commissie heeft ondertussen de Brexit officieel gedoopt tot natuurramp, waardoor de noodfondsen kunnen worden ingezet voor Brexit-schade bij landen en bedrijven. Terug naar boven
Gorinchem (15)
Donderdag 05-09-2019
Het is wisselend bewolkt met soms wat zon en een enkele bui. In de haven werkt men verder aan het podium voor het Lingehavenconcert. Op de 3e Waterkering West staat nu ook een tent op een platform; voor de belichting en de geluidstechniek, neem ik aan. Zie de foto hierboven. Naast ons, aan de overzije van de sluis, worden partytenten neergezet en een klein podium. Voor het feestje van de sponsors, vermoed ik, een beetje apart van het gewone volk. Tja, zonder sponsors gaat het nu eenmaal niet.
Gisteravond opnieuw vol verbazing naar het debat in het Lagerhuis gekeken. PM Johnson ging voor de tweede en derde keer op zijn gezicht. Een no deal Brexit wijst een flinke meerderheid af evenals nieuwe verkiezingen die de PM op 15 oktober had willen houden. Het geeft de impressie van een premier die in zijn eigen val is gelopen en die het nog veel korter zal volhouden dan zijn voorgangster. Zelfs zijn broer treedt af als conservatief parlementslid en onderminister. Die broer was altijd een remainer en voelde zich verscheurd tussen familieloyaliteit en het landsbelang. De PM verloor zijn meerderheid, verloor 21 partijgenoten en verliest nu ook nog zijn broer. Sommigen denken dat de PM nog een konijn in zijn hoge hoed verbergt.
De wet die een no deal Brexit verbiedt wordt vanaf vanmorgen behandeld in het Hogerhuis. Ergens las ik dat de Brexiteers onder de Lords toch maar afzien van een voorgenomen vertragingsactie en toezegden dat de behandeling morgenavond voltooid zal worden. Noblesse oblige.
Orkaan Dorian heeft 2 dagen lang boven de Abaco-eilanden in de Bahama's gewoed en er een ravage aangericht. Het aantal dodelijke slachtoffers op de Bahama's steeg tot 20. Het vliegveld is compleet verwoest en op sommige eilanden ligt meer dan de helft van de woningen in puin. De orkaan heeft, nadat hij Florida rakelings miste, opnieuw aan kracht gewonnen en koerst als categorie 3 orkaan langs de kust en bedreigt de kuststaten Zuid- en Noord Carolina, Virginia en het zuiden van Chesapeake Bay. Het orkaanseizoen is nu volop in gang; boven de Atlantische Oceaan komen nieuwe tropische depressies op; andere doven uit. In de Pacific trekt de typhoon Lingling (categorie 4) intussen inderdaad in de richting van Noord Korea.
En verder? Ik hervat de studie van AI bij Max Tegmark. Tien bladzijden per dag in 'Life 3.0' (Penguin, 2017). Waartoe en waarom? Daarom. Ondermeer omdat AH een eerste kassaloze winkel begint. Cassière is een van een toenemend aantal overbodige beroepen door AI en dat duurt geen tien jaar. Terug naar boven
Gorinchem (16)
Vrijdag 06-09-2019
Een mooi plaatje hierboven, ik plukte het van het Twitter-account NOAA AOML. Dat is het Amerikaanse Oceanografisch en Metorologisch Laboratorium van de NOAA. Vooral door satellietwaarnemingen en door hun vliegtuigen zijn de gegevens over orkanen in de Atlantische Oceaan de laatste decennia sterk verbeterd. En dus de prognoses over koers en impact. Het plaatje is van een trackerwebsite en toont hoe luchtvaartmaatschappijen al hun vluchten om orkaan Dorian heenleiden. Behalve één vliegtuig, dat vliegt juist door de orkaan heen naar het oog van de storm. Het is een Lockheed WP-3D Orion, een van twee van AOML. De Marineluchtvaartdienst in ons eigen land had er vroeger ook een aantal van. In de jaren 90, na het einde van de Koude Oorlog, werden ze wegbezuinigd. Het vredesdividend.
Juist die verbeterde waarnemingen maken het moeilijk om vast te stellen of de kracht (niet het aantal) van orkanen toeneemt door klimaatverandering. Er zijn voorzichtige indicaties dat het de twee laatste decennia het geval is, maar het valt (nog) niet volledig uit te sluiten dat het een effect van betere waarnemingen is. Lees er hier meer over.
Gisteravond een toverachtig schouwspel in de haven: de verlichting van het Lingehavenconcert werd uitgeprobeerd. Vanochtend wordt de geluidsinstallatie getest en is men aan het repeteren. Vanmiddag start het allemaal met een uitvoering voor 1600 schoolkinderen, bedacht en ondermeer gebracht door het plaatselijke kunstenaars/musici-paar Izak Boom en Mirjam van de Boogaard. (Van Boom, die ook schildert, hebben we een bekend schilderij in de kamer hangen, lees hier). Vanmorgen schijnt de zon, maar of dat vanmiddag ook zo is?
Het valt echter alleszins mee als vanmiddag de kindervoorstelling begint. Geen spatje regen. Massaal zitten ze te genieten op de trappen naar de haven (2 foto's hier), terwijl op het podium blijkt dat mevrouw onze burgemeester is ontvoerd omdat ze niks doet om Gorcum klimaatneutraal te maken. Izak Boom stelt me daarin niet teleur, maar hoe de burgemeester zich eruit draait is me niet duidelijk. Ter weerszijden van het podium hangen grote schermen zodat iedereen het goed kan zien. Terug naar boven
Gorinchem (17)
Zaterdag 07-09-2019
Mooi concert gisteravond en niet al teveel regenbuien. Filmmuziek. Game of Thrones kwam ook voorbij. Omdat kale zware mannen met oortjes in en donkere kostuums aan de voetgangersbrug voor ons raam vrij hielden teneinde ongewenste bezoekers aan het overigens nogal tamme sponsorfeestje te weren, hadden we in de vallende avond vrij uitzicht op het fraai verlichte podium. Op het Eind staan een drietal karren waar eetwaar verkocht wordt aan het publiek. Echt afgeladen zijn de haventrappen, die dit jaar fungeren als tribunes, niet. Veel bootjes met luisterende mensen zijn er ook niet. De verlichting van podium en haven is wel spectaculair. Op een klein podium tegenover ons, bij de partytenten op het pleintje van de Kriekenmarkt, voeren jonge gastjes acrobatische dansen uit (foto hierboven).
Orkaan Dorian is in kracht afgenomen en kwam gisteren kort aan land in North Carolina, maar de schade lijkt daar mee te vallen. De orkaan trof de Bahama's met de volle kracht van een categorie 5 orkaan en woedde er twee dagen. Het officiële dodental is gestegen naar 43, maar er worden duizenden mensen nog vermist. De schade is enorm.
Klein klimaatnieuws. Bij Roermond is een voor ons land nieuw soort lieveheersbeestje ontdekt. Het beestje komt normaliter alleen voor in Zuid-Europa en werd ontdekt op een kruldistel, meldt het EIS Kenniscentrum Insecten. Het gaat om Ceratomegilla undecimnotata, of wel het zwervend lieveheersbeestje, waarvan er tientallen werden gevonden. Ook vond men er larven en poppen. Volgens het kenniscentrum is dat een aanwijzing dat het lieveheersbeestje zich in Nederland voortplant en mogelijk definitief hier blijft na de extreme zomerhitte van de laatste jaren.
Vanochtend wisselen wolken en zon elkaar af, maar vanaf half twee vallen er regenbuien. Jammer, want het middagprogramma van het Lingehavenconcert heeft mijn bijzondere belangstelling. dan treedt de Belgische chanson-diva Miicheline van Hautem op met de Brassband Rijnmond in het programma 'Brel & Brass'. De eerste eetkarretjes installeren zich alweer op het Eind. Zodra Van Hautem verschijnt voor de sound-test begint de zon te schijnen. Bij de test, nog informeel gekleed en het haar opgestoken, ontwikkelt ze al een flink volume in het bekende Au suivant! van Brel. Daarna gaat ze zich omkleden, terwijl de toehoorders toestromen en de trappen bezetten. Dan volgt een prachtig, ontroerend concert met bekende chansons van Brel. En zie: het wonder geschiedt. Kippenvel, koude rillingen, brok in mijn keel. Geweldig. Achter ons raam staan we op de eerste rang. En als tot slot de zon haar in een gouden licht zet, vertolkt Van Hautem een lied dat je in je ziel raakt: 'Ik weet wel, mijn lief' van wijlen de zanger/componist Zjef Vanuytsel. Wat een goed concert! En gewoon voor de deur.
Vanavond is de Gala Avond met de Gorcummer Georgios Lazakis met rap, muziek, vocalen en poëzie. Daarna is de beurt aan Voice 2019-winnaar Dennis van Aarssen uit het naast Gorcum gelegen Lingedorp Spijk, en de bekende jazztrompettist en Erik Vloeimans. Dat kan ook nog een mooie avond worden. Terug naar boven
Gorinchem (18)
Zondag 08-09-2019
Tegen de verwachting in is het gisteravond droog, de hele avond zelfs. Een mooie avond, voor ons kamerraam dat uitzicht geeft op het grote podium van het Lingehavenconcert. In de vallende avond slenter ik over het Eind, dat sinds de herinrichting uitstekend functioneert als wandelboulevard langs de haven Ik loop veel bekenden tegen het lijf. Ondertussen treedt een bont geschakeerde muziekgroep onder leiding van de Gorcumse Griek Georgios Lazakis op met talrijke soorten muziek. Een rapper valt bij het publiek niet overal in de smaak. Ik houd er ook niet van. Hij heeft de typisch verongelijkte toon van de rap, alsof al het rijk geschakeerde wereldleed persoonlijk tegen hem gericht is. De volgende dag is er op Facebook veel kritiek. Sommigen vinden het niet passen op het Lingehavenconcert. Tja, daar bestaan veel verschillende meningen over. 'Wat vervelend, de preek van een moslim en dan vrouwen niet waarderen. Wat doet deze man hier?', schrijft een Gorcummer. Dat over vrouwen heb ik zelf overigens niet gehoord en of de man moslim was kon je niet zien. Anderen nemen het gelukkig voor hem op, want niet voor niets zijn we 'stad van de tolerantie', nietwaar?
Ondertussen is ons huis veranderd in een VIP-lounge, sinds de aankomst van Barbara, Michel en kinderen en Jeffrey. Bere-gezellig. Tessa bleef thuis op de kinderen passen en Jordin was er ook niet; zijn vriendin trad als zangeres op in een koortje bij Lazakis. Ondertussen treedt de Big Band BOSCO op, 'een krachtige 6-mans blazerssectie en een energieke, charismatische frontman: Eric Vloeimans.' Een ensemble met een hoog Metropole-orkest-gehalte. Van Vloeimans ben ik ook al niet zo gecharmeerd, het spijt me, ik vind hem weinig origineel. Geef mij Miles Davis maar of Chet Baker, maar Vloeimans valt zeer in de smaak bij het publiek bij ons binnen en buiten. Daarna treedt Dennis van Aarssen lang met ze op, een thuiswedstrijd want de winnaar van The Voice 2019 komt uit het naburige Spijk. Hij is op zijn best, vind ik, in covers van Frank Sinatra, de enige en echte The Voice.
Het is al half één als we onze laatste gasten uitgeleide doen. Wandelboulevard Het Eind ligt leeg en verlaten onder het stille lamplicht. Aan de overkant bij de Kriekenmarkt poogt een handevol mensen het galafeestje voor de sponsoren vergeefs te rekken. Laat maken ze het niet in Gorcum.
Alles bijeen genomen was het middagoptreden van de Belgische chansonnière Micheline van Hautem met haar programma Brass & Brel, begeleid door het sprankelijkende koper van de Brassband Rijnmond voor mij het onvergetelijk hoogtepunt van deze editie van het Lingehavenconcert. Daarom als tribuut aan haar hierboven nogmaals de link naar het ontroerende lied dat ze gistermiddag als toegift zong 'Ik weet wel, mijn lief'.
Vandaag is het redelijk zonnig. Voor twaalf uur zijn de partytenten op het pleintje van de Kriekenmarkt al opgeruimd. Het kleine en het grote podium op de 3e Waterkering staan er nog. Ander bedrijf zeker, dat het maandag wel zal doen.
Ik lees met stijgende onthutsing het spraakmakende boek van Volkskrant-journalist Huib Modderkolk 'Het is oorlog maar niemand die het ziet' (Podium, 2019) over cyberspionage en digitale oorlogvoering. Dat is niet mis. Zo zet China dagelijks meer dan honderdduizend hackers in voor spionage en datadiefstal in andere landen, maar ook de VS en het UK zijn er altijd mee bezig. En de Russen natuurlijk. Zo lees ik met schrik dat bijvoorbeeld in eind 2016 Russische malware werd aangetroffen op de netwerken van de Oosterscheldekering. Met meerdere van zulk soort hacks kan een land zomaar ineens platgelegd worden.
Aan het eind van de middag gaan we op het eten bij George & Emmy, buren verderop op het Eind. Terug naar boven
Gorinchem (19)
Maandag 09-09-2019
Al bijna 10 jaar zoekt men naar een oplossing voor de proton radius puzzle. In de fysica van kleine deeltjesfysica gebruikte men altijd twee methodes om de straal van het proton te meten. NB: het proton is hetzelfde als de kern van een waterstofatoom. Als zich een electron in een baan (beter: schil) om een proton bevindt, heb je een compleet waterstofatoom.
De ene methode gebruikte spectroscopie, de andere de verstrooiing van electronen die op de atoom kern werden afgeschoten. De uitkomst van beide methodes kwam met een heel klein verschil uit op een straal van 0.877 femtometer (1 fm = 10−15 m), totdat er in 2010 een derde methode werd gebruikt. Daarbij verving men het electron in het waterstofatoom door het zwaardere muon (muon-spectroscopie). Het muon is 207 keer zwaarder dan een electron en zo onstabiel dat het binnen een paar microseconden vervalt (waarbij een electron en twee neutrino's ontstaan).
Omdat het muon bijna tweehonderd keer zwaarder is dan een electron, bevindt het zich dichter bij de atoomkern c.q. het proton. De meting leverde nu op dat de straal van het proton significant minder was (ca. 5%) en 0.842 femtometer bedroeg. Hoe kan dat? Je zou denken: wat maakt dat keline verschil nou uit? Het betekent echter dat er in onze fundamentele theorieën over de fysieke werkelijkheid iets niet klopt. Sinds 2010 wordt er naarstig gezocht naar de oplossing van het probleem van de straal van het proton.
Nieuw, zojuist gepubliceerd onderzoek van fysici van de York Universiteit in Toronto (publicatie in Science hier) bevestigt de meting van 2010 met een andere methode. De straal van het proton is inderdaad kleiner dan gedacht. De fysica gebruikt tot dusver nog steeds het atoommodel uit 1913 van Niels Bohr, waarin electronen niet meer in cirkelvormige banen om de atoomkern vliegen zoals in het model van Rutherford uit 1911 (vergelijkbaar met planeten die in banen om de zon cirkelen), maar zich als een wolk van negativiteit om een zware positieve atoomkern bevinden. Electronen zijn bij Bohr eigenlijk golfverschijnselen die een deeltjeskarakter krijgen zodra we ze met een meting waarnemen. Zonder meting bevinden electronen zich een soort superpositie, waarin ze zowel deeltje als golf zijn. Het wordt als een golffunctie opgevat, die alle mogelijkheden omvat waar het electron zich kan bevinden - vandaar het beeld van een 'wolk' om de atoomkern. Dat wordt overigens nog in het geheel niet begrepen.
Ook het proton, de kern van een waterstofatoom, is eigenlijk wazig. Theoretisch is het opgebouwd uit 3 quarks (2 up-quarks en 1 down-quark), electrisch geladen deeltjes die het proton zijn positieve lading geven, en die bijeengehouden worden door de sterke kernkracht, een van de vier natuurkrachten. Het feit dat ook het proton wazig is maakt het moeilijk om zijn straal precies te meten. Natuurkundigen gebruiken daarvoor op een slimme manier de (positieve) lading van het proton. Als die op zekere afstand opeens terugvalt onder een drempelwaarde, zegt men dat het proton daar ophoudt. Al die wazigheid van de elementaire deeltjes betekent dat het electron overal om de atoomkern kan zijn, zelfs er binnen. Omdat bij muon-spectroscopie het muon bijna 200 keer zwaarder is dan het electron en dus een smallere baan heeft, is de kans groter dat het zich binnen het proton bevindt. Dat is zelfs 10 miljoen keer waarschijnlijker.
Met een fraaie, uitgekiende techniek kun je het meten. Een muon of electron dat door het proton danst, wordt aan alle kanten aangetrokken door de positieve kernlading. Op zo'n moment is er geen netto-aantrekking van het muon (of electron). Dat levert een verschil op tussen energieniveaus van het deeltje binnen en buiten het proton en dat verschil kan gemeten worden met laser spectroscopie. Bij het muon werd echter een significant ander verschil gemeten met het electron, resulterend in een straal van het proton die 0.841 femtometer bedroeg, 0.00000000000003 millimeters smaller. De metingen werden vele malen herhaald en leverden dezelfde uitkomsten op.
De nieuwe, verfijndere metingen in Toronto leveren nu ook de kleinere straal op. In dit geval 0.833 femtometer (juist onder een-triljoenste van een meter), die vrijwel overeenkomt met de metingen van 2010. Dat maakt het waarschijnlijker dat de kleinere straal van het proton de juiste is. Daarmee verdwijnt mogelijk de eerdere, bijna 10 jaar oude discrepantie in de metingen. Als verdere, precieze metingen de kleinere omvang van het proton bevestigen, dan blijft het Standaardmodel van de deelstjesfysica uit de tweede helft van de vorige eeuw nog steeds intact. Dat is een belangrijk uitgangspunt voor verder onderzoek naar de allerkleinste vormen van de werkelijkheid.
(Bij het schrijven van dit stuk maakte ik ondermeer dankbaar gebruik van dit artikel in Arstechnica).
Deze maandag veel zon. We doen boodschappen. We overwegen een kleine vaatwasser te laten inbouwen in ons keukentje. Het ziet ernaar uit dat die kan passen. Terug naar boven
Gorinchem (20)
Dinsdag 10-09-2019
De opwarming van het klimaat heeft in Europa duidelijke gevolgen voor de piekafvoeren in de rivieren. Dat blijkt uit een groot onderzoek waar 47 wetenschappers uit diverse Europese landen aan meewerkten en dat dezer dagen verscheen in Nature. Het komt erop neer dat rivieren als Rijn en Thames steeds hogere piekafvoeren hebben, terwijl Rhône en Tiber langzaam opdrogen. De afvoer van sommige rivieren neemt met iedere tien jaar met 18 procent toe, terwijl andere rivieren in tien jaar tijd bijna een kwart van hun water hebben verloren. Een samenvatting vind je op het blog van klimaatwetenschapper Bart Verheggen. Daar vond ik ook het plaatje hierboven, dat het duidelijk laat zien. Het past bij het patroon dat het bij ons natter wordt, vooral in de herfst en 's winters, terwijl de landen rond het Middellandse Zeebekken en in het oosten verdorren.
In Nederland hebben we vooral te maken met Rijn en Maas. In een natte winter kan de Rijn bij Lobith zelfs tien meter hoger staan dan in de zomer. Dat is veel. In de recorddroge zomer van vorig jaar zakte het peil naar slechts 6,61 meter boven NAP. De scheepvaart ondervond ernstige hinder en in de kustregio's drong zout zeewater landbouwgebieden binnen, terwijl het waterniveau een halfjaar eerder, in de natte januarimaand, 14,64 meter bedroeg. Iedereen hier in Gorcum herinnert zich nog de bijna ramp eind januari 1995, toen het peil bij Lobith het recordniveau van 16,63 meter boven NAP haalde. Ik woonde toen in het Betuwedorpje Deil, dat geëvacueerd werd, samen met 300.000 andere mensen uit het rivierengebied tot en met de oostelijke stadswijken van Gorcum.
Overstromingen zullen vaker gaan voorkomen en projecten voor dijkverhoging en waterberging zijn absoluut geen luxe. Ook de stijgende zeespiegels zullen in de toekomst samen met toegenomen afvloed zorgen voor forse landinwaartse opstuwing van rivieren, vooral wanneer stormvloed en piekafvoeren zich tegelijk voordoen.
Gisteravond de vergadering van onze VVE over het lekkage-probleem tussen ons en het buurhuis. Er is een goede technische oplossing gevonden door een loodgieter en we worden het met de VVE van de buren eens over de verdeling van kosten.
Vandaag een overwegend zonnige dag. Anna heeft de wekelijkse oppasdag bij Tessa, nu beperkt tot de ochtend en de helft van de middag. Ik besteed het grootste deel van de ochtend aan het online uitzoeken en boeken van een hotel in het Argentijnse Ushuaia vóór en na mijn tocht met de Bark Europa naar Antarctica in februari/maart 2020. Gebruikmakend van Google Earth vind ik een aardig en niet te duur hotel in het centrum, niet ver van de pier waar de driemaster zal afmeren. Vervolgens sluit ik een annuleringsverzekering af voor de vaartocht en de hotelboekingen. Die is beduidend minder duur dan vóór de zomer, toen ik er al eens naar zocht. Hoe dichterbij de vertrekdatum, hoe goedkoper kennelijk. Het gaat allemaal erg gemakkelijk via internet. Terug naar boven
Gorinchem (21)
Woensdag 11-09-2019
De uitzending van Nieuwsuur, waarin een onderzoek samen met NRC uitwijst dat er buitenschools salafistische onderwijs aan kinderen gegeven wordt, schokt ook mij. En niet op kleine schaal, zoals uit de bovenstaande kaart blijkt. Temeer waar die scholen gefinancierd woren door een gevaarlijk land als Saoedie-Arabië en door de Golfstaten. Kinderen leren op die scholen ondermeer dat mensen met een ander geloof of levensovertuiging de doodstraf verdienen. Ook leren ze zich af te keren van de Nederlandse samenleving en dat de wet van Allah boven die van de staat staat, dat homofilie een doodzonde is. Toch verbaast het me anderzijds weer niet, sinds ik 'Het vervallen huis van de Islam' las van hoogleraar Ruud Koopmans (Prometeus, 2019), dat ik jomngstleden mei las, en eerdere boeken zoals 'De Islam is een sinaasappel' van Maurits Berger (Pandora, 1999). Vanavond komt Nieuwsuur met een vervolg. Dat zou dergelijke fundamentalistische lessen in het regulier onderwijs betreffen. Het spreekt voor mij vanzelf dat dergelijke lessen, zowel binnen- als buitenschools, verboden moeten worden.
We moeten het ditmaal niet op zijn beloop laten. Een vrije samenleving kan niet toestaan dat kinderen worden geschoold in onverdraagzaamheid en haat tegen andersdenkenden. Dat ondergraaft de vrijheid die het westen koestert als fundament en als een van zijn belangrijkste verworvenheden. Op dat punt moeten de vrijheden van het woord en de godsdienst wijken. Ik zeg het met tegenzin, maar nu kan het niet anders omdat het om kinderen gaat. Kinderen die in beginsel mede de generatie zijn op wie we de hoop voor verdere integratie moeten vestigen. Overigens moet ik bekennen niet zeker te weten wat er in het streng-christelijk onderwijs wordt gezegd over atheïsten en andersgelovigen.
Uiteraard beweren de anti-islam en antimigratie stemmen luidruchtig op de sociale media dat het juist wel om de kern van de Islam gaat. Zo tweet ene Beppie?IkSteunGeert: 'Het salafisme is geen stroming binnen de islam, het is gewoon dé islam. Wanneer gaan we dat een keer inzien?' Beppie weet er namelijk veel meer van de twee Islamkenners hierboven, maar dergelijke tweets zijn er helaas bij duizenden. Het is daarom goed dat veel imams en vertegenwoordigers van islamitische groepen zich ook geschokt betonen en zeggen dat dit beslist niet kan. En - dat het om een kleine minderheid binnen de moslims gaat. Dat wordt bevestigd in boeken zoals van de twee islam-kenners. Een minderheid die nu waarschijnlijk ondergronds met zijn activiteiten door zal gaan, maar dat is in elk geval veel moeilijker.
Winderig, nat en koud. Vanaf negen uur vanochtend vallen buien. Ik fiets even de stad in om een achteruitkijkspiegeltje aan het stuur van de fiets van Anna te laten zetten. Snelle electrische fietsen hoor je niet op tijd aankomen.
Het wekt steeds opnieuw verbazing hoe de Britse politiek in staat is om steeds dieper in het moeras weg te zinken. Nu heeft de hoogste Schotse rechter de vijf weken schorsing van het parlement 'onwettig' verklaard. Tja, wat nu? Moeten de parmentariërs op stel en sprong terugkeren? Een aantal parlementariërs keerde vandaag al terug naar Westminster. Maar nee, de rechter gaf (nog) geen opdracht de schorsing op te heffen, maar dat kan aanstaande vrijdag gebeuren als het vonnis op papier verschijnt met motivering. Bovendien bepaalde het Engelse hooggerechtshof, het High Court of Justice, vorige week immers nog dat de schorsing wél is toegestaan. Maar welk hof is het hoogste? Dat is het Supreme Court van het Verenigd Koninkrijk. Het begint volgende week dinsdag met een driedaagse spoedzitting aan de zaak. De soap is nog lang niet over. Terug naar boven
Gorinchem (22)
Donderdag 12-09-2019
Er is voor dit najaar een grote desinformatiecampagne van klimaatontkenners op komst, meldt de website Sargasso deze week. Een campagne op Europees niveau, die handen vol geld kost en wordt geëntameerd door een Nederlandse stichting die Clintel heet, de Climate Intelligence Foundation, opgericht in april 2019. 'Een onafhankelijke stichting die objectief bericht over klimaatverandering en klimaatbeleid', staat op de website. De oprichters zijn Guus Berkhout, een ex-hoogleraar Technische natuurkunde in Delft en Marcel Crok, twee bekende klimaatsceptici. De stichting wordt gefinancierd door vastgoedmiljonair Niek Sandmann.
Clintel publiceerde dezer dagen een oproep van ongeveer 580 'climate scientists and professionals from 15 countries' onder de titel: 'There is no climate emergency' aan ondermeer de Euopese raad van minsters, de Europese Commissie, het Europarlement en de Verenigde Naties.
Nu mag dat van mij allemaal best, maar de informatie in de oproep klopt op heel veel punten van geen kant en is zeker niet objectief. Lees er hier meer over. Het zijn standaard argumenten van de twijfelbrigade, die weinig te maken hebben met de stand van de wetenschap, schrijft Krispijn Beek. Er zijn 45 Nederlandse ondertekenaars. Iemand - Tinus Pulles - heeft ze onderzocht: er komt 54 keer “former”en 50 keer “emiritus” in de lijst voor. Het ontkennen van klimaatwetenschap lijkt daarmee een hobby van bejaarden te worden, zegt Beek. Wat opvalt: er is ook geen enkele actieve Nederlandse klimaatwetenschapper bij. Op de hele lijst van ondertekenaars staan slechts 9 klimaatwetenschappers. Dat is 1,6%.
Klimaatwetenschapper Michael E. Mann, de man van de beroemde hockeystickgrafiek, is venijnig in zijn oordel. Op Twitter schrijft hij: History will look back at these individuals as the great villains of our time'.' Gelet op de timing om de oproep in september te lanceren lijkt het doel duidelijk: verhinderen dat de EU de doelstelling om in 2050 klimaatneutraal te zijn vastlegt en het beïnvloeden van de VN-conferentie in New York eind september. Dat mag men proberen, maar ik hoop dat het niet lukt.
Na een bewolkt begin is het een mooie dag met veel zon en weinig wind. We doen onze boodschappen op Oost. Vanmiddag zullen we de bus naar Utrecht pakken. Vanavond uit eten met Paul & Tine.
Voor het eerst werd water ontdekt op een exoplaneet, een atmosfeer met waterdamp op een superaarde bij een rode dwergster in het sterrenbeeld Leeuw, 110 lichtjaren van ons vandaan. In kosmisch opzicht is dat vlakbij. Het zat erin dat het zou gebeuren, zoals het er ook inzit dat me een keer buitenaards leven ontdekt. Morgen kom ik erop terug. Terug naar boven
Gorinchem (23)
Vrijdag 13-09-2019
Het was gisteren heerlijk in Utrecht (foto hierboven). In de zon op een terrasje aan de Oudegracht dronken we thee. De domtoren is met steigers omringd; dat blijft geloof ik wel jaren zo. Bij Broese op de Stadhuisbrug vond ik een dik boek met alle werken van de schilder Caravaggio, een aanbieding 'The Complete Works' van Uitgeverij Taschen voor slechts 14,99 euro. Na al die keren dat die fascinerende schilder op mijn cursussen kunstgeschiedenis voorbij kwam is het onmogelijk het hoofd te bieden aan zo'n aanbieding, zelfs een euro goedkoper bij Bol.com. Paul ontdekt me daar in de boekhandel. Samen halen we de dames op in een boetiekje. We nestelen ons met zijn vieren bij traditiegetrouw bij Graaf Floris op de Vismarkt voor een glas witte wijn (foto hier) en lopen later (foto hier) door 'ons Utrecht' naar de Mariaplaats, naar ons favoriete restaurant Se7en met zijn lekkere uitheemse schotels, voor een gezellige avond.
Vandaag begint de dag grijs, maar het klaart al gauw op. We krijgen een stukje nazomer, volgens de weersverwachting. Morgen zullen we onze Dulce vast van Numansdorp naar Dordrecht brengen. Daar blijft ze tot na 1 oktober, als we hier in de Lingehaven terecht kunnen. Vanaf Dordrecht zijn de bruggen over de Beneden Merwede en de Merwede bij Gorcum gemakkelijker tijdig te halen.
In de loop van de ochtend brengt een koerier de vier nieuwe eettafelstoelen, die we besteld hadden. Deze zijn van echt leer - Echtes Leder - , de oude niet en die waren al binnen tien jaar flink versleten. Het zijn bouwpakketten en het kost een paar uur om ze in elkaar te zetten. De oude stoelen breng ik naar de stort.
Vandaag zou ik het over de vondst van een exoplaneet met water hebben, maar iets anders vraagt de aandacht. Daarom de exoplaneet morgen of overmorgen. Al eerder schreef ik over de Hubble controverse (hier en hier). Die controverse houdt in dat er geen overeenstemming bestaat over de snelheid waarmee het universum uitdijt. We weten dat hoe groter de afstand, hoe sneller het heelal uitdijt. Dat word wordt uitgedrukt in de Hubble-constante, de verhouding tussen snelheid en afstand. Maar verschillende meetmethoden leveren niet dezelfde waarde op. De meest nauwkeurige bepalingen, gebaseerd op analyses van de kosmische achtergrondstraling, komen uit een op waarden van 71 km/s per megaparsec (WMAP-missie) en ongeveer 67 (Planck-missie). Er is een een systematisch verschil tussen de waarde van de Hubble-constante zoals die is afgeleid uit indirecte bronnen als de kosmische achtergrondstraling die kort na de oerknal werd uitgezonden, en methoden gebaseerd op metingen aan objecten als supernova’s of in dit geval zwaartekrachtlenzen, die veel jonger zijn. Een klein verschil, maar te groot om te verwaarlozen. Onverklaarde meetverschillen kunnen duiden op nieuwe fysica. Mogelijk betekent het dat het standaardmodel van de kosmos niet klopt.
Een internationaal team van astronomen. geleid door het Max Planck Institute for Astrophysics (MPA) in Garching, Duitsland, heeft een nieuwe methode ontwikkelt. Lees het persbericht hier. Met behulp van zwaartekrachtlenzen kun je zien hoe de zwaartekracht van twee verschillende sterrenstelsels het licht van objecten die erachter staan afbuigt. Uit dat verschil in buiging de diameter van deze lenzen te achterhalen. En met deze diameter konden zij de afstand tot de beide lenzen nauwkeurig berekenen en van daaruit de waarde van de Hubble constante afleiden. De astronomen vonden een waarde van 82 ± 8 km/s per megaparsec, wat erop zou wijzen dat het heelal sneller uitdijt dan werd aangenomen. De onzekerheid in de schatting is toe te schrijven aan statistische onzekerheid, omdat maar twee zwaartekrachtlenzen zijn gebruikt.
Uiteraard is dat maar één meting, maar er zullen er snel meer volgen. Het nieuwe resultaat lijkt te bevestigen dat er een systematisch verschil bestaat tussen de waarde van de Hubble-constante zoals die is afgeleid uit oeroude, indirecte bronnen als de kosmische achtergrondstraling, en methoden gebaseerd op metingen aan objecten die veel jonger zijn, zoals supernova’s of in dit geval zwaartekrachtlenzen. Dat zou erop kunnen wijzen dat de natuurkunde van het jonge heelal nog niet goed begrepen wordt.
Er is iets wat me dwarszit. Het universum is 15 miljard jaar oud. Van de versnelde uitdijing van het heelal weet ik dat die 'pas' sinds 7 miljard jaar bestaat. Daarvóór dijdde het dus minder snel uit. De expansie nam in die oude tijden zelfs af. Dan is er een evident verschil in snelheid van uitdijing en daar heb je toch de verklaring van het verschil? Maar wie ben ik. Terug naar boven
Gorinchem (24)
Zaterdag 14-09-2019
Op deze fraaie nazomerdag brengen we onze Dulce van Numansdorp naar Dordrecht. Schoonzoon Michel brengt ons naar de jachthaven. De boot ligt er prima bij en alles is in orde. Ik span de v-snaar wat bij en we tanken bij de werf de tanks vol. En dan om 20 over elf het Hollands Diep op (foto hierboven). Het is heerlijk om weer te varen. Er staat wat lichte oostenwind op de kop. Gaandeweg wordt het drukker op het water. Op de Dordtse Kil melden we ons per VHF kanaal 4 bij de Verkeerspost Heerjansdam. Behulpzame mensen, alleen verstaan ze onze scheepsnaam verkeerd: 'Komt u maar, Dautzen'. We laten het zo, wel een mooie naam natuurlijk. Maar, zeggen ze, we denken dat u de bruggen van Dordrecht om 13.12 uur nét niet haalt. De eerstvolgende opening is pas om 15.12 uur, maar we kunnen voor u een extra opening regelen om 13.52 uur. Wat een service!
We varen verder en zie, als we aan het eind van de Kil de Oude Maas opvaren, blijkt dat we de opening tóch zullen halen. Dus roept Anna ze weer op om dat te melden. We hadden het al gezien, zeggen ze. We passeren de bruggen (foto hier), varen om een vrachtschip dat aan de kade wil meren en gaan stuurboord uit, het invaartje naar de Engelenburgerbrug in (foto hier), die toegang geeft tot de Nieuwe Haven met de jachthaven van de KDR&ZV. We roepen op VHF 74 de brugbediening en even later gaat de brug open. De havenmeester geeft ons een plekje aan het begin, bij de brug en tegenover de Houttuinen (foto hier).
Zorgvuldig meren we de boot af, pakken wat vergeten spullen mee en lopen naar het station. De Betuweboemel komt na tien minuten. Om vier uur zijn we weer thuis. Na 1 oktober kunnen we de tweede etappe doen en Dulce naar Gorcum varen. Eerst moet de jaarlijkse Botenbeurs achter de rug zijn. Voor het laatste stuk over de Boven Merwede hebben we dan bovendien een gunstiger uitgangspunt voor de brugopeningen, vooral die van de Merwedebrug in de A27. Terug naar boven
Gorinchem (25)
Zondag 15-09-2019
Een exoplaneet bij de rode dwergster K2-18 op 110 lichtjaren afstand heeft een atmosfeer met waterdamp. Hij ligt in de bewoonbare zône - de zogenaamde Goldilocks zone - van het stelsel en zou dus vloeibaar water kunnen bevatten. De bewoonbare zône ligt veel dichterbij de dwergster, omdat die beduidend koeler is dan onze zon (zie afbeelding hierboven). Het is de eerste keer dat water werd gevonden in de atmosfeer van een exoplaneet. Lees hier het persbericht. De exoplaneet heet nu K2-18b en werd al ontdekt in 2015. Met behulp van de ruimtetelescoop Hubble heeft een team onderzoekers onder leiding van Björn Henneke van de universiteit van Montreal in 2016 en 2017 een aantal van deze planeetovergangen geregistreerd. Het team van Benneke en een ander team onder leiding van Angelos Tsiaras van University College London analyseerden de gegevens en kwamen tot dezelfde conclusie: er zit waterdamp in de atmosfeer van K2-18b en waarschijnlijk ook waterstof en helium. Hij krijgt ongeveer net zoveel licht en warmte van zijn dwergster als onze eigen planeet van de zon. Water kan dus vloeibaar zijn op planeet K2-18b, al is het maar in de vorm van waterdampdruppeltjes. Wolken en regen dus.
Natuurlijk barsten overal de verhalen los dat er leven op K2-18b zal zijn. In The Guardian schrijft de beroemde Britse astronoom Chandra Wickramasinghe dat er met zekerheid leven is op iedere bewoonbare exoplaneet, dus ook op deze. Dat leven zou ergens in het heelal ontstaan kunnen zijn en door kometen over de kosmos zijn uitgezaaid (panspermie). Natuurlijk hoopt de bejaarde wetenschapper dat; hij ontwikkelde de theorie van panspermie al veertig jaar geleden met Fred Hoyle. De veronderstelling van leven op K2-18b is echter prematuur in mijn ogen. Allereerst is nog onbekend of het om een rotsplaneet of een gasplaneet gaat van bevroren gassen, zoals bij ons Neptunus. Verder is hij ruim twee keer zo groot is als de aarde en heeft ruwweg acht keer zoveel massa. Leven kan zich aan die omstandigheden hebben aangepast, als het van elders is 'uitgezaaid'. Onderzoek met toekomstige ruimtetelescopen zoals de Amerikaans/Europese James Webb Space Telescope (2021) en de Europese Ariel van de ESA (2028) kan in de toekomst meer zeggen.
Vandaag een hele mooie, zonnige zondag. Het is de dag van de jaarlijkse vaardag van onze buurtvereniging Knake, maar we hebben er geen zin en blijven thuis. Tessa komt op haar eentje op bezoek bij haar moeder. Ze zitten uren gezellig te kletsen.
Zorgelijk nieuws. Saudi-Arabië meldt vanmorgen dat een olieraffinaderij en een olieveld met drones zijn aangevallen. Ook andere olie-installaties werden geraakt. Er zijn grote branden uitgebroken en er blijkt substantiële schade te zijn toegebracht. De Jemenitische Houthi-rebellen eisen de verantwoordelijkheid op, maar - zeer opvallend - de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken Pompeo twittert dat Iran achter de aanvallen zit. Dat land ontkent. Het Internationale Energieagentschap voorziet voorlopig geen problemen met de levering en de prijs van olie, maar dat moet komende week nog blijken. Reuters meldt ondertussen dat de helft (!) van de olie-export stil is komen te liggen. Ik denk dat ze e productie bedoelen, niet de export, want het land heeft grote reserve's opgeslagen. De Saudi's kunnen de aanval echter onmogelijk over hun kant laten gaan. Een gevaarlijke ontwikkeling.
Ik lees vandaag een boek dat al jaren in mijn kast van te lezen boeken staat: 'De Stille Genocide' van Lambert Giebels (Bert Bakker, 2005). De genocide is de massamoord op Indonesische communisten na de mislukte coup in de nacht van 30 september op 1 oktober 1965. Miljoenen mensen werden gemarteld en over de kling gejaagd door soldaten en jongeren, opgezweept door generaals van het leger. De genocide is op die van het Pol Pot regime in Cambodja de grootste in Azië. De titel is een misnomer. Giebels handelt de bloedige gebeurtenissen in een beperkt aantal bladzijden af. Het boek gaat daarentegen grotendeels over de val van Soekarno en de opkomst van Soeharto. Niettemin een boeiend boek. Terug naar boven
Gorinchem (26)
Maandag 16-09-2019
De olieprijzen stegen vanmorgen sterk. De komende dagen zal de benzine aan de pomp ook omhoog gaan. De Amerikaanse regering publiceert foto's van de olie-installaties die werden getroffen door de drone-aanvallen op zaterdag. Het zijn 17 plaatsen en de olieproductie van Aramco in Saoedie-Arabië is gehalveerd. Dat is een vermindering van 5% van de wereldolieproductie. Satellietbeelden van de veiligheidsdiensten zouden aantonen dat de drones uit het noorden of noordwesten kwamen, wat kan betekenen dat de aanvallen werden uitgevoerd vanuit Iran of Irak, in plaats vanuit Jemen. Dat zou je zien op de bovenstaande afbeeldingen, die ik op Twitter vond. Maar inslaghoek is niet hetzelfde als hoek van herkomst, dunkt me.
Commentatroren beweren dat de Houthi's niet in staat zijn tot een dermate grote, gecoördineerde drone-aanval. Daar kun je anders over denken. De Houthi’s hebben namelijk al jaren ervaring met de inzet van drones in Jemen en in het grensgebied met Saoedi-Arabië. Lees hier. Het is echter ook mogelijk dat er (voor een deel) bij de aanvallen kruisraketten werden ingezet.
Trump dreigt in elk geval met militaire actie. Iran zelf ontkent iedere betrokkenheid. De Iraanse Revolutionaire Garde zei gisteren klaar te zijn voor een oorlog. Brigade-generaal Amir Ali Hajizadeh, de hoogste man van de garde, dreigde dat Iraanse raketten Amerikaanse bases en schepen binnen een bereik van 2 duizend kilometer kunnen raken.
De stijging van de olieprijs blijkt maar kort van duur. In de eerste minuten na opening van de beurzen steeg hij met 20%, maar valt al snel weer terug naar een procent of acht. Het geeft echter te denken hoe gemakkelijk de wereld uit zijn evenwicht gebracht kan worden. Een paar drones of raketten of beide is genoeg. Of valt het mee? De olieprijs zal zelf geen grote problemen voor de economie te veroorzaken, schrijft De Volkskrant. De afgelopen twaalf maanden lag de olieprijs al twee keer ruim boven het paniekniveau van vanmorgen.
Maar het blijkt natuurlijk nog niet afgelopen te zijn. Helemaal niet. Er zijn meerdere berichten onder andere bij Al Arabiya, dat Iran zojuist weer een nieuw schip in de Perzische Golf heeft opgebracht. Het zou 250,000 liter diesel smokkelen naar de Verenigde Arabische Emiraten. Er werden 11 opvarenden opgepakt.
Vanmorgen regnt het. Niet zwaar overigens en ook niet erg lang. Een jongeman van Vroegh Installatietechniek komt al om half acht om het keukenkastje te slopen, op de plek waar de vaatwasser moet komen. Slopen is het goede woord niet; hij bouwt het heel zorgvuldig uit. Overmorgen komt men het apparaat plaatsen.
's Middags is het droog. Ik lees de nieuwe roman van Maarten 't Hart, 'De Nachtstemmer' (Arbeiderspers, 2019). Hij zegt een aantal opvallende dingen. Mensen die van klassieke muziek houden, houden ook van treinen. Dat klopt. En: vrouwen praten altijd door muziek heen. Hm, zou het?. Wel door het nieuws op de televisie of de radio, weet ik uit eigen ervaring. Terug naar boven
Gorinchem (27)
Dinsdag 17-09-2019
In de afgelopen maanden maakte men zich zorgen over een piek in de uitstoot van methaangas in Alaska. Die wordt elke maand gemeten door het Barrow Atmospheric Baseline Observatory. Methaan is een veel sterker broeikasgas dan CO2 en zit in enorme hoeveelheid opgeslagen in de permafrost, de uitgestrekte, altijd bevroren moerasbodems, niet alleen in Alaska en Noord-Canada maar ook in Siberië. De opwarming van het klimaat zorgt ervoor dat steeds meer permafrost ontdooit. Grote bellen methaan komen vrij in de atmosfeer en dragen fors bij aan de opwarming. Klimaatwetenschappers waarschuwen al decennia lang voor een tipping point, waarbij methaan in enorme erupties uit de permafrost opborrelt en een ongekende en rampzalige versnelling van de opwarming teweegbrengt. Ik schreef er zelf al in 2007 over, lees hier en hier. Is er nu dan sprake van dat gevreesde tipping point?
Dat is helaas niet zeker. In de grafiek van de metingen van Barrow hierboven zie je dat de methaanuitstoot vanaf, gemeten vanaf 1984, geleidelijk toeneemt. In bruin worden de metingen van 2019 weergegeven. Er lijkt inderdaad sprake van een plotselinge piek. Klimaatwetenschapper Michael E. Mann, de man van de beroemde hockeystickgrafiek, legt in een recente tweet uit dat het zijns inziens meevalt. De trend van de laatste tien jaar wordt voortgezet, meent hij. Over de decennia heen waren er meer van die ogenschijnlijke pieken (outliers). In de jaren 90 zie je een vertraging van de methaan-uitstoot, die goed bestudeerd en begrepen wordt. In die tijd nam de door mensen veroorzaakte methaan-uitstoot af, onder meer door minder bosbranden en drainage van wetlands. Lees het hier bij ScienceDailey. Daarna namen de emissies weer toe naar de gebruikelijke (stijgende) trend, door een toename van door mensen veroorzaakte uitstoot, zoals wereldwijde toename van de veestapel, meer fermentatie door microben in rijstvelden en meer kolenwinning en rotting van moerassen. Lees 'Methane riddle - What is causing the rise in emissions?' in Yale Environment 2016. Uitschieters die er ver bovenuit piekten waren er altijd wel, maar de trend bleef in stand.
Mann meent daarom dat er - nog - geen sprake is van een tipping point, gelet op de doorgaande trend. Hij wijst naar een andere Yale-publicatie 'Methane hydrates: why scientists worry less than you might think' uit februari van dit jaar, die bestaat uit zes instructieve video's door wetenschapper Carolyn Ruppel. Tja. Mann wordt vaak versleten voor een alarmist. Dat is hij niet, zo blijkt maar weer, maar toch voel ik me niet gerust. Het is een mager argument: niets anders dan 'het was altijd zo'. Er mag dan waarschijnlijk nu geen piek zijn, de emissies stijgen ondertussen onafgebroken door. Een eruptie die een kantelpunt vormt, komt onverwacht. Massale methaan-erupties in permafrostgebieden worden gerekend tot de z.g. regionale tipping-points. Niets garandeert dat een volgende eruptie niet zo'n tipping point zal zijn.
Aardige dag. Wolkenvelden en zon. Prinsjesdag, men treft het in Den Haag. Ik kijk nooit naar de rijtoer, de troonrede en zeker niet naar de hoedjes. Uit wat ik over de troontrede lees stijgt een adembenemende spruitjeslucht op. Beetje groei, die 'robuust' wordt genoemd door de minister die Wopke heet. 'Nederland houdt zich knap staande in een wereld waar de economische en geopolitieke onrust toeneemt', zegt hij. Beetje meer inkomen, maar minder stijging voor gepensioneerden, die mogelijk ook nog gekort worden na de jaarwisseling. Beetje meer zorgpremie, beetje minder staatsschuld, beetje studie naar investeringsfonds, beetje meer voor wonen, onderwijs en defensie, beetje meer afbouw van gaswinning. Het klimaat en het milieu (stikstof) komen er bekaaid vanaf. De klimaatdoelen uit het Urgenda-vonnis haalt men niet. De koning heeft zijn vakantiebaard nog.
Een klein plusje voor onszelf. De belasting op gas gaat omhoog en die op stroom blijft bijna gelijk, maar de teruggaaf van energiebelasting neemt wat toe. Milieu Centraal heeft een rekentool gemaakt, waarbij iedereen zijn of haar woonsituatie kan invullen, en dan direct kan zien of hij meer of juist minder moet betalen. Ik vul het in en er blijkt dat we volgend jaar netto 100 euro minder aan energie hoeven te betalen - mits ons gebruik gelijk blijft. Terug naar boven
Gorinchem (28)
Woensdag 18-09-2019
We hebben een droge dag met veel bewolking en nu en dan wat zon. In de loop van de dag gaat het steeds harder waaien uit het noorden. 's Ochtends zit ik de bestuursvergadering voor van de Gorcumse Poëzieroute. Volgend jaar bestaat de route in zijn huidige vorm en omvang tien jaar. Aanleiding om op de volgende vergadering eens na te denken hoe we dat op passende wijze kunnen vieren.
Het is een onopvallende dag, bij ons tenminste. De levarncier komt het vaatwassertje installeren (foto hierboven). Maar we kunnen hem nog niet gebruiken omdat er een afsluitringetje ontbreekt in de afvoer. Oh. We bellen het installatiebedrijf, dat de monteur langs zal sturen. Wanneer, dat weten ze niet. Schiet lekker op. Later belt de monteur zelf op. Een afsluitringetje is bij deze afvoer niet nodig. Oh. Volgende week komt hij even langs om de plint op maat bij te zagen. Daarna zijn we een uurtje knus bezig met het doorgronden van de handleiding, alsof het onze eerste vaatwasser is. Er is een korte handleiding en een lange. De korte is duidelijk, de lange niet. Maar we komen er toch uit.
De algemene politieke beschouwingen volg ik met een half oor. In Amsterdam werd de advocaat van een kroongetuige vermoord door de Marokkanen-mafia van de voortvluchtige Ridouan Taghi. Een geëmotioneerde minister Grapperhaus zegt dat de georganiseerde misdaad 'een grens is overgegaan'. Terug naar boven
Gorinchem (29)
Donderdag 19-09-2019
Een stroomstoring komt bijna nooit meer voor. Maar in alle vroegte, om circa 20 over 5 - Anna was juist even op - valt het licht uit. Het is aardedonker en dat is het ook in de stad, voor zover we kunnen zien. We hadden een zaklamp opgespoord in de meterkast en al wat kaarsen aangestoken, toen de lampen weer aan sprongen. De storing duurde nog geen tien minuten.
Onze netwerkbeheerder Stedin heeft een storingsoverzicht op zijn website. Daarop zie ik een storing in de regio boven Gorcum (Arkel, Leerdam, etc) om 5.25 uur 'vanwege het uitvallen van 50kV transformatorstations'. De storing is opgelost, maar was volgens veel posts op Facebook ook in Gorcum. Als er een stroomstoring is zetten mensen dat massaal op sociale media: 'ook storing in Hardinxveld', 'bij ons in Arkel ook', enzovoorts. Ze hebben weliswaar geen stroom in huis, maar de batterij in de Iphone is nog vol. Ik snap die behoefte wel. Vroeger belde je elkaar op: is bij jullie de stroom ook uitgevallen?
Het is vandaag geen onaangename dag met noordenwind en wolken. We doen boodschappen op Oost en laden ons vaatwassertje in. We hebben zo weinig vaat dat hij maar één keer per 24 uur hoeft te draaien, maar ons aanrecht blijft aangenaam leeg en schoon.
Over toeval. Ik denk dat het toeval is dat leven op aarde bestaat en dat er bij toeval een immense diversiteit aan levensvormen ontstond, waarvan grote segmenten ook weer uitstierven - bij toeval. Aan de basis van al die uiteenlopende soorten van leven stonden ware explosies van meercellige levensvormen, zoals de Cambrische Explosie, 542-488 miljoen jaar geleden. Die wordt wel 'de oerknal van het leven' genoemd, nadat er een stilstand in de ontwikkeling was van ongeveer 2 miljard jaar. In die onoverzienbare periode van stagnatie steeg het zuurstofniveau in de atmosfeer van de aarde door de activiteit van cyanobacteriën (blauwalgen) heel geleidelijk. Volgens de theorie maakte dat de Cambrische explosie mogelijk.
Het Ordovicium kwam 40 miljoen jaar na het Cambrium. Het leven bevond zich nog voornamelijk in ondiepe, warme zeeën. Rond 470 miljoen jaar geleden werd de aarde intensief bestookt door massale regens van meteorieten. Volgens een hypothese zouden deze inslagen een positief effect hebben gehad op de verscheidenheid van levenvormen, door het verstoren van bestaande ecosystemen en het ontstaan van meer nieuwe niches. Die periode noemen sommigen de Grote Ordovicische Diversificatie. Maar hoe ontstonden de meteorenregens? Daar is het toeval.
Een groep onderzoekers van de Lund University in Zweden denkt dat een gigantische botsing in de planetoïdengordel tussen de banen van Mars en Jupiter de oorzaak was. Een grote planetoïde zou door de botsing in stukken zijn gebroken en verbrijzeld. De enorme wolken van stof van de botsing wentelden door het binnenste van het zonnestelsel en temperden het zonlicht op de aarde. Het klimaat op aarde was vrijwel egaal warm, maar nu ontstonden er klimaatgordels met grote temperatuurverschillen tussen polen en tropen en zelfs in betrekkelijk korte tijd een zware, langdurige ijstijd. In de ruimte mengden de stofwolken zich met Helium-atomen van de zonnewind, een stroom geladen deeltjes die de zon uitstoot, ook wel alphastraling genoemd. Die helium is een lichtere isotoop van het normale edelgas helium. De onderzoekers vonden die lichtere isotoop in afzettingsgesteentes van 466 miljoen jaar oud van een oude zeebodem in het Zweedse Kinnekulle. Dat is nu een tafelberg aan de zuidoostelijke kust van het Vänermeer. Het onderzoek van de afzettingen laat zien dat de aarde in die tijd duizend tot tienduizend keer zoveel stof uit de interplanetaire ruimte opving dan gebruikelijk. En dat minstens twee miljoen jaar lang. De ijstijd ontstond tamelijk geleidelijk, zodat levensvormen de kans hadden zich aan te passen aan de toenemende koude en er zelfs van te profiteren, evenals van de kansen in de nieuwe klimaatzônes.
De botsing tussen Mars en Jupiter was toeval. Had die niet plaatsgevonden, hadden de beide planetoïden een iets andere baan gevolgd, dan... Tja. Dan was er iets anders gebeurd, dan had de evolutie van levensvormen andere trajecten gevolgd met andere uitkomsten. In zoverre is de mens, Homo sapiens, dus evenzeer een product van het toeval. Het aantal toevalligheden op de grillige weg naar leven en intelligentie is onvoorstelbaar groot, zó groot dat je je alleen maar kunt voorstellen dat leven uitermate schaars en schier onvindbaar moet zijn. Aan de andere kant is het universum eveneens zó onvoorstelbaar groot, dat het toeval er miljarden jaren lang ruim baan heeft gehad en er op veel meer plaatsen leven en beschavingen moeten zijn ontstaan.
Wat me minder bevalt is dat de onderzoekers denken dat dergelijke stofregens in de aardatmosfeer een oplossing kunnen zijn voor de opwarming van het klimaat, voor het geval dat het niet lukt om de uitstoot van broeikasgassen te reduceren. Planetoïden in banen om de aarde gebracht als satellieten zouden stofregens kunnen veroorzaken die de warmte-instraling van zonlicht temperen en de atmosfeer doen afkoelen. Een slecht idee. Ik heb in 2015 al eens uitvoerig laten zien hoe extreem gevaarlijk dat soort technofixes kunnen zijn. Lees hier over cloud-seeding. Terug naar boven
Gorinchem (30)
Vrijdag 20-09-2019
Het blijft maar doorgaan. BBC Weather publiceert op Twitter een bericht met een grafiek (hierboven) waaruit blijkt dat niet alleen de Arctische gebieden versneld opwarmen, de Arctische amplificatie heet dat, maar dat nu ook de bovenste atmosfeer boven Antarctica opeens gaat pieken. Van -80 graden in een paar weken naar boven de -20 graden, een sprong van liefst 60 graden. Sudden Stratospheric Warming (SSW) is al een normaal verschijnsel aan de noordpool, waar er voor het eerst in 1952 werd waargenomen. Daarbij remt de polar vortex van westenwinden in de winter af of keert zelfs om, binnen een tijdsbestek van een aantal dagen. Sinds 1979 worden ze vooral waargenomen door satellieten, maar niet bij de zuidpool.
Nu lijkt het fenomeen zich toch ook in de zuidelijke hemisfeer voor te doen. In 2002 werd het voor de eerste en enige keer aan de zuidpool gezien. Een SSW aan de Zuidpool kan in de komende weken extreem weer teweegbrengen in Australië en Zuid Amerika, waar het in de oktobermaand tot extra droogtes kan leiden. Maar ik voel een lichte aarzeling opkomen: is de plotselinge piek niet een afwijking binnen de variatiebreedte? Dat kan ik helaas nergens vinden. Hij vangt immers aan rond de tijd - begin september - waarop de temperaturen aan de zuidpool ieder jaar hun seizoenstijging maken. Anderzijds: de piek wijkt in de loop van september wel erg sterk af van het gemiddelde. Dat is de (lichtgrijze) trendlijn in de grafiek hierboven.
Er is ook een positief aspect. Een antarctische SSW kan leiden tot een substantiële reductie van het ozongat, dat zich daar nog altijd bevindt. Het zou komend voorjaar zelfs helemaal kunnen verdwijnen. Dat komt omdat de verstoorde windpatronen meer ozonrijke lucht naar de zuidpool leiden, en omdat superkoude polaire ijswolken zich door de warmere temperaturen in de stratosfeer niet kunnen ontstaan. Die wolken zijn vitaal voor het chemisch proces waarin ozon wordt afgebroken.
We hebben vandaag een mooie dag. Veel zon en weinig wind. In het nieuws : Trump reed mogelijk opnieuw een scheve schaats, een nogal ernstige als je de berichten mag geloven. Een klokkenluider binnen de inlichtingendiensten trok erover aan de bel, maar de inhoud wordt verzwegen door Het Witte Huis. Bij de presidentsverkiezingen van 2020 zal de president het waarschijnlijk moeten opnemen tegen de Democraat Joe Biden, vice-president van Obama. Het lijkt erop dat Trump en zijn advocaat Rudy Giuliani de nieuwe Oekraïense president Zelensky onder druk hebben gezet om Biden en diens zoon te onderzoeken, met als doel om Biden in diskrediet te brengen. Als Kiev niet mee zou werken, zou de VS als sanctie de toegezegde 250 miljoen dollar militaire hulp aan Kiev niet overmaken. Het zou een ernstige vorm van machtsmisbruik door Trump zijn.
Maar niet alleen door hem. Biden heeft mogelijk zélf boter op zijn hoofd, omdat zijn zoon destijds commissaris was bij een Oekraïens gasbedrijf dat ooit het doelwit was van een corruptie-onderzoek, en hij zou bij Kiev hebben aangedrongen op ontslag van de openbaar aanklager, die zelf corrupt zou zijn. In een verkiezingscampagne is zoiets zeer schadelijk voor Biden. Je kunt erop rekenen dat het opnieuw een smerige campagne gaat worden. Steeds meer mensen zullen zich afkeren van de politiek. Terug naar boven
Gorinchem (31)
Zaterdag 21-09-2019
De eerste dag van de herfst begint met een warme, zonnige dag. Het kan wel 25 graden worden. Het noordelijk halfrond, waar circa 90 procent van de wereldbevolking woont, beleefde dit jaar de gedeeld warmste zomer ooit gemeten. Alleen in 2016 was het even warm. Dat blijkt uit onderzoek van de Amerikaanse meteorologische instantie National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA).
Hoe is het met het orkaanseizoen 2019, dat in deze maand op zijn hevigst moet zijn. Van de week waren er zes actieve tropische stormen op één dag in de Atlantische Oceaan en het oostelijk deel van de Stille Oceaan, zoals je hierboven kunt zien. Daarmee werd een record uit 1992 gebroken. Helemaal uniek is het niet; eerder waren er 5 actieve tropische stormen tegelijk actief in 1971 en 1974.
Storm Imelda bracht in Texas zware regenval en ovestromingen, waarbij twee mensen om het leven kwamen en tienduizenden huizen zonder stroom kwamen te zitten. Orkaan Jerry is op weg naar het oosten richting de Amerikaanse oostkust, maar zal vroegtijdig naar het noorden afbuigen. Orkaan Umberto trok als categorie 3 orkaan over Bermuda en veroorzaakte er stroomuitval bij 28.000 huizen. Orkaan Lorena in de Pacific lijkt in lengterichting over de hele Golf van California te gaan trekken. Aangezien dat nooit eerder werd waargenomen, weet niemand wat er dan zal gebeuren.
Net als de zandmotor voor het duingebied ten zuiden van Den Haag moet een nieuwe zandmotor voor de kust van het Engelse Norfolk voorlopig voorkomen dat een belangrijke gasterminal en twee dorpjes in zee verdwijnen. Dat helpt maar voor twintig jaar; daarna zal de stijging van de zeespiegel de kust onvermijdelijk doen afbrokkelen en moeten de mensen alsnog verhuizen.
Maar er is beweging. Wereldwijd zijn er demonstraties voor het aanpakken van het klimaat. In Monaco werken tegelijkertijd wetenschappers en regeringsdelegaties aan weer een nieuw, verontrustend VN-klimaatrapport over smeltende ijskappen en opwarmende oceanen. In New York verzamelen zich dit weekend staatshoofden en regeringsleiders uit alle delen van de wereld voor een ingelaste top over het klimaat, die maandag wordt gehouden. In Europa wordt gewerkt aan het ontwerp van drie nieuwe satellieten die vanaf 2025 wereldwijd CO2-metingen gaan verrichten. Niet de wereldwijde concentratie, daarvoor zijn er al andere satellieten, maar per land zodat men kan controleren of landen zich aan de Parijse afspraken houden.
In ons eigen land lekt het advies uit, dat een commissie onder leiding van oud-minister Remkes volgende week zal uitbrengen over de aanpak van het stikstofprobleem. Remkes c.s. zouden drastische actie voorstellen: per direct verlagen van de maximumsnelheid en een forse reductie van de veestapel. Dat maakt het mogelijk weer huizen en wegen te bouwen, maar deze twee maatregelen zullen ook uitstoot van CO2 flink verlagen. Zal het kabinet de politieke moed opbrengen?
Ministers steggelen over wie van hen het plan voor een investeringsfonds heeft bedacht. Een fonds van 50 tot 100 miljard euro voor infrastructuur en ontwikkeling. Geld lenen kost bij de huidige rentestand immer niets en levert door de negatieve rente zelfs geld op. Uiteraard zou men dat fonds moeten inzetten voor de kosten van de energietransitie, voor een land zonder uitstoot van CO2. Investeringen die geld opleveren als je het nu doet en niet decennia later, als het een veelvoud kost. In goede tijden schep je een voorziening om de slechte tijden op te vangen, die onvermijdelijk zullen komen. Terug naar boven
Gorinchem (32)
Zondag 22-09-2019
Gisteren belandde ik aan het eind van de middag bij boekhandel De Mandarijn naast schrijver Thomas Verbogt. Kop met warrig haar, aardige man. Hij was er om voor te lezen uit zijn nieuwe verhalenbundel 'Olifant van zeep' (Nieuw Amsterdam, 2019). 'Ik ben Thomas', zei hij en stak zijn hand uit toen ik plaatsnam. 'Ik heet ook Thomas', antwoordde ik. De weinige luisteraars zitten op stoelen in de krappe ruimte langs de lange boekentafel. Ik moet lachen om de stadgenoot/oud-minister, die juist binnenloopt en die op één en hetzelfde ogenblik een van de dames boekhandelaren achter de toonbank wil kussen terwijl hij mij de hand reikt. Kwestie van efficiëncy en doorknede routine, dunkt me.
Verbogt las de korte verhalen met een mooie, donkere stem voor. Wij als toehoorders waardeerden het zeer. De korte stukjes vertellen over ontmoetingen en kleine voorvallen. Hij las er een voor over hoe hijzelf voorlas bij een leesclub in Bergen aan Zee, 'allemaal gelukte dames'. Ze doen denken aan de ironische verhalen van Bob den Uyl. Na het voorlezen kocht ik het boekje en de auteur schreef voorin: 'Van Thomas, voor Thomas'. Boekhandelaarster Emmy maakte er een foto van (zie hierboven).
Als ik terug thuiskom zit de kamer vol. Barbara en haar gezin en Tessa en haar twee kleintjes proberen rond te tafel onze nieuwe eettafelstoelen uit. Die vinden ze prima. Het is druk en gezellig.
Het wordt een warme dag. Zuidoostenwind voert warme lucht aan over het continent. Om 12 uur is het al 22 graden. Men waarschuwt de deelnemers aan de Dam-tot-Damloop voor benauwdheid. Het zou een mooie dag geweest zijn om onze Dulce van Dordrecht naar Gorcum te brengen, maar we kunnen pas na de Botenbeurs in de Lingehaven terecht.
Een succesje. Vroeger waren er platte oesterbanken in de Noordzee, maar die verdwenen door overbevissing en ziektes. Het WNF en ARK Natuurontwikkeling hebben vorig jaar in korven 80.000 oesters geplaatst bij de Borkumse Stenen boven Schiermonnikoog. Ook plaatste men negen 3D geprinte rifstructuren van zandsteen en vier onderzoekskooien met oesters.Gisteren werden in de kooien er vier baby-oesters aangetroffen. Vier! Maar toch schijnt het veelbelovend te zijn. Ook in Zeeland bij de Brouwersdam waren oesters uitgezet en hoewel de broedjes al fors gegroeid zijn, zijn er nog geen nieuwe baby-oesters aangetroffen.
Minister Bruins zegt in WNL op Zondag dat hij graag weer 'VROEM!' wil horen op het circuit van Zandvoort. De voorgenomen Formule-1 races moeten niet de dupe worden van de stikstofuitspraak van de Raad van State. Er is veel protest van omwonenden en natuurorganisaties. De races brengen idioot veel geluidsoverlast en luchtvervuiling teweeg. De VVD-minister is de bewindsman van medische zorg en toch bekreunt hij er zich niet om. Hij weet dat het volk brood en spelen wil.
Straks naar de afscheidsborrel van onze buren Joke & Lourens. Over een week vertrekken ze met hun antieke motorschip Niets Zonder Gods Zegen naar het Franse Sète, gelegen aan de Côte d' Azur. Daar is in de Paasweek 2020 een groot maritiem feest, met een aparte 'Village hollandais' met tradionele Hollandse schepen. In een konvooi van 5 historische schepen zullen ze dwars door Frankrijk varen naar de Middellandse zee. Dat betekent circa 1400 km en 275 sluizen. De laatste 300 km voert de tocht over de Rhône en ze hopen in de loop van december in Sète aan te komen. Daar overwinteren ze. Na het festival gaan ze medio volgend jaar weer op thuisreis. Prachtige tocht! Men kan het konvooi hier op Facebook volgen. Terug naar boven
Gorinchem (33)
Maandag 23-09-2019
Van het hele palet van elementaire deeltjes is het neutrino waarschijnlijk toch wel de vreemdste van het standaardmodel. Het is een van de meest voorkomende deeltjes in het universum. Er zijn er meer van dan het aantal lichtdeeltjes (fotons) in de kosmos. Tegelijk het deeltje dat het minst interacteert met alle andere. Het is ongeladen en is ongevoelig voor de sterke kernkracht en elektromagnetische interacties. Een neutrino is wel gevoelig voor de de zwakke kernkracht. Het deeltje vliegt zonder hinder door de dikste materie heen. Een blok lood zou een lichtjaar (circa 9,5 biljoen km) dik moeten zijn om de helft van de neutrino's die erdoorheen gaan tegen te houden. Iedere seconde passeren er 65 miljard neutrino's door iedere vierkante centimeter van het aardoppervlak. In onze omgeving komen die van de zon, die ze bij de kernfusieprocessen produceert.
Wolfgang Pauli postuleerde in 1930 het bestaan van het neutrino; het werd echter pas in 1956 gedetecteerd. Eerst dacht men dat het deeltje geen massa zou hebben, net als het foton, maar later bleek het toch een zeer lichte massa te bezitten, ongeveer 2 electrovolt, zó klein dat die moeilijk te bepalen is. Er zijn drie soorten of generaties (flavors). De eerste generatie noemt men het neutrino (ook wel elektron-neutrino of e-neutrino), de tweede generatie muon-neutrino en de derde generatie tau-neutrino. Je vraagt je af waarom er zo'n spookachtig deeltje bestaat. Ik schreef er met enige regelmaat over, bijvoorbeeld hier in 2017.
Al tientallen jaren poogt me de precieze massa van het neutrino vast te stellen. Dat is nodig om meer te weten te komen over fundamentele vraagstukken in de astrofysica, de kosmologie en de deeltjesfysica, zoals de oorsprong en de ontwikkeling van het heelal en de mogelijkheid van fysica voorbij het standaardmodel. Een van de projecten om het te meten is het Duitse Karlsruhe Tritium Neutrino experiment — or KATRIN - dat een samenwerkingsproject is van 20 onderzoekinstituten over de hele wereld. De eerste resultaten werden deze maand bekendgemaakt op een conferentie in Tokio. De te meten neutronen worden opgewekt door radioactief verval van de waterstofisotoop Tritium (zie hierboven). De geschatte massa van het neutrino is flink kleiner dan verwacht, minder dan één electrovolt (eV). De helft van de aanvankelijk geschatte massa. (Sinds Einsteins formule E = Mc2, waarin energie en massa equivalent zijn, drukt men massa uit in termen van energie). Al eerder stelde men vast dat de benedengrens 0,02 eV is. Verder onderzoek is erop gericht de onzekerheid tussen onderste en bovenste limieten 0,02 en 1,0 eV verder te verkleinen.
Vannacht regen, vanochtend wolken, vanmiddag zon en ruim twintig graden. We doen boodschappen en ik lees het boek van Antony Beevor over de Slag bij Arnhem (Ambo/Amnthos, 2018), 75 jaar geleden. Terug naar boven
Gorinchem (34)
Dinsdag 24-09-2019
Op de VN-klimaatconferentie in New York hield Greta Thunberg met een stuurs gezicht een boos betoog, waarin ze de leiders van 60 landen de les las. Ik heb grote bewondering voor de moed van dat Zweedse meisje. De wereld doet lang niet genoeg om desastreuse klimaatopwarming te verijdelen. Haar generatie zal er slachtoffer van worden. ‘Hoe durven jullie!’, zei ze tegen een zaal vol enigszins beduusde wereldleiders. ‘We staan aan het begin van een massaal uitsterven en alles waar jullie over kunnen praten is geld en sprookjes van eeuwige economische groei. We zullen jullie nooit vergeven.’
Trump liet ook even zijn gezicht zien. Een kwartier en hij sprak met niemand, een toppunt van onverschilligheid. Hij negeerde Thunberg, die boos naar hem keek (foto hierboven). Rutte was er ook en maakte goede sier met een verkooppraatje over dijkverzwaring. Daar is Nederland zo goed in; we kunnen het overal verkopen, terwijl ons land bij lange na de eigen doelstellingen en de uitvoering van het Urgendavonnis rond emissiereductie niet zal halen. Op de conferentie had VN secretaris-generaal Gutteres alleen die landen uitgenodigd, die daadwerkelijke klimaatplannen konden tonen. Het waren er 60. Veertig landen dienden plannen in die als onvoldoende waren beoordeeld. Die waren er dus niet, evenals nog eens 60 landen die helemaal niets hadden ingediend.
Woedend word ik er af en toe van. Machteloze woede. De periode van 2015 tot en met 2019 is de warmste vijfjarige periode ooit gemeten, meldt een nieuw VN-rapport: 'United in Science'. De wereldwijde temperatuur is sinds 1850 met 1,1 graden Celsius gestegen, het niveau van de zeeën stijgt alsmaar door en de CO2-uitstoot neemt jaarlijks met 2 procent toe, terwijl de wereld hopeloos verdeeld blijft.
Vandaag komt het bericht dat Rusland nu ook de Klimaatakkoorden van Parijs 2015 heeft geratificeerd. Dat houdt in dat 185 landen de akkoorden willen uitvoeren. Zoals hieboven gezegd: ze doen het lang niet allemaal daadwerkelijk. De Russische opgave schiet ook tergend tekort. Hoeveel landen hebben niet getekend? Dat zijn er tien: Angola, Eritrea, Iran, Irak, Kirgiezistan, Libanon, Libië, Zuid-Soedan, Turkije en Jemen. Plus dat de USA en Brazilië al eerder te kennen gaven zich terug te willen trekken.
Een grijze, sombere dag. In de haven bergen ze de huurkano's op voor de winter. Tussen het huis van ons en onze buren repareren en vernieuwen ze de dakgoten. Anna is oppassen bij Tessa. 's Middags valt er regen.
Er is ook een opsteker. Het Britse Hooggerechtshof verklaart de schorsing van het parlement onwetting. Een unanieme uitspraak van alle elf rechters. De bekende parlementsvoorzitter John Bercow zei dat het Lagerhuis "zonder uitstel" bijeen zal komen. De positie van Boris Johnson wankelt. Velen achten het een triomf voor de Britse democratie. Je denkt: na zes nederlagen in het parlement en de zevende bij de hoogste rechter van het VK zal de man wel aftreden. Maar dat doet hij niet. Dan moet het parlement het zelf maar doen. Dat komt morgenavond bijeen. Terug naar boven
Gorinchem (35)
Woensdag 25-09-2019
Hoe ongelooflijk verbazend: klimaat-activiste Greta Thunberg wordt door velen diep gehaat. Merkwaardig. Je krijgt de indruk dat hoe meer men iemand verguist, hoe meer waarheid zijn/haar boodschap bevat. De sociale media lopen over van haat gepaard aan domheid. Vooral op AfD-accounts kookt de bruine woede over. Op Twitter schrijft iemand na haar boze toespraak op de VN-klimaatconferentie in New York: 'Lieve Greta, ik heb een voorstel hoe men CO2 kan besparen. Hou simpel op met ademenen, dan besparen we al ongeveer 300 kg per jaar'. Het voorstel krijgt brede steun en moet volgens velen ook gelden voor alle klimaatactivisten en Groenen. Helaas kan ik het niet meer laten zien, want het is alweer gewist. De scribenten weten dus niet dat ademen klimaatneutraal is, maar ze hebben wel een standpunt. De CO2 die we uitademen en aan de lucht teruggeven, is door planten middels fotosynthese van koolstofdioxide in de atmosfeer ontstaan. Een perfecte kringloop (zie ook hierboven).
In Monaco presenteert het klimaatpanel IPCC vandaag een nieuw rapport. Voor het eerst wordt er een apart verslag uitgebracht over de oceanen, de ijskappen en de zeespiegel. De basis van dit 3e nieuwe rapport zijn meer dan 7000 wetenschappelijke onderzoeken. 130 wetenschappers uit ruim 30 landen hebben aan het rapport meegewerkt. Het nieuws wekt geen verbazing meer. In steeds sneller tempo veranderen de oceanen, gletsjers en ijskappen door de uitstoot van broeikasgassen. Van 2006 tot 2015 steeg de zeespiegel met 3,66 millimeter per jaar, ongeveer 2,5 keer zo veel als in de periode 1900-1990. De zeespiegelstijging zal steeds sneller gaan. Veel laaggelegen steden aan de kust en kleine eilanden wereldwijd lopen al vanaf 2050 jaarlijks grotere risico's op overstroming. Aan het eind van onze eeuw zal de zeespiegel circa 84 cm zijn gestegen sinds 1900; bij de volgende eeuwwisseling in 2300 zal het 4 tot 5 meter zijn. Mochten er dan nog mensen leven, dan zullen ze ons vervloeken.
Vandaag valt er veel regen, soms afgewisseld met korte perioden met zon. Ergens moeten regenbogen te zien zijn. Ik lees verder over de Slag om Arnhem in het boek van Beevor.
Vanmiddag komt het Britse Lagerhuis bijeen na de onwettig verklaarde schorsing. Maar wat kunnen ze doen? Een motie van wantrouwen tegen de premier, die de Britse vorstin misleidde, zit er even nog niet in. Dat komt vooral omdat er geen overeenstemming is tussen de partijen over wie hem moet opvolgen. Velen vertrouwen Corbyn niet als interim-premier. De Labour-leider was nooit helder over zijn Brexit-standpunt. Maar hij wil ook geen verkiezingen vóórdat 19 oktober gepasseerd is, de deadline van de EU, en Boris Johnson uitstel moet vragen. Impasse volgt op impasse, de partijen houden elkaar vast in procedurele wurggrepen. Terug naar boven
Gorinchem (36)
Donderdag 26-09-2019
Vandaag bestaat mijn weblog 13 jaar. Nulla dies sine linea is eigenlijk altijd gelukt, behalve in het prille begin, toen ik dat motto nog niet had omarmd. Hoe lang ik nog doorga? Geen idee.
Vandaag weer overvloedige regen en tamelijk harde wind uit het zuiden. Sinds gisteren heerst de herfst. Het weerhoudt de deelnemers aan de jaarlijkse Botenbeurs, die morgen begint. niet. De een na de ander laat zich door de sluis naar binnen schutten. Toch is het tegelijk warmer dan anders om deze tijd.
Ik blader door een boekje dat ik deze zomer in Leeuwarden in een boekhandel vond. Het gaat over Slauerhoff en Friesland, 'Alleen voor Friesland heb ik nog een zwak' (Bornmeer, 2017), geschreven door de net als Slauerhoff in Leeuwarden geboren Gerrit-Jan Zwier. De titel is de eerste regel van een onvoltooid gebleven kwatrijn. Iedereen weet dat Slauerhoff zich nooit ergens (lang) thuisvoelde, al zocht hij er zijn hele leven naar. Het verbaast niet om in zijn laatste bundel regels als de volgende tegen te komen:
Had ik nu een nederige hoeve
En kinderen spelende buiten,
Om aan de beregende ruiten
Gedachtloos gelukkig te toeven.
(Uit: 'Zeemans herfstlied' in 'Een eerlijk zeemansgraf', 1936)
Het was hem niet beschoren en hij wist het zelf. Hij sluit het gedicht af met:
Ik strandde in een dode stad,
Bewandel een eenzaam pad,
Vertrouwd met vergeten graven,
Omspeeld door zieltogende blaren.
Ik geloof niet dat zoveel zelfmedelijden het vandaag de dag nog goed zou doen. Maar van een eigen gezin met kinderen was het nooit gekomen en vooruit; Slauerhoff was per slot amper 38 jaar toen hij stierf. De bundel met het gedicht erin verscheen postuum, drie maanden na zijn dood. Wat heb je er dan nog aan?
Er staat een apocrief verhaal in het boekje van Zwier waarin Slauerhoff met de Groningse dichter Hendrik de Vries, met wie hij bevriend was, een wandeling door Leeuwarden maakt. Op de oude begraafplaats aan de Spanjaardslaan zouden ze twee uur lang zwijgend op een bankje in de regen gezeten hebben. Dat moet om en nabij een eeuw geleden zijn geweest. Had ik het deze zomer geweten toen we met onze boot in Leeuwarden op de Noordersingel lagen, afgemeerd aan de Prinsentuin, dan was ik erheen gelopen om dat bankje op te zoeken. Het is er niet zover vandaan, ongeveer honderd meter. We lagen - meestal ook in de regen - beneden het restaurant De Koperen Tuin. Inderdaad, dat van de gelijknamige roman van Simon Vestdijk. Onder de overhangende, druipende boomtakken was het een sombere plek. We waren blij toen we weer wegvoeren, naar Dokkum waar de zon scheen. Terug naar boven
Gorinchem (37)
Vrijdag 27-09-2019
Vannacht veel regen, vanmorgen is het droog met vrij veel wind uit het zuiden. De voorbereidingen voor de jaarlijkse Botenbeurs beginnen vroeg. Een vrachtwagen met een podium wurmt zich het pleintje van de Kriekenmarkt op (foto hierboven). Alle geparkeerde auto's hadden vanaf 6 uur weg moeten zijn, maar er staat nog pontificaal een grote Audi-sedan. Ze schipperen eromheen. Later vanmiddag moeten alle auto's op Eind, Kriekenmarkt, Appeldijk en Havendijk ook weg zijn. Daar komen de kramen met scheepsbenodigdheden en tweedehandsmeuk, en eettentjes. Ons autootje zet ik op de Kalkhaven.
We zijn vroeg op want om half acht zal de timmerman de plint ter weerszijden van de nieuwe vaatwasser afmaken. Een klusje van niks, maar ik kan het niet zo netjes als een vakman. Maar hij komt niet. Dat is vervelend omdat we op en neer naar Dordrecht wilden om na alle regen even bij de boot te kijken. Anna belt op: vergeten, hij zal rond twaalf uur komen.
Ik lees dat de grote pensioenfondsen, zoals ons PFZW, met een plan gaan komen om kortingen te voorkomen. Het gaat om de rekenrente, die vastzit aan de extreem lage rentestand van de afgelopen jaren, terwijl de rendementen van de beleggingen in aandelen van de fondsen erg hoog zijn. Maar die mogen ze niet meerekenen. Nu willen ze dat wel doen, althans de toekomstige rendementen. Dat is natuurlijk niet zonder risico, zoals iedere belegger weet. De Nederlandse Bank is daarom tegen. "Uitstel van korten betekent dat de rekening doorschuift naar jongere generaties", zei bankpresident Knot afgelopen maandag. Maar de fondsen zijn optimistisch. Minister Koolmees moet de knoop doorhakken, als het plan in oktober wordt ingediend.
Ondertussen gaat vanaf een uur of tien de zon schijnen. Mogelijk valt het wat mee voor de Botenbeurs. Zonder veel verbazing lees ik hoe president Trump bewust probeerde een andere staat - Oekraïne - te betrekken in het beïnvloeden van de presidentsverkiezingen van volgend jaar. De man is daartoe in staat, weet iedereen. Terecht beginnen de Democraten aan een impeachment-procedure, al heeft die niet veel kans en al speelt het mogelijk Trump ook nog electoraal in de kaart. De rechtstaat kan zo'n flagrante schending onmogelijk over zijn kant laten gaan. Die stelt zelfs de afzettingsprocedures tegen Nixon en Clinton in de schaduw. De vermeende misstappen in Oekraïne van de waarschijnlijke rivaal Jo Biden en zijn zoon, die Trump wilde gebruiken, zakken bij analyse als een pudding in elkaar.
Middag. De timmerman is geweest. De zon blijft schijnen terwijl de Botenbeurs van start gaat. Op de Langendijk hebben de winkeliers een 'schemeravond' belegd van zeven tot elf uur vanavond. Stalletjes met eten, koopwaar en meuk.
Goed nieuws: er is een wereldwijde actiedag: de klimaatstaking. In Den Haag demonstreren tienduizenden mensen voor een ambitieus en sociaal rechtvaardig klimaatbeleid.
Slecht nieuws: Nederland stopt de financiering van de Event Horizon Telescope (EHT), de telescoop die eerder dit jaat de eerste opnames maakte van een zwart gat. Ik schreef er in april over (lees hier). Dat vind ik onbegrijpelijk. Ons land heeft immers een leidende rol in het project, maar vier verzoeken om vervolgfinanciering worden nu door NWO niet gehonoreerd. Over de motieven vind ik niets. Op de website staat: 'NWO financiert excellent, nieuwsgierigheidsgedreven disciplinair, interdisciplinair en multidisciplinair onderzoek.' Als dit opzienbarende, vooraanstaande project daar niet aan voldoet, snap ik het niet meer. In De Volkskrant staat een interview met de gefrustreerde onderzoeksleider Heino Falcke. Hooghartig laat een woordvoerder van NWO ondertussen weten dat men niet reageert op individuele gevallen. De geijkte non-communicatieve non-reactie. ‘Onderzoekers die het niet eens zijn met de beslissing kunnen gebruikmaken van een officiële bezwaarprocedure'. Terug naar boven
Gorinchem (38)
Zaterdag 28-09-2019
Het is winderig en zon en buien wisselen elkaar af. In alle vroegte bouwt men verder de Botenbeurs op. Wij rijden naar Dordrecht om even ons bootje te inspecteren. Ze ligt er prima bij (foto hierboven). Lekkage aan de kant waar de wind op stond tijdens de dagen met regen. Verder alles in orde. In de haven naast de onze, het Maartensgat, zien we ons zusterschip Everjoy van Piet & Carla van G. Mensen die we in het prille begin van ons vaarverleden leerden kennen. Ook zij hadden toen problemen met de kiel. De kajuitdeurtjes staan open en als we roepen, komen ze tevoorschijn. Ik denk dat we elkaar 6 à 7 jaar lang niet gezien hebben. Gelukkig is alles goed met ze.
Terug in Gorcum lopen we langs de stalletjes met eten, bootspullen en meuk. Niets van onze gading, behalve een broodje gerookte paling. Het is kanp druk ondanks de buien. In de middag blijft het redelijk droog.
Het blad Nature schrapt een alarmerend klimaatonderzoek dat beweerde dat de oceanen nog veel meer opwarmen dan het VN-klimaatpanel IPCC aanneemt. De wetenschappers die de studie uitvoerden, blijken een statistische fout te hebben gemaakt, zo meldt De Volkskrant vandaag. Dat is erg vervelend, maar het is volkomen juist dat de fouten worden gesignaleerd en erkend. Merkwaardig is dat het nu pas volop in de media komt, want het onderzoek kwam bijna een jaar geleden al uit - op 1 november 2018 - en toen werden al snel de fouten ontdekt. De Britse wiskundige Nic Lewis wees er in zijn weblog op dat de Amerikaanse auteurs van de studie een reeks technische fouten hadden gemaakt. Daardoor viel hun centrale bewering – de oceanen nemen 60 procent meer warmte op dan iedereen aanneemt – niet meer hard te maken.
De betrokken onderzoekers, onder leiding van Princeton-hoogleraar geochemie Ralph Keeling. erkenden de fouten meteen: 'Toen we hiermee werden geconfronteerd, werd het ons meteen duidelijk dat hier een probleem was.' Boven het artikel kwam de waarschuwing te staan dat de cijfers niet klopten. Het beeld van de stijging van de wereldwijde zeespiegelstijging verandert er overigens niet door. Het IPCC maakte voor zijn vorige week gepubliceerde speciale rapport van het IPCC over de oceanen geen gebruik van de studie, omdat men twijfelde over de methode van Keeling c.s.
Fouten maken hoort nu eenmaal bij wetenschap, zoals ook review en correctie. Uiteraard stortte de menigte van klimaatontkenners en populisten zich er gretig op. Ik moet zeggen dat ik nog moet meemaken dat er één van hen een fout toegeeft. Maar de overgrote meerderheid zijn dan ook geen wetenschappers. Terug naar boven
Gorinchem (39)
Zondag 29-09-2019
Alarm op de Azoren. De zware categorie 5 orkaan Lorenzo is op weg naar de eilandengroep. Het hurricane-centre van NOAA noemt het de zwaarste orkaan die in hun ervaring zo ver noordoostelijk op de Atlantischde Oceaan kwam. Het oog van de storm verplaatst zich met 15 kilometer per uur. Daarmee bereikt hij de Azoren in de loop van volgende week, in de koudere wateren op hogere breedtes waarschijnlijk flink afgezwakt. De projecties zeggen dat hij daarna als tropische storm Ierland kan bereiken (zie hierboven).
We hebben de hele dag nat en onstuimig herfstweer. Vanochtend plensbuien. Vanmiddag kan er onweer bij komen met zware windstoten. Het KNMI gaf code geel af voor Zeeland, Zuid-Holland en Limburg. Talrijke evenenementen zijn afgelast. Al enige dagen trekt de ene na de andere depressie over ons land. Het is nog steeds zachter dan normaal, vanwege de bestendige winden uit het zuiden die warme lucht aanvoeren.
Ik heb het dikke boek van Beevor over de Slag bij Arnhem ( Ambo/Anthos, 2018) bijna uit. Operatie Market Garden ontpopt zich tot de ramp die meerdere generaals voorspelden. De bloederige mislukking wordt in het algemeen toegeschreven aan Montgomery. Hij wilde in één keer de gevreesde Westwall, de fortificatiegordel tussen Frankrijk en Duitsland, omzeilen. Opperbevelhebber Eisenhower stemde uiteindelijk ook in. De verkeersbrug bij Arnhem was 'a bridge too far', de route van de Belgische grens naar Arnhem was veel te lang en te smal - 'Hell's Highway - , had teveel kwetsbare bruggen en kon te gemakkelijk door de Duitsers geblokkeerd worden, en er waren meer en krachtiger Duitse troepen bij Arnhem dan men wist. Het binnenlands verzet had daarvoor gewaarschuwd; dat werd echter in de wind geslagen.
De strijd was fel en zeer bloedig. Beevor beschrijft dat beide zijden zich vaak schuldig maakten aan ernstige schendingen van het oorlogsrecht. Krijgsgevangenen en ongewapende strijders werden op grote schaal gedood. Vaak met het motief van wraak en vaak ook omdat er geen manschappen beschikbaar waren voor bewaking en het voedsel steeds schaarser werd. De Duitsers waren in staat om snel extra troepen uit Duitsland naar het slagveld te verplaatsen. De geallieerden waren afhankelijk van veel kwetsbaarder luchtlandingstroepen. Gedropte voorraden, munitie en wapens vielen vaak achter de linies.
De impact van het boek is voor alles een van idiotie en ontmenselijking, de waanzin die oorlog is. Een boodschap die te licht in vergetelheid raakt.
Een paar uur blijft het bij ons droog.Nu vlaagt regen weer langs de ramen en de wind trekt aan. De barometer zakt snel verder naar 996 hPa. Vanmiddag verwachten we bezoek van mijn jongste zoon Bas, die blijft eten. Terug naar boven
Gorinchem (40)
Met de ontdekking van zwaartekrachtgolven in 2015 kreeg de kosmologie er voor het eerst in de geschiedenis een nieuwe manier van waarnemen bij. Tot dusver gebruikte men electromagnetische straling, waaronder zichtbaar licht, om het heelal te verkennen. Sinds vier jaar onderzoekt men het universum ermee, bijvoorbeeld in het Virgo- en het LIGO-project, maar er zijn er inmiddels meer. Inmiddels werden er heel wat zwaartekrachtgolven waargenomen. Hier is een catalogus van alle waarnemingen tot nu toe.
Virgo en LIGO ontdekten eerder deze maand een signaal dat ze niet eerder zagen. Op 1,7 miljard lichtjaar afstand zag men mogelijk een botsing in wat het mass-gap domein genoemd wordt. Dat is het gebied tussen botsingen van neutronensterren enerzijds en botsingen van zwarte gaten anderzijds. In die range werden nooit zwaartekrachtgolven geregistreerd en de veronderstelling was dat botsende objecten in dat gebied niet bestaan. Dus ook geen objecten die zouden bestaan tussen neutronensterren en zwarte gaten. Want wát zouden dat voor objecten moeten zijn?
In de bijna afgelopen maand werden echter zwaartekrachtgolven waargenomen, die toçh wezen op een mass-gap gebeurtenis. Het is inmiddels na contrôles voor 99 procent zeker dat de botsende massa’s meer dan 2 zonsmassa’s zijn en kleiner dan ongeveer 5 zonsmassa’s: het gebied waar ze niet zouden kunnen bestaan. 'Als deze waarneming standhoudt, betekent het meteen dat het mass gap niet echt bestaat. Dat heeft zeker gevolgen voor theorieën over de levensloop van sterren', zegt de hoogleraar gravitatiefysica in Utrecht prof. Chris van Den Broeck.
Gisteravond at Bas bij ons. Over en weer hadden we veel te vertellen. Erg plezierig, Bas is vrolijk en bleek als altijd. Het gaat hem goed, zegt hij. Hier een foto. Over een maand ga ik met al mijn drie kinderen uit eten in Utrecht. Het Zijlstra-diner, misschien wordt het een traditie.
Vanmorgen enige flinke regenbuien, de rest van de dag bijft het droog met zelfs zon. We doen boodschappen en rijden opnieuw even langs de boot in Dordrecht, om plastic boven de garderobekasten onder de handdoeken te leggen. Tegen de lekkage. Dat waren we eergisteren vergeten. Terug naar boven
Lees vanaf hier verder ophttps://www.sailing-dulce.nl/home/60
website maken