Logboek 2019/1 Winter in Gorinchem

Lingesluis met op de hoek ons huis, circa 1973. R. Becht.

Direct naar

het laatste

verslag

De eerste drie donkere maanden van het nieuwe jaar: ik zie er altijd tegenop. Ze duren zó lang! De overige maanden in het jaar vliegen altijd voorbij, zeker als we met de boot weg zijn, maar die eerste wintermaanden duren eindeloos. Enfin, het is niet anders en ze komen wel om.

Het schilderij hierboven toont het huis waarin we wonen. Het is van voor de grondige verbouwing van 1991, maar je ziet dat de contouren en de opzet van beide panden intact is gelaten. Het schilderij zou uit 1973 zijn, van de hand van R. Becht, een schilder van wie ik niets afweet en die ik ook niet op internet vindt. 

Vuurwerk op en boven het Eind na middernacht.

Dinsdag 01-01-2019, Nieuwjaarsdag

Om tien uur ploppen we een fles champagne open. Met kerstmis van Floor gekregen. Bubbels en oliebollen. Oudjaarsavond voor de televisie. De show van M-M. Huijbregts is niet om aan te zien. We belanden op NPO 3 in een megaconcert van het Nederlandse lied. Wuivend publiek bij een bibberende Rob de Nijs. Parkinson, denken we, de zanger werd dezer dagen 76. Op andere netten is ook al niks te vinden. Toch wordt het 12 uur, we omhelsen elkaar en kussen. Klinken op een gelukkig en gezond 2019. Daarna schuiven we de gordijnen open om naar het vuurwerk te kijken. Op het Eind blijft het redelijk rustig (foto hierboven). het is bewolkt maar droog. Niks te zien van de Boötiden. Er staat een vuurkorf te branden bij het terras van de 3e Waterkering. Die wordt gebruikt door enige mannen om vuurpijlen aan te steken. Maar verderop, boven de huizen, flikkert licht als bij een onweer. De buitenwijken van de stad, vermoeden we. Men gaat zich te buiten in de buitenwijken. Opeens is er een enorme knal of beter, een bomexplosie die het raam doet trillen alsof er ergens een gewapend conflict uitbreekt. Een explosie van een kaliber dat welhaast een heel huizenblok in puin kan doen storten. Syrië ligt om de hoek. De ironie is dat juist nu een groepje gesluierde moslima's op het Eind met hun mobieltjes foto's maakt van de lieden bij de vuurkorf. We hebben geen behoefte op straat te gaan kijken en toasten met de buren. Die zijn overigens ook binnen gebleven.

     De eerste die me belt om nieuwjaar te wensen is Bas, vlak na 12 uur. Hij viert het bij vrienden in Den Haag. Een halfuur later belt Rommert. Hij en Loïs vieren het in hun nieuwe huis in Utrecht. Heel veel krachtig knalvuurwerk, daar in Zuilen, zegt hij. Om kwart over één gaat Anna slapen. Op de televisie verzeil ik met de Toppers weer in het Nederlandse lied. Elders wordt M-M. Huijbregts herhaald. Weer elders is een potpourri van hits uit de jaren 70. Mariska Veres, Golden Earring, enz. Om twee uur houd ik het voor gezien.

Motregen bij het opstaan. Onze kanarie heeft het allemaal overleefd. Deze jaarwisseling kostte vier mensen het leven, zien we op het nieuws. In Breda zijn twee kinderen gewond geraakt door zwaar vuurwerk. Het dorp Scheveningen vloog bijna in brand door de vonkenregen van een vreugdevuur van een gigantische stapel pellets op het strand, aangewakkerd door harde wind van zee. De straten, tuinen en daken zijn liggen nu bezaaid met zwarte troep van natte roet en verbrande houtskoolschilfers. Hier en daar staan verbrande fietsen. Naar de schuldige wordt gezocht, want welke dwaas heeft dit goedgekeurd? Hier in onze stad waren er veel containerbranden, waarvoor de brandweer moest uitrukken. Er waren in het hele land meer incidenten en branden dan in voorgaande jaren, bijna de helft meer. Deze jaarwisseling is er in ons land voor 70 miljoen euro vuurwerk weggeknald, twee miljoen meer dan vorig jaar. Daarnaast veroorzaakt vuurwerk ieder jaar voor miljoenen euro's schade. Streeds meer mensen willen een verbod, volgens mij is het onderhand zelfs een meerderheid van de mensen in Nederland. Medici, gemeenten, hulpdiensten en politie dringen er al allang op aan. De OVV, de Onderzoeksraad voor Veiligheid,  adviseerde eind vorig jaar om vuurpijlen en knalvuurwerk voor consumenten te verbieden "om letsel te voorkomen, omdat het grote overlast veroorzaakt en uitnodigt tot roekeloos gedrag". Het aantal voorstanders van vuurwerk is geslonken tot een kleine minderheid. Straks zijn alleen de gele hesjes nog over; die houden immers zo van tradities.

Na het middaguur is het droog. Bij de koffie eten we een oliebol en een appelbeignet. Anna houdt ook van tradities en kijkt naar het nieuwjaarsconcert. Ik worstel me weer door tien bladzijden Frank Close. In de feestdagen ben ik een kilo aangekomen van alle spijs en drank. Die kilo moet er snel weer af, maar vandaag nog niet. Straks komen de dochters van Anna met hun aanhang nieuwjaar zeggen.

     Onderwijl vloog vanmorgen om half zeven (NL-tijd) de ruintesonde New Horizons langs de ijsdwerg Ultima Thule, ver aan de rand van het zonnestelsel. Vanwege de enorme afstand doen de eerste foto's er 6 uur over om ons te bereiken. Dat zal aan het eind van de middag zijn. Terug naar boven

Beeldmateriaal van de NASA over de ijsdwerg Ultima Thule. Linkse foto van de nadering, rechts een artist's image.

Woensdag 02-01-2019

Ruimtesonde New Horizons heeft in de nieuwjaarsnacht met succes zijn verkenningsvlucht langs Ultima Thule gemaakt. De ijsdwerg was toen op 6,5 miljard kilometer afstand. Dat is ver voorbij de dwergplaneet Pluto, in de Kuipergordel. De scheervlucht vond om 6.33 Nederlandse tijd plaats op een afstand van 3500 kilometer van het ijzige hemellichaam. Hierboven staat een van de eerste foto's, nog onscherp, van de tweelobbige structuur van het object. Het lijkt op een bowling pin. Ernaast staat een schematische weergave; de pijl laat de draaiingas zien. Betere foto's zijn onderweg. Ik zit er vandaag op te wachten, maar ze doen er ruim 6 uur over om de aarde te bereiken.

     In dezelfde nacht, maar dan eerder, om 20.43 Nederlandse tijd, werd de ruimtesonde OSIRIS-REx in een nauwe baan rond de kleine planetoïde Bennu gebracht. Bennu is maar 500 meter in doorsnede en de sonde draait er nu op een afstand van 1,5 kilometer omheen. De komende tijd zal de sonde het oppervlak in kaart brengen, om een plek uit te zoeken voor een landing in 2020 om bodemmonsters te vergaren. Die gaan mee terug naar de aarde. Dan is het 2023.

Een merkwaardig gevolg van de shutdown van de Amerikaanse overheid is dat er niemand aanwezig is om de maandelijkse satellietgegevens van NOAA CLASS over de gemiddelde wereldtemperatuur in de lagere atmosfeer door te geven. Zie hierboven. Geen grafiek zoals iedere maand, dus, maar Roy Spencer, de klimaatscepticus die ieder keer de grafiek samenstelt, denkt een andere manier te hebben gevonden om eraan te komen. Dat zou in de loop van vandaag al kunnen.

De zoveelste grijze, tamelijk zachte dag brengt wat natte aanslag in de morgen. Ik verdiep me opnieuw in Frank Close zijn 'The Infinity Puzzle', (Oxford Univ. Press, 2013) om mijn dagelijkse tien bladzijden door te worstelen. Het gaat vandaag om een glimp van begrip te grijpen van de manier waarop deeltjes massa krijgen, zelfs als ze geen massa hebben zoals het foton. Allemaal vooruitlopend op de theorie van het Higgs-mechanisme, zoals het later genoemd werd. Maar dat kun je nét denken: de geliefde beslist dat de kerstspullen opgeruimd moeten worden. Dat gaat met zoveel misbaar gepaard dat ik niet verder kom dan vijf bladzijden en geen enkele flinter van begrip verwerf. Dan kan ik net zo goed mee opruimen. Ach, het is wel gezellig en met een uurtje zijn we klaar.

In de middag is het overwegend droog en ruim zes graden. Ik knok me door de resterende vijf bladzijden van Frank Close en zie om kwart voor vier dat Roy Spencer er inmiddels toch in is geslaagd vanuit een andere bron zijn grefiek te updaten. Morgen zal ik hem afbeelden. Terug naar boven

Donderdag 03-01-2019

Nauwelijks vertraagd door Trumps' shutdown is-ie er dan: de maandelijkse update van de gemiddelde wereldtemperatuur in de lagere atmosfeer, over de maand december 2018. Opnieuw een plus van 0,25 graden Celsius ten opzichte van het gemiddelde over 1981 - 2010. Hoe zit het eigenlijk met de El Niño die zich een maand geleden leek te ontwikkelen? Ik berichtte er hier over op 10-11-2018. Toen gaf de ENSO Evolution Staus van de NOAA een kans van 70 - 75%. De laatste prognose, nét voor de shutdown, is van 31-12-2018 (zie hier) en geeft een kans van ongeveer 90%. 'El Niño is expected to form and continue through the Northern Hemisphere winter 2018-19 (~90% chance) and through spring (~60% chance).' National Geographic noteert op 6 december jl. dat - versterkt door een nieuwe El Niño - '2019 may be the hottest year in recorded human history.' 

Vandaag geen sport. Anna had een bar slechte nacht. Bijna niet geslapen van een hoofdpijn die niet weg te krijgen was. Ze blijft wat langer in bed vanmorgen. Het is een aardige dag, wat frisser dan gisteren en met nu en dan zonnige periodes. Na het middaguur doen we samen de boodschappen bij de Coöp in de Westwagenstraat. Morgenochtend gaan we wel sporten.

     Het grootste deel van de dag weer bezig met Frank Close. Het verbreken van een verborgen symmetrie. Het Higgs-mechanisme. Dat was in 1964. Pas in 2012 werd het Higgs-deeltje bij CERN gevonden. Ik ben twintig bladzijden gevorderd. Terug naar boven

Vrijdag 04-01-2019

Gisteren publiceerde het KNMI de update van de warmste jaren in Nederland vanaf 1901. 2018 is met een gemiddelde temperatuur van 11,3 graden Celsius geëindigd op de tweede plaats, achter 2014 (11,7). Duidelijk is dat de hoogste acht jaren allemaal in deze eeuw vallen.

     Voor de UAH-satellietmetingen is er ook zo'n (voorlopig) overzicht, gemaakt op 20 december jl. door klimaatscepticus Roy Spencer (zie hierboven). Daar eindigt 2018 wereldwijd op de zesde plaats. Alle tien warmste jaren zijn uit deze eeuw, met uitzondering van 1998, het jaar met een zware El Niño. Spencer ontkent de opwarming niet en ook niet dat die manmade is. Dat geldt niet voor een aantal lokale klimaatontkenners, zoals emeritus-hoogleraar Guus Berkhout, lid van de Koninklijke Academie van Wetenschappen (KNAW). In de Elsevier van 13 oktober jl. schreef hij met collega-emeritus Dick Thoenes (chemicus) een artikel met als kop: '‘Bekijk opwarming positief. Weg met doemscenario’s’'. Hier kun je leren hoe je feiten kunt wegmoffelen, verdraaien en selectief weergeven. Wie een kritische bespreking van het artikel wil lezen, verwijs ik naar deze post op de website Klimaatverandering en naar de brief die acht echte klimaatwetenschappers in november jl. als reactie in Elsevier publiceerden.

     Ik kan er af en toe niet bij hoezeer mensen met behulp van drogredeneringen in staat zijn hun ogen te sluiten voor de ophanden zijnde klimaatkatastrofe. Veel van die ontkenners houden glashard vol dat tienduizenden klimaatwetenschappers decennia geleden hebben afgesproken om collectief te gaan liegen tegen de wereld. En te blijven liegen. En dat ze al die alarmerende berichten recent verzonnen hebben om maar meer geld voor hun onderzoek te krijgen. De waarschuwingen voor een klimaatramp zijn werkelijk niet van vandaag of gisteren. In zijn State of the Union-toespraak voor beide huizen van het Amerikaanse Congres zei president Lyndon B. Johnson al meer dan 50 jaar geleden, dus in 1965: 'This generation has altered the composition of the atmosphere on a global scale through...a steady increase in carbon dioxide from the burning of fossil fuels.' Zolang is het al bekend! Ik was 18 en het is me toen nooit opgevallen. Twee jaar later demonstreerde ik in Utrecht tegen zijn Vietnamoorlog en hing de tekst 'Johnson moordenaar!' op het raam van mijn studentenkamer. Maar met het klimaat zat hij dus goed.

Anna had een betere nacht, dus vanmorgen gaan we sporten. Het is zwaar bewolkt en somber. Bij terugkeer is even de vraag waar we ons autootje moeten parkeren. Per 1 januari is het nieuwe parkeerbeleid ingegaan, dat de binnenstad verdeelt in boven- en benedenstad. Onze straat ligt in de benedensta, maar is (begrijpelijk) ingedeeld bij de bovenstad. Alhoewel we nog een vergunning voor de hele binnenstad hebben (onze nieuwe vergunning gaat pas in februari in) oordelen we het raadzaam - gelet op de incidentele ongenuanceerdheid van sommige parkeerwachters - om vanaf heden op de Kriekenmarkt aan de overkant te gaan parkeren en niet meer op het Eind. Het parkeren op het Eind is over een maand of wat toch afgelopen, als de herinrichting aangevat wordt.

De Volkskrant heeft veelbelovend nieuws voor het lijdende deel van de mensheid. Amerikaanse gewastechnologen zijn er in beginsel geslaagd om de de opbrengsten van veel landbouwgewassen met 40% op te voeren, door een cruciale verbetering van de fotosynthese in planten. Dat is natuurlijk gelukt via genetische manipulatie door het inbouwen van enkele bacteriegenen. De efficiëncy van fotosynthese gaat er enorm van omhoog. Ik herinner me die rare omweg in de fotosynthese die de evolutie aanlegde, uit het boeiende boek 'De Tovenaar en de Profeet' van Charles C. Mann (Nieuw Amsterdam, 2018), dat ik in het najaar las. Daar heb ik het geprinte knipsel in gelegd. Het is een nieuwe stap in de voortgaande strijd tussen conservationisten, doemdenkers en natuurbeschermers enerzijds en techologische fixers anderzijds, in het voordeel van de laatsten.

     'De vinding zet andermaal het debat rondom genetische manipulatie op scherp', schrijft De Volkskrant. Dat vrees ik ook. Hoewel de landbouwopbrensten straks honderden miljoenen monden meer kunnen voeden, willen veel mensen in het spoor van natuurlijkheids-goeroe's niets weten van genetische technologie. Terug naar boven

Een paar van de vele vragen over Ultima Thule (afbeelding: NASA)

Zaterdag 05-01-2019

In de afgelopen dagen verschenen er mooie en detailrijke foto's van het Kuipergordelobject Ultima Thule, gemaakt tijdens de flyby door ruimtesonde New Horizons. Er wordt nu snel meer duidelijk over de ijsdwerg: geen ringen, geen maantjes groter dan anderhalve kilometer en geen atmosfeer. De bruingrijze kleur van Ultima Thule vertoont sterke overeenkomsten met vergelijkbare objecten in de Kuipergordel. Maar dit is pas het begin. Er resten nog heel veel vragen (zie afbeelding hierboven en lees hier). Het overseinen en analyseren van alle data vergt nog zeker anderhalf jaar. Het object bestaat eigenlijk uit twee delen, Ultima (de grootste) en Thule genoemd, die ooit een zachte botsing maakten en aan elkaar bleven plakken. Bij NASA sprake ze van 'een sneeuwpop'; geen gek beeld vanwege de ijzige kou die er heerst.

De shutdown van de Amerikaanse overheid heeft ergerlijke gevolgen. Een daarvan betreft de SAA 233, de grootste conferentie van astronomen, dit jaar in Seattle van 6 tot 10 januari. Amerikaanse wetenschappers mogen er niet heen om de resultaten van hun onderzoeken te presenteren. Ze zijn immers 'stilgelegd'. 'American scientific progress is suffering for the sake of one giant ego and a pointless wall', twittert astrofysica Katie Mack ('AstroKatie') boos.

     Er zijn meer kwalijke gevolgen. Zo ontwricht de shotdown steeds meer Amerikaanse vliegvelden. Nu ze geen salaris meer ontvangen, maar wel verplicht zijn door te werken, melden veel beveiligingsmedewerkers zich uit protest ziek. Volgens het hoofd van de beveiligingsorganisatie op luchthavens heeft dat mogelijk gevolgen voor de veiligheid en wachttijden. 

De volgende sombere, bewolkte dag op rij. Anna had een goede nacht. Eigenlijk is er niets leuker dan leven met een vrouw. Pak je 's ochtends op de badkamer je pilletjes uit het het vak, hangt er een ontroerend mooie, zwarte BH voor te drogen. Voor een gelukkige dag is soms weinig nodig.

     Ik verdiep me weer in Frank Close. De ontwikkeling van het Higgs-mechanisme. Het is halverwege de jaren 60. Men worstelt met de vereniging van de het electromagnetisme en de zwakke kernkracht. Bij de electromagnetische kracht hoort het massaloze foton, bij de zwakke kernkracht de massieve W en Z bosonen. Welke regels bepalen welke krachtdeeltjes (bosonen) massa verkrijgen en welke, zoals het foton, onaangeroerd blijven? Toevallig ontvang ik vanmorgen 'The Void' van Close in de brievenbus (Oxford Univ. Press, 2007), gescoord in het tweedehandsboekencircuit. De natuur haat leegte, werd er vroeger gezegd. Maar bestaat 'niets' wel? In elk geval bestaat er een redering die luidt dat niets naar zijn aard niet kan bestaan. Derhalve is bestaan onvermijdelijk. Uiteraard een cirkelredering.

Middag. Tessa komt langs met haar dochters. Ik ga even kijken in de Hazewindhondstraat, waar de SSG (Stichting Stadsherstel Gorinchem) open dag houdt. Je kunt er het rijtje panden bezichtigen die de SSG er heeft laten opknappen. De Hazewindhondstraat verkreeg zijn naam door de legende van de heilige hond Guinefort, die een baby redde van een gifslang (lees hier). De beide huizen die het dichtst bij de Westwagenstraat staan vormden in de jaren 70 samen het bekende Café De Pul. Anna kwam er af en toe in die tijd. Terug naar boven

Zondag 06-01-2019

Hij kwam laat - ik had hem niet meer verwacht - de jaarlijkse nieuwjaarskaart van de Japanse kunstenaar Shuzo Azuchi Gulliver. Misschien is hij wel overleden, dacht ik al, we zijn even oud. Maar eergisteren zat de kaart in mijn mailbox (zie hierboven). Opnieuw een raadselachtig ontwerp. Vaste lezers weten dat ik in de zomer van 1992, tijdens de kunstmanifestatie BRAIN/Internal Affairs in de oudbouw van het Beatrixziekenhuis, een contract met hem afsloot. Na mijn dood zal mijn hypofyse naar hem worden opgestuurd. Sindsdien is het van belang wie van ons beiden het eerst overlijden zal. Dergelijke contractien maakte hij met veel mensen. Lees hier de achtergronden: 'Een bijzondere wijze van begraven'. Je vindt de jaarlijkse kaarten van Shuzo Azuchi vanaf hier (2009) in het fotoboek over de kunstmanifestatie. Niet allemaal; ik zal de ontbrekende nog een keer opzoeken en erbij plaatsen.

Zondag. 's Ochtends nog wat zon, later zwaar bewolkt maar droog. Ik werk verder aan de restauratie van oudere jaargangen van de website. Daarna de volgende tien bladzijden in Frank Close. De unificatie van de zwakke kernkracht en het electromagnetisme en de ontwikkeling van het Higgs-mechanisme is een boeiend verhaal, dat Close weer boven water heeft gebracht in talirjke gesprekken en emailwisselingen met de hoofdrolspelers van toen. Belangrijke spelers waren de Nederlanders Tini Veltman en zijn student Gerard 't Hooft, twee Utrechters die in 1999 de Nobelprijs kregen voor hun prestaties.

     Het is natuurlijk leuk dat veel zich afspeelde in het Utrecht van mijn studentenjaren en vlak daarna. Precies de periode van mijn romancyclus. Toen Van 't Hooft in de zomer van 1970 naar een congres van theoretici in Cargese, Corsica ging en daar belangrijke ideeën opdeed voor oplossingen, leefde ik er voor mijn gevoel maar zo'n beetje op los. Die zomer liftte ik met mijn toenmalig vriendinnetje door Frankrijk en Zwitserland. 't Hooft publiceerde die oplossingen in 1971 onder de titel 'Renormalization of massless Yang-Mills fields' in het tijdschrift Nuclear Physics B. Hij wist toen nog niet dat hij ook de sleutel in handen had voor de oplossing van de sterke kernkracht.

     In de Utrechtse Studentenalmanak 1966 vind ik zijn naam terug. Van 't Hooft was toen lid van het Utrechts Studenten Corps en woonde op de Schoolstraat nr. 30bis. Grappig, ik kende vrienden in die straat, ik had er zefs kort een (ander) vriendinnetje, en heb hem misschien wel eens ontmoet, maar ik denk dat hij als corpslid niet veel op had met de linkse hap waar ik toe behoorde. In de almanak van 1972 staat hij niet meer. Zeker al afgestudeerd, want hij promoveerde in dat jaar.

Medewerkers van Trump en generaals zijn druk bezig zijn onbezonnen terugtrekking van troepen uit Syrië te verzachten. Zelfs de havik John Bolton is er druk mee. Hij zei vandaag in Israël dat Amerikaanse troepen het noordoosten van Syrië pas zullen verlaten, als Islamitische Staat definitief verslagen is en Turkije de veiligheid kan garanderen van Koerdische YPG-milities die aan Amerikaanse kant hebben gevochten. Turkije en de YPG zijn elkaars aartsvijanden, en een vertrek  van de VS zou de machtsbalans in het voordeel van Rusland, Turkije en Iran wijzigen, maar met dergelijke details houdt de president zich niet bezig. Hij wilde een kerstboodschap aan de wereld sturen. Terug naar boven

Het nieuwe parkeerplan voor bewoners van de binnenstad. Onder bij de rode stip wonen wij.

Maandag 07-01-2019

In de binnenstad is discussie over het voortwoekerend aantal panden dat door vastgoedondernemers wordt opgekocht, opgedeeld en verbouwd tot appartementen. Het is al een aantal jaren aan de gang: bijvoorbeeld het V&D-gebouw, de panden van woninginrichter en volkszanger Tommy Netten in de Korenbrugstraat en ook bij ons op het Eind, maar er zijn veel meer lokaties. Bewoners vrezen eigenlijk vooral de toenemende parkeerdruk die ermee gepaard gaat. Bovendien gaat het gepaard met nog verder groeiende winkelleegstand in de binnenstad. Inwoners vragen op Facebook het gemeentebestuur om een reactie, maar die heb ik nog niet gezien.

     Tja, wat moet de gemeente eraan doen? Men heeft al gezorgd voor nieuw parkeerbeleid - zojuist ingegaan - waarbij de parkeerdruk eerlijker over de stad verdeeld is (zie plattegrond hierboven) en het aantal parkeervergunningen per huishouden verlaagd werd. Ook is er nog extra plek voor parkerend blik te vinden aan de randen, zoals bij het Heerenlaantje (rode cirkel linksboven). Maar de omvang van het autobezit lijkt me op de langere termijn toch een teruglopende zaak.

     Uiteraard zullen er nog meer winkels verdwijnen en met het stijgende online shoppen zal de binnenstad onvermijdelijk van karakter veranderen. Het zijn ontwikkelingen die niet te keren en nauwelijks te sturen zijn. Ik denk niet dat ons bestuur zich ertegen moet verzetten dat er meer mensen binnen de vestingwallen komen wonen, in kleinere eenheden, en dat de historische binnenstad verder uitgroeit tot uitgaans- en leasurecentrum en een bezienswaardige vesting voor toeristen. Daar heeft men geen duur adviesbureau voor nodig. De nieuwe appartementen maken de investeerders doorgaans klein en tamelijk duur, zodat ze zorgen voor een goed rendement. Daarom trekken ze eerder senioren (zoals wij) dan starters aan. Het zou me niet verbazen als blijkt dat de binnenstad erdoor vergrijst. Senioren wonen graag bij elkaar in een gezellige, kleinschalige binnenstad met een of twee supermarktjes, een bibliotheek, een boekwinkel en wat restaurantjes om de hoek. Alles op loopafstand; de auto gebruiken ze niet veel, als ze er nog een hebben.

     Is het erg? Lijkt me niet. De senioren geven door hun goede pensioenen redelijk wat geld uit, en dat draagt bij tot de stadse levendigheid. Hun generatie blijft niet lang genoeg in stand om al te lang een stempel op de binnenstad te drukken. Na een of twee decennia worden ze opgevolgd door jongeren, die intussen carrière gemaakt hebben. Die voegen als ze nog kinderen in huis hebben de kleine appartementen misschien weer samen. Tegen die tijd hebben de mensen zelden meer een eigen auto, vermoed ik.

Deze maandag gaat geleidelijk over van droog en zwaar bewolkt naar nat en zwaar bewolkt. We doen trouw onze boodschappen en onze fitness-inspanningen.

     De samenleving is vol verontwaardiging over een bezopen verklaring van de rechtzinnige christenheid over homoseksualiteit en LHTB. In onverdraagzaamheid verschillen deze gelovigen niet veel van de extremistische Islam. Honderden predikanten zouden er achter staan. Ook de fractieleider van de SGP in de Tweede Kamer ondertekende de uit het Engels vertaalde Nashville-verklaring, die me in strijd lijkt met artikel 1 van onze grondwet. Ach, de religies verliezen in de seculiere samenleving steeds meer terrein en ook deze verklaring lijkt me vooral te stimuleren dat de gelovige zaak snel afloopt. In de loop van de middag wordt bekend dat het Openbaar Ministerie de de Nashville-verklaring gaat beoordelen op eventuele strafbaarheid. Overigens snap ik het niet: ik dacht altijd dat gelovigen van mening waren dat ieder mens een kind was van God. Hoe teleurstellend. Terug naar boven

De storm van vandaag op WX Charts.

Dinsdag 08-01-2019

Bij storm uit het noordwesten wordt Nederland onrustig. Dat is sinds de watersnoodramp van 1953. Overigens lijkt het vandaag mee te gaan vallen. Windstoten boven 100 km/uur worden niet verwacht. Slechts in het noordwestelijk kustgebied kan het even Bf 9 worden, elders langs de kust blijft het Bf 8. Op Vlieland was het trouwens om 7.40 uur al Bf 9. Vanwege de hoge waterstand (Delfzijl 4 meter 20 boven NAP) stelt men in Groningen en Friesland dijkbewaking in. Het waterschap daar is bang dat koelkasten en andere zware objecten uit de overboord geslagen containers van de Maersk Zoe tegen de dijken kunnen slaan en ze verzwakken. Bovendien is er vandaag springtij. Dijkdoorgangen worden gesloten en de gemalen in het noorden schakelt men uit. In Rotterdam verwacht men dat kades zullen onderlopen. KLM annuleert talrijke vluchten en op Schiphol kan slechts één landingsbaan gebruikt worden. Elders valt het mee. In Zeeland stelt men geen dijkbewaking in en de Oosterscheldekering gaat (nog) niet dicht.

Vanmorgen nog miezerregen, later klaart het op. Anna hervat het dinsdagse oppassen bij Tessa. Ik heb ruimte in mijn bibiotheek nodig. Daarvoor offer ik onze 3 series Star Trek DVD's op. Die plaats ik op Marktplaats en binnen een uur zijn ze verkocht (45 euro). Daarna is er een hele plank vrij voor de afdeling wetenschap.

Ook hier trekt de wind tegen de middag aan, maar het valt alleszins mee met de eerste storm van 2019. In feite kwam het niet eens tot een officiële storm (één uur lang aanhoudend Bf 9). In het noorden stijgt het water langzamer dan gedacht. Op de Engelsmanplaat tussen Ameland en Schiermonnikoog is een container met matrassen en dekens opengebarsten.

De kanalen van de diplomatie zijn subtiel, maar onder Trump is dat anders. Het levert hem een ongekende afgang op. Zijn veiligheidsadviseur, havik John Bolton, krijgt van de Turkse president Erdogan een fikse veeg uit de pan. Bolton moest de onbesuisde en alom bekritiseerde terugtrekking van de VS-troepen uit Syrië verzachten en was naar Ankara gereisd voor garanties betreffende de veiligheid van de Koerdische YPG-milities, de bondgenoten die een brede enclave langs de Turkse grens besturen en die Trump per acuut liet vallen. Maar Erdogan wilde Bolton niet eens te woord staan. 'Zij die zich in deze "terreurcorridor" bevinden, zullen hun verdiende loon krijgen', brieste Erdogan tegen de pers. Hij bereidt een militaire invasie van het gebied voor. Nogmaals, wat een afgang voor de grootste dealmaker ooit! En welk een verzwakking van de strategische positie van de VS in het Midden-Oosten. Niet in de laatste plaats rijst de vraag wat Amerikaanse bescherming eigenlijk waard is. Reden voor de EU om eindelijk eens serieus werk te maken van een Europese krijgsmacht. Terug naar boven

Woensdag 09-01-2019

Al een jaar of vier intrigeert het fenomeen van de Fast Radio Bursts (FRB's) me. Dat zijn snelle, zeer intensieve flitsen van radiostraling met een smalle bandbreedte, die maar een paar milliseconden duren en door het heelal schieten. De flitsen komen voort uit gebiedjes die niet meer dan 100 kilometer in diameter zijn. In kosmisch opzicht is dat een punt. Ik schreef er onder andere hier over (in 2015) en hier (in 2017). Niemand weet wat of wie ze veroorzaakt. FRB's werden voor het eerst in 2007 waargenomen, maar sindsdien kwamen er meer bij. Het zoeken ernaar is moeilijk, omdat je niet van tevoren weet waar ze ontstaan en dan ook nog ultrakort duren. Een waarneming is een toevalstreffer. 'Het is alsof je vuurvliegjes wilt onderzoeken terwijl je je omgeving alleen door een drinkrietje kunt bekijken', schrijft Govert Schilling in De Volkskrant. Ze kunnen dus plotseling overal opduiken, zie de video hierboven. Natuurlijk is deze animatie niet erg adequaat, omdat het bij FRB's niet om zichtbaar-lichtflitsen gaat maar om flitsen van radiostraling. Men denkt dat ze van ver buiten het Melkwegstelsel komen en uiteraard rees ook de gedachte dat ze een intelligente oorsprong zouden kunnen hebben. Misschien een kosmisch communicatiesysteem? Maar het kan ook gaan om uitbarstingen op kleine, supercompacte neutronensterren.

     Sinds kort wordt er in Canada naar FRB's gezocht met CHIME (Canadian Hydrogen Intensity Mapping Experiment), een grote radiotelescoop die eruit ziet als een rij van vier grote halfpipes. Daarmee heeft men een veel groter gezichtsveld. Al in de opbouwfase registreerde men 13 FRB's, werd deze week op het grote AAS 2019 congres in Seattle gerapporteerd. (Dat is het congres waar Amerikaanse sterrenkundigen niet naar toe kunnen door de shutdown van Trump). Het meest boeiende van FRB's is, dat sommige ervan zich herhalen, en één van de dertien nieuwe flitsen blijkt dat óók te doen: tussen 14 augustus en 28 oktober is hij in totaal zes keer ‘afgeschoten’. Het kan best zo zijn dat CHIME er in de toekomst grote aantallen flitsen ontdekt en dat dat al die FRB's repeteren.

(Aaanvulling 10-01-2019: Inmiddels ontdekte CHIME gisteren al een 2e repeterende FRB, lees hier)

Vanmorgen schijnt de zon en om een of andere reden slaap ik door tot voorbij 9 uur. Anna is dan al uren op. Het is een rare, zachte winter tot nu toe: ongeveer 2,5 graden zachter dan normaal. Na de bijna-storm van gisteren is het vandaag nog winderig. Verder een rustige dag.

     Tussen de deeltjesfysica door lees ik een verontrustend boek: 'Oorlog tegen vrede. Waarom de veranderende buitenlandse politiek van Amerika zo gevaarlijk is' van onderzoeksjournalist Ronan Farrow (Ned.vert. Luitingh-Sijthoff, 2018). Farrow is overigens de zoon van actrice Mia Farrow en Woody Allen. (Volgens geruchten is zijn biologische vader echter Frank Sinatra). Enfin, hij is in lk geval een serieuze journalist en was ondermeer naaste medewerker van Richard Holbrooke. Hij beschrijft in zijn boek hoe na 9/11 de buitenlandse politiek van de VS steeds meer bepaald werd door de militairen. In casu het Pentagon en de CIA. Een zorgelijke ontwikkeling die ook onder Obama doorging en helemaal onder Trump. Het leidde tot steeds meer geklungel en gigantische mislukkingen in Afghanistan en Pakistan. Het is een wereld die me herinnert aan de uitstekende TV-serie Homeland (op Netflix). Terug naar boven

Het jacht Tabitha zinkt in Het Kanaal bij Dieppe (Foto Préfecture Maritime)

Donderdag 10-01-2019

Iedere zeiler gruwelt bij het zien van een foto als de bovenstaande. Een lezer attendeerde me in het Gastenboek op een bericht in Schuttevaer dat het Britse zeiljacht Tabitha eergisteren verging in Het Kanaal, vijf mijlen uit de kust bij de Franse stad Dieppe. De drie opvarenden - allen zestigers - konden nog een MayDay uitzenden en zijn kennelijk in het reddingsvlot gaan zitten. Het noodbericht werd opgevangen door het kustwachtstation CROSS Gris-Nez, die een MayDay-relay uitzond naar schepen in de buurt en er een helikopter heen stuurde, die toevallig juist in de lucht was. Die redde binnen 50 minuten de schipbreukelingen en bracht ze met lichte verschijnselen van onderkoeling naar het ziekenhuis van Dieppe. De reddingboot Notre Dame de Bon Secours trachtte het jacht naar de haven te slepen, maar dat lukte niet. Het zonk. Lees hier het persbericht van de kustwacht.

     Wat kan er gebeurd zijn? Een plotseling groot lek, vermoed ik, waardoor het onfortuinlijke jacht snel volliep. Wie weet heeft het in volle vaart een onderwater drijvende transportcontainer aangevaren, zoals er nu vele boven de waddeneilanden ronddrijven? Niet dat die nu al in Het Kanaal beland zijn, maar misschien van een ander schip overboord geslagen. Overigens lijkt het om een tweemaster te gaan, als ik de foto goed bekijk. De mast die je ziet staat zo te zien achter de kajuit en en zou een bezaan kunnen zijn. Het zeil ligt in de huik op de giek. Waar de andere mast dan is gebleven? Die kan door de klap gebroken en overboord geslagen zijn. Naast het schip lijkt een dinghy te drijven en het ziet eruit alsof er nog iemand bezig is om erin te kruipen. Ik geloof niet dat ze onder grootzeil voeren; ook als de voorste mast overboord ging had je dan zeil- en tuigage naast de boot moeten zien. Dus deze Tabitha kan natuurlijk ook een motorsailer zijn, met alleen een korte mast achterop met stabiliteitszeiltje. Op een andere foto ( hier in een lokale krant) zie je dat het schip daar inderdaad het meest op lijkt.

Amerikaans regeringsbeleid:

President Trump: 'We gaan weg uit Syrië'

Minister Mattis: (neemt uit protest ontslag)

Speciaal adviseur inzake ISIS McGurk: (neemt uit protest ontslag)

President Trump: 'We gaan weg, maar geleidelijk'

Nationaal veiligheidsadviseur Bolton: 'We gaan niet weg, tenzij Turkije belooft de Koerden niet aan te vallen'

Minister Pompeo: 'We gaan in elk geval weg'

(overgenomen van iemand op Twitter)

Vannacht was er wat vorst, maar ruiten krabben was niet nodig toen we met het autootje naar Oost rede voor boodschappen en sport. De hele dag blijft het droog.

     De discussie over de Nashville-verklaring speelt ook in Gorcum. Op het stadhuis staken ze de regenboogvlag uit; wethouder-stadsdichter Van Doesburg hield hem op alle sociale media demonstratief grijnzend omhoog, zodat iedereen het goed kon zien. Eén van de belangrijkste ondertekenaars (naast SGP-fractieleider Kees van der Staaij) is dominee Maarten Klaassen uit het Zeeuwse Arnemuiden. Hij was zelfs mede-initiatiefnemer. Hij vindt 'dat je wel homo mag zijn, maar homoseksualiteit niet in de praktijk mag brengen.' Dat lijkt me de kwadratuur van de cirkel. Dominee Klaassen zou komende zondag in de Grote Kerk van Gorcum komen preken, maar het gaat niet door. Zie het persbericht hieronder:

Tja, dat vind ik nou jammer en ook een beetje slap. Met de staart tussen de benen afdruipen. Hoewel ik gruw van zijn opvattingen, mag je de dominee het woord niet ontnemen. Dat heet vrijheid van meningsuiting en juist Gorcum profileert zich de afgelopen maanden nota bene opzichtig als Stad van de Tolerantie. Nee, zo hoort dat niet. Hoe was het ook weer? 'Uw opvattingen zijn verwerpelijk, maar ik zal strijden voor uw recht ze te uiten.' Terug naar boven

Zoek en check het lek. Optie 6 (dek/rompverbinding) lijkt bij ons het meest waarschijnlijk. Het zit bij de pijl (afbeelding: Waterkampioen)

Vrijdag 11-01-2019

Buurman Lourens bracht me deze week nummer 12 (december 2018) van de Waterkampioen. Dat is aardig, want er staat een artikel in over lekkage aan boord. Een Minidossier Lekkage onder de titel 'Lek? Waar?'. Het plaatje hierboven laat acht mogelijkheden zien bij een zeiljacht. In ons geval lijkt het te gaan om nummer 6: de romp/dekverbinding, rood gemarkeerd, maar het zit links daarvan bij de pijl. Overigens aan beide kanten op dezelfde plaats. In ons geval zit daar bovenop de voetrail, die met ingekitte schroeven aan het dek is vastgeschroefd. De kit kan in de droge jaren op de Middellandse Zee verdroogd zijn en water doorlaten. Dat is eenvoudig op te lossen: schroeven eruit, nieuwe kit, schroeven erin. Ook kan de dekverbinding met de romp een spleet hebben, bijvoorbeeld doordat veel mensen zich vanaf steiger en kade aan een scepter optrekken om aan boord te komen. Dan kan de verbinding bij de scepterpot gaan wijken. Eigenlijk hoor je je aan een zijstag op te trekken. Deze mogelijkheid is lastiger te behandelen. De derde mogelijkheid is dat het teakdek is gaan lekken via de schroeven in het dek. Die kunnen verroest zijn. Maar ik geloof daar niet zo in, omdat het dan ook wel elders gebeurt zou zijn en niet aan beide kanten op dezelfde plek. De lokatie wijst op een mechanische oorzaak.

     Een groot gat is niet zo moeilijk te vinden. Kleine gaten zijn lastig. Het dossier in het blad suggereert een warmtebeeldcamera als lekzoeker. Daarvoor zou je een inspectiebureau in de arm moeten nemen, dat gespecialiseerd is in het vinden van warmtelekken. Hm. Van het voorjaar gaan we eerst maar eens met die schroeven van de voetrail aan de slag.

Vandaag per trein naar de polikliniek neurologie van het LUMC in Leiden, via Dordrecht. Vertrek vlak voor negen uur, terug om 13.00 uur. Met de auto zou nauwelijks sneller zijn. Het is niet koud en miezert een beetje. De MRI die vorige maand van Anna's hoofd werd gemaakt, heeft geen enkele afwijking. Ik had het overigens wél op het patiëntenplatform kunnen lezen, maar ik was te vroeg. De uitslagen verschijnen er pas na een week op, zodat de huisdokter eerst de kans had haar te informeren (wat niet gebeurde). Ze krijgt van de neuroloog recepten mee voor sterkere middelen. Die halen we meteen op bij de apotheek op de Langendijk. Terug naar boven

Grafiek uit het in de tekst besproken artikel.

Zaterdag 12-01-2019

In het blad Science Vol. 363, Issue 6423, van 11 januari jl. verscheen een nieuwe studie over de snelheid waarmee de oceanen op aarde opwarmen. Dat blijkt 40% sneller te gaan dan het IPCC vijf jaar geleden nog calculeerde. Je kunt de details lezen in dit samenvattend artikel in The New York Times. Er is alle kans dat grotere klimaatrampen ons eerder zullen bereiken. Sommigen vrezen al omstreeks 2040.

     Ondertussen zegt VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff in een interview met De Telegraaf 'nee' tegen het concept-klimaatakkoord, dat onder leiding van zijn partijgenoot Ed Nijpels tot stand kwam. Hij noemt de kans dat hij het akkoord letterlijk zal uitvoeren "nihil". Je kon het verwachten, de horizon van de meeste politici loopt niet tot 2040 of verder, maar tot de eerstvolgende verkiezingen - en die zijn in maart. Dijkhoff maakt dus vooral een voorbehoud bij de voor de burger dure klimaatplannen met onze huizen en auto’s. Toch bevreemdt de uitspraak van Dijkhoff; het concept-akkoord kwam immers tot stand met stevige steun van Wiebes en Rutte en werd door sommigen (Asscher en Lilian Marijnissen) al 'het VVD-akkoord' genoemd. Is de VVD verdeeld geraakt?

     Al eerder stapten de milieuorganisaties uit het akkoord, omdat de meest effectieve maatregel: beprijzing van CO2-uitstoot bij bedrijven, er geen onderdeel van was. De vervuilers gaan dus niet betalen. Nu is mogelijk ook de VVD-fractie tegen het akkoord. Ik denk dat vooral D66 zijn poot stijf gaat houden om zijn geloofwaardigheid te behouden, dus je ziet het al gebeuren: een dreigende kabinetscrisis en uitstel van de aanpak van klimaatopwarming - terwijl de dagelijkse metingen van de CO2-concentraties in de atmosfeer in Mauna Loa op Hawaii (de Keelingcurve) steeds vaker de 410 ppm passeren.

     Dijkhoff provoceert zijn collega Rob Jetten door hem een 'klimaatdrammer' te noemen. En ja hoor, de D66-leider zet de borst op en tweet meteen: 'De aanpak van de klimaatcrisis gaat over de toekomst van onze kinderen. Daarom heb ik afspraken met de heer Dijkhoff. Halvering van de uitstoot in 2030 en een eerlijke verdeling van de lasten. Daar houd ik hem aan. Een man een man, een woord een woord.' Even later werpt ook CU-leider Gert-Jan Segers zich in de strijd. Hij tweet: 'Gemaakte afspraken kun je niet zomaar breken. We willen een rechtvaardig Klimaatakkoord, schone energie, de wereld beter achterlaten voor onze kinderen. Dat is de afspraak en dat gaan we doen. Ook collega Dijkhoff - die ik best z’n oneliner gun - heeft zich daar aan te houden.' Ach, ik moet nog zien dat de twee leiders nu een crisis aandurven. Wel armpje-drukken voor de bühne. Want het Planbureau voor de Leefomgeving en het CPB moeten het concept-akkoord nog helemaal doorrekenen; die cijfers komen pas lang na de verkiezingen. Politici denken dat we nog alle tijd hebben, maar dat is niet zo.

Gisteravond een gezellige familieavond bij Barbara. Haar man Michel vierde zijn verjaardag. Anna nam voor het slapengaan haar nieuwe medicijn, Indometacine, dat vooral een ontstekingsremmer is dat vaak bij gewrichts- en reumatische aandoeningen gegeven wordt (met een maagbeschermer). Maar het schijnt ook bij slaaphoofdpijn te helpen. Tot onze blijdschap heeft ze vanmorgen geen hoofdpijn! Wie weet helpt het echt.

     Het is een sombere dag met veel miezer en steeds hardere regen. Mijn Friese neef Sjouke, die jaren in de jachtbouw heeft gewerkt (bij Friendship) schrijft naar aanleiding van ons lekkageprobleem: 'Lekkage kan via de binnenkap wel heel ergens anders aan dek ontstaan zijn, b.v. bij een kikker voor aan dek bleek water naar binnen te komen en dat openbaarde zich ergens in de midscheeps. We hadden bij Friendship 20 jaar geleden al een apperaat waar mee je een lek kon op sporen. Daartoe een soort zendertje in de boot plaarsen, alles zo dicht mogelijk afsluiten en dan met een ander apparaat over het dek zwaaien tot dat je een pieptoon hoorde. Het is wel eens gebeurd dat een timmerman iets te lange schroeven had gebruikt bij het vast schroeven van een kastje. Was de schroef ergens in het antislip profiel naar buiten gekomen. Je zoekt je naar.' Terug naar boven

Het is kil en onbehaaglijk aan boord.

Zondag 13-01-2019

A rainy sunday. Anna had vannacht toch hoofdpijn, ondanks het nieuwe medicijn, niet heftig maar toch. We rijden aan het eind van de ochtend naar Numansdorp om even op de boot te kijken. Op de A29 stranden we voor een ongeluk, zojuist gebeurd. Allemaal flikkerlichten, er staan een traumahelikopter en een ambulance. We stellen ons in op een lange wachttijd, maar een kwartier later kunnen we alweer doorrijden. Op de werf is het stil en somber. Druipend staan de opgebokte boten op een rij. Ik haal een ladder van het rek. Aan boord inderdaad flinke lekkage boven de garderobekasten aan beide kanten. De handdoeken zijn goed nat, maar er licht ook een groot vel plastic onder om doorlekken in de kasten te voorkomen. We lopen het schip even door (foto hier), maar voor het overige is alles in orde. In de kajuit is het klam en onbehaaglijk, ik zit er wat sip rond te kijken (foto hierboven). We zijn op de helft van het winterseizoen. Even na een uur zijn we weer thuis.

Volgt een heel rustige zondag. Volgende week belooft politiek tumult. Het volgende hoofdstuk in de klucht die Brexit heet. Dinsdag gaat het Lagerhuis stemmen over het akkoord van Theresa May. Niemand gelooft dat ze enige kans maakt. En dan? In Amerika is de langste shutdown van de overheid aan de gang. Zal Trump de noodtoestand afkondigen en zijn zin doordrijven? Dat heeft belangrijke nadelen: talloze beroepsprocedures bij hoge en lage rechtbanken en een ongemakkelijk precedent voor een regeringsperiode in de toekomst, als een Democratische president hetzelfde foefje kan uithalen. In beide gevallen - Brexit en shutdown - werkt de politieke polarisatie heilloos. Volstrekt improductief. Gaan we dezelfde stagnatie meemaken in eigen land met het mislukte pensioenakkoord en het concept-klimaatakkoord?

     Ik herinner me dat men in de jaren 70 in de sociologie sprak van het conflict model. Dat sprak ons revolutionairen aan. Het was een goede zaak dat tegenstellingen duidelijk werden en tegenover elkaar geplaatst moesten worden. Dan zou blijken wie of wat het sterkste was en die mocht winnen. Een soort sociaal darwinisme, maar het paste ook bij de marxistische dialektiek. Bovendien: dat constante overleggen was maar erg saai. 'Grootsch en meeslepend', zo wilde je leven. Weinig konden we bevroedden dat het bij conflicten eerder gebruikelijk is dat iedereen verliest. Ik heb het tot schade en schande zelf mogen meemaken. We zullen het waarschijnlijk nu opnieuw zien, voor de zoveelste keer. When will they ever learn? Terug naar boven

De verschuiving van de magnetische noordpool in de periode 1900 - 2020 (Bron: Nature)

Maandag 14-01-2019

Je schrikt even: 'Magnetische noordpool bezig met "mysterieuze verschuiving"'. Wat is eraan de hand? De magnetische noordpool verschuift altijd, jaar op jaar, maar sinds een paar jaren gaat het veel sneller, roetsj, in de richting van Siberië. De verplaatsing versnelde recent van 15 naar 55 kilometer/jaar. Een nieuwe provocatie van Poetin? Nature heeft er een plaatje van (hierboven). Onlangs ging de pool de internationale datumgrens voorbij. Vliegtuigen en schepen gebruiken GPS voor de bepaling van lokatie, maar ze hebben hun kompas nodig om de koers te bepalen. Om de 5 jaar wordt de magneetveldkaart door het NOAA Geophysical Data Center in de VS vervangen; dat zou in 2020 plaatsvinden, maar dat moet nu eerder gebeuren - ware het niet dat de shutdown van Trump dat momenteel verhindert.

     Wat is er eigenlijk zo mysterieus aan de snellere verplaatsing? Ik weet het niet. De buitenkern van de aarde, bestaande uit vloeibaar ijzer en nikkel, draait om de vaste binnenkern heen en fungeert daardoor als een enorme dynamo, die het aardmagnetisch veld tot stand brengt en dus ook de plaats van de magnetische noordpool. De wervelingen en onregelmatigheden in de stroming van de vloeibare buitenkern veroorzaken variaties in het veld en verplaatsingen van de pool. Mogelijk is er nu sprake van een versnelling in die wervelingen.

     Overigens wordt het aardmagnetisch veld over de laatste decennia zwakker. Ik schreef er twee jaar geleden over. Sommigen vrezen dat de huidige verzwakking en de snellere verplaatsing van de polen duiden op een aanstaande ompoling van het veld. Dat gebeurde 780.000 jaar geleden voor het laatst. Een ompoling duurt zelf circa 10.000 jaar en gedurende die tijd wijzen kompassen alle kanten op. Dat aardmagnetisch veld beschermt ons tegen de dodelijke  stroom van geladen deeltjes van de zon. Als het veld tijdens een ompoling wegvalt, zouden die ineens alle leven vernietigen en de aarde steriliseren, was de angst van wetenschappers. Maar men vond in de gegevens van geologisch onderzoek geen aanwijzingen voor dergelijke massale extincties. Bovendien denkt men dat onze aardatmosfeer een aanvullende bescherming biedt tegen de zonnewind. Helemaal zeker is het echter niet.

Het gezicht van klimaatverandering. Steeds vaker overwinteren ooievaars in Nederland in plaats van naar het zuiden te vliegen. Eigenlijk zijn het trekvogels, maar dat is aan het veranderen. Misschien voelen ze door de warmere winters geen noodzaak meer voor de lange tocht naar het warme zuiden. De natuur ligt momenteel een maand voor op schema door het zachte weer in december en de eerste dagen van januari, lees ik bij de NOS. Er zijn nu al bloeiende hazelaars, sneeuwklokjes, speenkruid en elzen. Hooikoortspatiënten kunnen daardoor in de komende week al last krijgen van elzenpollen.

Vandaag wolken en zon. Geen slechte dag en met een graad of 8 - 9 tamelijk zacht. Anna had vannacht lichte hoofdpijn en was vaak wakker. We houden vast aan onze regelmaat en doen boodschappen en sporten op Oost. 's Middags komt Tessa even langs met Lina-Mae.

     Morgen is de stemming in het Britse Lagerhuis over de concept Brexit-overeenkomst van Theresa May. Het komt er nu op aan. Vandaag zegt ze in een toespraak dat als het parlement morgen haar deal verwerpt - waar het naar uitziet -, het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie mogelijk helemaal niet doorgaat. 'Mijn Brexit of helemaal geen Brexit'. Dat laatste zou een mooi en tevens lachwekkend resultaat zijn. Jeremy Corbyn bereidt een motie van wantrouwen voor, die mogelijk geeneens een meerderheid verwerven zal. Impasse. De Brexit verlamt de Britse politiek nu al twee jaar lang, terwijl het land zienderogend afzakt. Twintig procent van de bevolking is onder de armoedegrens geraakt, jongeren hebben weinig perspectief en de openbare dienstverlening is beroerder dan ooit, vooral omdat de immigranten die het vuile werk moeten doen, uit vrees voor de Brexit ook wegblijven. Terug naar boven

Uit de gebruiksaanwijzing van Raymarine: als je je elektronisch fluxkompas opnieuw moet kalibreren.

Dinsdag 15-01-2019

Mijn post van gisteren over de versnelde verplaatsing van de magnetische noordpool maakt een interessante uitwisseling los. Een magnetisch kompas heeft het aardmagnetisch veld nodig om je koers te bepalen, maar een gyrokompas niet, zegt een lezer. Het gyrokompas reageert op de draaiing van de aarde en niet op het magnetisch veld, dus het wijst altijd naar de echte noordpool. De beroepsvaart gebruikt vrijwel alleen gyrokompassen.

     Een tweede onderwerp is de vraag of je bij varen met GPS nog wel een kompas nodig hebt. Immers, als je een waypoint instelt en aan de autopilot doorgeeft, dan vaart het schip er zonder meer heen. Natuurlijk ben je blij met je kompas als de scheepselektronica uitvalt, wat altijd een risico is, maar dat spreekt voor zich. Dus zul je altijd een kompas op je stuurstand willen. Er is echter meer aan de hand. Ik weet bijzoorbeeld zeker dat in het SeaTalk stuurautomaatcircuit van Raymarine op de Dulce een elektronisch kompas is opgenomen. Dat zit in de bakboordgarderobekast. Maar waar is het eigenlijk nodig? Sommigen zeggen dat de GPS zonder elektronisch kompas je positie niet kan bepalen bij stilstand. De GPS zou beweging nodig hebben om via de satellieten vast te kunnen stellen welke richting je op vaart. Is dat zo? Eerst dacht ik dat de GPS die beweging nodig heeft om de verschillen in het Dopplereffect te meten: verschillende satellieten meten een kortere of langere golflengte en verrekenen dat tot een gevaren koers. Maar dat blijkt niet het geval: een schip vaart daarvoor te langzaam, aldus een Zeilersforum. Zelfs je SOG (speed over ground) kan er niet mee bepaald worden. De radiogolven van satellieten hebben een snelheid tegen die van licht aan - 300.000 km/seconde - en als je bijvoorbeeld 5,5 knopen vaart (= ca. 10 km/uur), dan ben je in één seconde nog geen 3 meter verder. Die variatie is te klein en verdwijnt in de elektronische ruis, zegt men. Hoe het dan wél werkt, weet ik nog niet. Wat ik nog wel weet is dat de effecten van de relativiteit van Einstein verrekend moeten worden, vanwege de lichtsnelheid van de radiogolven, maar dat is een ander onderwerp.

     De gangbare elektronische kompassen op jachten meten wel het magnetisch veld van de aarde. Tegenwoordig worden ze gecombineerd met een gyro, die vooral bedoeld is om het scheefhangen van de boot te corrigeren. Overigens levert Raymarine die fluxgate kompassen sinds 2015 niet meer. Waarom weet ik niet. Gelukkig gaan ze zelden stuk, maar als dat toch gebeurt moet je er een hele nieuwe stuurcomputer bij kopen. 'Mail ons voor een scherpe offerte', nodigt het bedrijf je uit op zijn website.

Toch weer een grijze dag, maar in elk geval droog. Over een dag of wat komt er wat meer winterweer. Anna had een redelijke nacht en is nu voor haar oppasdag naar Tessa.

     Een paar lezers mailen adviezen over het opsporen van de lekkages op onze Dulce. Interessant is de tip om op een donkere nacht fel licht van buiten op de plekken te stralen en binnen te kijken of je dat ziet, of omgekeerd, dus met een felle zaklamp van binnen naar buiten schijnen. Een andere optie is de luchtoegangen in de kajuit af te plakken en in de kajuit overdruk aan te brengen, bijvoorbeeld door een blower of een bladblazer, en door met zeepsop smeren aan dek en randen te zien of er bubbels worden geblazen. Die optie zie je op deze webpagina van Cruising World. 'Sooner or later, all boats leak. It’s a fact of sailing life', schrijven ze erboven. De overdrukmethode noemen ze 'similar to the way you might locate a leak on an inflatable tender.' Alle reageerders dank!

Het Britse lagerhuis stemt vandaag over het Brexit-akkoord. Nooit eerder was het Britse volk zó verdeeld. Ik volg de live-blogs bij een aantal kranten. Af en toe kijk ik ernaar en verder lees ik, alleen (nog) niet verder in Frank Close, want het nieuwe boek van Jonathan Holslag 'Vrede en Oorlog' (De Bezige Bij, 2018) over 3000 jaar wereldgeschiedenis kan ik niet zomaar ongeopend laten liggen. Terug naar boven

Woensdag 16-01-2019

De nederlaag van Theresa May was nog groter dan verwacht. Gewoonlijk is het wegstemmen van een kernvoorstel in een democratie reden voor een regering om af te treden, maar in de Britse politiek zijn de verhoudingen dermate verziekt dat de motie van wantrouwen van Labour, die vandaag in stemming komt, goede kans maakt het niet te halen. Een meerderheid gruwt ervan dat Jeremy Corbyn aan de macht zou kunnen komen. May lijkt echter de contrôle over haar partij en het Brexit-proces kwijt. De impasse duurt voort, 72 dagen voor de Brexit-datum. Maar er is nieuwe hoop: de kans dat de hele Brexit niet doorgaat neemt toe, en dus de kans dat het lastige VK gewoon in de Europese Unie blijft, al dan niet via een nieuw referendum.

Het gezicht van klimaatverandering. In Australië heerst al weken extreme hitte. In het zuiden van het continent was het gisteren 49,1 graden Celsius. Je kunt wel spreken van een moordende hitte, die al vier dagen duurt. De kans is groot dat de 50 graden gepasseerd wordt, iets dat daar voor het laatst in het record El Niño-jaar 1998 gebeurde. Nu is er ook een El Niño, maar slechts een lichte. In november jl. was er ook al een hittegolf die toen - naar nu blijkt - aan tienduizenden grote vleermuizen het leven kostte. Het gaat om zogenaamde vliegende hoinden. In de stad Cairns vielen de vleermuizen dood uit bomen in tuinen en zwembaden. Ik vraag me af of klimaatontkenners erkennen zouden dat er iets aan de hand is als er mensen dood uit de bomen beginnen te vallen.

Anna had een tamelijk goede nacht. Vandaag is een rustige, iets koudere, droge dag. In het Britse Lagerhuis begint het debat over de motie van wantrouwen van Labour. De stemming is rond 20.00 uur. Ze kunnen er wat van, die Engelsen. Corbyn spreekt van een zombie-regering. redelijk subtiel want May staat inderdaad na iedere nederlaag weer op. May zegt dat Corbyn geen oplossingen heeft. Dat laatste is ook redelijk subtiel, want de Labourleider is eigenlijk wél voor een Brexit terwijl zijn partij in grote meerderheid ertegen is. Vanavond kijken naar de stemming. Terug naar boven

Website NOAA na bijna een maand shutdown van de Amerikaanse overheid..

Donderdag 17-01-2019

Onder normale omstandigheden publiceert de NOAA, de Amerikaanse National Oceanic and Atmospheric Administration, rond deze tijd de gemiddelde wereldtemperatuur over het afgelopen jaar. Maar de omstandigheden zijn onder president Trump niet normaal. De shutdown van de Amerikaanse overheid duurt nu bijna een maand en op de NOAA website zie je het bericht hierboven. Alleen maar vanwege de opgefokte crisis over de idiote grensmuur van Trump.

Anna had een slechte nacht; veel wakker en pijn in de maag ondanks de maagbeschermer. We gaat toch gewoon sporten en boodschappen doen. Het regent. Schrik bij het bericht dat onze Merwedebrug in 2016 bijna was ingestort, net als die Morandibrug in Genua. Het staat in dit rapport van Bureau Berenschot. Er was nog maar een "veilige restlevensduur van zes dagen". We rijden nog regelamtig over die brug, en wie niet hier in de stad? Scheuren, verzakkingen en roest. Om achterstallig onderhoud aan alle bruggen en viaducten in ons land uit te voeren zijn de komende jaren miljarden extra nodig. Dat geld is er nu niet en dat zal op termijn wel gevonden moeten worden, schrijft de NOS.

     Na de sport is het droog met af en toe perioden van zon en een enkele bui. 's Middags komt Barbara op de thee. Buiten valt natte sneeuw. Verder lezen in het nieuwe boek van politicoloog Jonathan Holslag 'Vrede en Oorlog' (De Bezige Bij, 2018) maakt heel erg duidelijk dat de wereld van de mensen over 3000 jaar wereldgeschiedenis zelden lang vrede heeft gekend.

Eigenlijk wil slechts een kleine minderheid in de Britse politiek een harde Brexit. Dat zijn de onverantwoordelijke populisten rond Boris Johnson. Die zou je moeten isoleren. De rest van het Lagerhuis wil óf geen Brexit óf een zachtere Brexit. De ruimte voor premier May voor een plan B zit dus op links, waarbij ze vóór aanstaande maandag moet proberen de steun van Labour, de Noordierse DUP en de Schotse nationalisten te verwerven, om het verlies aan stemmen aan de luidruchtige  rechterflank van de Conservatieve Partij te compenseren. De steun op links moet het verlies op rechts goedmaken. Een moeilijke opgave maar niet onmogelijk; ik zou het knap vinden als haar dat lukt. Sinds Rutte noemen we dat 'een geitenpaadje'. En geldt ook: hoe zachter de Brexit, hoe beter voor de eenheid in Europa. Het risico van het geitenpaadje is een splitsing bij de Tory's. De Britse politiek gaat dan meer lijken op die in veel landen op het continent, met een extreem-rechtse vleugel van populisten die tegen migratie zijn. Zoals in Duitsland, Frankrijk en bij ons. Een grote coalitieregering met Labour zie ik daarentegen niet zo gauw ontstaan, tenzij zowel May als Corbyn beiden eerst het veld ruimen. Terug naar boven

Vrijdag 18-01-2019

Er zit een beetje winter aan te komen in 'de pluim' van de meeste weermodellen. Zouden Piet Paulusma en het MetOffice toch enigszins gelijk krijgen? Begin november verwachtte Paulusma bijvoorbeeld dat december de eerste sneeuw zou brengen en dat januari kwakkelend zou verlopen. Dat kwam niet uit, maar volgens hem zou februari vervolgens voor 'fikse winterkou' zorgen met vorst tot min 20 graden. Over dat verschil van een week of vier moeten we niet moeilijk doen. In het weekeinde gaat het 's nachts 5 tot 8 graden vriezen, maar in de week erna gaan bewolking en mogelijk sneeuw de vorst temperen. Sneeuw wordt vooral op dinsdag verwacht (zie de WX-charts prognosekaart hierboven).

     Anna was weer veel wakker geweest van de nachthoofdpijn, maar er is ook een lichtpuntje. De tweewekelijkse migraine, die er nog bij komt, verdween met het nieuwe anti-migrainemiddel dat we in het LUMC voorgeschreven kregen. Ikzelf werd wakker uit een droom waarin ik het huis moest zien binnen te komen, waar ik al woonde. Het was mijn vroeger huis aan de dijk in Deil, en het lukte ook nog. Hoe? Tja, ik had de deur open laten staan.

      Vanmorgen gaat Anna naar haar kapper en moet de autoruiten schoonkrabben. De zon schijnt aangenaam over de haven als ik later de stad in loop. Op het remmingwerk in de haven staat de reiger, onze wintergast, treurig voor zich uit te staren (foto hier). Bij de 3e Waterkering is een bord geplaatst. Ik dacht dat het al voor de komende verkiezingen was, maar het blijkt de aanstaande herindeling vaan onze straat aan te kondigen. Van maart tot mei (foto hier). 

De extreme hittegolf in Australië duurt voort. Eigenlijk duurt hij al vanaf de kerstdagen. In de deelstaat New South Wales smelt zelfs het asfalt op de wegen. Om te verhinderen dat het asfalt aan autobanden blijft plakken, wordt water over het wegdek gesproeid.

Memorabel commentaar van iemand op Twitter over de Britse politiek: 'The upshot is that we have with two party leaders who command nobody’s confidence but can’t be removed, fighting over a deal that nobody wants but has to be made, against a deadline that nobody can meet but everyone is insisting upon. Like I said, it’s a bloody marvel.' Beter kun je het niet samenvatten. Terug naar boven

Ochtendwandeling over de wallen, langs de Merwede.

Zaterdag 19-01-2019

De eerste dag van de vorstperiode, die wel eens tot het einde van de maand kan duren. En de eerste, goddelijke dag van een stralend zonnig weekeinde. Na een laat ontbijt gaan we erop uit, de wallen over. De zon schittert op de rivier en veerboten varen af en aan (foto hierboven). We lopen over Buiten de Waterpoort. Het water stroomt in snelle kolken en draaiingen voorbij. Laag is de waterstand niet meer. Van de week is één schuif in de Haringvlietkering permanent open gegaan. Het 'kierbesluit'. Niet dat de rivier daardoor sneller stroomt, maar er is wel kans op de terugkeer van zalm, zeeforel en steur.

     We lopen door naar het strandje en dan terug langs het bijna voltooide gruwelhotel van horeca-ondernemer Berry Voet. Sinds hetj voorjaar ben ik hier niet meer geweest. Het rare hekwerk op de bovenste etage van het architectonische gedrocht blijkt nu de kleur van babypoep te hebben. Snel verder lopen over de zuidelijke en westelijke wallen.

     De vestingwallen vormen de gelegenheid om vele bekende stadgenoten tegen te komen, allemaal net als wij aan de wandel. Aan een aantal bomen hangen de portetten van burgers met bloemen, die hun onbekrompen opvattingen uitventen in het kader van het Tolerantiepad, door sommigen ook het Pad van de IJdelheid genoemd. Bij de Canse Poort slaan we rechtsaf, de stad in en dan kom je onvermijdelijk langs Boekhandel De Mandarijn. Daar ligt het nieuwe boek van de Britse historicus Peter Frankopan 'De Nieuwe Zijderoutes. Het Heden en de Toekomst van de Wereld' (Spectrum, 2018) er duidelijk op te wachten tot ik langskom en het koop. Ik voel zoiets altijd haarfijn aan. Daarna  lopen we door naar de Langendijk om bij bakkerij/luncroom Sweet Ima koffie te drinken (foto hier) en een zuurdesembrood mee nemen.

De Gordiaanse knoop in het VK. Maandag moet Theresa May in het Lagerhuis haar plan B voorleggen. De stemming daarover zal op 29 januari zijn. Gisteren heeft ze aan het eind van de dag een belrondje gehad met Europese leiders, aldus The Telegraph. Merkel, Macron,  de Ierse minister-president Leo Varadkar (belangrijk vanwege de backstop) en Rutte. De leiders reageerden volgens de krant er vol ongeloof op. Ze bracht niks nieuws, aldus de zegslieden, en wilde alleen praten over de Ierse grens en de backstop - een probleem waar geen oplossing voor is. Sommigen denken dat ze vooral uitstel wil van 29 maart, de Brexit-datum. Komt tijd, komt raad.

     Er staat dit weekeinde een goede analyse van columnist Bert Wagendorp in De Volkskrant. Hij schrijft dat je de Brexit niet los zien van de klassensamenleving die Groot-Brittannië is.

'De Brexit is vooral georkestreerd door Conservatieven als Boris Johnson, Bernard Jenkin en Jacob Rees-Mogg. Rijke upper middle class-types, die van de gevolgen van de Brexit geen enkele last zullen hebben – de City-bankier Rees-Mogg al helemaal niet, omdat hij twee van zijn investeringsfondsen in EU-lid Ierland heeft gevestigd.'

Er zijn er wel meer te noemen denk ik, en het is ingewikkelder. Denk aan de rechts-populisten als Nigel Farage en aan de verstarde houding van Jeremy Corbyn en zijn Labour. Toch is het waar dat de tegenstellingen tussen arm en rijk in het VK altijd veel scherper lagen dan in West-Europa. Herinner je dat een op de vijf mensen in het VK onder de armoedegrans leeft. John Harris, gerespecteerd columnist voor The Guardian, omschreef de Brexit vorige maand als 'een nieuw hoofdstuk in de klassenstrijd’.

     Wagendorp vervolgt en benoemt de schuldigen:

'Een rijke, rechtse en neoliberale bovenlaag die Groot-Brittannië wil omvormen tot een radicaal paradijs van de vrije markt dat zelfs Margaret Thatcher in haar mooiste dromen voor onmogelijk had gehouden. Daarvoor moet de status quo eerst worden gesloopt, volgens de theorieën van voormalig Trump-adviseur Steve Bannon. En daarvoor was in het referendum eerst de hulp van de working classes nodig – voor die als kanonnenvoer naar de economische slachtbank kunnen worden gevoerd.'

     Het is waar: ongebreideld kapitalisme heeft de samenleving altijd uit zijn evenwicht gebracht. Een les die iedere generatie kennelijk opnieuw moet leren. Misschien maken we wel het einde mee van het wrede en asociale Angelsaksische model; dat zou mooi zijn.  Terug naar boven

De inrit van Jachtwerf Rexwinkel in Numansdorp.

Zondag 20-01-2019

Een zonovergoten, stralende zondag. Onze vale wintergast zit wat beteuterd op de voorplecht van de narrow boat naar het ijsvloertje in de haven te kijken (foto hier). De lekkere bliekjes (voorntjes) zijn nu onbereikbaar. We rijden naar Numansdorp om op de boot even de natte handdoeken te verwisselen (foto hierboven). Ook zet ik met een paar tie-rips de wieken van de windgenerator vast. Het molentje draait dan wel zonder te laden vrij en licht, maar slijtage van de lagers krijg je op de lange duur altijd.

     Om half twee zijn we weer thuis. Over de sluis lopen giga-veel Gorcummers langs. Niemand kan met dit weer thuis op de bank blijven zitten.

Ik lees geboeid verder in het nieuwe boek van Jonathan Holslag. Rome en het Chinese Han-rijk zijn gevallen, andere rijken ook, geweld en anarchie heersen alom. Alleen het Sassanidenrijk in Perzië stelt nog wat voor. Waardoor vallen rijken uit elkaar? Aanvallen van barbaren, massale migratie, klimaatrampen (b.v. droogte en misoogsten), de opkomst van een ander, machtiger rijk en vooral door verlies van eenheid, kracht en interne consistentie door onverantwoordelijke, onnozele leiders. Vaak is er een combinatie van dergelijke factoren. Je denkt meteen aan de Europese Unie, de onstuitbare opkomst van China, de opwarming van het klimaat, de toestroom van migranten, de groei van het rechts-populisme en de Brexit-onzin. Europa verliest macht, invloed en rijkdom, alsof het onvermijdelijk is en het ergste is dat alles waarin we geloven: de rechtstaat, de democratie, de mensenrechten en de waarden van de Verlichting en het humanisme, mee verloren dreigt te gaan.

     Vandaag is er een merkwaardige waarschuwing van Liam Fox, de Britse minister van Handel, dat het parlement "het recht niet heeft het brexit-proces te kapen". Huh? Die man - een harde Brexiteer - moet helemaal zijn mond houden. Anderhalf jaar geleden misleidde hij het voik nog met een tweet, waarin hij zei: 'Het vrijhandelsakkoord dat we met de EU gaan sluiten moet een van de makkelijkste uit de geschiedenis zijn.' Dat viel erg tegen. Hij twitterde toen ook dat er zeventig handelsakkoorden ter tekening zouden klaarliggen tegen de tijd dat de Britten de EU zouden verlaten. Daarvan is geen sprake. Deze en andere onverantwoordelijk rooskleurige uitspraken van prominente Brexiteers worden nu overal in het VK uit protest en ter beschaming opgehangen door een actiegroep van jongeren, die Led By Donkeys heet.

Morgen moet Theresa May haar plan B aan het Lagerhuis voorleggen. Als dat bij de stemming op 29 januari geen meerderheid haalt, twee maanden voor de Brexit-datum, verwacht men dat parlementariërs, ook een deel van de Conservatieven, daarop een voorstel zullen indienen waarmee een no-deal-brexit onmogelijk kan worden gemaakt. En dan? Nog een derde plan? Uitstel vragen in Brussel? Een tweede referendum?

NB: Vannacht is er een maansverduistering laag aan de westelijke hemel.even na half vier. De totale verduistering duurt van 5:41 tot 6:44 uur. Dan bedekt de schaduw van de aarde de maan volledig. De maan toont een rode gloed door het zonlicht dat door breking in de atmosfeer van de aarde toch het maanoppervlak weet te bereiken. Dat is vooral langgolvig (rood) licht. 'Bloedmaan' heet het verschijnsel. 

 Terug naar boven

'Bloedworst'

Maandag 21-01-2019

Op de sociale media word je doodgegooid met foto's van de bloedmaan vanochtend vroeg. Daaruit kies ik deze eh, plak chorizo. Ook mooi. De westelijke hemel is vanuit ons huis niet zichtbaar en ik had geen zin om voor het ochtendkrieken uit bed te gaan en in de vrieskou naar Buiten de Waterpoort te lopen voor vrij zicht. Overigens misten we er afgelopen zomer er ook al een in Oostende, maar in 2011 zagen we een gedeeltelijke bloedmaan, toen we in het Egyptische Hurghada lagen met de boot. De volgende keer is ver weg, in 2037, als ik 90 wordt. Maar velen zijn er dus ditmaal voor uit bed gegaan, zoals de Gorcumse fotograaf en torengids Bas 't Hoen, die in alle vroegte de foto hieronder maakte vanaf de transen van de toren van de Grote Kerk.

     Uit de waarneming dat de schaduw die de aarde op de maan maakt een ronde vorm had, leidden wetenschappers in de Oudheid (Grieken, India) al af dat aarde een bol moest zijn.

Fotograaf Bas 't Hoen maakte vanochtend vroeg deze foto vanaf de toren van de Grote Kerk, van de bloedmaan (links aan de bovenrand).

Weer een zonnige dag. De haven is weer een beetje meer dichtgevroren. We doen onze boodschappen en sporten op Oost. Op zoi'n ochtend verbrand ik rond de 600 - 700 kilocalorieën. Mijn lichaam heeft echter nog geen atletische proporties ontwikkeld. 's Middags komt Tessa met Lina-Mae op de thee.

Straks krijgen we te horen wat het Plan B is van Theresa May. Het lijkt erop dat ze niet over links speelt en geen deal maakt met Labour, iets wat voor zowel het VK als de EU de meest verstandige koers zou zijn. Dat vindt ook oud-Labour leider Gordon Brown in een opinieartikel in The Guardian vandaag. Dan zou met instemming van Brussel de Brexit-datum met een jaar kunnen worden uitgesteld om de vertrouwensbreuk tussen het Britse volk en het politieke establishment te repareren. Volgens Brown is Groot-Brittannië nu een stuurloze boot zonder kompas, kaart of reddingsvesten. Er moet tijd komen om verstandiger oplossing te bedenken dan in de huidige tijdklem mogelijk is. May lijkt er niet gevoelig voor en speelt het over rechts, met de Brexiteers in haar partij en splinters als de Ulster en Schotse nationalisten, gevangen als ze is in haar angst voor een scheuring van de Conservatieve Partij. Dat gaat gegarandeerd niet lukken. Terug naar boven

Sneeuw voor ons huis

Dinsdag 22-01-2019

Eerst is er een zeer rode zonsopgang (foto hier). Het hele land is in beroering. Het KNMI vaardigde al vroeg code geel uit, maar er is nog geen sneeuwvlok gevallen. De vorst vannacht was minder dan in de vorige nachten. De matige wind is zuid en toch guur. Anna gaat lopend naar Tessa voor haar oppasdag. Pas vanaf half elf begint het ook hier licht te sneeuwen, maar de sneeuwval wordt allengs dichter. De wind jaagt het in kille sluiers over het ijs in de haven. Onze vale wintergast laat zich niet zien.

's Middags sneeuwt het in vrijwel het hele land. Hier gaat door tot na drie uur (foto hier). Het laagje sneeuw is een centimeter of vier, vijf. Voor de aangroei van ijs op plassen en vaarten is dat niet gunstig. Er zijn slechts wat kleine ongevallen op de wegen. Mannen van de gemeente maken een paadje over de sluis en het voetgangersbrugje langs ons huis sneeuwvrij. Ik denk aan mijn kindertijd. Sneeuw was prachtig. Mijn moeder hield ervan te vertellen dat ik voor het eerst in mijn leven sneeuw zag vallen. Dat was begin jaren 50 op de Tijnjedijk in Huizum, Leeuwarden. Met mijn neus tegen het raam riep ik opgewonden 'Mem! Mem! Wyte rein!'

     De rest van de dag lees ik verder in 3000 jaar wereldgeschiedenis van Jonathan Holslag: een voortdurende aaneenschakeling van opkomst, bloei, ondergang, anarchie, alles vrijwel zonder uitzondering gepaard met veel geweld en massaal, redeloos lijden. Tussendoor een vredig en heerlijk klusje: de reparatie van het slotje van de brievenbus van onze bovenste buurvrouw. Ondertussen sneeuwt het toch weer, licht. Terug naar boven

Woensdag 23-01-2019

In het zachte licht van de lantaarns ziet de besneeuwde omgeving van de sluis er romantisch uit, gisteravond (foto hierboven). Sneeuwdagen komen in Nederland weinig meer voor, aldus het KNMI, en ze zullen in de toekomst alleen maar zeldzamer worden. In de jaren 50 en 60 waren het er gemiddeld ongeveer 16 per jaar. tegenwoordig mag je al blij zijn als het er 6 zijn.

     Vanmorgen is het zonnig. Het ziet ernaar uit dat de winter ons in het weekeinde alweer gaat verlaten. Kwakkelweer op komst en daarna regen. Maar wie weet keren vorst en sneeuw weer; dat kan nog makkelijk Ik loop door de stad naar de vergadering van het bestuur van de Gorcumse Poëzieroute in De Tuinen, een appartementencomplex aan de westelijke vestingwal. Het is woekeren met het beperkte geld dat onze stichting voor de instandhouding van de route nodig heeft. Niettemin werd onlangs een onderhoudslag gemaakt en staat ondermeer het nummer (22) weer bij het gedicht van Jozef Eijckmans op ons huis. Dat was eraf gerukt. Kunst in de openbare ruimte is kwetsbaar. Alles is dat overigens. Veel informatie over openbare gedichten in ons land vind je op de website Straatpoëzie, die wordt bijgehouden door Kila van der Starre, een dame die bezig is op het onderwerp te promoveren bij de Utrechtse universiteit.

     Na terugkeer thuis werk ik de website van onze poëzieroute bij. Verder niets te melden. Vanavond komt onze oude vriend Herman U. bij ons eten. Terug naar boven

Donderdag 24-01-2019

Het korte essay 'Het nationaal-socialisme als rancuneleer' uit 1937 van Menno ter Braak is, net als de schrijver zelf, altijd één van mijn favorieten geweest. Er staat een citaat boven uit een rede die Anton Mussert op 26 april 1937 hield in de Haagse Houtrusthallen: 'Wie hersens en hart heeft moet ontevreden zijn'. Dat is meteen de essentie van de zaak: het nationaal socialisme is een leer van de menselijk afgunst. Het stuk staat in deel 3 van het Verzameld Werk van Ter Braak in mijn boekenkast. Dezer dagen verschijnt er bij Uitgeverij Athenaeum een nieuwe uitgave van met een voorwoord van de auteur Bas Heijne. Tachtig jaar later is het essay nog steeds actueel, aldus Heijne, als het om het hedendaagse populisme gaat, het gedachtengoed van de permanent verongelijkten. Ik ben dat met hem eens.

     Het liberale denken van de Verlichting en de democratische rechtstaat benadrukken krachtig dat alle mensen gelijk zijn. Vrijheid, gelijkheid en broederschap. Een ideaal dat nooit volledig bereikt wordt, maar wel nagestreeft. Helaas, gelijkheid bestaat niet in de natuur, humanisme is een menselijke uitvinding. Biologie en lot maken de mensen verschillend, maar voor de wet is iedereen gelijk. Er zijn ingewikkelde sociale systemen omheen gebouwd, die iedereen tegen iedereen pogen te beschermen, maar velen raken onvermijdelijk teleurgesteld. 'Die teleurstelling wakkert het ons aangeboren gevoel van rancune aan, de haat tegen wat ons miskent en tekortdoet.' We zien het vandaag de dag overal om ons heen, ondermeer als het gaat om het feit dat 26 superrijken de helft bezitten van alle rijkdom op aarde.

     Het nationaal-socialisme doet in de jaren 30 van de vorige eeuw niets anders dan het ressentiment, dat van nature al in ons zit, 'tot leidend beginsel van alles te maken'. Met rede en redelijkheid heeft het niets te maken. De nationaal-socialist huldigt de haat enkel om de haat alleen, om het stillen van de rancune door de schuld bij minderheden te leggen, kwetsbare groepen die hij denkt aan te kunnen. In de jaren 30 waren het de Joden, tegenwoordig de migranten en de Islam. Democratie wordt bestreden omdat die de het botvieren van de haat in de weg staat. Het essay gaat niet erg in op de vraag waarom de ene mens er vatbaarder voor is dan de andere en waarom sommigen zich volkomen door rancune laten beheersen. Een tolerante of een autoritaire opvoeding? Wel of geen opleiding? Teveel tegenslag en pech in het leven? 

     De democratie schept weliswaar rancune door de valse belofte van gelijkheid, schrijft Heijne in zijn inleiding, maar leidt die ook in goede banen, doordat we blootstaan aan debat, kritiek en tegenspraak. 'De haat tegen diegenen die ons in onze ogen kleineren en bedreigen, die op ons neerkijken of die ons negeren, wordt door de democratie gereguleerd.' Dat mislukt nogal eens.

'Rancune laat zich niet met redelijk debat bestrijden. Waneer er een grief wordt weggenomen, dient de volgende zich alweer aan. Men laat zich het gevoel van onrecht en miskennig niet afnemen. het heeft dus geen zin met ontlastende feiten aan te komen, tegenargumenten aan te dragen, statistieken aan te halen, cijfers te laten spreken - de rancumemens ziet dat enkel als een aanslag op zijn gevoel van eigenwaarde.

Hoe herkenbaar! Afgunst en rancune kennen slechts één werkelijkheid, een heel schematische werkelijkheid, wij en zij tegenover elkaar, 'de hatende en de gehate partij', en geweld wordt vaak niet geschuwd. Denk aan de praktijken van delen van de tegenwoordige gele hesjes-beweging.

     Na de Duitse inval verwijderden vele lezers het werk van Menno ter Braak uit hun boekenkasten, uit angst voor de bezetter. De schrijver zelf poogde vergeefs om 10 mei 1940 naar Engeland te ontsnappen. Vier dagen later pleegde hij zelfmoord.

Vandaag hebben we een droge dag. Geen kwakkelweer, maar dat komt nog wel in het weekeinde. We doen trouw onze boodschappen en sport op Oost. De inspanningen vallen niet mee, maar we houden dapper vol. Rest van de dag verder lezen in Jonathan Holslag. Terug naar boven

Vrijdag 25-01-2019

Door de shutdown in de VS zijn de gebruikelijke gegevens van NASA en NOAA over de gemiddelde wereldtemperatuur in het voorbij jaar nog steeds niet beschikbaar. De publicatie is 'undefinately postponed' twitterde het hoofd van het NASA-bureau deze week. De derde instantie die ieder jaar dergelijke informatie publiceert is Berkeley Earth. Die reportage verscheen gisteren: het jaar 2018 komt definitief op de vierde plaats van de warmste jaren ooit gemeten, en zit daarmee in het verontrustende rijtje van 2015, 2016 en 2017. De laatste jaren vormen de toprij van wereldwijde opwarming (zie grafiek hierboven). 2016 had de hoogste temperaturen dankzij de record El Niño van dat jaar, nu zit 2018 ook in de top met een zwakke El Niño.

     Sinds het begin van de industrialisatie in 1850 is de wereld 1 graad Celsius warmer geworden en het ziet ernaar uit dat bij de huidige versnelling nog voor 2040 de 1,5 graden opwarming bereikt wordt: de doelstelling van de Parijse Akkoorden voor het jaar 2100. In de poolgebieden is de temperatuur ca. drie graden hoger dan rond 1850. Tevens is de wereld nu waarschijnlijk net zo warm als in het Eoceen (56,0 tot 33,9 miljoen jaar geleden) en het Eemien, de periode van 10.000 jaar tussen de laatste twee ijstijden, toen het volgens een zeer recente studie van Burke et al gemiddeld circa 0,7 respectievelijk 0,8 graden warmer was dan in het pre-industriële tijdperk. De zeespiegels waren toen door het afsmelten van de ijskappen op Groenland en Antarctica fors hoger, ongeveer vijf meter. Door de snelle opwarming en de traagheid in het klimaatsysteem zit een dergelijke stijging er op lange termijn aan te komen, zelfs al zouden we de emissies van broeikasgassen terstond volledig staken. De inwerkingstijd van de hogere temperaturen is nog erg kort. 'Are we headed toward the worst-case climate change scenario?', vraagt journaliste Kate Wheeling zich vandaag af in de Pacific Standard. Yes, we are.

'Buurlanden lukt het wel om  de uitstoot te verminderen', schrijft Hester van Santen vanmorgen in de NRC. Nederland is een achterblijver in Europa, constateert ze. 'In de meeste lidstaten ging de uitstoot sinds 1990 sterker naar beneden. De oorzaken lopen uiteen, maar er is één constante. Bot gezegd: kolen eruit, duurzame energie erin. En daar ontbrak het in Nederland grotendeels aan.' Vandaag komt dan ook het eerder uitgelekte rapport van het Planbureau van de Leefomgeving (PBL), met als slotsom dat Nederland de klimaatdoelen voor volgend jaar niet gaat halen, dus 'Urgenda' en het concept-klimaatakkoord. Er is snel een extra besparing van 9 megaton CO2-uitstoot nodig om volgend jaar aan de 25-procentseis te kunnen voldoen. GroenLinks bepleit nu de invoering van een CO2-belasting voor bedrijven en de sluiting van vier van de vijf kolencentrales – 'alleen een ingreep van die orde kan ‘Urgenda’ nog redden'.

Het is opnieuw een droge dag, maar de dooi heeft ingezet. Vanmorgen hangt er lichte nevel, die pas laat wegtrekt. We krijgen vanavond vrienden te eten: Wil F & Marianne R.

     In Jonathan Holslag ben ik bijna op bladzijde 350. Het is 1453, Constantinopel valt; het laatste bastion van het Byzantijnse Rijk wordt ingenomen door de Ottomanen. Terug naar boven 

Het gedicht 'Kantje boord', de vorige winnaar, hing twee jaar lang in de Lingesluis.

Zaterdag 26-01-2019

Erg gezellig tafelen met Wil & Marianne gisteravond (foto hier). Vandaag is het bewolkt en overwegend droog. De vorst is weg; het is een graad of acht. Ik publiceer op de website van Poëzieroute Gorinchem het bericht over de twee-jaarlijkse wedstrijd 'Poëzie in de sluis' dat een van onze bestuursleden opstelde:

Komende week zal ik er een persbericht voor de lokale kranten van maken. Ons bestuur zal fungeren als jury.

De president is na 35 dagen shutdown door de knieën gegaan. Althans voor drie weken. Lucht voor 800.000 ambtenaren, die in december en januari hun salaris niet kregen uitbetaald. 'Dit was in geen enkel opzicht een concessie', twitterde Trump. 'Ik deed het voor de miljoenen mensen die zwaar door de shutdown zijn getroffen, in de wetenschap dat het spel over 21 dagen opnieuw begint als er nog geen akkoord is gesloten.' Natuurlijk is het wel een concessie en zo zien velen het, ook in zijn eigen achterban. Maar tot de vaste narratief van de president hoort dat hij verlies nooit toegeeft. Er zijn ook boze reacties, zoals 'He just allowed Nancy to walk all over him!' op The Dailiy Beast.

     Het persbureau Reuters bericht vandaag dat 400 Russische huurlingen de door een volksopstand belaagde president Maduro beveiligen. Uiteraard zijn ze gestuurd door Poetin, die graag het westen dwarszit. Nadat hij de oorlogsmisdadiger Assad heeft gered, komt hij nu de dictator Maduro te hulp. Terug naar boven

Numansdorp

Zondag 27-01-2019

Flinke buien striemen de voorruit als we vandaag onder een dik, rafelig wolkendek naar de boot rijden. Het is kletsnat, het lijkt wel herfst. Onderweg even een kop koffie (foto hier). Niet ver van de route leveren we de doos met Star Trekfilms af, die ik op Marktplaats verkocht heb voor 75 euro. Ondanks alle regen en eerdere sneeuw is er verrassend weinig lekkage. Op de terugweg merken we dat wind ondertussen flink aantrok. Vanavond kan er in Zeeland zelfs even windkracht 9 staan. Er volgt een rustige middag thuis. Barbara en Tessa komen langs met Vajèn. 

Klimaatnieuws. In Australië duurt de extreme warmte nu al vanaf begin december en teistert mensen en dieren. In Alice Springs in het noorden kwamen 90 paarden om het leven omdat hun drinkwaterreservoir opgedroogd was. In Tasmanië braken 50 bosbranden uit door de droogte. In de zuidelijke staat Victoria werd de electriciteitstoevoer van 200.000 huishoudens afgesloten vanwege het massale gebruik van airconditioning. Zelfs het tennistournooi Australian Open in Melbourne werd vanwege hittestress stilgelegd.

     In Bangla Desh dreigt een humanitaire crisis. De kustbevolking in het land, dat al worstelt met het Rohingya vluchtelingenprobleem, lijdt steeds vaker onder overstromingen en vlucht massaal naar de reeds overbevolkte steden.

     In 2018 stierven er meer mensen aan natuurgeweld dan in 2017: bosbranden, aardbevingen, tsunami’s en aardverschuivingen. Dat rapporteert de VN. Niet alle rampen zijn gerelateerd aan klimaatverandering en in hoeverre de groeiende overbevolking in kustgebieden een rol speelt, weet ik niet.

     Er os ook goed nieuws: Duitsland besloot dezer dagen om al zijn kolen- en bruinkoolcentrales te sluiten voor 2038. Dat lijkt me niet erg snel, maar het zijn er dan ook liefst 84. Nu Nederland nog; dat heeft er maar 5. Terug naar boven

Maandag 28-01-2019

Stagnatie in de theoretische fysica en de kosmologie, er wordt veel over geschreven en gediscussieerd. Al twee decennia lang zijn er geen nieuwe inzichten meer. Van het heelal is 95% onbekend; slechts 5% bestaat uit de ons bekende gewone materie. de rest is donkere materie (25%) en donkere energie (70%). Na de vondst van het voorspelde Higgs-deeltje in 2012 zijn er door de grote botsingsmachine Large Hadron Collider (LHC) van CERN in Zwitserland geen nieuwe deeltjes gevonden. Op dit weblog schreef ik af en toe over de impasse. Van de week trof ik op YouTube een 40 minuten durende weergave van een recente discussie erover tussen de Nederlandse fysicus Erik Verlinde, de Duitse Sabine Hossenfelder en de Britse Catherine Heymans (klik hierboven of hier). Verlinde is bekend vanwege zijn (onvolledige) theorie over een emergente zwaartekracht in een heelal waarin donkere materie niet nodig is. Hossenfelder schreef een kritisch boek over de impasse: 'Lost in Math' (2018, Basic Books) en Heymans is astrofysicus in Edingburgh. De deeltjesfysicus Jonas Rademacker van de Universiteit van Bristol zit de discussie voor. Het debat vond op 25 januari jl. plaats bij het Institute for Art and Ideas in Londen. De gedachtenwisseling is levendig en geeft een goed beeld van de stagnatie in de fysica. Het volgen ervan vergt wel enige inspanning (o.a. geen ondertiteling).

     Het is grappig hoe het debat heen en weer springt en de deelnemers aan het eind het eens zijn dat er beter en preciezer onderzoek nodig is. Daarna is de overeenstemming weg. Heymans wil nóg grotere telescopen, ondermeer eentje aan de achterkant van de maan, zodat we een stuk verder in het verleden van het universum kunnen kijken. Voorzitter Rademacker mikt op betere deeltjes-detectoren onder de grond, bevrijd van zoveel mogelijk ruis door kosmische straling. Tja, en dan speelt natuurlijk ook nog de vraag wat er moet gebeuren als de LHC binnenkort zijn hoogste botsingsenergieën gaat bereiken. Daarna heeft hij zijn grens bereikt. Er wordt druk gelobbied voor een nieuwe, veel grotere opvolger: de Future Circular Collider (FCC) met een lengte van 100 kilometer. Ik schreef er eerder hier over. Het probleem is dat veel deeltjesfysici vrezen dat je bij die hogere energieën niet nieuwe deeltjes (waaronder donkere materie) zult vinden, omdat je terecht komt in een breed energiegebied dat bekend staat als 'de energie-woestijn', een leegte zonder elementaire deeltjes die zich uitstrekt tot aan de energie waarbij de grote unificatie van de natuurkrachten plaats heeft. In theorie is dat vrijwel direct na de oerknal, en daarvoor zou een energie voor nodig zijn die een botsingsmachine vergt ter grootte van de totale kosmos.

Een grijze ochtend wordt gevolgd door een middag met zonnige periodes. We doen boodschappen en sporten. Middag met Holslag in de Frans/Duitse oorlog van 1870-71. Daar werd de kiem gelegd voor de beide wereldoorlogen in de 20e eeuw, de bel voor de volgende ronde in de vorm van Frans revanchisme en Duits militarisme. Terug naar boven

Afstandsmetingen aan verre quasars (Copyright ESA (artist's impression and composition))

Dinsdag 29-01-2019

De onzekerheden over aard en functie van het universum worden nooit kleiner. Net als het heelal zelf dijen ze alleen maar uit. De versnelde uitdijing van onze kosmos bedraagt momenteel één lichtjaar per anderhalve eeuw. Dat klinkt niet zo dramatisch als je bedenkt hoe ongelooflijk groot het is. Als het oneindig is dan stelt het al helemaal niets voor. Sinds het heelal ontstond is het vanaf de oerknal zo ongeveer 13,8 miljard jaar oud, hoewel het een gekke gedachte is dat iets dat oneindig is een leeftijd heeft. Vanaf bijna 13,8 miljard jaar geleden reist licht door de ruimtetijd met een beperkte snelheid: die van lichtgolven, dus 300.000 km/sec. Een lichtjaar is de afstand die een lichtstraal in een jaar aflegt, ongeveer 10 biljoen km (10.000.000.000.000 km).

     Omdat licht electromagnetische straling is die we kunnen meten (zien), spreken we van het waarneembare heelal. Je denkt: dat betekent dat de straal van het universum vanaf ons gezien dus 13,8 miljard lichtjaren is, maar dat is niet waar om 2 redenen. De eerste: de straal is veel groter omdat het heelal zélf ook uitdijt, dus verre sterrenstelsels staan steeds verder van ons af. Als de uitdijing meerekent, dan is de straal ruim 46 miljard lichtjaren. Je kunt dus zeggen dat de waarnemingshorizon van een waarnemer zich van de waarnemer verwijdert. De tweede reden: vanaf iedere plaats in het heelal is de straal voor een waarnemer hetzelfde. Dus ruim 46 miljard lichtjaar, waar je ook bent, op aarde of op de ster Sirius. De twee 'bollen van zichtbaarheid' die je om beide waarnemers heen kunt trekken, overlappen elkaar maar voor een deel. Dat betekent dat we veel delen van het heelal nog nooit gezien hebben - en misschien ook nooit zullen zien.

Afgelopen najaar kwam Adam Riess, astronoom aan het Space Telescope Science Institute in Baltimore en Nobelprijswinnaar, met de mededeling dat zijn team ontdekt had dat de uitdijing van het heelal sneller gaat dan eerdere berekeningen lieten zien. De uitdijingssnelheid bleek 9 procent hoger te zijn dan je zou verwachten op basis van de eerdere Planck-metingen aan de kosmische achtergrondstraling. Sindsdien spreekt men van de Hubble-controversy, ik schreef er destijds hier over.

     Nu zijn er deze week waarnemingen gepubliceerd van de Europese röntgenruimtetelescoop XMM-Newton zijn aan duizenden verre quasars. Quasars zijn de extreem heldere kernen van zeer verre sterrenstelsels; de kernen bestaan uit superzware zwarte gaten die elk geweldig veel energie uitstoten. Daardoor zijn ze goed te meten en bruikbaar voor afstandsmetingen. Die kun je vergelijken met de resultaten van een andere methode, namelijk de meting van de roodverschuiving van de quasars. En dan zijn er significante verschillen. Het zou kunnen dat de donkere energie in het heelal, die van grote invloed is op de uitdijingssnelheid, niet altijd constant was en in de loop van de tijd groter werd. Dat is niet in overeenstemming met het huiige standaardmodel van de kosmologie, waarin donkere energie wordt opgevat als een constante (de kosmologische constante van Einstein).

Vandaag veel zon. Anna heeft haar wekelijkse oppasdag bij Tessa thuis. Ik lees verder in Holslag en doe administratie en betalingen. Vanavond de volgende ronde in het Britse Lagerhuis van de Brexit-soap. Morgen komt er sneeuw. Terug naar boven

Henri Rousseau, Oorlog (Franse titel: La Guerre), 1894, olieverf op doek, 114 x 195 cm, Musée d'Orsay, Parijs

Woensdag 30-01-2019

Aan het slot van zijn dikke, duizelingwekkende boek 'Vrede en oorlog' (De Bezige Bij, 2018) maakt de Belgische politicoloog Jonathan Holslag zich weinig tot geen illusies over de menselijke geschiedenis en politiek. Na bijna 500 bladzijden met 3 millennia van opkomst, bloei en ondergang van rijken, van meer bloedvergieten en vergankelijkheid dan van vrede, schrijft hij op de laatste bladzijde: 'De zwakken zullen altijd gedomineerd worden door de sterken. (...) Macht komt voort uit hebzucht. De menselijke behoeften woren nooit bevredigd.' Alle grote rijken zijn in de geschiedenis altijd even wreed en onderdrukkend geweest, doorgaans met veiligheid als motief. 'De uitgangssituatie in de wereld is versplintering. Daarnaast is welvaart altijd oneerlijk verdeeld. Tezamen wekken deze factoren afgunst en angst in de samenlevingen die achterop raken.' Hang alle goede bedoelingen, alle wetenschappelijk socialisme of liberalisme en overige politieke ideologieën maar aan de kapstok, zó gaat het het en veel meer is er niet van te zeggen: what goes up, must come down. Altijd weer dezelfde cyclus, duizenden malen herhaald. Er is geen op alle situaties toepasbare theorie, schrijft Holslag, die verklaart waarom het ideaal van vrede zo vaak is overstemd door de realiteit van oorlog.

     Je denkt: hoe is het mogelijk, bijna alle mensen willen toch vrede? Maar we weten helaas maar al te goed dat ook democratie allebehalve garantie biedt tegen het aan de macht komen van agressieve idioten en impulsieve leeghoofden. Holslag: 'Bij volkse politiek kan soms snel de vlam in de pan slaan, niet in de laatste plaats door de kwalijke krachten van het nationalisme, zoals de geschiedenis van de twintigste eeuw maar al te pijnlijk heeft aangetoond.' Daarnaast spreekt hij van 'het archetypische veiligheidsdilemma', dat ondermeer een grote rol speelde in de oorlogen tussen 1815 en 1915. Alle grote mogendheden willen daarom preventief een eigen invloedssfeer, zoals de VS het eigen westelijk halfrond altijd als de eigen achtertuin heeft beschouwd. Vrijhandel en een liberale economische orde vormen dus 'vaak het toppunt van machtspolitiek' en zijn er geen remedie tegen. De sterkere economie zal er altijd meer van profiteren ten koste van de zwakkere. De investeringen in de ontwikkeling van een nieuwe Zijderoute door China zijn er er een recent voorbeeld van. De sterkere macht probeert probeert bij toenemende handel haast onvermijdelijk een monopolie te vestigen. Zo kraakt Holslag in zijn drieduizend jaar wereldgeschiedenis illusies van vererlei snit en herkomst en is het boek een grondige les in bescheidenheid, gematigdheid en politiek realisme.

Het boek van Holslag kijkt vooral naar het verleden en het heden. Het vraagt weinig aandacht voor de toekomst, de kwestie dat sinds ruim een halve eeuw de mensheid voor het eerst in de geschiedenis in de positie verkeert om de planeet te veranderen en zelfs te vernietigen met atoomwapens, milieuvervuiling en klimaatverandering. Dit is de periode die sommige wetenschappers al het Antropoceen noemen. Zal het groeiende gevaar de aard van de politiek en de eeuwige cyclus van ontstaan en vergaan wijzigen? Dat zou beslist nodig zijn maar op de vraag is nog geen zinnig antwoord mogelijk, anders dan dat het een dubbeltje op zijn kant lijkt. Het is in mijn ogen onvermijdelijk, gelet op de analyses van Holslag en anderen, dat de huidige supermachten veel van de nieuwe wetenschap en technologie zullen inzetten ten behoeve van hun machtspolitieke strategie. Zoals dat vroeger gebeurde met geschut en in bewapeningswedlopen, zo wordt de onderlinge strijd om de hegemonie voortgezet met AI (arteficial intelligence), informatietechnologie, cyberspionnage en bio- en rakettechnologie. Het slagveld zal zich in deze eeuw uitbreiden naar nabije sectoren van het zonnestelsel. Wie claimt en koloniseert het eerst de maan en Mars? Zullen we elkaar in de ruimte nog steeds afmaken als we de aarde moeten verlaten omdat we hem onbewoonbaar maakten?

     In 1902, meer dan honderd jaar geleden, hield de schrijver H.G. Wells een lezing voor de Royal Institution in Londen onder de titel 'The Discovery of the Future', waarin hij zei: 'Het is onmogelijk om aan te tonen waarom sommige dingen niet uiteindelijk een einde zullen maken aan de menselijke geschiedenis... en al ons pogen vergeefs maken.' Dat is nog steeds zo, al is er een eeuw voorbij gegaan die meer lijden en dood om zich heen zaaide dan welke voorgaande eeuw ooit. Het is lastig om je aan die sombere slotsom te onttrekken.

Van de voorspelde sneeuw is vandaag bij ons weinig te merken. Rond half twee begint het zacht te sneeuwen, maar het gaat al snel over in motregen. Na half vier verandert het in natte sneeuw. Terug naar boven

Genesis 6:17

Donderdag 31-01-2019

Het is weer zo'n dag.

Mist hangt zwaar over de haven.

Je doet boodschappen.

Je gaat sporten.

Bewegen is goed,

bewegen moet.

Later trekt de mist weg.

De dood niet.

Terug naar boven

Sneeuw in de nacht gevallen.

Vrijdag 01-02-2019

De Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid heeft onlangs de concentratie fijnstof in de lucht boven Gorcum gemeten. Die is veel te hoog, concludeert de dienst, de concentraties voldoen niet aan de wetenschappelijke normen van de WHO. Dat levert ernstige gezondheidsschade op bij de bevolking. Ik signaleer het al jaren. Maar het College van B&W zegt in een brief aan de gemeenteraad dat er niks aan de kand is. We voldoen wel aan de Europese normen. Er hoeft dus niets aan gedaan te worden, behalve een geluidswalletje langs de Banneweg. Het groen dat erop groeit zou ook helpen tegen de vuile lucht, beweert de woordvoerster van het stadhuis. Ja, dat zal helpen! Typisch Gorcum. De auto is heilig in onze gemeente, zeker het doorgaand verkeer dat door de binnenstad ragt. Vrachtwagens en andere vuile diesels. Dat zou allang geweerd moeten zijn, want de stad hoort tot de 8% gemeentes met de meeste luchtvervuiling, bleek uit een onderzoek van Milieudefensie van 2016. Iedere Gorcummer in de binnenstad rookt dagelijks het equivalent van 9 sigaretten op. Over de longen. Iedereen weet dat die Europese normen geen gezondheidskundige normen zijn. Veel gezondheidsschade ontstaat al met een luchtkwaliteit die ruim onder de EU normen liggen. Dat zijn politieke normen, geen medisch-wetenschappelijke, een compromis met de autoindustrie en andere belanghebbenden. De kans op gezondheidsschade bij het hanteren van EU norm voor PM 2,5 en de grovere PM10 deeltjes is vele malen groter dan wanneeer je uitgaat van de WHO-norm. Ons gemeentebestuur staat dus niet pal voor de gezondheidsbelangen van de inwoners.

Sneeuw bij het opstaan. Het heeft er niets mee te maken, maar om een of andere reden weet ik even niet welke dag het is. Zaterdag? Of vrijdag? Vrijdag. Er is pas één maand voorbij van de vier eindeloze maanden tot we weer gaan varen. Maar er is iets aan te doen: ik ga maar eens de buiskap ophalen bij de zeilmaker. Die is opgeknapt: nieuwe ramen, 2 nieuwe ritsen en helemaal nagekeken. Ondertussen dooit het sneeuwdek snel weg. Halverwege de middag is er niets meer van te zien.

     Mijn humeur is een stuk beter dan gisteren, ook al droomde ik vannacht van een heel naar persoon uit mijn ziekenhuisverleden, met wie ik slaande ruzie kreeg. Het was niet Jansen Steur, overigens. Nee, iets heel anders: ik kreeg een uitermate verheugend bericht over een verre reis die ik volgende winter hoopte te zullen maken. Een zeilreis. Aanvankelijk ging het niet door, maar nu waarschijnlijk wel. Het is nog niet 100% definitief, dus ik laat het hier even bij. Terug naar boven

Zaterdag 02-02-2019

De update van de grafiek over de gemiddelde wereldtemperatuur in de lagere atmosfeer toont over de maand januari 2019 een plus van 0,37 graden Celsius ten opzichte van het langjarig gemiddelde 1981 - 2010. Weer in de lift, terwijl er een zwakke El Niño in gang is.

     Ander klimaatnieuws. In Australië beleefde men de warmste januarimaand sinds het begin van de metingen in 1910. De gemiddelde temperatuur kwam er in januari niet onder de 30 graden. Australische meteorologen verwachten dat de westkust de komende drie maanden te maken krijgt met aanhoudend warm weer. Er wordt daarom gevreesd voor een  lagere tarweoogst.

     In eigen land was januari met een gemiddelde temperatuur van 3,5 °C was vrij zacht ondanks het korte winters intermezzo in de tweede helft van de maand. Het langjarige gemiddelde bedraagt

3,1 °C.

     Door de koudegolf in de VS bevriest het bier in de getroffen staten. Dat levert problemen op met de bevoorrading. Je kunt beter whiskey drinken; dat bevriest (nog) niet. Er is een hilarische nieuwsuitzending in de sociale media van The Daily Show met Trevor Noah over Trump die zich door de koudegolf honend afvraagt waar global warming blijft (klik hier, vanaf 6.00 minuten).

Het is een zaterdag met alleen maar regen en grijsheid. Tessa komt met Lina-Mae op de koffie en 's middags heeft Anna een vriendin op bezoek. BN'ers prijzen op de sociale media Bitcoin Future aan, een website waarop je haast gegarandeerd miljonair kan worden als je meedoet en minimaal 1000 euro stort. Als ik er doorheen scroll valt me op dat, als je een account aanmaakt, je het nergens weer op kunt zeggen. Het heeft alle trekken van een pyramidespel, dus ik houd me er verre van. Terug naar boven

Zondag 03-02-2019

Nu Trump en Poetin een dag na elkaar het INF-kernwapenverdrag hebben opgezegd, lijkt de wereld een stuk gevaarlijker geworden. Het formele motief van de Amerikanen is dat de Russen een kruisraket zouden hebben ontwikkeld met een reikwijdte boven 500 kilometer, wat dus niet is toegestaan. Dat is de 9M729, ook wel SSC-8 genoemd, waar een kernkop op kan worden gezet. Die raketten kunnen Europese steden bereiken en ze hebben een korte waarschuwingstijd. De Russen beweren overigens dat hun nieuwe raket niet meer dan 480 kilometer kan vliegen, maar dat gelooft niemand. Poetin zei zaterdag meteen opdracht gegeven te hebben tot de ontwikkeling van zulke wapens, maar dat gelooft ook niemand. Hij heeft ze al lang en ze staan ondermeer opgesteld in de enclave Kaliningrad tussen Polen en Litauwen (lees hier). De Russen wijzen ook op Westerse raketdefensiesystemen in Roemenië en Polen, die volgens hen een offensief karakter hebben.

     Velen vrezen dat we nu terugkeren naar de toestand van eind jaren 70, met een wapenwedloop en de plaatsing van kruisraketten in West-Europa (bijna ook in ons land) als reactie op de Russische SS-20 raketten. Er zijn overeenkomsten met de Europese rakettencrisis van toen, maar ook verschillen. Dat betreft met name China en India en waarschijnlijk ook Israël, landen die niet gebonden zijn aan het INF-verdrag en die alle vrijheid hebben om kernwapens te ontwikkelen voor de verboden afstanden - en dat waarschijnlijk ook doen.

     Ik vermoed dat de Amerikanen en de Russen sowieso beiden de noodzaak voelen om die vrijheid ook terug te krijgen. Het wederzijds opzeggen is daar een te verwachten stap in, maar de dreiging van oude en nieuwe kernwapens neemt al veel langer toe. Ik schreef er hier in 2014 en hier en hier in 2015 over. De naargeestige en gevaarlijke logica van machtspolitiek dicteert als het ware dat supermachten elkaar wantrouwen en een wapenwedloop aangaan. Een potentieel onbeheersbare dynamiek waar je je hopeloos en hulpeloos bij voelt. De huidige generatie leiders van supermachten, vooral Trump en Poetin, onderkent geen enkele verantwoordelijkheid meer voor de wereld als geheel. Nationaal egoïsme zet de toon en dat is uiterst beroerd voor problemen als kernwapens, maar ook klimaatverandering, die een wereldwijde impact hebben en alleen door alle landen samen kunnen worden aangepakt.

Gisteravond een gezellige borrel bij Ria P. op de Kalkhaven. Vandaag een zeer zonnige dag. Het ziet er in de prognoses naar uit dat de winter voor de rest van de maand het land uit is. We rijden even naar Numansdorp om op de boot de natte handdoeken te wisselen voor droge op de plekken waar het lekt. Flink nat geworden afgelopen week. Het is schitterend weer (2 foto's hier). Even na één uur zijn we terug en een uur later vertrek ik met het OV naar Arti & Amicitia in Amsterdam voor de nieuwjaarsborrel van de Auteursbond, de vroegere Vereniging voor Letterkundigen. Elk jaar erg gezellig. Terug naar boven

Fantasy-auteur Ewout en de kunsthistorica aan de bar van de kunstenaarssociëteit Arti & Amicitia in Amsterdam.

Maandag 04-02-2019

Op zo'n middag en avond als gisteren voel ik me weer even vrij man, zoals vroeger. Alleen erop uit, naar de nieuwjaarsreceptie van de Auteursbond (vroeger de Vereniging Van Letterkundigen) in Arti & Amicitia in Amsterdam; zonder Anna naar een feestelijke bijeenkomst met het gevoel dat alle avonturen van de wereld aan je voeten liggen, een wereld die je alleen maar hoeft te betreden, vol plezier en onverwachte ontmoetingen. Vergis je niet, vreemdgaan zou ik kunnen noch willen en het liefst had ik Anna aan mijn zijde gehad, maar ze schuwt dergelijke bijeenkomsten.

     Het openbaar vervoer bracht me in twee uur naar Amsterdam, inclusief de tram naar het Spui. In het trappenhuis van de kunstenaarssociëteit Arti stond een lange rij voor de garderobe. Daarna betrad ik de illustere benedenzaal, waar onder bleke lampenbollen een menigte roezemoezende mensen zich geamuseerd met elkander onderhield. Grote schrijvers komen hier niet, en wat geeft dat? De mensen die er wel komen zijn vaak interessant genoeg. Ik liep naar achteren waar ik een rustig plekje aan de bar wist. Vorig jaar ontmoette ik hier een aardige dame, een kunsthistorica, met wie ik na afloop uit eten ging (lees hier). We maakten het soort afspraak van 'volgend jaar zien we elkaar misschien weer'. Sindsdien mailde ze me af en toe zeer leesbare stukjes over haar jeugd in de Haagse Hanedoesstraat. De straat waar toevallig ook mijn uitgever Jan-Willem woont. Na mijn introductie had ze hem haar stukjes toegestuurd, maar helaas zag Jan-Willem er geen commerciële uitgave in. Af en toe voorzag ik haar stukjes van positief advies, maar dat bleek de bedoeling niet.

     Aan de bar zag ik haar niet. In het hoekje rechtsachter trof ik een aardige man van mijn leeftijd met een ietwat elfenachtig voorkomen. Hij bleek nota bene een fantasy-schrijver met de naam Ewout. We kregen een aardig gesprek dat al snel een uur duurde. Hij gaf zijn boeken uit in de uitgeverij Magister die hijzelf in 2006 had opgericht. Ondermeer bracht hij een trilogie uit waar hij 20 jaar aan had geschreven. De hoofdpersoon ervan heet toevallig Tom. Nog meer toeval: we bleken allebei even oud, beiden geboren in 1947. Ondertussen keek ik af en toe de bar langs om te zien of mijn kunsthistorische dame er al was. Qoud non, totdat ik na een uur genoeglijk praten met Ewout haar gezicht zag. Ze kwam meteen naar ons toe. Dezelfde mooie bruine ogen als vorig jaar keken me licht verwijtend aan: had ik haar niet aan de bar gezien? Nee, sorry. Een levendig gesprek ontspon zich en al gauw kreeg ik de stellige indruk dat de dame en de fantasy-auteur elkaar bepaald leuk vonden. Dat gaf me de mogelijkheid om geleidelijk wat achterover te leunen, rond te kijken en zelfs naar de andere kant van de bar te lopen om de bovenstaande foto van beiden te maken.

     Ondertussen vloog de tijd en was het sluitingsuur van de bar aangebroken. Omdat ik hun behoefte meende te kunnen raden stelde ik voor dat ze misschien liever zonder mij uit eten wilden gaan. Maar dat was beslist niet bedoeling, bezworen beiden me. Dus zaten we even later in hetzelfde etablissement aan het Spui te eten als vorig jaar. Zeker gezellig, maar na de maaltijd leek het me passend om te vertrekken. Ik rekende mijn vissoep en de fles rode wijn af en nam afscheid, waarbij de dame me warm op de wang kuste.

     Tja, vandaag zag ik op een van de foto's die ik in het begin van de receptie maakte, dat ze al vanaf het begin aan een hoekje van de bar had gezeten, zonder dat ik dat gezien had. Een uur lang. Misschien had ik het daardoor verbruid, je weet het niet. Enfin, vorig jaar had ik haar mijn boeken toegestuurd en die vond ze leuk. Enfin, tram, trein en bus sloten goed op elkaar aan en ik was even na tien uur al thuis.

Vanmorgen is het droog als we boodschappen doen en sporten. Later valt er kille miezerregen. De komende week zullen de temperaturen gaan oplopen naar 10 graden en komt er veel regen. Bespreking met buurman Wiger over een patiëntenverhaal waarbij heel erg veel slordigheden en onzorgvuldig handelen leidden tot het overlijden van betrokkene. Overigens niet in ons eigen vroeger ziekenhuis. Was dat vermijdbaar? Dat is beslist niet uit te sluiten. Terug naar boven

De Bark Europa in Antarctica.

Dinsdag 05-02-2019

Die verre zeilreis waar ik het pas geleden over had, nou, die gaat definitief door. In de periode februari/maart 2020 hoop ik met de driemaster Bark Europa naar Antarctica te zeilen, vanuit Ushuaia aan het Beaglekanaal in de zuidelijke Argentijnse provincie Vuurland. De boeking had nogal wat voeten in de aarde - om het zo te zeggen - want in eerste instantie werd ik geweigerd. Medisch afgekeurd vanwege mijn ouderdomsdiabetes en hoge bloeddruk. Dat was een fikse domper, want ik had er jaren zin in. Dus ik protesteerde beschaafd; per slot zijn beide condities al vele jaren goed gereguleerd en stabiel. Vorige week gaf de scheepsarts me gelijk en nu mag ik toch mee. Ik ben natuurlijk helemaal in de wolken.

 De reis van Bark Europa van Ushuaia naar Antarctica.

Mijn reis duurt 22 dagen, bedraagt 1200 mijlen en vangt op 24 februari 2020 aan. Zie het kaartje hierboven. Vanaf Ushuaia steken we de beruchte, 400 mijlen brede Drake Passage over naar de Zuidelijke Shetland eilanden. De zeestraat is berucht door de vele stormen. De eilanden liggen 120 kilometer uit de kust van Antarctica en we zullen er het eiland met de prachtige naam Deception Island bezoeken. De natuurlijke haven wordt gevormd door een ondergelopen vulkaankrater. De vulkaan is nog steeds actief; de laatste uitbarsting was in 1970 en bracht ernstige schade toe aan het wetenschappelijke station ter plaatse. Daarna steken we over naar het Antarctisch schiereiland, dat als een soort appendix aan het ijzige continent vastzit. Vandaar varen we langs de kust verder naar het zuiden en ankeren we praktisch dagelijks in beschutte baaien. Af en toe gaan we met kleine boten aan land om de gletsjers, korstmossen, zeehonden en pinguïnkolonies te bekijken. We zien er zeer waarschijnlijk ook verschillende walvissoorten. We zijn dan zo zuidelijk dat het 's nachts nauwelijks meer donker wordt. Aan boord zijn gidsen die de excursies leiden en onderweg lezingen geven. Op 16 maart 2020 - de verjaardag van Anna - moeten we terug zijn in Ushuaia.

      In de reissom zijn de vliegreis en hotelverblijf voor en na niet inbegrepen. Dat viel me wat tegen; je moet het zelf regelen, maar enfin, dat zal wel lukken. Er zijn aan boord 12 hutten voor gasten (2-, 4- en 6-persoons), dus ik schat dat er zo'n 40 passagiers meevaren. We doen mee in de wachtdiensten en het werk aan boord. Allemachtig, wat heb ik er een zin in!

We hebben een grijze, saaie dag. Anna's oppasdag. Ik zoek van alles uit omtrent mijn reis naar Antarctica. Verder lees ik in 'De Lege Troon', de Nederlandse vertaling van 'The Empty Throne' van Nederlands-Amerikaans politicoloog Ivo H. Daalder en James M. Lindsay (Spectrum, 2019) over de manier waarop Amerika sinds WO II nu onder Trump afstand doet van zijn rol als wereldleider.

      Klimaatnieuws. Het CDA negeert de oude beginselen van de partij als 'rentmeester der schepping'. Twaalf CDA-lijsttrekkers voor de Provinciale Statenverkiezingen vinden in een ingezonden stuk in De Telegraaf dat Nederland niet moet doorslaan in de ambitie om de CO2-uitstoot te verlagen. 'Stoppen met dromen en drammen over klimaat'. Angst voor electoraal succes bij de populisten? Laat de sores maar over aan onze kinderen en kleinkinderen, nietwaar? Van die kinderen spijbelden er afgelopen week ruim 35.000 in België om zo aandacht te vragen voor de klimaatproblematiek. De Vlaams milieuminister Joke Schauvliege suggereerde afgelopen zaterdag dat de betogingen een complot tegen haar waren. ‘Ik kan u garanderen dat ik geen spoken zie’, zei ze. De Belgische geheime diensten zouden dat hebben bevestigd. De minister is ook al een christendemocraat, 'de gezinspartij van Vlaanderen'. Dat die kinderen zien aankomen welke rampen de volwassenen over twintig jaar over hen laten uitstorten, is geen issue.

     Straks ga ik naar het kamerdebat over klimaatverandering kijken.

(Naschrift: De Belgische inlichtingendiensten ontkennen het bericht van minister Schauvliege. Die ging daarop huilend met ontslag). Terug naar boven

De uiterwaard bij Bastion 7 (Foto: Nature Today)

Woensdag 06-02-2019

Op een sombere regendag als vandaag is zonnig zomernieuws vast welkom. Op de website Nature Today staat een bericht over ons stadje. Het EIS Kenniscentrum Insecten in Leiden heeft in voorjaar en zomer van 2018 acht keer een onderzoek naar bijen uitgevoerd binnen de stadsgrenzen van Gorcum en daaruit blijkt dat de Gorcumse stadsnatuur een trekpleister is voor zeer bijzondere bijen. Dan moet je bijvoorbeeld denken aan bijen met een voorkeur voor planten die veelal langs rivieren groeien, als de kattenstaartdikpootbij. Die bezoekt alleen de grote kattenstaart, een typische plant van rivieroevers. En de roodrandzandbij, een bedreigde soort die alleen nog rondom de Biesbosch en in Zuid-Limburg voorkomt. En wat te denken van de donkere klaverzandbij, geelstaartklaverzandbij en de wikkebij, volgens de website typische soorten die voorkomen in bloemrijke uiterwaarden. Wat een prachtige namen! Maar nooit van gehoord. Maar ook andere, zeer zeldzame soorten vond men in onze stads- en volkstuinen: de breedbandgroefbij, de zompmaskerbij en de lookmaskerbij werden tijdens het onderzoek voor het eerst in de provincie  Zuid-Holland aangetroffen. 'Mogelijk speelt klimaatverandering een rol bij de verschuiving van het leefgebied van veel soorten', schrijft Nature Today. Ik heb de foto's van de diertjes bekeken en zie er weinig verschil tussen. Zouden ze ook steken?

     De website prijst het natuurvriendelijk beheer van de gemeente. Die maait minder vaak en het maaisel wordt afgevoerd. Langs de oever van de Merwede spaart men bij het maaien een bloemrijke strook langs de oever. De bijensoorten-inventarisatie in Gorcum leverde liefst 86 soorten op, waarvan er 12 op de Rode Lijst van Nederlandse Bijen 2018 staan. De zorg die onze gemeente aan het natuurbehoud besteedt, betracht ze helaas niet aan de historische gebouwen van de stad. Groenbeheer en vastgoed zijn twee heel andere sectoren.

Nu we toch in de buurt zijn: er is onrust schuin aan de overkant van de rivier. In Brakel, ten oosten van Gorcum, wil het Canadese bedrijf Vermilion Energy de reeds in gang zijnde gaswinning uitbreiden van 300 miljoen kuub naar 1 miljard kubieke meter. 'Sustainable Growth and Income' is het motto van het bedrijf. Corporate communication en gas boren zijn ook twee verschillende afdelingen in zo'n onderneming. Bewoners en politici vrezen bodemdaling als in Groningen. Bovendien bevindt de boorlokatie zich volgens lokale politici 'onder een waardevol natuurgebied en een belangrijk waterwinningsgebied.' B&W van de gemeente Zaltbommel hebben al 50.000 euro vrijgemaakt voor rechtszaken tegen het voornemen van Vermillion Energy.

Het blijft de hele dag regenen en dat zal vanavond doorgaan. De State of the Union van Trump bekeken. Wat een slap, visieloos verhaal. Wonderlijk dat die man zichelf steeds zo op de borst moet kloppen. Geen woord over klimaatverandering. Terug naar boven

De volledige achterkant van de maan met rechtsonder de aarde (foto: CAMRAS)

Donderdag 07-02-2019

Opnieuw zo'n prachtige foto van de Chinese satelliet Longjiang-2, die vanaf een Lagrangepunt de communicatie onderhoudt tussen het Chinese maankarretje aan de achterkant van de maan en de aarde. Je ziet dus die achterkant volledig met rechtsonder het verre bolletje van onze eigen planeet. Het doet denken aan een kostbare edelsteen, misschien een smaragd of diamant, en dat is de aarde natuurlijk ook. De foto werd met een aantal andere opnames opgevangen door radio-amateurs van CAMRAS (C.A. Muller Radio Astronomy Station) met de historische 25-meter radiotelescoop van Dwingeloo. Nooit eerder zijn opnamen gemaakt waarop de volledige achterzijde van de maan en de aarde samen te zien zijn, zegt Govert Schilling op zijn website. Leuk is dat je met behulp van deze foto de afstand kunt berekenen waar Longjiang-2 zich bevond toen hij de foto maakte. Dat deed Schilling op Twitter: 'De maan lijkt op deze foto 12 x zo groot als aarde (opgemeten). In het echt is aarde 3,7 x zo groot als maan. De ruimtesonde bevond zich dus 12 x 3,7 = 44 x zo dicht bij de maan als bij de aarde. 384.400 km + d = 44d, dus d = 384.400/43 = 8940 km vanaf de maanachterkant.'

     Klopt dit wel? Hm, dat zie ik zo snel niet. De aarde heeft een middellijn van 12.742 kilometer; de maan meet 3.474 kilometer (Wikipedia). Dan kom ik erop dat de aarde 3,67 zo groot is als de maan. Vooruit. Met wat cijferen blijkt dat de foto een schaalgrootte moet hebben van circa 1 : 30.000. Of is het 1 : 300.000? Nee, 1 : 30.000 moet goed zijn. Hoever moet je achter de maan zijn om hem als 12 aardes te zien? Mijn worsteling met schrale restanten middelbare schoolwiskunde moet ik opgeven vanwege andere bezigheden. Boodschappen en sport. Ik heb altijd geloofd dat vermogens die je niet gebruikt achteruit gaan. Dat geldt voor lichamelijke kwaliteiten maar ook voor je verstand. Afkalvende hersens. Tot zover vandaag. Terug naar boven

Antarctica met in de rode cirkel de Thwaites gletscher. Mijn bezoek is volgend jaar bij de rode pijl.

Vrijdag 08-02-2019

Nu mijn reis naar Antarctica definitief is ben ik nog meer dan anders gefocust op nieuws uit het ijzige continent. NBC-News bracht van de week het bericht dat in ScienceAdvances een nieuw, internationaal onderzoek staat over de Thwaites Gletscher in het westen 'Heterogeneous retreat and ice melt of Thwaites Glacier, West Antarctica'. De enorm brede en snel bewegende gletscher (2 km/jaar) maakt deel uit van 'de weke onderbuik' van de West-Antarctische ijsplaat, zo genoemd vanwege zijn gevoeligheid voor opwarming. Daarom houdt men het afsmelten van de gletscher nauwlettend in de gaten. Hij mondt uit in de Amundsen Zee en is zo groot als het hele schiereiland Florida.

     De nieuwe waarnemingen toonden dat de Thwaites nog veel sneller afsmelt dan gedacht en dat er onder de schuivende ijsmassa een gigantische holte werd aangetroffen van bijna 10 kilometer lengte en meer dan 300 meter diep. Het formaat van Manhattan, zeg maar. De holte staat gelijk aan het verdwijnen van 14 miljard ton ijs en zou voornamelijk in de afgelopen drie jaar ontstaan zijn. Natuurlijk snapt iedereen dat zo'n enorme holte de gletscher toenemend instabiel maakt. Eerder onderzoek liet zien dat de gletscher nu al liefst 4% bijdraagt aan de zeespiegelstijging. Als de gletscher zou instorten, zou dat een stijging van circa 60 centimeter in de wereldzeeën veroorzaken, met een tsunami die talrijke kuststeden zou wegvagen over de hele wereld. Volgens de auteurs zou dat binnen 50 tot 100 jaar kunnen gebeuren.

     Zoals je op de kaart hierboven ziet, bezoek ik volgend jaar met de Bark Europa ook de westkant van Antarctica, maar dan dichterbij de punt van Zuid-Amerika (rode pijl). Ik gok er maar op dat de Thwaites het nog even volhoudt en niet inzakt als ik daar ben. Ondertussen demonstreerden duizenden zogenaamde 'klimaatspijbelaars' gisteren in Den Haag. Ik zag diverse treffende spandoeken, zoals deze: 'ALS DE PLANEET EEN BANK WAS GEWEEST, WAS HIJ WEL GERED'. Critici maakten talloze flauwe opmerkingen, zoals dat ze na de demonstratie massaal naar MacDonalds gingen. Aan de andere kant gaf het AD steun en wijdde zijn hele voorpagina eraan met de tekst: 'De jeugd wil de toekomst en gelijk heeft ze!'

Zoals verwacht had het bezoek van Theresa May gisteren aan Brussel zonder resultaat. Zeker na de hoogst terechte vraag van Donald Tusk eerder in de week hoe de speciale plaats in de hel eruitziet, die gereserveerd is voor promotors van de Brexit. Stevenen we toch af op een heilloze en idiote No-Deal scheiding? Er lijkt nu beweging te komen bij Labour. Jeremy Corbyn zou May een nieuw aanbod hebben gedaan. Onder vijf voorwaarden zou hij haar willen steunen. De twee belangrijkste zijn:

1. Het VK blijft in een douane-unie met de EU. Dan hoeft er geen harde grens met Noord-Ierland te komen.

2. De Britten krijgen medezeggenschap bij handelsbesprekingen die de EU in de toekomst gaat voeren met andere landen of machtsblokken.

Het scheidingsakkoord van May blijft verder intact. De op punt 2 gevraagde concessie van Brussel moet nog uitgewerkt worden, maar komt me in beginsel acceptabel voor. Dat moet echter nog wel blijken. Deze opzet van Corbyn beperkt in elk geval de economische schade voor belangrijke handelspartners van Londen, zoals Nederland, Duitsland, Ierland en België. Als May de voorzet accepteert en niet meer aansluiting zoekt bij rechts, zoals ze tot dusver deed, maar bij links en Labour het akkoord steunt, dan heeft May een meerderheid in het Lagerhuis.

Het is een grijze, droge dag met flink wat wind en te hoge temperaturen voor de tijd van het jaar. Anna had een paar slechte nachten. 's Middags voelt ze zich beter en gaat bij een vriendin in de stad op bezoek. Terug naar boven

Op de werf in Numansdorp.

Zaterdag 09-02-2019

Harde zuidwestenwind vandaag, maar ook zon. We rijden naar Numansdorp. Onderweg op de A15 stinkt het geweldig bij Alblasserdam. Een vieze chemische stank die we niet thuis kunnen brengen. Later blijkt dat het uit een tankwagen komt op een bedrijventerrein in de buurt en dat de stank zich over heel Nederland verspeidt, tot in Drente toe.

     Op de werf waait het nog harder dan in Gorcum; zeker Bf 7 schatten we. Er is een gegil en gefluit van jewelste in de wanten en frenetiek geklapper van vallen tegen de mast. Bij ons niet; de vallen staan strak. Trouwens goed dat ik de wieken van het windmolentje had vastgezet. Aan boord vinden we alleen lekkage aan stuurboord, aan bakboord is het volledig droog gebleven. We vervangen de natte handdoeken door droge en vertrekken weer.

     Bij Alblasserdam stinkt het nog steeds. Het is dan één uur. Thuis lees ik dat de stank, die overigens niet in Gorcum hangt, afkomstig is van petrolad, 'een stof die wordt toegevoegd aan industriële smeermiddelen, zoals vaseline. De brand veroorzaakt een rubber- en gasachtige geur', aldus de NOS. Het wordt onder andere gebruikt in schakelkasten en versnellingsbakken van auto's. Inademen kan leiden tot misselijkheid en overgeven. Verschillende sportwedstrijden in de open lucht werden afgelast, tot in Baarn.

Volgt een tamelijk zonnige middag. De harde wind berokkent schade in het land: bomen waaien om, dakpannen komen naar beneden en op een aantal plekken sluit de brandweer wegen af nadat bouwplaten weggewaaid waren. Heel geleidelijk neemt de wind in hevigheid af. Barbara (met Jordin) en Tessa (met Lina-Mae, foto hier) komen op bezoek. Later komt Nikita ook nog. Overigens hier een leuke foto van mijn kleindochter Lisa met haar eerste freak-shake. Terug naar boven

Kim Cohen: Nederland in AD 2300 bij 15 meter zeespiegelstijging.

Zondag 10-02-2019

Denken over de toekomst van het klimaat strekt zich vaak niet verder uit dan de eeuwwisseling. Dan 2100 dus. De meeste politici focussen op nog kortere termijnen: 2050, 2030. De klimaatakkoorden van Parijs strekken ook tot 2100 CE, wanneer de opwarming niet meer mag zijn dan 2 graden Celsius (en liefst 1,5 graden). Maar de opwarming gaat in de 22e en de 23e eeuw gewoon door, zelfs als het verstoken van fossiele brandstoffen tot nul wordt gereduceerd. Dat komt door de traagheid die ingebouwd zit in het ingewikkelde klimaatsysteem. Het is daarom goed dat Vrij Nederland deze week deskundigen laat praten over die verre tijd, als de kinderen van onze achterkleinkinderen moeten zien te overleven in een drastisch veranderde wereld - en die ons daar niet dankbaar voor zullen zijn.

     Hoe ziet die wereld eruit? Wat ons eigen land betreft gaat het vooral over de stijging van de zeespiegel. Als we onverminderd doorgaan met het gebruik van fossiele brandstoffen, kan de opwarming na 2100 CE zelfs voorbij de 4 of 5 graden schieten. We hebben het dan over een zeespiegelstijging van zo’n 55 meter. Maar ook als we de doelen van Parijs halen, blijft het water stijgen omdat de afsmelting van de ijskappen in Groenland en West-Antarctica doorgaat. Die zijn in feite niet meer te redden, evenals de gletschers in de gebergten op aarde. Daar moet je thermische uitzetting van warmer zeewater bij optellen. De mens zet op dit moment een zeespiegelstijging in gang die het uiterlijk van onze planeet voor millennia zal beïnvloeden. De volledige stijging van de zeespiegels zal nog duizend jaar doorgaan. Nederlanders zullen hun land voor het overgrote deel moeten prijsgeven, is de boodschap van de deskundigen in VN. 'Verhuizen naar Duitsland zou een onderwerp van gesprek moeten zijn.'

     In het artikel staat een tekening (zie hierboven) van hoe ons land er dan uitziet. In CE 2300. Fysisch geograaf Kim Cohen van de Universiteit Utrecht, hoofddocent in ‘coastal dynamics, fluvial systems and global change' maakte hem. De huidige kustlijn is volledig weg, behoudens restanten van zandophopingen, zandmotors en andere kunstwerken om de zeewering te versterken. Er liggen wat relicten van de Waddeneilanden. Verder reikt de zee tot aan Zwolle, met een groot Veluwe-eiland ervoor. 'Wat aan Nederlands grondgebied overblijft, is aan de krappe kant, dus velen zullen moeten uitwijken over de grens', zegt Cohen.

     De vraag is hoe snel gaat dat allemaal? De stijging van zeeën en oceanen bedroeg in het midden van de vorige eeuw zo'n 2 mm/jaar, oplopend naar 3,2 mm/jaar aan het einde van de eeuw. Van 1901 - 2000 bedroeg de stijging bijna 20 centimeter. Over nog een eeuw is op wereldschaal de zeespiegel met 26 tot 82 centimeter gestegen. Maar de stijging lijkt te versnellen; er worden al getallen van 4,3 mm/jaar gemeten.

In extreme scenario’s kan de zeespiegelstijging aan het einde van de eeuw oplopen naar 60 millimeter per jaar. Een halfjaar geleden zei TV-weerman Peter Kuipers Munnike dat het niet de vraag is óf Nederland onder water verdwijnt, maar wanneer. Zouden er al mensen zijn die om die reden nu al verhuizen naar Twente of de Achterhoek? In ons geval is er geen reden voor zoiets, die luttele tien of twintig jaar die ons resten kunnen we het hier in Gorcum nog wel redden.

Vanmorgen hangt een donkergrijs wolkendek over de stad. Veel wind is er niet meer. De middag brengt langdurige regen. We zijn lekker met zijn tweeën thuis. Terug naar boven

Ultima Thule is verbazend plat (foto NASA)

Maandag 11-02-2019

Op nieuwjaarsdag was de scheervlucht van ruimtesonde New Horizons langs het Kuipergordelobject Ultima Thule. Het verste object in het zonnestelsel dat ooit door een menselijke sonde bezocht werd. In de media rapporteerde NASA dat het object de vorm had van een sneeuwpop (lees hier mijn verslag). Hoewel de sonde allang verder de wijde leegte van de kosmos invloog, bleef hij foto's en meetgegevens naar de aarde zenden. Daaruit blijkt nu dat de vorm heel anders is, nog vreemder dan eerst: de twee lobben zijn niet rond. De kleinst heeft de vorm van een walnoot en de grootste lijkt zo plat als een pannenkoek (zie hierboven). Ze zitten wel aan elkaar vastgeplakt en maken samen een langzame spindraai. 'De wetenschappers die bij het New Horizons-project betrokken zijn staan voor een raadsel. Het is nog volkomen onduidelijk hoe zo’n platte ijsdwerg kan zijn ontstaan', schrijft Astronieuws. Er zijn overigens nog onzekerheden; zie de onderbroken blauwe contour in de afbeelding. NASA ontvangt nog dagelijks nieuwe gegevens van New Horizons.

Dit weekeinde stuiite ik toevallig op de tekst die op het Vrijheidsbeeld bij New York staat. Op het voetstuk staat  een sonnet The New Colossus (1883) van de Joodse dichteres Emma Lazarus. De belangrijkste regels in het tweede couplet luiden:

"Give me your tired, your poor,
Your huddled masses yearning to breathe free,
The wretched refuse of your teeming shore.
Send these, the homeless, tempest-tost to me,
I lift my lamp beside the golden door!"

Wat is er onder Donald Trump over van het Amerika dat de thuishaven wilde zijn voor allen die op de vlucht waren voor oorlog en onvrijheid? Dat Amerika, eens de zelfverklaarde leider van de vrije wereld, hult zich nu steeds meer in een onverschillig isolement.

Vandaag - maandag - is het een mooie, zonnige dag met weinig wind. Lente! Op een Journaal zagen we ergens crocussen in bloei, maar die zien we hier nog niet. Boodschappen en sport, verder geen bijzonderheden. Terug naar boven

De Syrische kapperszaak op de Langendijk.

Dinsdag 12-02-2019

Een grijze ochtend waarop Anna het ijs van de voorruit van het autootje moet krabben. Het is haar vast oppasdag bij Tessa. Ik loop een paar uren later de stad in voor een bezoek aan de Marokkaanse groenteman in de Westwagenstraat. Waar het Eind overgaat in de Langendijk kijk ik omhoog, naar de eerste verdieping van het huis dat op de hoek van de Bornsteeg staat. Daar woont een stokoud echtpaar dat hier vroeger een groentezaak dreef. Nu zitten ze al jaren achter de ramen te kijken naar wat zich in de haven afspeelt. Altijd steek ik mijn hand omhoog om ze te groeten en dan zwaaien ze terug. Maar nu zit er niemand. Dat is raar. Later sta ik in de Primera-winkel in de Arkelstraat en zie dat de oude vrouw bedeesd naar me toeschuifelt. Mijn man is vannacht overleden, zegt ze, hij was 92, we waren 70 jaren bij elkaar. Een gescheurde aorta. Ik condoleer haar en ze vraagt of ik toch wel blijf zwaaien als ik langskom. Natuurlijk.

     Op de Langendijk ga ik naar de Syrische kapper (foto hierboven). Dinsdagochtend is het in de binnenstad de stilste ochtend van de week, maar hier zitten toch klanten, ik moet een halfuurtje wachten. De onderling gevoerde gesprekken zijn in het Arabisch en even waan ik me terug in de Orient, niet lang want op een groot tv-scherm staat een herhaling van DWDD op. Mijn kapper is een jong gastje dat verbazend goed en snel kan knippen. Op een of andere manier krijg ik hem altijd. Van louter plezier spint hij de schaar af en toe rond zijn geheven duim of gooit de harenkwast met een aantal salto's omhoog. Hij is van Damascus maar zijn collega naast ons komt uit Deir-es-Zor in het oosten. De stad was lang in het bezit van IS. Hij laat foto's zien van de prachtige voetgangershangbrug over de Eufraat, wanneer ik vertel  dat we daar in september 2010 geweest zijn (lees verslag hier en zie de foto van de brug hier). Er is niks meer van die brug over, zegt hij. Willen ze nog ooit terug naar Syrië? Ze halen de schouders op, de oorlog is nog lang niet over en Assad zit er nog steeds.

     Als ik buiten kom schijnt de zon. Zacht licht speelt over de haven. Bij de Bornsteeg kijk ik omhoog. Niemand achter de ramen.

De middag krijgt een lenteachtig karakter met door lichte bewolking gefilterd zonlicht. Enige lezers melden dat ze al wel bloeiende crocussen in de tuin hebben. Eentje ziet de narcissen al opkomen. Hier is op het grasveld bij de geometrische figuren van Winarski zelfs geen sneeuwklokje te zien. Is dat omdat het naar het noorden is gericht? Op een of andere manier lijkt alles op een aangename manier vergeefs. Of op een vergeefse manier aangenaam. Terug naar boven

De route van de Marsrover Opportunity op Mars in jaartallen. Ter vergelijking rechts de omtrek van Washington DC.

Woensdag 13-02-2019

Voor de laatste keer gaat NASA vandaag proberen om weer contact te krijgen met de Marsrover Opportunity. Om twee uur 's middags (in de VS - EST, in NL 20.00 uur) zal er een persconfenrentie zijn die live wordt uitgezonden. In de zomer ging het contact met het karretje verloren door een wekenlange stofstorm die het oppervlak van de hele planeet teisterde. Nadat de storm ging liggen heeft NASA vanaf september geprobeerd om weer contact te krijgen, in de hoop dat de zonnepanelen inmiddels zouden zijn opgeladen, maar dat is ondanks herhaald pogen niet gelukt. Opportunity arriveerde in 2004 op Mars, legde 45,16 kilometer af en was 14 jaar actief. Veel langer dan verwacht. Zijn missie was ondermeer zoeken naar water.

'The Fermi Paradox and the Aurora Effect: Exo-civilization Settlement, Expansion and Steady States', met die intrigerende titel verscheen gisteren de samenvatting van een wetenschappelijk artikel op de publicatiesite Arxiv.org van ondermeer Adam Frank, hoogleraar aan University of Rochester waar zijn thema's' atmosferen van exoplaneten en astrobiologie zijn. Onlangs las ik zijn boek 'Light of the Stars. Alien Worlds and the Fate of the Earth' (Norton & Company, 2018). De Fermi Paradox stamt van een uitspraak van de fysicus Enrico Fermi in 1950 over buitenaardse beschavingen: 'Als er zoveel van zijn, waar zijn ze dan?' Wat ze bedoelen met het Aurora Effect kan ik uit de tekst niet opmaken. Arxiv.org publiceert alleen maar de samenvatting. In SETI-kringen gaat men ervan uit dat een willekeurige beschaving binnen tien miljoen jaren het eigen sterrenstelsel kan koloniseren (mits er een aantal gevaarlijke 'flessenhalzen' gepasseerd worden: klimaatrampen, kernwapens). Tien miljoen jaar lijkt lang, maar is ten opzichte van de leeftijd van het heelal (13,8 miljard jaar) erg kort. Uit het feit dat 'we ze nog nooit hebben gezien' leiden velen af dat er geen buitenaardse beschavingen bestaan. Want ze hadden immers tijd genoeg om ons te bezoeken. (Misschien hebben ze dat allang gedaan). Dus zijn we in deze visie de enige technologische civilisatie in het hele universum.

     Tegen een dergelijke hovaardige exclusiviteit richt zich het Copernicaans beginsel dat zegt dat  we niets bijzonders zijn. Ik schreef er in het verleden vaak over en zal er nog regelmatig op terugkomen. Frank en zijn groep rekenen aan modellen voor kolonisatie van sterrenstelsels, melkwegstelsels en het hele universum. 'The results of these models demonstrate that the Milky Way can be readily 'filled-in' with settled stellar systems under conservative assumptions about interstellar spacecraft velocities and launch rates.' Nu het onderzoek met de Kepler-satelliet en andere methoden de afgelopen tien jaren uitwijst dat de overgrote meerderheid van sterren exoplaneten bezit en dat één of de vijf aardeachtige planeten heeft, is de waarschijnlijkheid van buitenaards leven en zelfs andere beschavingen flink groter geworden.

Net als gisteren hebben we vandaag weer een grijze ochtend, gevolgd door een middag vol zacht zonlicht. Er komen meer van die dagen, met nog meer zon. We lopen door de stad om bij een fietsenmaker de fiets van Anna op te halen. Het lukte mij vorige week niet om haar stuur vast te zetten. In de haven zit onze vale wintergast, een blauwe reiger, te peinzen op een ducdalf.

     Per SMS krijg ik een bericht dat mijn bankpas op 16-02-2019 zal vervallen. Ik kan echter geheel gratis een nieuwe aanvragen en blokkering voorkomen via een website. Natuurlijk is dat phishing; mijn bankpas is nog vele jaren geldig. Onder details zie ik een nummer: +31684750586. Zal ik dat eens bellen en horen wie de boeven zijn? Maar dan zien ze mijn nummer; ik doe het maar niet.

     Van onze werkgroep krijg ik het bericht dat er al 17 gedichten zijn ingestuurd voor de wedstrijd 'Poëzie in de sluis' van de Gorcumse Poëzieroute. Dat is mooi veel! Terug naar boven

Bron: Astroblogs.nl

Donderdag 14-02-2019

Het Marskarretje Opportunity heeft gisteren niet gereageerd op de laatste contactoproep van NASA. Niemand maakte zich veel illusies. Het karretje heeft waarschijnlijk een dikke aangekoekte stoflaag op de zonnepanelen na de wekenlange stofstorm van deze zomer. Aangezien het in de ijle wolkenloze Marsatmosfeer nooit regent, zal het er niet afgespoeld worden. Toch kan ik me voorstellen dat NASA de komende jaren nog af en toe stiekem probeert 'Oppy' op te roepen.

     Er breekt een zonovergoten dag aan. Bij Anna's ontbijtbordje ligt mijn Valentijnskaart. Ik vergat het nooit. Zware hoofdpijn vannacht maakt dat ze vanmorgen niet meegaat sporten. Mijn kaart ontlokt haar echter een glimlach alsof de zon opgaat. Later zet ze me af bij de sportschool en gaat boodschappen doen.

     Het wordt een heerlijke dag die veel wandelaars op de been brengt. Voor je het weet is het rokjesdag. Niemand lijkt er zich om te bekommeren dat het halverwege de winter zo warm is: vandaag 12 graden tegen normaal 5,4. Vanmiddag stijgt het kwik in Maastricht naar 15,4 graden, meldt Weeronline. Daarmee is de eerste lokale lentedag van 2019 een feit. In de grote rivieren zijn  de waterstanden hoger dan normaal, maar ze zullen de komende dagen weer dalen.

De fundamentele onbegrijpelijkheid van de wereld schuilt ondermeer in het quantumkarakter van de elementaire deeltjes. Die kunnen bijvoorbeeld op twee plaatsen tegelijk zijn. Sommige kunnen exact dezelfde positie innemen. Dat heet superpositie. Dat verschilt fundamenteel van de klassieke natuurkunde. Ik schreef er vaak over. Wordt dat ooit opgelost? Ik zal het niet meer meemaken maar één ding is zeker: erachter gaan nieuwe raadsels schuil. Behalve het foton hebben alle deeltjes massa. Dus hebben ze zwaartekracht. Maar niemand weet wat de zwaartekracht van een deeltje in superpositie is. Om dat probleem op te lossen is een theorie van de quantumzwaartekracht nodig, dat wil zeggen een een theorie van de quantumeigenschappen van ruimte en tijd. Sinds Einstein weten we namelijk (al honderd jaar) dat zwaartekracht niets anders dan gekromde ruimtetijd is, maar de effecten van quantumzwaartekracht zijn dermate gering, dat we ze weliswaar kunnen berekenen maar niet kunnen meten.Waarom niet? Om die extreem zwakke krachten op te roepen is er ongelooflijk veel energie nodig. Zoveel energie brengt de LHC, de grote botsingsmachine voor deeltjes van CERN in Zwitserland, niet tevoorschijn. Je zou er een voor nodig hebben van het formaat van de hele Melkweg om de energiedichtheid te creëren zoals die was direct na de oerknal, toen de natuurkrachten nog een symmetrie vormden. Het ziet er niet naar uit dat op afzienbare termijn zo'n botsingsmachine gebouwd zal worden

     Een andere benadering zou zijn om te gaan meten in het centrum van een superzwaar zwart gat. Dat zit er ook niet in. Een zwart gat slokt met zijn enorme zwaartekracht alle materie in zijn omgeving op en zelfs licht kan er niet uit ontsnappen. Het binnenste ervan heet de singulariteit, een oneindig dichte punt van oneindige dichtheid. De zwaartekracht is daar zó groot dat ook de quantumkracht tevoorschijn komt.

     Een derde benadering zou zijn: het in superpositie brengen van zware objecten. Hoe dat moet weet ik niet, maar de fysica Sabine Hossenfelder noemt het in een blogpost, waar ik bij het schrijven van dit stuk dankbaar gebuik van maak. Sinds vijf decennia zijn er veel theoretische benaderingen van quantumzwaartekracht opgesteld. De meest bekende zijn de snaartheorie, lus quantum zwaartekracht, asymptotic safety en causal dynamical triangulation. Ook de theorie die de Nederlandse fysicus Erik Verlinde ontwikkelt, hoort in het rijtje thuis. Hij interpreteert donkere materie en donkere energie als overblijfselen van de quantumzwaartekracht. Helaas verkeren we in de netelige situatie dat geen van deze theorieën experimenteel getoetst kan worden. Een impasse van een halve eeuw dus. Terug naar boven

Zwakke El Niño 2019 in de Pacific, 1e helft van februari (bron: CPC)

Vrijdag 15-02-2019

Vandaag opnieuw een lentedag bien avant le printemps. Nederland omarmt massaal de zon na een minimaal wintertje. Er is geen wolkje aan de hemel. Omstreeks het middaguur varieert de temperatuur van 10°C op de Wadden tot ca. 17°C in Zuid-Limburg. Raar voor een periode waarin het gemiddeld niet warmer is dan een graad of zes. Wie vindt het ook raar?

     Met buurman Lourens rijd ik naar Bruinisse om voor onze boten Boracol te halen, het beste middel tegen groene verkleuring ven het teakdek door algengroei (foto hier). Op de terugweg gaan we even langs de werf Numansdorp. Er is nauwelijks lekkage op de boot geweest. Op de terugweg komen we langs de Gorcumse Grote Markt. De horeca heeft de terrassen vervroegd opgesteld en ze zitten vol.

De uitstoot van het broeikasgas koolstofdioxide (CO2) in Nederland is in het vierde kwartaal van 2018 met 0,5 procent toegenomen ten opzichte van een jaar eerder, meldt het CBS. Huishoudens en de transportsector stootten meer CO2 uit, energiebedrijven minder. Dat is niet raar in zo'n wintertje.  Vooral de uitstoot door het verbruik van motorbrandstoffen nam toe. De groeiende economie.

     Meteorologen van het Climate Prediction Center (CPC) zeggen dat de huidige El Niño in de Stille Oceaan anders is dan de laatste uit 2016. Die behoorde tot een van de sterkste ooit waargenomen en zorgde voor het warmste jaar ooit gemeten op aarde. De El Niño van nu is zwak (afbeelding hierboven) en daarom verwachten wetenschappers niet dat die het weer wereldwijd heel erg zal beïnvloeden. Gewoonlijk brengt een El Niñoperiode meer neerslag in ons land. Vrijwel altijd verliep het voorjaar in Nederland bij een El Niño veel natter dan normaal. Dat kan de komende lente mogelijk meevallen. Terug naar boven

(Afbeelding: De Volkskrant Infographics)

Zaterdag 16-02-2019

Ik heb me nooit erg verdiept in lasertechnologie. Waarom niet, weet ik niet. Laser is de afkorting van Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation, in het Nederlands: lichtversterking door gestimuleerde uitzending van straling. In feite is het sterk geconcentreerd en versterkt licht van één kleur (monochroom) en in één richting, dus niet verstrooid zoals bij de meeste andere lichtbronnen. Er zijn sinds de uitvinding ervan in de eerste helft van de vorige eeuw heel veel toepassingen ontwikkeld, zoals bijvoorbeeld CD's en DVD's en in de geneeskunde. Mooi, maar vervolgens beschouw je het als weinig bijzonder, gewoon een dagelijks fenomeen. GPS is ook zoiets. Maar wat we nu enorm boeit is de toepassing van lasers in de elementaire fysica. De Volkskrant heeft er vanochtend een artikel over. Daaruit blijkt dat men zeer sterke en geconcentreerde lasers gaat gebruiken in een poging om een van de grote vragen uit de fysica op te helderen: wat is de geheimzinnige donkere materie? De onbegrepen stof die 85% van de materie in het universum uitmaakt, die hele sterrenstelsels bijeen houdt en die we niet kennen.

     In Roemenië ontwikkelen Europese fysici het Extreme Light Infrastructure project, waarbij je de adem inhoudt, zo geweldig is het. Een extreem sterke bundel laserlicht met de energie van een miljoen kerncentrales - 1- petawatt vermogen - zal worden gericht op een vacuüm, waarin in beginsel geen materie meer aanwezig is. Als de superlaserbundel tóch op iets botst, kán dat een donker materiedeeltje zijn.

     De superlasertechnologie zou mogelijk de zeer dure bouw van grotere botsingsmachines als de LHC van CERN overbodig kunnen maken. In verschillende landen zullen in het komende decennium zulke superlasers gebouwd worden (zie afbeelding hierboven). Er is duidelijk een superlaserwedloop aan de gang. Ze zullen nog veel hogere energieën afvuren op het vacuüm, dat door de onvoorstelbaar hoge energie mogelijk uiteengerukt kan worden. Dat gebeurt via de ‘laser-wakefieldversnelling’ (LWFA), een mooie en goedkope techniek die gebruik maakt van de eigenschappen van plasma, de vierde aggregatievorm van materie naast vast, vloeibaar en gasvorm. Je vraagt je af wat er gebeurt met materie als met die techniek de zogenaamde Schwinger-limiet overschreden wordt, waarbij ruimtetijd gesloopt wordt. Want natuurkundigen weten dat ruimtetijd geen leegte kent, een volmaakt vacuüm bestaat niet. Dat weten we sinds de quantumfysica. Het vacuüm is gevuld met quantumfenomenen. Er zullen zich allerlei verschijnselen uit de Quantumelectrodynamica (QED) gaan voordoen, zoals virtuele deeltjes die elkaar niet meer wederzijds kunnen vernietigen (annihileren) en gedwongen worden om in de werkelijkheid aanwezig te blijven. Mogelijk geeft dat inzichten in wat vacuümenergie precies is, ofwel de kosmologische constante c.q. donkere energie - de geheimzinnige kracht die het heelal versneld doet uitdijen.

Opnieuw een wolkenloze en uitbundig zonnige dag. Lente in het midden van de winter. Niemand lijkt het vreemd te vinden, maar vlinders wel. Ze ontwaken massaal uit hun winterslaap. Er is vanavond weer een supermaan (geen superbloedmaan) te zien, maar dat heeft er niets mee te maken. Beneden in de haven is er weer een viswedstrijd, zoals op veel zaterdagen. Precies om twaalf uur gaat er iemand met een hangweegschaal bij de vissers langs om de vangst te wegen. Daarna gooien ze de visjes weer terug. Het lijkt me een ondraaglijk zinloos tijdverdrijf, maar daarin lijkt het natuurlijk erg op het leven zelf.

Gisteren ging Trump toch over tot het inroepen van de noodtoestand om zijn belachelijke muur te bouwen. Misbruik van macht, want er is helemaal geen noodtoestand. Het aantal mensen dat bij de grens met Mexico werd opgepakt is historische laag en uit onderzoek blijkt dat illegale immigranten minder misdaden begaan dan inheemse Amerikanen. Optimaal kansen voor tegenstanders om rechters met succes te vragen de beslissing buiten werking te stellen. Trump kan dan tegen zijn kiezers zeggen dat hij het heeft geprobeerd, maar ja, die Obama-rechters...   Terug naar boven

Zondag 17-02-2019

Met de aanschaf van de dubbel-LP cassette hiernaast vond ik een stukje van mijn jeugd terug. Het is een uitvoering van Die Kunst der Fuge van Bach onder leiding van Karl Münchinger met het door hem na de oorlog opgerichte het Stuttgart Chamber Orchestra, uitgebracht op vinyl door Decca in 1966. Een uitgave met een fraai booklet over ontstaan en opbouw van het stuk, dat Bach nooit voltooide. Volgens de legende stierf hij terwijl hij eraan werkte, een legende gevoed door zijn zoon Carl Philip Emmanuel, die na het overlijden van zijn vader onder het onaffe manuscript schreef: 'Über dieser Fuge, wo der Nahme B.A.C.H. im Contrasubject angebracht worden, ist der Verfasser gestorben.' Ik bezat deze uitgave van Decca niet zelf. Hij was te duur voor me. In het begin van de jaren 70 woonde ik in een studentenhuis aan de Utrechtse Oude Kamp. Mijn benedenbuurman bezat de cassette. We luisterden er vaak naar in zijn kamer aan de kleine achtertuin en iedere keer was ik weer onder de indruk als het prachtige stuk abrupt eindigde, midden in een trippelfuga die moet uitlopen in complexe fuga met vier thema's (quadruple fuga). Maar de versie van Bachs' zoon is omstreden, naar verluidt omdat een fuga niet van begin naar eind, maar andersom, van eind naar begin wordt gecomponeerd 'om goed uit te komen'. Bach zou het stuk dus al klaar hebben gehad en elders genoteerd. Ik weet niet of dat zo is. Traditiegetrouw speelt men na het plotseling afbreken de koraal 'Wenn wir in höchsten Nöten sein' uit Bachs Orgelbüchlein', die hij in een nieuwe vorm aan het stuk had willen toevoegen en die de vrijwel blinde componist in de laatste dagen voor zijn dood nog dicteerde aan zijn schoonzoon Johann Altnickol. Ook dat pleit ervoor dat het werk praktisch voltooid was. Op de opname werkt die toegevoegde koraal erg dramatisch.

De laatste bladzijde van het oorspronkelijke handschrift van Die Kunst der Fuge, met de toevoeging van Carl Philip Emmanuel Bach (foto: Wikipedia)

Waarom ik later de fraaie cassette niet alsnog kocht, weet ik niet meer. Münchinger was uit de mode, vermoed ik. Er zijn inmiddels honderden uitvoeringen gemaakt voor uiteenlopende bezettingen en ik heb er ook een aantal. Vorige week moest ik opeens denken aan de cassette en ging op zoek. Er bleek geen CD-versie van te bestaan, maar de oorspronkelijke vinylversie vond ik via Amazon.de bij een Engelstalig verzendhuis, Discogs. Die konden hem leveren voor 17 euro via een handelaar in Nederland. Aldus had ik hem na een paar dagen in huis, ongeschonden, compleet met booklet en zonder krassen op de platen. Toen ruiste de prachtige muziek zomaar weer de kamer in. Een belevenis. Natuurlijk is de uitvoering door Münchinger en de Stuttgarters totaal anders dan met het tegenwoordig doet, na de revolte van de authentieke uitvoeringspraktijken. Romantisch met mooie strijkersklanken. Het deert me niks, ooit leerde ik het stuk op deze manier liefhebben.

Nóg een zonnige dag. Gisteren was de warmste 16e februari ooit gemeten, maar het vorige record uit 1998 stond niet heel scherp. Het warmere klimaat is vanmorgen een belangrijk thema in het lijsttrekkersdebat voor de 1e kamerverkiezingen. FvD is de enige partij die het allemaal niet nodig vindt (Wilders ontbreekt omdat organisator WNL 'bestaat uit PVV-haters'). 's Middags loopt Gorcum massaal over de sluis. Terug naar boven

De uiterwaard bij het Dalempoortje. Stellingmolen De Hoop is in bedrijf (foto van gisteren)

Maandag 18-02-2019

De serie van ongewoon warme dagen zet zich vandaag voort. Gisteren mat men in De Bilt de eerste officiële lentedag van 2019. Zo erg zeldzaam zijn zulke warme dagen in februari ook weer niet. De hoogste februaritemperatuur ooit gemeten in De Bilt is 17,3 graden op 28 februari 1959. De vroegste lentedag was op 2 februari 2002 (de trouwdag van Maxima en Willem-Alexander) toen het in de De Bilt 15,5 graden werd.

De dag vliegt voorbij met boodschappen, sport, lezen en onkruid verwijderen. Waar? Inderdaad hebben we geen tuin, maar onder de schuifpui van de serre groeien grassen en onkruid welig tussen de klinkers naast de sluis. Een rustig en simpel karweitje (foto hier). Eenvoudig werk adelt, zeggen voorbijgangers.

     Lezen in de dikke, liefderijke biografie 'Hemelse mevrouw Frederika' van Maaike Meyer (De Bezige Bij, 2018) over de dichteres F. Harmsen van Beek.  Terug naar boven

Het bootje met migranten dat bij Dover in Het Kanaal werd aangetroffen (foto: AFP/Getty Images)

Dinsdag 19-02-2019

De regen van vannacht was minimaal. Vochtige aanslag noem je dat. In elk geval komt vanmorgen de zon weer stralend op. Anna heeft haar wekelijkse oppasdag bij Tessa thuis. Volgens Weeronline worden door al dat lenteweer de muggen vervroegd wakker uit hun winterslaap. Meer muggen van 't zomer? Ze hebben meer tijd om een populatie op te bouwen, zegt de site, en door de zachte winter overleven er ook nog eens veel. Als het opnieuw gaat vriezen, gaan er ook weer veel dood en dan hebben we in de zomer weinig muggen.

     Lenteweer overspoelt heel Europa. Het is vijf tot tien graden warmer dan normaal. De natuur ligt drie weken voor op schema, meldt Nature Today. De Bond van Friese Vogelwachten heeft berekend dat het eerste kievitsei al op 22 februari zal worden gevonden, vroeger dan ooit, maar we moeten het even afwachten.

     Ik loop even de stad in om bij de apotheek mijn medicatievoorraad aan te vullen. Maar er zijn leveringsproblemen, zegt de assistente. Sommige middelen zijn korte of langere tijd niet voorhanden. Dat gebeurde vroeger nooit. Ik herinner me er iets over op TV te hebben gezien. Soms is er moeilijk aan grondstoffen te komen en fabrikanten houden zelf lagere voorraden aan omdat dat goedkoper is. Ook hier faalt de marktwerking, zoals op zoveel plekken in de gezondheidszorg. De KNMP doet op zijn site zelfs de uitspraak dat de prijzen in Nederland te laag zijn. We zijn 'geen interessant afzetgebied' voor de fabrikanten. Hoe durven ze! Gelukkig heeft de apotheek wel alternatieven voor me van een ander fabrikaat, maar met dezelfde werkzame stoffen. We mogen niet hamsteren, zei iemand op TV, maar ik krijg toch alvast voor een halfjaar mee. Voor ons vertrek dit voorjaar zal ik me tijdig melden voor aanvulling.

Berichten over Het Kanaal, waar opnieuw migranten (34) in een rubberbootje werden aangehouden door twee boten van de grenspolitie en de kustwacht, voor de kust bij Dover (foto hierboven). Er waren kinderen bij. In december waren er 250 pogingen over te steken, in januari 90. Ze denken allemaal dar er in het VK genoeg werk voor ze is, werk dat de Britten verdommen om te doen. Op een FB-pagina voor zeilers waarschuwt iemand dat je je boot goed moet checken op verstekelingen als je dit jaar van een Franse haven naar de overkant vaart.

Alom grote verontwaardiging over de fout van het kabinet bij het berekenen van de stijging van de energieprijzen dit jaar. Staatssecretaris Mona Keijzer (CDA) - althans haar ambtenaren - gebruikten verouderde gegevens uit 2017 en kwamen lager uit dan de gemiddeld 300 euro die mensen nu per jaar méér moeten betalen. Mona Keijzer sprak nog in december van 'bangmakerij'. Wat een blunder! En dit kabinet wil nota bene de rekentoets in het middelbaar onderwijs afschaffen. Het komt erg slecht uit en is helemaal niet handig als je de kosten van het concept-klimaatakkoord volgende maand aan het volk moet verkopen. Baudet twittert meteen al 'Als ze de energierekening van het komend jaar al totaal niet kunnen inschatten, hoe zou dit kabinet dan verantwoording kunnen nemen over de komende 31 jaar via het klimaatakkoord en de klimaatwet?' Het is scoren voor open doel, daar houden politici van. SP-leider Marijnissen: 'Dit is een grof schandaal, het kabinet liegt dat het barst. We werden weggehoond met onze waarschuwingen.' Ook de PVV spreekt van liegen en bedriegen. De stijging is inderdaad niet mis, viel ook ons op. Wij betalen dit jaar ruim 300 euro meer. Dit gaat de coalitie de kop kosten bij de verkiezingen op 21 maart. Terug naar boven

Plan de Gorcum, eind 18e eeuwse kaart van de vestingstad Gorcum (Bibliotheque Nationale de France)

Woensdag 20-02-2019

Een kaart van Gorcum in de Franse tijd zal niet iedere lezer interesseren. Toch staan er interessante zaken op. Iemand van de FB-groep Vesting Gorinchem ontdekte de kaart in de Bibliothèque Nationale de France. Het Plan de Gorcum stamt uit het eind van de 18e eeuw (zie hierboven) toen Gorcum door Franse troepen bezet was. Mooi is dat je erop ten oosten van de vestingstad een Inundation ziet, wat wil zeggen dat de Hollandse Waterlinie onder water staat. De écluse bij Dalem is gesloten. Aan de westkant staat op de Chemin de Dordrecht een stenen verdedigingstoren (redoute). Opvallend is dat de kaart spreekt van de Maas - La Meuse Fleuve - bij Gorcum. Dat was toen nog zo. Heel mooi is de complete vestingstructuur met bastions, wallen, ravelijnen en grachten. Uniek dat dat vandaag de dag nog vrijwel ongeschonden aanwezig is (nou ja, alleen dat ellendige hotelgedrocht dat ervoor staat aan Buiten de Waterpoort...). Het eiland tegenover de stad in de Merwede is er ook nog. Daar staat een galg met Justice de Gorcum ernaast geschreven. Precies, daar werden misdadigers opgehangen. In later jaren verdween het door ijsgang en overstromingen. Op de zuidelijke wal van de rivier staat ook een fort (Fort de Mugge), de Muggenschans tussen Sleeuwijk en de vesting Woudrichem. Ik geloof niet dat die er nog is. O ja, en - terug in Gorcum - zie je dat het Lingesluisje en ons huis aan het zuidelijk eind van de haven er nog niet zijn.

Een mooie dag die allengs zonniger wordt. De temperaturen stijgen de komende dagen verder naar 'een niet-normaal warm weekend' (NOS). We gaan naar buiten om de buitenboel verder schoon te maken. Anna ontdoet het pad bij het raam van onze slaapkamer van mos en onkruid. Komt er een mannetje van de havendienst langs, die hetzelfde gaat doen aan de sluiskant. Dat heeft mijn man eergisteren al gedaan, zegt Anna. Oh. Later gaat de man in een bootje allerlei rommel met een schepnet uit de haven opvissen. Ik knip de klimop aan de kant van de buren bij en rag de spinnenwebben weg bij het gedicht van Josef Eijckmans. 's Middags lapt Anna ook nog de ramen.

Het boek van 'The Infinity Puzzle' (Oxford University Press, 2013) van de deeltjesfysicus Frank Close heb ik bijna uit. Ik heb er lang over gedaan, maar het leverde erg veel inzichten op en tevens duizelingen en onbegrip. Dan ging het me ver boven de pet. Ik kom er nog wel op terug. In een later toegevoegde epiloog beschrijft hij de bekendmaking van de daadwerkelijke vondst van het Higgs-boson in de LHC van CERN in 2012. Terug naar boven

De geschiedenis van het universum (Particle Data Group, LBNL 2008)

Donderdag 21-02-2019

Voor mijn gevoel staan er twee begrippen centraal in de hedendaagse kosmologie: symmetrie en entropie. Het laatste begrip betreft de onvermijdelijke aftakeling van alles, de glijbaan van geordendheid naar toenemende chaos, die de richting van de pijl van de tijd bepaalt. Entropie, vastgelegd in de 2e Wet van de Thermodynamica, is in essentie een statistisch beginsel: je ziet nooit een gesmolten ijsklontje weer verschijnen in je glas...eh...whiskey. Of doden opstaan uit het graf. Het kán theoretisch wel, maar het is zo extreem zeldzaam dat het niet reëel is. Bij de oerknal was het heelal simpel en bezat een ongewoon lage entropie, die met het uitdijen en afkoelen van het universum steeds groter werd. Hoe de exploderende kiem aan die extreem lage entropie kwam, is een raadsel. Tevens had die kiem een essentiële symmetrie, een unificatie van natuurkrachten die gaandeweg verbroken werd. Tot zover is dat volkomen onbegrijpelijk, zoals ook de intieme relatie van de oorspronkelijke symmetrie van het beginnende universum met de behoudswetten, die voor het systeem karakteristiek zijn, zoals de Wet van Behoud van Energie. Dat ligt vast in de Stelling van Noether, waar ik altijd met een wijde boog omheen gelopen ben. Wat ook fundamenteel is in ons universum is de snelheid van licht (in vacuüm). Die is absoluut, altijd gelijk en sneller bestaat niet.

     Emmy Noether (1882 - 1935) is een van die mensen die veel te weinig bekendheid genieten. Ze was een Duitse wiskundige van Joodse komaf. Toen de nazi's in 1933 haar aanstelling in Göttingen beëindigden, week ze uit naar Amerika. Ze werd door Albert Einstein en anderen als de belangrijkste vrouw in de geschiedenis van de wiskunde beschouwd.

     De kiem van ziedende energie explodeert bij de oerknal. Vanaf de Plancktijd (5,391 x 10^-44 seconde) dijt hij uit en koelt af. Wat er voor die tijd gebeurde is voor ons (nog?) onkenbaar. Uitdijing en afkoeling zijn twee kanten van dezelfde medaille. Er is een ultrakorte periode van versnelling: de kosmische inflatie genoemd. Dan gaat de eerste symmetrie verloren, die supersymmetrie (SUSY) wordt genoemd, waarbij - als ik het goed snap - de zwaartekracht wordt afgesplitst en de eerste materie ontstaat uit de afkoelende, maar nog steeds superhete energie, de supersymmetrische deeltjes zonder dat ze massa bezitten. Mogelijk vriest in deze fase ook de donkere materie uit (WIMP's?). Alle materie die ontstaat, bestaat uit gelijke delen materie en antimaterie. Die deeltjes zijn theoretisch; men hoopte ze te vinden met de LHC van CERN, maar dat gebeurde niet. Naar ik begrijp haalt die botsingsmachine dat energieniveau bij lange na niet. Alsmaar verder afkoelend gaan er meer symmetrieën verloren en splitsen zich af: de sterke kernkracht en de electrozwakke kracht, waarbij de laatste na microseconden weer splitst in electromagnetisme en de twee vormen van de zwakke kernkracht. Dan ontstaat tevens het Higgsveld, dat massa geeft aan de elementaire deeltjes volgens de beproefde Einstein-formule E = mc² : quarks, de bouwstenen van protonen, en de deeltjes die de natuurkrachten overdragen: 8 soorten gluonen, W⁺ en W^- en Z^o deeltjes en fotonen. Nota bene: het Higgsveld geeft geen massa aan het proton, wel aan electronen. Nu ben ik in het verhaal helaas de 3 neutrino-generaties onderweg kwijt geraakt. Vergeef me dat, het is de meest raadselachtige materievorm die bestaat en het heeft mogelijk te maken met het antwoord op een ander raadsel: waar is al die antimaterie van het begin gebleven?

     Het geheel vormt een ziedend plasma van energie en botsende deeltjes, die in elkaar overgaan. De energie is nog te hoog voor het stollen van materie tot de eerste atomen, die van waterstof. Dat gebeurde pas na 380.000 jaar, wanneer de energie-inhoud van het heelal genoeg gedaald om de kosmische achtergrondstraling uit te vriezen. Kijk vooral af en toe even op de eerste fasen van het plaatje hierboven over de geschiedenis van het heelal. Een FB-vriend van me zou zeggen: ik mis God erin. Ik niet, ik mis een verklaring. Dat is niet hetzelfde.

Vandaag lichte regen in de ochtend, later droog. Boodschappen en sport. Daarna stort ik me op het schrijven van wat hierboven staat. Geen idee of het klopt en zeker is het niet volledig en waarschijnlijk soms fout. Ik doe erg mijn best om het in mijn eigen woorden uit te drukken. Veel van de begrippen en deeltjes zie je in de prachtige afbeelding boven terug. Je ziet aan de bovenrand van de afbeelding ook het energiebereik van de deeltjesversnellers, waaronder de LHC. Om vier uur ben ik klaar. Klaar? Dit is nooit klaar. Onderhand zijn Barbara en Nikita bij Anna op bezoek. Ik ben moe en loop even de stad in. Onderweg gaat het miezeren. Terug naar boven

De narrow boat verlaat de Lingehaven.

Vrijdag 22-02-2019

Vanmorgen hangt er in grote delen van het land mist, maar niet bij ons. Het is grijs maar geleidelijk klaart het op. Er komen zonnige dagen aan. Veel bootbezitters krijgen het op hun heupen. De schipper van de Engelse narrow boat, die jaarlijks in de haven overwintert, heeft dat ook. Hij vaart vanmorgen naar de sluis (foto hierboven) om daarna het schip naar zijn seizoensplek bij Avelingen te brengen.

     Na het middaguur komt er meer bewolking en grijsheid. Niettemin arriveert er een motorjachtje dat schuin tegenover ons in box schuift. De eerste passant van 2019. Vanavond is de jaarvergadering van onze buurtvereniging Knake.

Lezen: het nieuwe boek van een van de betere analytici van de internationale politek Rob de Wijk, 'De nieuwe wereldorde' (Balans, 2019).Hoe China sluipenderwijs de wereldmacht overneemt. Op de omslag staat:'Geholpen door de financiële crisis van 2008, president Trumps protectionisme, de Brexit en opkomend nationalisme in Europa wordt de eenentwintigste eeuw, de eeuw van China. Daardoor gaat de westerse wereldorde met zijn vrijemarkteconomie, internationale recht, internationale instituties, democratie, mensenrechten en burgerlijke vrijheden op de schop. Hoe dit tij te keren wordt het belangrijkste vraagstuk van onze tijd.' In een interview met Trouw zei De Wijk gisteren: 'China pakt ons gewoon in.'

De Japanse ruimtesonde Hayabusa2 daalde vannacht even af naar de planetoïde Ryugu. Tevoren vuurde hij een kogeltje af en nam wat opwarrelend stof van de bodem op. Een sterk staaltje. De sonde draait sinds september jl. rond het kleine hemellichaam tussen Mars en de aarde en zal de komende tijd nog twee keer bodemmonsters nemen en ze vervolgens eind volgend jaar terugbrengen naar de aarde. De monsters moeten inzicht geven over de vroege geschiedenis van ons zonnestelsel en de rol die planetoïden als Ryugu hebben gespeeld bij het ontstaan van het leven op aarde. Terug naar boven

Zaterdag 23-02-2019

De jaarvergadering van onze buurtveringing Knake in De Groote Sociëiteit op het Eind was weinig spectaculair maar heel gezellig. Vooraf ging de traditionele stamppotmaaltijd. De voorzitter vertelde dat de infomatieve website van de vereniging na een hack uit de lucht was gehaald en dat de nieuwe website nog in ontwikkeling is. Dat klopt, er staat nauwelijks iets op. Onze buurvrouw en ik hielden pleidooien voor het autovrij maken van het pleintje aan de Kriekenmarkt, bij de geometrische beelden van Winiarski.Men besloot om de volgende keer het uitfaseren van gas in de binnenstad op de agenda te plaatsen. Of de gemeente daar al plannen voor heeft, betwijfel ik. Een werkgroepje zal het onderwerp voorbereiden.

Vanmorgen breekt een zonnige dag aan. Al vroeg vertrek ik naar Utrecht voor een college 'Typisch Utrecht' van de KLU over vier iconische gebouwen in de stad. De eerste twee dateren uit de jaren 30 van de 19e eeuw: het neoclassicistische Paleis van Justitie aan de Hamburgerstraat (1837 - 1838) en de bekende Winkel van Sinkel (1837 - 1839) aan de Oudegracht. Het eerste is tegenwoordig deels gemeentearchief en deels horecavoorziening. Ik ben er tweemaal veroordeeld toen de rechtbank er nog zat, eenmaal voor het belediging van een bevriend staatshoofd (VS-president Johnson) en een tweede keer voor huisvredebreuk (bezetting van het curatorengebouw aan de Kromme Nieuwe Gracht.

     De Winkel van Sinkel is veel fantasievoller. Het was een van de eerste warenhuizen in Nederland en was eigendom van de heer Anton Sinkel, een ondernemer van Duitse komaf. Zelfs als kind kende ik nog het gedicht:

In de Winkel van Sinkel

iIs alles te koop.

Daar kan men krijgen:

Mandjes met vijgen.

Doosjes pommade.

Flesjes orgeade.

Hoeden en petten

en damescorsetten.

Drop om te snoepen

en pillen om te poepen.

Het pand was toen geen winkelwarenhuis meer, maar ik herinner me nog wel dat de bank Vlaer & Kol in het karakteristieke gebouw met de typische kariatiden zat. De bank ging in 1977 op in de Amrobank. Nu heeft het gebouw een multifunctionele horecafunctie. Het verhaal over de stadskraan kende ik niet. Op de plek van het beroemde terras beneden aan de werf bij de Ganzenmerkt, dus voor de plek waar de winkel gebouwd werd. stond vroeger een fraaie middeleeuwse stadskraan. Die moest de loodzware gietijzeren kariatiden, die per boot over de Oudegracht werden aangevoerd, omhoog hijsen, maar bezweek bij laatste. Zie de beide afbeeldingen hierboven. Enkele jaren geleden wilde men de stadskraan herbouwen, maar de uitbater van de multi-horecavoorziening maakte bezwaar: zijn goedlopende terras aan het water moest grotendeels wijken. Ik geloof dat ook veel Utrechters protesteerden. Wie heeft daar niet gezeten op zwoele zomeravonden met een leuk meisje? Nu wordt het ergens bij de Weerdsingel herbouwd. Waarom daar? Dat weet ik niet.

     Na de pauze bespreekt de docente, architectuurhistorica Saskia Groeneboer, nog twee gebouwen die terecht ook iconisch worden genoemd: Het hoofdkantoor van de spoorwegen HGB III uit 1918 - 1921, het grootste bakstenen gebouw in Nederland, ook wel 'de Inktpot' genoemd. Sinds de kunstmanifestatie Panorama 2000 zit er een enorme UFO van 12 meter doorsnede op de dakrand van kunstenaar Marc Ruygrok. Die houdt het al 20 jaar vol.

     Daarna staan we nog stil bij het voormalige hoofdpostkantoor (1919 - 1924) op het Neude. Een prachtig gebouw dat ik me nog goed herinner. In de magistrale hal met schitterende beelden van arduin voelde je je klein als je in de lange rij voor het loket stond om je weekgeld te innen met een acceptgirokaart. Het gebouw staat 'met zijn kont' naar de Oudegracht en wordt nu ingrijpend hersteld om ondermeer de centrale bibiotheek van de stad te herbergen. Aan de gracht komt een nieuwe uitbouw. Ik zal er zeker gaan kijken als het klaar is, al was het alleen maar om nog eens in die schitterende hal te kunnen staan.

     Op de terugweg eet ik in de zon op de brug bij de Vismarkt een pikant broodje tonijn. Om half twee ben ik weer in Gorcum. Volgt een rustige middag. Terug naar boven

Prognose voor 2019, gebaseerd op de satellietmetingen van jl. januari (rechtsboven).

Zondag 24-02-2019

De zon komt op in een onbewolkte hemel. Alleen wat vliegtuigen doorstrepen de blauwe lucht. Het wordt de zoveelste veel te warme dag. In Schotland werd afgelopen week de hoogste temperatuur ooit in februari gemeten: 18,3 graden. Normaal is het er nu 6 graden. De winter van dit jaar is op weg naar een plaats in de top-10 van warmste winters. De gemiddelde wintertemperatuur in De Bilt komt nu al uit op 5,2 graden tegen 3,4 normaal. Veel winters in deze eeuw staan in die top-10: 2007, 2016, 2014, 2019 en 2008. Bij de tien koudste winters staat er geen een.

     Rond één miljoen huizen dreigen  in ons land te verzakken door de lage grondwaterstanden, gevolg van de droge zomer. De bodem klinkt in. Met name huizen van voor 1970 lopen risico: een op de vier dreigt te verzakken. We gaan er maar van uit dat het niet voor ons huis geldt: de volledige herbouw is van 1992 en staat met zijn onderkant in het water van de haven. Water genoeg, zeggen we maar. De NRC graaft in een artikel dit weekeinde wat dieper. Als het grondwater zakt kunnen houten funderingspalen aangetast worden door paalrot, een schimmel die het droogvallende deel van de houten palen aantast. Op het land zakt de bodem doordat boeren het grondwater draineren, in steden drukt de bebouwing de grond in elkaar (zetting). Dat wordt dus door de recorddroogte van vorig jaar versterkt. KCAF-directeur De Jong wijt in het artikel de problemen ook aan twee dingen. De langdurige droogte van het afgelopen jaar, en een onverwachte toename van palenpest, die wordt niet veroorzaakt door een schimmel maar door een bacterie. Woningen die jonger zijn dan 1970 zijn niet met hout maar met staal en of beton gefundeerd.

     Berkeley Earth maakte op grond van de satellietmetingen over januari een prognose voor de gemiddelde wereldtemperatuur in 2019 (zie hierboven) in de lagere atmosfeer. Die ligt nu nog breed: tussen 0,7 en 1,0 graden boven het gemiddelde van de jaren 1951 - 1980.

's Middags weer naar Utrecht, nu voor een gesprek met mijn zoon Bas en zijn moeder. Liep goed. Overal zaten de terrassen vol, maar we vonden nog een plekje. Binnenkort gaat Bas een opleiding in ICT- en webdesign beginnen. Terug naar boven

Bij de zonsondergang gisteravond.

Maandag 25-02-2019

Wat een rare dagen. Gisteravond ging de zon zacht oranjerood onder (foto hierboven). Geen zuchtje wind. Vannacht kwam de temperatuur dichtbij nul. Het typische weer dat hoort bij hogedruk in de atmosfeer. De hogedrukgebieden blijven elkaar in aflossen boven Europa, opnieuw een stagnatie in de straalstroom (de polar vortex)? Ik schreef er vaak over, o.a hier in 2016. Het is een gevolg van de arctische amplificatie, de snelle opwarming in de poolgebieden, driemaal zoveel als de rest van de wereld.

      Vandaag - maandag - is het recordwarm: de warmste 25e februari ooit gemeten: 15,2 graden om 12.30 uur in De Bilt. Later in de middag werd het er zelfs 18,1 graden. Morgen wordt het nog warmer en de kans is groot dat er opnieuw een warmterecord gebroken wordt. Het kan dan in Noord-Brabant, Limburg en de Achterhoek lokaal zelfs 19 graden worden. Tegelijk is de luchtvochtigheid zeer laag, maar 46%. In Duitsland neemt de vrees toe dat exotische muggensoorten zich staande weten te houden. Ze kunnen virussen van ernstige tropische ziekten zoals Dengue of Zika koorts op mensen overdragen. “Drie van deze soorten hebben zich al in Duitsland gevestigd”, waarschuwt iemand van het Leibniz-Zentrum für Agrarlandschaftsforschung (ZALF) in Müncheberg. Een griezelig vooruitzicht.

     Braaf noteer ik de records en de effecten van de ongewone warmte. Tegelijkertijd moet je maar afwachten of ons land de klimaatwet en de concept-klimaatakkoorden gaat invoeren, door alle gesteggel over de prognoses van de planbureaus en de sceptische houding bij CDA en VVD.

We volgen de routine van boodschappen en sport. Anna gaat vanmiddag oppassen bij Tessa. De kleintjes hebben crocusvakantie. Ik ben geheel verzonken in het nieuwe boek van Rob de Wijk over de opkomst van China als wereldmacht. Heldere analyses, gemakkelijk leesbaar. Alleen jammer dat hij ook al spreekt van de joods-/christelijke erfenis in Europa, alsof het humanisme niet bestond en vormgaf aan religieuze tolerantie en mensenrechten in de westerse wereld. Terug naar boven

(Afbeelding: Quanta Magazine)

Dinsdag 26-02-2019

De invloed van wolken op het klimaat is zeer complex. Daarom hebben klimaatmodellen er grote moeite mee. Je kijkt dus met enige scepsis op als deze week BREAKING NEWS op de sociale media verschijnt met alarmerende berichten dat een nieuwe klimaatsimulatie laat zien dat voortgaande opwarming op den duur de stratocumulus wolken in de atmosfeer doet verdwijnen, en dat het een extra opwarming zal veroorzaken van liefst 8 graden. Dat zou rampzalig zijn en een opwarming zijn als 56 miljoen jaar geleden in het Paleocene-Eocene Thermal Maximum (PETM), waarvan je rustig kunt zeggen dat het de hel op aarde was, de polen tropische oerwouden hadden en er vele diersoorten uitstierven.

     Het verhaal is afkomstig van een artikel deze week in Nature Geoscience: 'Possible climate transitions from breakup of stratocumulus decks under greenhouse warming' van een groep aan het California Institute of Technology in Pasadena. Het artikel zit achter een betaalmuur, maar er staat een goed stuk over in Quanta Magazine van redacteur Natalie Wolchover onder de wat meer opwindende titel 'A World Without Clouds'. Zij presenteert ook een schematisch plaatje over hoe het mechanisme achter het model is (zie hierboven). Er staat wel bij dat het nog honderd jaar zal duren en alleen bij een bussiness-as-usual scenario. Dus als de wereld ongeremd doorgaat met het verstoken van fossiele brandstoffen. Ik vind 100 jaar erg kort. Alarmisme?

     De aarde is doorgaans voor tweederde bedekt met wolken. Denk aan de spectaculaire planeetfoto's vanuit de ruimte. Nieuwere klimaatmodellen tonen een tendens dat bij verdere opwarming wolken schaarser worden. Minder wit wolkenoppervlak geeft minder albedo en dus minder terugkaatsing van instraling van de zon, dus is het een positieve terugkoppeling waardoor de opwarming uit de hand spiraalt. Dat lijkt nog een tamelijk simpel verhaal en het nu gebruikte model is dan ook veel ingewikkelder (zie nogmaals het plaatje hierboven). Als je het precies wilt weten, moet je het Quanta-artikel lezen.

     Stratocumulus is een veelvoorkomend wolkentype dat veel zonnewarmte terugkaatst. Een hoog albedo dus. De nieuwe simulatie onthult een omslagpunt (tipping point) bij een CO2-niveau van 1200 ppm waarbij de wolken snel in stukken breken en verdwijnen. Dat veroorzaakt die snelle extra stijging van de wereldtemperatuur van 8 graden Celsius. Het voor-industriële niveau (voor 1850) lag op 280 ppm en het huidige niveau is vlak boven 410 ppm. Dat staat gelijk aan 130/170 ofwel een toename in CO2 van ongeveer 0,8 ppm/jaar sinds 1850 (over de hele periode). Bij ongewijzigde uitstoot bereiken we dat tipping point in honderd jaar, schrijft Wolchover in het stuk in Quanta Magazine. Dat snap ik niet: sinds 1850 is de toename in CO2 dus 130 ppm. Dat is niet genoeg om in honderd jaar 1200 ppm te bereiken. Daarvoor zou de CO2-concentratie jaarlijks met 12 ppm moeten stijgen. Natuurlijk stijgt het niveau de laatste decennia weliswaar sneller dan vóór 1950, circa 1 - 2 ppm/jaar, maar een nieuw PETM lijkt me nog eeuwen weg, zeker als we de uitstoot drastisch terugbrengen. Overigens gáát de opwarming sowieso nog eeuwen door, ook als we de uitstoot snel reduceren. Dat komt door iets anders, namelijk de traagheid van het klimaatsysteem, dus dat tipping-point komt weél dichterbij en we kunnen ons verre nageslacht die hete hel besparen door nu te stoppen met fossiele brandstoffen.

     Alarmisme dus? Nee, eerder een onbedoelde blunder, lijkt me. Natalie Wolchover is niet de eerste de beste. Ze is geen klimaatwetenschapper, maar wel fysicus. Of mis ik iets? Ik kom die honderd jaar overigens niet in het artikel in Nature Geoscience tegen, dus het is inderdaad mogelijk dat Wolchover zelf de vergissing beging. Denk overigens niet dat er dus niets aan de hand is! Een CO2-niveau boven de 500 ppm in 2100 CE staat gelijk aan een opwarming 3 - 4 graden, ruim boven de 2 graden van de Parijse klimaatakkoorden. Ik blijf het volgen.

Orkanen in februari zijn zeldzaam, maar van de week stortte zich toch een forse typhoon op VS-eiland Guam in de Stille Oceaan. De typhoon genaamd Wutip trekt nu verder noordwestwaarts en kan uitgroeien tot een categorie-5 orkaan.

Weer een te warme, wolkenloze dag. Het wordt zelfs 18 graden. Na gisteren sneuvelt er in De Bilt opnieuw een warmrerecord; het is er vandaag 18,4 graden. Anna heeft haar oppasdag maar de meisjes hebben crocusvakantie; ze hoeven niet naar school. Anna neemt ze mee naar hier en met zijn vieren gaan we lekker in de zon wandelen langs de rivier op Buiten de Waterpoort. Ze spelen op de speeltoestellen en lopen langs het Merwedestrandje, plaatsen die in hun wereld 'de zandjes' heten. Er staat zelfs een heester in bloei. Hier een viertal zonnige foto's. Terug naar boven

In de zon op de Altenawal, voor de geometrische beelden van Winiarski.

Woensdag 27-02-2019

Jawel hoor, deze woensdag is de warmste 27e februari ooit gemeten. Bij ons wordt het ruim 18 graden. Ook ons lokt het vroege lenteweer naar buiten. We zitten op de Altenawal in de zon naar de rivier te kijken (foto hierboven) en maken een wandeling over de oostelijke stadswallen en door de bovenstad. Ongewone warmte vinden we al snel normaal, schrijft iemand in De Volkskrant. Amerikaanse onderzoekers onderzochten twee miljard tweets in de jaren 2014 tot 2016. Ze concluderen op basis daarvan dat hoe vaker temperatuurrecords voorkomen, des te minder mensen zich erover verbazen. Dit kan volgens de hoofdonderzoeker gevolgen hebben voor de beoordeling van klimaatverandering. ‘Als wat normaal wordt gevonden snel verandert zou het publiek kunnen missen dat er een probleem is dat beleidsingrijpen vereist.'

Klimaatverandering. Het komt als belangrijke factor in de vlottende wereldorde volstrekt niet voor in het nieuwe boek van Rob de Wijk, 'De Nieuwe Wereldorde' (Balans, 2019). Dat vind ik een cruciale tekortkoming. Het is verder een erg interessant en ook wel verontrustend boek, maar hoe hij de toenemende destabilisering van de wereld door de talrijke effecten van opwarming totaal kan negeren, is me een raadsel. Daarbij geldt dat de huidige grootmachten Amerika, China, Europa en Rusland mogen hopen nog redelijk gespaard te blijven in de eerstkomende decennia, maar ernstige verstoringen van handelsstromen en een sterke toename van migrantenstromen uit door klimaatverandering aangetaste regio's zullen ze alle vier treffen. Meerdere miljoenen mensen zullen op de vlucht slaan voor droogte, hittegolven en overstromingen naar gematigde streken waar de tafel nog wel is gedekt. Het is cruciaal hoe de machten zullen omgaan met de vergaande ontregeling, tekorten en destabilisering die rond 2050 de samenlevingen van de generaties na de onze zullen treffen. Ik snap best dat De Wijk van klimaat niet zoveel verstand heeft, maar het voilledig negeren van die existentiële dreiging is voor mij onbegrijpelijk. De nieuwe wereldorde kan er wel eens fundamenteel anders uitzien dan hij in zijn boek voorspelt.

     Regelmatig komt het zogeheten 'tribuutsysteem' aan de orde in het boek, China bezat nooit koloniën, maar omringende staten betaalden tribuut aan de keizerlijke heersers. China wilde nooit gebiedsuitbreiding maar streefde wel naar de inlijving van oorspronkelijk 'eigen' regio's, zoals Tibet, Taiwan, Hongkong en Macao. Vreemd is dat De Wijk helemaal niet de meedogenloze onderdrukking van de Oeigoeren in het westen van China noemt. De wereld kijkt over het algemeen daarvan weg.

Middag. Over voorspellen gesproken. De zon schijnt nog volop in een egaal blauwe hemel. De weersites maken al de balans op van de meteorologische winter, die morgen zijn laatste dag ingaat. Deze winter was zeer zacht en zeer zonnig met in De Bilt een gemiddelde wintertemperatuur van 5,2 graden tegen 3,4 normaal. Dat levert nu definitief een gedeeld achtste plek op in de lijst met warmste winters sinds 1901. Het doet me terugdenken aan de voorspellingen van bijvoorbeeld Piet Paulusma. Begin november voorspelde hij sneeuw in december en 'in februari zouden we wel eens in de -20 graden vorst kunnen uitkomen. Piet zijn voorspellingen horen bij de folklore van koffiedik en wichelroede. Het volkomen tegenovergestelde gebeurde. Terug naar boven

2007. Fons bouwt een vuilwatertank in achter de wand van de douche.

Donderdag 28-02-2019

Het zat er een keer aan te komen, zeker na de warme, droge zomer van vorig jaar, dat de overheid de naleving van het verbod voor de pleziervaart om ontlasting op open water te lozen strikter wil handhaven. In het blad van de Nederlandse Vereniging van Toerzeilers staat er deze maand een artikel over. Het verbod om boordtoiletten te lozen op binnenwateren (tot 3 zeemijlen uit de kust) is al sinds 2009 van kracht, maar er werd nooit op gecontroleerd, dus nagenoeg alle watersporters loosden op open water en zelfs in jachthavens. Dat er veel te weinig afzuigstations in jachthavens waren gebouwd, hielp niet mee en dat het verbod niet voor de beroepsvaart gold ook niet. Nu de economie groeit en er meer waterrecreanten zijn, raken sommige wateren 's zomers ernstig vervuild. Bijvoorbeeld de Friese meren.

    Maar jongstleden november liet minister Cora van Nieuwenhuizen (met die olijke oogjes) weten dat ze een wijziging van de ‘Regeling lozen buiteninrichtingen’ voorbereidt. Dat gaat ver: er komt in de loop van april, dus vóór het nieuwe seizoen, een verplichte verzegeling van buitenboordafsluiters. Dat maakt illegale lozing onmogelijk. Zo'n regeling is in de VS succesvol. Het schijnt dat iedere plezierschipper zelf de afsluiter van het toilet moet borgen met een slot of een zware tie-rip. Tja, de contrôle daarop door de waterpolitie lijkt me nogal omslachtig, maar ik kan me voorstellen dat men dat in sterk vervuilde wateren toch gaat uitvoeren. Terecht, we leven qua afvoer van faecaliën niet meer in de middeleeuwen. Gelukkig hebben wij al sinds 2007 een vuilwatertank (foto hierboven). We gebruikten hem weinig, maar in sommige delen van de Turkse zuidkust was het verplicht. Bijvoorbeeld de Baai van Fethiye. In ons land gaat het niet werken als er niet meer afzuigstations ('poepslurpers') in de havens komen. Je kunt op een hoop opwinding, protest en gezever rekenen. Ik denk dat men al die energie beter in een effectievere aanpak van het mestoverschot kan steken.

Vanmorgen hangt er lichte nevel en is het bewolkt. Routine sport en boodschappen. Daarna een lange en gezellige lunch met zwager Cees en zijn vrouw Mieke. Vandaag is in Vegelinsoord, Friesland het eerste kieveitsei gevonden. Voor de eerste keer (nog nét) in februari. In Australië verwacht men een nieuwe hittegolf. Terug naar boven

Op de Visbrug over de Lingehaven.

Vrijdag 01-03-2019

De laatste van de drie dodelijk saaie wintermaanden begint vandaag met een grijze dag. 's Middags zijn er wat korte perioden waarin de zon doorbreekt. Het is een graad of negen, nog steeds niet echt koud. We maken samen een langzame kuier door de binnenstad (foto hierboven).

     Van de week zag ik de onderstaande ingezonden brief op de socale media langskomen. Ik weet niet uit welke krant,

maar de tekst getuigt van een dermate ongewone onnozelheid, een 'na-ons-de-zondvloed' moraal, dat het niets anders kan zijn dan een weloverwogen, pesterige provocatie. Maar het kan ook een vorm van humor zijn, reageert iemand. Verdraaid, dat kan ook.

Er arriveert een boek met bijna 770 bladzijden, 'The Age of Surveillance Capitalism' van de sociaal-psychologe Shoshana Zuboff (Profile Books, 2019). Titel en volume doen je aan 'Das Kapital' van Karl Marx denken. Het is een omvangrijke en diepgravende studie naar de manier waarop de grote techbedrijven zoals Google, Apple, Microsoft, Facebook, enzovoorts met onze internetdata omgaan. Niet alleen verzamelen die bedrijven steeds meer privé-gegevens van ons, maar ze zoeken met groeiend succes naar wegen om ons gedrag met behulp van al die data te sturen. Maar eerst begin ik aan een boek dat al een tijdje op de plank ligt: 'The Quantum Labyrinth' van de natuurkundige Paul Halpern (Basic Books, 2017). Het boek gaat vooral over hoe het duo John Wheeler en Richard Feynman halverwege de vorige eeuw de quantumfysica verder ontwikkelden. Ik stuit op een van de vele markante uitspraken van Wheeler (ditmaal overgebracht door Feynman):

                        'I know why all the electrons have the same charge and mass...

                         They're all the same electron.'

Terug naar boven

Zaterdag 02-03-2019

'Spin' is een merkwaardig begrip in de theorie van elementaire deeltjes. Eigenlijk één van de moeilijkste. Jarenlang dacht ik dat spin te maken had met het ronddraaien van het deeltje, zoals een draaitol. Er was linker- en rechterspin, dus het kon negatief en positief zijn, net als bij electrische lading. Fout! Het heeft niets met rondtollen te maken. Wikipedia zegt dat 'spin' een intrinsiek quantummechanische grootheid is die op geen enkele wijze met de klassieke mechanica te beschrijven is. Wat het dan wel is, staat er eigenlijk niet. Paul Halpern legt het in zijn boek 'The Quantum Labyrinth' (Basic Books, 2017) heel anders uit. Het heeft volgens hem te maken met 'de sociabiliteit' van het deeltje. Oh.

     Het is gebruikelijk om de elementaire deeltjes in twee groepen te verdelen (er zijn nog meer indelingen). De gewone massadeeltjes zoals quarks, electronen en neutrino's heten Fermions (naar de beroemde fysicus Enrico Fermi), en de deeltjes die de natuurkrachten overbrengen zoals fotonen, gluonen, W+, W- en Z^o en het Higgsdeeltje heten Bosons (naar de Indiase fysicus Satyendra Bose). Zie het schema van elementaire deeltjes hierboven, het fameuze Standaardmodel. Het begrip 'spin' van het electron werd in 1925 geïntroduceerd door twee Nederlandse fysici, George Uhlenbeck en Samuel Goudsmit. Zij meenden dat electronen daadwerkelijk als geladen tolletjes om hun as draaiden. De richting van de spin zou hun (magnetische) lading bepalen, positief (up) tegen de klok in, en negatief (down) met de klok mee. Maar dat bleek later fysisch onmogelijk. De snelheid van de spin zou sneller moeten zijn dan die van licht, wat niet kan. Dus weten we helemaal niet wat de eigenschap van spin is. Je denkt misschien dat dat vreemd is, maar dat geldt eerlijk gezegd ook voor electrische lading. Want wát precies is er 'negatief' aan een electron? Tja.

De mate van 'spin' is een essentieel deel van de quantumtoestand van een deeltje. Fermions hebben altijd een halftallige spin (1/2, 3/2, 5/2, ...), bosons een heeltallige spin (0, 1, 2, ...). Hoe dat leidt tot een verschil in 'sociabiliteit' van de deeltjes, weet ik niet precies. Fermions zijn volgens Halpern 'a-sociaal'; volgens hem houden ze altijd vast aan hun eigen quantumstaat. Die kunnen ze met geen mogelijkheid delen met een ander fermion. Dat heet het Uitsluitingsbeginsel van Pauli, naar de fysicus die het eveneens in 1925 formuleerde. Bosons zijn wel 'sociaal' en die kunnen het wel. Dankzij dat uitsluitingsbeginsel moeten electronen rond een atoomkern altijd eigen banen (en posities binnen die banen) bezitten. Door hetzelfde beginsel van uitsluiting kun je materie (atomen en moleculen) niet oneindig dicht op elkaar duwen. Het uitsluitingsbeginsel verzet zich daartegen, want anders zouden de electronen elkaars positie gaan innemen. Dat feit veroorzaakt dat materie stabiliteit bezit: zonder het uitsluitingsbeginsel zouden we door de vloer zakken.

     Hm, ik had het eigenlijk over iets anders willen hebben, maar dit is ook wel een verrassend inzicht. Kijk nu eens naar het lot van sterren. Kenrfusieprocessen leveren tegendruk tegen de zwaartekracht. Als alle nucleaire brandstof opgestookt is, valt de tegendurk weg en stort een ster in elkaar tot een witte dwergster of - bij zwaardere sterren - tot een neutronenster. De zwaartekracht dwingt de electronen superdicht tegen de protonen in de atoomkern aan. Ellectronen en protonen smelten samen tot neutronen, maar verdere versmelting wordt verhinderd door het uitsluitingsbeginsel, dat een andere tegenkracht levert, die ontaardingsdruk wordt genoemd. De energie voor die tegendruk is - geloof ik - niets anders dan die volgens de Wet van Boyle en Gay-Lussac ontstaat als materie op elkaar wordt geperst. Of de enorme zwaartekracht bij het onstaan van zwarte gaten de tegendruk overwint? Zeker wel, dat gebeurt als de Oppenheimer-Volkofflimiet wordt overschreden. dat is de maximale massa die een neutronenster kan hebben om te bestaan. Het is fascinerend hoe beginselen en eigenschappen uit het extreme microniveau van deeltjes de grootste fenomenen uit de macrowereld bepalen.

Vandaag een grijze dag zonder regen. Anna had een slechte nacht en ook een slechte dag. Oorzaak: de migraine die ze om de 10 à 14 dagen heeft. Dus naast de slaaphoofdpijn waar ze vrijwel iedere nacht aan lijdt. Ik doe een boodschapje in de stad. Het carnaval in onze Bliekenstad lijkt ieder jaar minder te worden. Slechts zeven praalwagens - nou ja, praalkarretjes - trekken 's middags voorbij op het Eind. Ze produceren wel veel hoempapa, maar mijn indruk is dat de jonge generaties er niet zoveel in zien. Kleinkind Esri (14) is vandaag jarig, maar Anna's conditie maakt dat we vanavond thuis blijven. Terug naar boven

Zondag 03-03-2019

Weinig verandering over februari 2019 in de maandelijkse update van de gemiddelde wereldtemperatuur in de lagere atmosfeer, geregistreerd door satellieten. Vorige maand + 0,37 graden ten opzichte van het gemiddelde over de jaren 1981 -2010, in februari + 0,36 (zie hierboven). Negatieve waarden doen zich al sinds 2012 niet meer voor.

We krijgen een kletsnatte zondag. Maandag is er harde wind met in de nacht van zondag op maandag een kleine kans op een westerstorm Bf 9 aan de kust en op het IJsselmeer. Nog steeds is het aan de warme kant. Op wat langer termijn lijkt er meer storm en regen op komst.  De herfst is helemaal terug, maar we moeten niet klagen. Op Kreta was het afgelopen week veel erger mis, vooral op de westkant van het eiland. Er waren aardverschuivingen, stroomuitval, omgevallen bomen, enorme modderstromen, winkels die volledig onder water staan en onbegaanbare wegen. Vijf mensen kwamen om. In het zuiden van Afghanistan kwamen de afgelopen dagen zeker twintig mensen om het leven door ongebruikelijk zware regenval en overstromingen.

Wind, regen en vlagerige wolken. Anna had een wat betere nacht. Het is een zondag van thuis blijven en weggedoken in je luie stoel zitten lezen. Over hoe de electromagnetische kracht werkt. Tegengestelde ladingen trekken elkaar aan, gelijke stoten elkaar af. Hoe? Goeie vraag. Niet met iets als een touwtje of een veer. Hoe weet een electron van het bestaan van een ander electron? Ik dacht altijd dat het te maken had met het electromagnetisch veld van het electron, dat zich uitstrekt in de ruimte. Een veld werkt analoog aan een landkaart: op ieder punt kun je de gegevens van die lokatie zien c.q. afleiden: coördinaten, hoogte, aard (stad of zee bijvoorbeeld), enzovoorts. Een electron 'voelt' het veld van een ander electron - en reageert erop. Maar hier is niet alles mee gezegd. Hoe 'voelt' een electron en wat voelt het? Je raakt al gauw in problemen.

     Paul Halpern gaat er diep op in, in zijn 'The Quantum Labyrinth' (Basic Books, 2017). Op bladzijde 76 komt de uitspraak van theoretisch fysicus John Wheeler terug, die ik eergisteren verbaasd aanhaalde:

                         I know why all the electrons have the same charge and mass...

                         They're all the same electron.

Nu begin ik te begrijpen dat hij het - eind jaren 30 van de vorige eeuw - serieus meende. Alle electronen die we zien (meten) zijn simpelweg één en hetzelfde electron, dat alsmaar voor en achteruit zoeft in de tijd, zei hij. Daardoor ziet elk electron er exact hetzelfde uit. Het is er in werkelijkheid maar één, die op ontelbare plaatsen tegelijk opduikt en in en uit de tijd zigzagt.

     Wat belangrijk is, is dat op quantumniveau interacties inderdaad niet alleen vooruit, maar ook achteruit mogelijk zijn, van heden naar toekomst maar ook van heden naar verleden. Dat maakt niet uit. Het lijkt op hoe je in films over tijdreizen jezelf tegenkomt als je naar het verleden reist. Doe je dat vele keren achter elkaar, dan lopen er evenzovele kopieën van jezelf rond. Een electron doet dat ontelbare keren op ieder ogenblik en bevolkt de werkelijkheid met zichzelf.

     Nóg iets vreemds: als je een electron treft op het moment dat het naar het heden reist, dan zien we het als een positron, dus het anti-deeltje van een electron. Dat komt omdat wij de tijd niet anders kunnen waarnemen dan lopend van heden naar toekomst. Een positron is dus een in de tijd terugreizend electron. Moeten we dit serieus nemen? Ja. Hoe, daar ben ik nog niet uit. Terug naar boven

Gebruik van kolen in Groot-Brittannië 1850 - 2018 (Carbonbrief)

Maandag 04-03-2019

Midden in de nacht word ik wakker van het zware ruisen van de grote boom op de Altenawal. Het moet wel hard waaien, wil je er in ons huis met zijn dikke muren wakker van worden. Het regent vanochtend en de luchtduk is ver gedaald. Er is een code geel uitgebracht door het KNMI, vanwege mogelijk harde windstoten. Behalve omgewaaide bomen en bouwsteigers zijn er een aantal carnavalsoptochten afgelast. In Gorcum kreeg de harde wind vat op het doek rondom de Torenflat in Gorinchem. Die wordt verbouwd. Sommige bewoners hebben de voorbije nacht wakker gelegen van het geklapper. Ach. Er waren dit weekeinde zware tornado's in de VS waarbij zeker 22 mensen omkwamen. Australië zucht opnieuw onder een ernstige hittegolf.

     Anna had een redelijke nacht. Van alle medicatie helpen eigenlijk de coffeïnepillen enigermate bij de nachthoofdpijn. We doen braaf boodschappen en gaan sporten. 's Middags is het rustiger en schijnt zelfs de zon. Anna gaat met het recept uit Leiden nieuwe coffeïnetabletten halen. Het blijkt dat verzekeraars die niet vergoeden, maar ze kosten slechts € 3,80 dus daar komen we wel overheen.

Er is ook goed klimaatnieuws. gematigd goed. De website Carbonbrief brengt een analyse waaruit blijkt dat de CO2-uitstoot in de UK in 2018 voor het zesde achtereenvolgende jaar is gedaald (zie de grafiek hierboven). De uitstoot is nu op het laagste niveau sinds 1888. Grappig is dat je ziet dat het slechts drie keer in de geschiedenis heel kort onder dat niveau kwam. Dat was bij de stakingen van de mijnwerkers in 1893, 1924 en 1926. De Britse reductie lijkt een imposant resultaat, maar ze is dit jaar veel lager - slechts 1,5% - dan in de andere vijf jaren: in 2014 -8,7% en in 2016 -5,9%, en is voor het overgrote deel toe te schrijven het sluiten van kolencentrales. Het stoken van gas bleef gelijk en olie steeg zelfs (gering, zie grafiek hieronder).

 Gebruik van gas, olie en kolen in Groot-Brittannië 2013 - 2018  (Carbonbrief)

Uit verdere analyse door Carbonbrief blijkt dat de grootste bijdrage aan de CO2-uitstoot in het VK nu niet meer door de energiecentrales komt, maar door het transport, het bedrijfsleven en woningen (nu gelijk met energiecentales. Daaruit blijkt (en ook uit de afvlakking van de reducties) dat men vooral het 'laaghangend fruit' heeft gescoord, maar dat er drastischer maatregelen nodig zijn om verder te komen. Helaas is de politiek in de UK nu vooral bezig met de dwaze Brexit-soap.

In Nederland reduceren we veel minder. De uitstoot van CO2 was in 2017 net zo hoog als in 1990 (2018 is nog niet bekend). Bij ons geen reductie van de energiecentrales als in Engeland: in 2017 stootten onze energiebedrijven nog 22 procent (9 miljard kilogram) meer CO2 uit dan in 1990. De emissie in het UK was in 2018 5,4 ton CO2 per inwoner, dat is ongeveer de helft van de emissie per persoon in Nederland. Terug naar boven

Het Beginsel van Mach (afbeelding van Machpriciple.org)

Dinsdag 05-03-2019

Natuurkundigen uit ons land leverden vaak substantiële bijdragen aan de ontwikkeling van baanbrekende inzichten. Iedereen kent natuurlijk de Nobelprijswinnaars Tini Veltman en Gerard 't Hooft, maar er zijn er veel meer. De andere Nobelprijswinnaars vind je terug in deze lijst op Wikipedia, waarvan er liefst 10 voor natuurkunde waren. Bijna de helft. Natuurlijk leverden vele andere Nederlandse fysici belangrijke bijdragen zonder dat ze voor hun werk de prestigieuze Zweedse prijs kregen. In 'The Quantum Labyrinth' van Paul Halpern (Basic Books, 2017) kom ik er een tegen.

     Van Hugo Tetrode heb ik nog nooit gehoord. Hij leefde maar kort, van 1895 tot 1931 en schreef vanaf zijn zeventiende al belangrijke artikelen over o.a. quantummechanica in vooraanstaande tijdschriften als de Annalen der Physik, en correspondeerde met groten als Einstein en Ehrenfest. Hij was van adel en leidde een teruggetrokken leven in Amsterdam aan de Vondelstraat. Zijn vader was directeur van De Nederlandse Bank. Het verhaal gaat dat Einstein en Ehrenfest eens met hem kwamen praten in Amsterdam en aan de voordeur belden. De dienstbode zou hebben gezegd "Meneer ontvangt niet." In 1922 inspireerde hij John Wheeler bij de ontwikkeling (samen met Richard Feynman) van hun absorber-theorie in de electrodynamica, die poogt te beschrijven hoe het fenomeen van actie-op-afstand werkt. Dus van beïnvloeding zonder directe fysieke aanraking. Het kwam door zijn stelling 'dat de zon niet zou schijnen als hij alleen in de ruimte was en geen andere lichamen zijn straling zouden absorberen.' Een vreemde stelling, die ik niet goed begrijp.

     Electromagnetische straling zou niet alleen een bron maar ook een ontvanger vergen, om te kunnen bestaan? Zeer merkwaardig! Als ik er iets van snap, heeft het te maken met de tijd-symmetrie, ofwel de principiële omkeerbaarheid in tijd van de transformaties in electromagnetische velden. Die maakt dat het heden het verleden kan beïnvloeden, de ondergraving van causaliteit. Bovendien heeft het te maken met het gegeven dat elementaire deeeltjes alleen interacteren met andere elementaire deeltjes, en nooit met zichzelf. Dat is terug te voeren op het Beginsel van Mach dat - grof gesteld - zoveel zegt als: 'dat plaatselijke natuurkundige wetten bepaald worden door de grootteschaal-structuur van het hele universum'. Van dat beginsel heb ik ook nog nooit gehoord, tot ik erachter kom dat het een zeer diepe achtergrond heeft, en dat er een hele website aan gewijd is: Machprinciple.com. Daar vind ik het plaatje hierboven.

     Hugo Tetrode stierf aan tuberculose toen hij 35 jaar was en werd vergeten. Ruim tien jaar later had hij behandeld kunnen worden, toen men streptomycine ontdekte. Ik krijg de indruk dat de absorber-theorie waaraan hij bijdroeg, tegenwoordig geen steun meer geniet.

Vandaag wel een aardige dag. Vanochtend nog grijs, later flink wat zon. Anna heeft de wekelijkse oppasdag. Klimaatnieuws: onze Afsluitdijk wordt grondig vernieuwd. De dijk wordt onder meer aangepakt omdat de zeespiegel stijgt en er steeds vaker extreem weer valt te verwachten, schrijft de NOS.

Eusroa verkeert in gevaar, zegt de Franse president Macron in een brief op de opiniegagina's van kranten in alle 28 lidstaten. Dus ook in het Verenigd Koninkrijk. 'Laten we eerst eens zeggen wat Europa is. Het is een historisch succes: de verzoening van een verwoest continent, met ongeëvenaarde plannen voor vrede, voorspoed en vrijheid. Laten we dat nooit vergeten' (...) 'Het Europese humanisme eist dat we in actie komen'. Een goede brief met talrijke uitstekende voorstellen, zoals een Europese klimaatbank en een Europese gezondheidsautoriteit, een Europees sociaal vangnet en toezicht op de multinationals, een defensieverdag en een Europese veiligheidsraad. Helaas, helaas, de Franse president is altijd goed in brede visies, maar in het hopeloos verdeelde Europa krijgen die de kans niet. Nationaal-populisme, Brexit, gele hesjes, marktfundamentalisme, bekrompenheid, xenofobie, vermeend eigenbelang, het werkt allemaal tegen en Merkel heeft in Duitsland helaas niet meer de positie om fors naast Macron te gaan staan. Terug naar boven

Hier kan men de enquete van ESA invullen over het onderzoek in de periode 2035 - 2050

Woensdag 06-03-2019

Wetenschapsbeleid. Doorgaans hield ik me er verre van onder het motto: management is voor de talentlozen. Net als vergaderen. Mensen die wetenschap bedrijven weten doorgaans zelf prima waar het toekomstig onderzoek in hun vak zich op moet richten. Helaas is ook dat niet helemáál waar, want wetenschappers kunnen zelf ook leiden aan tunnelvisies en misvattingen. Wetenschapsgeschiedenis is er vol van. Dus kunnen samenleving en politiek het beleid ook niet volledig aan de wetenschap zelf overlaten.

     Ik kom er op omdat ik vanochtend een uitvoerige enquète invulde van ESA, het Europese bureau voor ruimteonderzoek (zie ook hierboven). Ze willen ondermeer van het publiek weten welke onderwerpen aan bod moeten komen in Voyage 250, het nieuwe onderzoeksprogramma voor de jaren 2035 - 2050.  Natuurlijk aarzel ik even; per slot is de kans heel groot dat ik er niet meer zal zijn, zelfs  bij de start ervan. Niet over je graf willen regeren, zoiets. Geef jongere generaties de kans. Toch vul ik uiteindelijk de enquète in. Waarom? Tja, eigenwijsheid, de idee dat er naar mijn overtuiging kwesties zijn die hoognodig verder onderzocht moeten worden en de hoop dat je stem toch een beetje meetelt. Het invullen kost een kwartier en zo moeilijk is het niet. Ik kies twee richtingen:

1. De vraag naar de aard van de ruimte zelf. Of beter, van de ruimtetijd. Dus: donkere energie, donkere materie, oerknal (o.a. waar alle antimaterie is gebleven) en de vraag of het heelal oneindig is.

2. De zoektocht naar buitenaards leven in het universum. Meer specifiek: exoplaneten en analyses van hun atmosferen naar markerstoffen voor leven, met nieuwe telescopen en misschien met micro-ruimtesondes die vliegen met een flink deel van de snelheid van licht.

Ik kan in de uren na het invullen de hardnekkige gedachte niet van me afzetten dat ik iets belangrijks vergeten ben. Het zij zo. In elk geval kan men nog tot eind juni deelnemen. Je maakt tevens maandelijks kans op een cheque van 100 euro.

Vandaag een opvallend rustige, droge en grijze dag. Temperatuur nog altijd bovengemiddeld. De zeespiegel voor de kust van Nederland was in 2018 liefst 7,2 centimeter lager dan het gemiddelde in 2017, meldt Weeronline. Ik dacht dat hij steeg door de opwarming - en dat is ook zo. De zeespiegel is de afgelopen 128 jaar met gemiddeld 1,86 mm per jaar gestegen, maar dat geringe signaal zakt weg in een ander, groter signaal: de overheersende wind. In 2017 stond de zeespiegel relatief hoog, zegt Weeronline. Dat kwam door twee grote noordwesterstormen. In 2018 waren er twee lange periodes met oostenwind, waardoor de waterstand lager werd. De lange periode van droogte in dat jaar heeft overigens weinig invloed op de gemiddelde zeespiegelstand gehad. Wel is de temperatuur van het zeewater momenteel twee graden hoger dan vorig jaar.  Terug naar boven

Harde wind in Numansdorp. Goed dat ik het windmolentje had vastgezet.

Donderdag 07-03-2019

Vannacht viel er behoorlijk wat regen, vanmorgen is het droog maar winderig. Er komt meer wind in de loop van de middag en de avond. Met een kop thee voor de televisie. Bij WNL zit de verwaande kop van Thierry Baudet onzin over het klimaatbeleid uit te kraaien. Hij is niet de enige vanmorgen. Elbers van KLM presteert het om na de forse aandelenaankoop door de Nederlandse staat zich te verzetten tegen de voorgenomen vliegtaks van zijn nieuwe aandeelhouder. Terwijl ons land flink achterloopt in de reductie van de CO2-uitstoot, zeggen de ondernemingsraden van 17 grote bedrijven (o.a. Shell, Esso, BP, ExxonMobil, Dow, Tata Steel) dat er geen CO2-beprijzing moet komen. Ze doen al zoveel aan het klimaat, vinden ze. Onderzoeksbureau I&O Research meldt dat de meerderheid van onze bevolking nog steeds bezorgd is over het klimaat, maar er is de laatste maanden een sterke daling zichtbaar. Eind 2017 maakte 80 procent zich nog zorgen om het klimaat, op dit moment is dat 65 procent. Is een democratie wel in staat om klimaatrampen af te wenden? Ik heb de neiging om snel mijn bed weer op te zoeken, hoofd onder het kussen. Maar daar kan geen sprake van zijn, wij hebben onze routines: boodschappen en sport.

Daarna rijden we naar Numansdorp (we gebruiken ons autootje nauwelijks meer, moet ik schuldbewust zeggen). Onderweg ontmoetten we felle hagelbuien, krachtige windstoten, schetterend zonlicht en lage regenbogen. Op de werf gillen en klapperen de vallen van de boten op de kant. Goed dat ik een maand of wat geleden ons windmolentje heb vastgezet (foto hierboven). Niet omdat hij daar niet tegen zou kunnen, dat kan hij best, maar al dat vergeefse draaien geeft misschien toch onnodige slijtage. We kijken onderdeks. Lekkage is er alleen aan stuurboord, waar de wind op stond en staat.

Op de terugweg horen we op de autoradio dat het kabinet de kolencentale aan de Hemweg volgend jaar wil gaan sluiten, om te voldoen aan het Urgenda-vonnis. Een opsteker, want het is de meest vervuilende energiecentrale in ons land. Hij zou aanvankelijk in 2025 dichtgaan. Terug naar boven

Botsing van twee protonen in de LHC in 2018. Verklaring in de tekst. (Foto: CERN)

Vrijdag 08-03-2019

Een mooie opname hierboven, althans dat vind ik. Het toont de explosie, de verstrooiing en het verval van deeltjes na een botsing van protonen in 2018 in de LHC van CERN in Zwitserland. Zulke botsingsmachines, waarvan tegenwoordig de LHC de grootste is, kunnen ons de wereld van elementaire deeltjes laten zien die voor traditionele microscopie onbereikbaar is. Deeltjesfysici kunnen van alles zien in de zulke opnames als hierboven. Ik vond hem in een recent artikel in QuantaMagazine.

     Uit de beschrijving blijkt dat de twee donkergrijze kegels links en schuin links naar boven vanaf de botsingskern deeltjesstralen (jets) zijn, vervalproducten van een bottomquark en een anti-bottomquark, die zelf kortstondig verschenen bij de explosie waardoor in een microfractie van tijd een Higgsdeeltje ontstond en weer verviel. Het Higgs-boson zag men voor het eerst in 2012. De groene lijnen in de opname vertegenwoordigen een electron en een positron, die uit het verval van een Z-boson tevoorschijn schoten.

     Terzijde: een positron kan worden opgevat als een electron dat teruggaat in de tijd. Bij de oerknal ontstonden evengrote hoeveelheden materie en antimaterie. Eén van de gootste raadsels in de kosmologie is waar al die oorspronkelijke antimaterie is gebleven. We troffen die tot dusver nergens in het heelal aan. Ik heb weleens een speculatie gelezen van iemand, die dacht dat de antimaterie bij het onstaan ook terugging in de tijd en vóór de oerknal terecht kwam. Daarom zien we het nergens. Uit de antimaterie aan gene zijde van de oerknal ontstond een compleet anti-heelal. Het zal velen een zorg zijn, ze kunnen er in hun dagelijks leven niets mee, maar eerlijk gezegd vind ik zulke speculaties wezenloos boeiend. Alsof het voor mij wel verschil uitmaakt.

Fysici kunnen deeltjes in de uit elkaar spattende, warrige deeltjeswolk identificeren door de karakteristieke banen die ze - hoe kort ook - volgen onder invloed van sterke magnetische velden. Het Higgsdeeltje is een soort rimpeling, een quantumfluctuatie in het Higgsveld dat het heelal doordrenkt en volgens een hypothese uit 1964 overal aanwezig is. Op een ingewikkelde manier geeft het massa aan de materie in het veld. Vergelijkbaar en tegelijk met het onstaan van materie/antimaterie ontstond het direct na de oerknal, zo luidt de hypothese, door het verbreken van een oorspronkelijke symmetrie toen de energie van het veld nog 'nul' was. Dus non-existent. Het is denkbaar dat de huidige waarde van het Higgsveld opnieuw verandert, door 'tunneling' op een willekeurige plek in het heelal naar een lager energieniveau. Dat heet vacuümverval. In een fractie van een microseconde zou er een bubbel van het lagere energieniveau onstaan, die zich met de lichtsnelheid door het universum verbreidt en het zonder enige voorafgaande waarschuwing doet instorten. De ultieme ecologische ramp. We zouden niet eens weten of er al zo'n bubbel van ergens in de kosmos naar ons onderweg is. We kunnen op zoveel manieren omkomen, dat deze er nog wel bij kan.

Vandaag hebben we een dag met redelijk wat zon. Dat komt goed uit want we gaan vanmiddag naar Utrecht voor een gezellige ontmoeting met Paul & Tine. Terug naar boven

Zaterdag 09-03-2019

Fijne avond met Paul & Tine A. in Utrecht. Ze kwamen me al tegen in Boekhandel Broese op de Stadhuisbrug. Waar anders? Anna was toen naar Cocon, haar favoriete boetiekje op de hoek van de Steenweg en de Choorstraat. Tine ging er ook heen terwijl Paul en ik nog wat in de boekwinkel bleven rondneuzen. Later troffen we de dames aan in de boetiek, druk bezig met alleraardigste kledingstukken te passen. We borrelden bij De Witte Ballons op de Lijnmarkt, aan het raam boven de Lichte Gaard en de gracht. De foto's die ik maakte waren allemaal onscherp, geen idee waardoor. Gelukkig had Tine er ook gemaakt, dus staat er eentje hier. Later aten we heerlijk in Restaurant Vis en Meer in de Drieharingsteeg. De snelbus terug naar Gorcum had veel last van harde windstoten; er stond een Bf 6.

Vandaag een grijze dag. Het blijft lang droog, maar 's middags valt er mottige miezerregen. Tegen vieren is het snel donker geworden: onweer breekt los met korte, felle regenbuien. Even later schijnt de zon weer. Anna heeft fors last van een migraine-aanval.

     Klimaatnieuws. Een nieuw record: er is al zes jaar geen strenge vorst meer geweest. Dat is meer dan 10 graden onder nul. In maart hoef je er niet meer op te rekenen. De laatste keer was op 25 januari 2013. Hierboven de trend in een grafiek vanaf 1931. De natuur ligt momenteel 3 weken voor op het gebruikelijke schema, meldt Weeronline. Opvallend: het AD presenteert zich wat betreft klimaatverandering als een sterke tegenhanger van De Telegraaf. Vandaag staat er een heel goed feitenoverzicht in die krant (hier).

Volgende week lijkt veel belangwekkende ontwikkelingen te brengen. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) komt woensdag met de doorrekening van de klimaatplannen van het kabinet. De steun ervoor ebt af, zowel buiten het kabinet als erbinnen bij VVD en CDA. De week erna zijn de verkiezingen voor Provinciale Staten. Tevens zal het Britse Lagerhuis dinsdag opnieuw stemmen over het het Brexit-akkoord van Theresa May. Vuurwerk op komst.

     Ondertussen lees ik met een mengeling van leedvermaak en verbijstering 'Heroic Failure', een hilarisch boek van de Ierse journalist Fintan O'Toole over 'Brexit and the Politics of Pain'. Hoe het VK lijdt onder zijn onbetekenendheid na het verlies van het Empire en zich verzet tegen wat het voelt als kolonisatie door Europa ('as a soft Nazi-state'), en denkt in gelijkwaardigheid een politiek-economisch partnerschap te kunnen aangaan met het Amerika van Trump. De Angelsaksische Bond. Maar het nieuw te vormen Empire zal in zo'n geval een Amerikaans en geen Brits Rijk zijn. In de EU was het VK een gelijkwaaridge deelnemer, maar wat ze dan zullen meemaken is 'the terror that post-Brexit Brittain will actually be a colony.'  Terug naar boven

Klimaatmars in Amsterdam 2019 (foto: ANP)

Zondag 10-03-2019

Vannacht veel regen, vanochtend ook. Maartse buien. De media waarschuwen voor storm uit het westen na het middaguur. Er is een code geel ingesteld vanwege mogelijk zware windstoten van 80 tot 100 kilometer per uur, vooral aan de kust. In Den Haag last men de Pier City Loop af. Een paar uur later stelt het KNMI voor de provincies in het zuiden en zuidwesten zelfs code oranje af. Daarin gaat het om zware tot zeer zware windstoten van 100 tot 110 kilometer per uur uit westelijke richtingen, langs de zuidwestkust mogelijk tot 120 kilometer per uur. Ook komende dinsdag en woensdag kan het stormen.

De Democraten in de VS hebben een klimaatplan gelanceerd, de Green New Deal. Het is een omvangrijk en ambitieus plan tegen klimaatverandering en economische ongelijkheid. Het land moet in tien jaar klimaatneutraal worden. Zoals verwacht trekken de Republikeinen alle fake-news trucs uit de kast. ‘Auto’s, grasmaaiers, luchtvaartmaatschappijen, alles zal moeten verdwijnen’, brieste de Republikeinse leider Mitch McConnell donderdag tijdens een debat in de Senaat over de gevolgen van het plan. En Sebastian Gorka, een vroegere adviseur van Trump, zei: ‘Ze willen je pick-uptruck afnemen. Ze willen je huis opnieuw inrichten. Ze willen je hamburgers afpakken. Dit is waar Stalin ooit van droomde, maar nooit voor elkaar kon krijgen.' Het woord 'hamburger' komt in het hele plan overigens niet voor. Natuurlijk valt Trump zelf het ook aan. Hij twitterde sarcastisch: '‘Het zou geweldig zijn om voor altijd vliegtuigen, auto’s, koeien, olie, gas en de krijgsmacht weg te doen. Briljant!' Het probleem is dat de heftige publieke aanvallen ook gematigde Democraten aan het wankelen brengen. Mogelijk vrezen ze voor electorale gevolgen voor zichzelf en de presidentsverkiezingen in 2020. Het voedt mijn angst dat democratieën niet in staat zullen blijken te zijn om zulke ingewikkelde problemen als klimaatverandering effectief aan te pakken. Ingrijpende maatregelen liggen slecht bij de kiezers, en de nationaal-populisten maken daar listig gebruik van.

     Volgende week, als in ons land het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) met het kostenplaatje komt van het concept-klimaatakkoord en van de Klimaatwet, kunnen we zien hoe hecht de coalitie blijft. Vanmiddag is er op de Dam in Amsterdam een klimaatmars voor de toekomst van onze kinderen en kleinkinderen.

Om 12.15 uur is in Zeeland sprake van een storm. Het is pas officieel als het een uur lang Bf 9 blijft waaien, en dat is om 13.15 uur het geval. In Vlissingen mat men al eerder windstoten van 108 km/uur. Weeronline houdt een live-blog bij. Om 13.15 uur sluit Rijkwaterstaat de Oosterscheldekering voor alle verkeer. In Zeeland en Brabant waaien bomen en schuttingen om en dakpannen en hele daken af. Ook zonnepanelen blijken kwetsbaar. De storm trekt vooral over de zuidelijke provicies. Om 15.00 uur wordt in Midden-Limburg een windstoot van 120 km/uur gemeten.

     Onderwijl brengen volle treinen massa's mensen naar Amsterdam. De klimaatbetogers laten zich door de regen en het stormweer niet tegen houden. Zelfs De Telegraaf erkent de grote opkomst in weerwil van het slechte weer: 'Ondanks regen topdrukte in Amsterdam voor klimaatmars'. Onder de betogers zijn veel kinderen. Ze dragen tekstborden als: 'Hoe ziet mijn wereld eruit als ik zo groot ben als jij?' en 'Mag ik ook nog wat?' en 'Red de aarde', schrijft Het Parool. De organisatoren schatLogboek 2016/1 Winter te Gorcumten dat er 40.000 mensen zijn; de politie houdt het op 35.000. In elk geval is het een opkomst duizend keer groter dan die van de gele hesjes in Nederland. Ik ben niet meer zo'n demonstreerder, maar ik heb nu toch spijt dat ik er ditmaal niet heen ging. Terug naar boven

Maandag 11-03-2019

Eindelijk heb ik het deze winter - winter? - ook een keer goed te pakken: koorts, loopneus en keelpijn. Dus geen sport en de hele dag onder de wol. Anna, die gelukkig een goede dag heeft, doet de boodschappen.

Het is een overwegend bewolkte dag met 's middags veel zon. En harde wind. Op Schiphol schrapt men 150 vluchten. Door de aanhoudende harde westenwind stijgt het water tegen de oostkant van het IJsselmeer zodanig hoog, dat de balgstuw bij Ramspol opgeblazen moet worden. Grote delen van Europa hebben last van storm: van Sardinië tot Noorwegen. Voorlopig is het nog niet afgelopen. Op de prognose van WXCharts hierboven zie je dat we in de vroege ochtend van komende woensdag een flink windveld over ons heen krijgen, aangestuurd door een diep lagedrukgebied boven de Noordzee.

Ik hoop dat ik me morgen wat beter voel. Terug naar boven

Herbestrating in de Tolsteeg.

Dinsdag 12-03-2019

Vanmorgen voel ik me bepaald niet beter. Koorts, loopneus en een hoofd vol watten. Zelfs mijn kiezen doen zeer. Als Anna om acht uur voor haar oppasdag naar Tessa vertrekt, kruip ik weer in bed en val terstond in slaap. Na anderhalf uur zoek ik toch maar het nieuws op. Theresa May heeft gisteren in Straatsburg een minimale verbetering van haar Brexit-deal verkregen wat betreft de back-stop regeling in Noord-Ierland. Een verbetering die vooral kosmetisch aandoet. Labour maakt meteen bekend vanavond de deal weg te zullen stemmen in het Lagerhuis. De eerste reacties van de Conservatieve Brexiteers waren ook negatief, maar ik moet nog zien of ze hun land daadwerkelijk in zo'n enorme crisis durven te storten. De Volkskrant heeft een analyse van de drie nieuwe addenda (inlegvellen) bij het akkoord: oude beloften in nieuwe woorden, is de conclusie. Wie verstandig is, hoopt toch dat de Brexit-deal nu eindelijk mag slagen, maar het is een dubbeltje op zijn kant.

Een bericht in een obscuur blaadje ven extreem-rechts, Fenixx trekt mijn aandacht: 'Greenpeace oprichter: opwarming van de aarde is "de grootste zwendel in de geschiedenis"'. Het blijkt te gaan om Patrick Moore, die inderdaad ooit betrokken was bij de oprichting van Greenpeace en later voor het grote geld koos en voor de kernergielobby ging werken. In een interview met het bekende rechtse station Breitbart News Tonight gaat Patrick Moore hard ten aanval tegen de klimaattheorie en degenen die er volgens hem van profiteren. Bij de klimaatcampagne gaat het over het verspreiden van angst en slecht geweten. Het is het bekende allegaartje van verdachtmakingen en allang weerlegde argumenten van klimaatontkenners. Spuug nooit in de bron waar je zoveel uit gedronken hebt, zeiden we vroeger.

In bed met een dubbele rij kussens onder mijn hoofd ben ik de weer met strepsils en paracetamol en lees verder in 'The Quantum Labyrint' van Paul Halpern (Basic Books, 2017). Opvallend is dat hij tegen het einde toch kiest voor de 'Veel-werelden-interpretatie' van de Quantumtheorie, en tegen de Kopenhaagse interpretatie, net als David Deutsch en Sean Carroll, theoreritisch fysici die ik vorig jaar las.

     Tegen het middaguur kleed ik me dik aan en ga heel kort naar buiten. Sinds gisteren zijn werklieden bezig met de herindeling en herbestrating van onze straat, volgens het shared space beginsel. Dat wil ik toch wel even graag zien. De uitvinding van stadsplanners die beoogt het plaveisel zodanig te veranderen, dat de auto 'zich er te gast voelt'. De stratenmakers begonnen op de Tolsteeg, die nu tijdelijk geheel is afgesloten (foto hierboven) maar in de toekomst eenrichtingsverkeer moet worden. Prompt bericht het AD Rivierenland vanmorgen dat 'het verkeer zich vastrijdt in binnenstad Gorinchem na afsluiting Tolsteeg'. Tja, je doet het niet gauw goed in onze stad, maar volgens de gemeente  komen er nog meer verkeersborden in de stad te staan die weggebruikers moeten waarschuwen voor de afsluiting. Dat hadden ze ook eerder kunnen doen.

Later kijk ik naar een live-uitzending van het Britse Lagerhuis. De hoogste Britse regeringsjurist, Geoffrey Cox, blijkt niet enthousiast is over de wijzigingen die premier May voor elkaar heeft gekregen in Brussel. Toch steunt hij hartstochtelijk de minimale aanpassing van de deal. Meteen daarop daalt op de beurzen het Britse pond met één procent ten opzichte van de dollar. 'A bad deal will be better than no-deal'. Met schorre stem verdedigt Theresa May haar akkoord. Is ze ook verkouden? Tezelfder tijd ontvalt haar één van haar steunpilaren; de DUP (de Ulster nationalisten), maakt bekend dat het de aangepaste deal niet gaat steunen. Vanavond om acht uur is de stemming. Dit kon wel eens niet goed aflopen, voor May niet en voor het UK en de EU niet. Alleen Poetin, Trump en China denken dat ze bij al die chaos baat hebben. Terug naar boven

Voorpagina van The Guardian vanochtend.

Woensdag 13-03-2019

Gisteravond kijken we in plaats van het NOS-journaal naar de live-stemming in het Britse Lagerhuis, de tweede stemming over de Brexit-deal. Met bijna 150 stemmen verschil is het verlies van Theresa May groter dan verwacht.

     May probeerde iets wat bij de huidige verhoudingen in het Lagerhuis niet kan, en dat had ze kunnen weten. Twee blokken hebben elkaar in een houdgreep en blokkeren ieders oplossing. Op rechts hebben de Brexiteers een groot blok, en op links vormt Labour een groot blok, met tussen beide blokken in een radeloze groep van conservatieve remainers. Op die manier kan er niks.

     Er is terecht grote teleurstelling bij de EU, waar men de neiging krijgt de Britten nu maar zonder deal te laten ophoepelen. Wat May helaas heeft verzuimd is een overeenkomst maken met Labour voor een zachte Brexit, zoals ik weken geleden al schreef. Zo'n overeenkomst zou met steun van de socialisten en de conservatieve remainers een meerderheid in het Lagerhuis opgeleverd hebben. Een zachte Brexit, waarbij het VK in een douane-unie met de EU lid van de interne markt was gebleven, zoals Noorwegen en Zwitserland, zonder probleem met de Noordierse grens, maar ook zonder zeggenschap in Brussel. Zo'n optie heeft May niet gewild en dat valt haar aan te rekenen. Het geeft me het gevoel het einde van een tijdperk mee te maken en de verdere verzwakking van het Europese continent. Nog deze week zal uitstel van de Brexit na 29 maart wel worden toegestaan, maar het maakt de hopeloze verdeeldheid van Europa niet anders. Niettemin.. er is toch nog een kans, als het uitstel lang genoeg is (21 maanden) en wordt gebruikt voor een tweede referendum. Dat is zeker niet kansloos, maar dan moeten de Britse kiezers, die voor mijn gevoel de buik vol hebben van de Brexit, eerst nog meedoen aan de Europese verkiezingen van mei.

Het is vandaag een kille, nare dag van regen en wind. Anna heeft nu de griep ook te pakken en houdt het bed. Ik voel me wat beter, maar het weer nodigt niet uit om naar buiten te gaan. Om 13.15 uur kijk ik naar de live-rapportage van de persconferentie over de doorberekening van de planbureaus PBL en CPB van het concept-klimaatakkoord en de klimaatwet. Om vrolijk van te worden? In zekere zin, want door een storing valt het beeld uit en krijgen we wel de overhandiging van de rapporten te zien, maar de cijfers waar het om gaat komen nét niet in beeld.

     De conclusies zijn echter duidelijk: de klimaatdoelen worden in 2030 waarschijnlijk niet gehaald, en de kosten vallen mee. We krijgen een half procent lager bbp in 2030 door het (voorgenomen) klimaat- en energiebeleid, zegt CPB-directeur Laura Van Geest. ‘Brexit kost ons het dubbele'. Zo'n nuancering hoor ik graag. NB: ze bedoelt een zachte Brexit). De kosten zijn alleen ongelijk verdeeld. Lagere inkomens en pensionado's betalen beduidend meer dan hogere inkomens. Mogelijk worden de klimaatdoelen wel gehaald als er CO2-beprijzing voor het bedrijfsleven bij komt. Inderdaad, een uur later zegt de premier dat het kabinet de energielasten voor burgers wil verlagen en de industrie meer wil laten betalen voor de klimaatplannen. Hij spreekt van een "verstandige" CO2-heffing, die moet voorkomen dat Nederlandse bedrijven naar het buitenland vertrekken. Het is afwachten hoever verstandig precies gaat. Terug naar boven

De stadswal en de rivier vanmorgen, gezien van de dijk naar Dalem.

Donderdag 14-03-2019

Harde wind en regen jakkeren over de haven en de huizen. De grote boom tegenover ons schudt zijn kale kruin wild heen en weer. Anna is knap grieperig en ik voel me weer wat beter. Nog niet genoeg voor de sport maar er moeten hoognodig boodschappen komen van diverse plekken in de stad. Daar gaat de ochtend mee heen. Onderweg maak ik een sfeerfoto vanaf de dijk naar Dalem (foto boven).

Giusteravond zagen we in Nieuwsuur Baudet in debat met de twee groene fractieleiders Jetten en Klaver. Dat hij het klimaatprobleem een hoax vindt ondanks de consensus van klimaatwetenschappers, wisten we, maar nu had hij een nieuwe manier gevonden om de kiezers te misleiden naar aanleiding van de rapportages van PBL en CPB (zie gisteren). Even leek het zinnige kritiek toen hij zei dat de klimaatplannen veel meer zullen kosten dan de beide bureaus berekenden, en dat het dus helemaal niet meeviel. Wat hadden ze niet meegeteld, vond hij? De kosten van je huis isoleren, van een warmtepomp en een electrisch auto aanschaffen waren niet meegenomen. Tja, verwacht hij dat Nederlanders zo stom zijn dat ze en masse onrendabele investeringen gaan doen? Helaas prikten Jetten en Baudet daar niet doorheen.

In het Britse Lagerhuis springt het Brexit-proces heen en weer als een ontembaar paard. Tegen de zin van Theresa May wijst een meerderheid een no-deal vertrek uit de Europese Unie af, ongeacht op welke datum. Dus niet alleen op de 29e maart aanstaande. Dus: niet een ongeregelde Brexit én niet de deal van May, maar wat dan wel? Daarover bestaat geen meerderheid. May wil dat het Lagerhuis vanavond instemt met een kort uitstel, maar de 27 Europese regeringsleiders moeten er ook mee akkoord gaan. Ze wil haar tweemaal weggestemde deal nog een derde keer in stemming brengen (als dat constitutioneel kan). Brexiteers lobbyen ondertussen bij door populisten bestuurde landen als Hongarije en Polen om op de EU-top van volgende week tegen uitstel te stemmen, zodat er geen unanimiteit is en er tóch een harde no-deal Brexit komt. Tegelijk stelt EU-president Tusk een veel langer uitstel voor, van jarenlang, in de hoop dat de Britten nog tot bezinning komen:

Van uitstel komt afstel, hoopt hij vast. Over iets meer dan drie maanden zijn de Europese verkiezingen, waar de Britten aan mee moeten doen als er langer uitstel voorbij die datum verleend wordt. Wat zou dat een gotspe zijn, een die niemand in het UK mee wil maken. "Ik ben tegen elk uitstel - zelfs een week of een dag - als het Britse Lagerhuis geen zicht op iets heeft", zei brexitcoördinator Guy Verhofstadt van het Europees Parlement. Een wild paard, zoals gezegd, die Brexit.

Er volgt een rustige middag, met peinzen over de eerste bladzijden van een boek van de deeltjesfysicus Frank Close dat ik nog niet las: 'Lucifer's Legagcy. The Meaning of Asymmetry' (Dover Books, 2001, 2013). Verbroken of verborgen symmetrieën, soms denk ik dat het om pure tautologieën gaat, dus om andere concepten om oudere formuleringen te vervangen zonder méér te zeggen. Buiten vallen nieuwe buien.

     Over voorzitters. Er is verontwaardiging over uitspraken van de Italiaanse voorzitter Tatjani van het Europees parlement. Hij is van Forza Italia, de partij van Berlusconi, en hij vindt dat Mussolini toch ook goede dingen heeft gedaan zoals het bouwen 'van wegen, bruggen, gebouwen,...' Zoals Hitler de autobahnen bouwde en de treinen op tijd liet rijden.

     Een andere voorzitter, de kleurrijke John Bercow, de man die het Lagerhuis voorzit en die thuis een poes heeft die 'Order' heet, kiest uit twee diametraal tegenovergestelde amendementen. Wat vanavond in stemming komt is een amendement vóór een 2e Brexit-referendum. De verwachting is dat het wordt verworpen. Een 2e amendement (dat door 127 leden ondersteund wordt) brengt hij niet in stemming. Daarin wordt een 2e referendum uitgesloten. Een mogelijke uitslag had kunnen zijn dat een 2e referendum wordt verworpen terwijl het niet wordt uitgesloten. Dat is een keus met zo'n diepe achtergrond dat hij zeker zo moeilijk te doorgronden is als het verbreken van symmetrie in de fysica van het beginnende heelal. Terug naar boven

Het GPS-systeem kent vele toepassingen.

Vrijdag 15-03-2019

Er heerst enige onrust onder zeezeilers over een bericht van het Agentschap Telecom van deze week. Het roept GPS-gebruikers op hun systeem te controleren, omdat er volgende maand - in de nacht van 6 op 7 april, om 19 seconden voor één uur - een 'GPS-omwenteling' zal plaatsvinden. Even denk je aan een 1-aprilgrap, maar daar staat het Agentschap niet om bekend. 'Het telsysteem van GPS is dan vol en begint vanaf dan weer bij 0. Een beetje zoals bij oudere auto’s vroeger, als de kilometerteller na 99.999 km weer oversprong op 0 km', schrijft het Agentschap op zijn site. Hier schrijft De Volkskrant erover. Ook op het Forum van Raymarine is er aandacht voor. Het bedrijf is nog bezig om het uit te zoeken wat hun eigen toestellen betreft.

     Het lijkt allemaal wat op de Millenniumbug. De operatie heet 2019 GPS Week Rollover en hier vind je een meer technische uitleg. Het wordt me duidelijk dat systemen van 8 - 10 jaar en ouder erdoor getroffen kunnen worden en volkomen ontregeld raken. Alle systemen bij ons aan boord hebben ruim die leeftijd, waarschijnlijk met uitzondering van onze AIS (die heeft een eigen GPS). Ik ben benieuwd. De vorige rollover was op 21 augustus 1999. Bij de aanstaande rollover springt de datum in de software terug naar die datum. Ons reserve GPS-je van Garmin is al van 1998 en heeft het destijds zonder storing doorstaan, maar toen stonden de GPS-satellieten nog niet zover af van hun plekken. Dat kan dit keer natuurlijk heel anders zijn en dan kan het systeem ze mogelijk niet vinden. Dat geldt ook voor onze Raymarine-kaartplotter uit 2002. Nogmaals, we zien het wel.

Vol afschuw en woede zien we vanmorgen beelden uit Nieuw Zeeland van aanslagen van een of meer rechtsextremistische fanaten op twee moskeeën in Christchurch. Doden: 49, en tientallen gewonden. Nadrukkelijk presenteert een van de daders zich als volgeling van Anders Breivik, en streamt de beelden live op Internet. Beelden die door de sociale media verwijderd worden, maar die toch vindbaar blijven.

     Vandaag alweer regen en veel wind. De hele dag lang. Veel lezen. Straks naar Utrecht waar Rommert & Loïs hun housewarmingsparty hebben. Bovendien is Loïs vandaag jarig. Terug naar boven

Anna, jaren 90.

Zaterdag 16-03-2019

Gisteravond naar de housewarmingparty van Rommert & Lois in Utrecht. Lois was zelf ook nog jarig: het derde kruisje. Het huis is een ruime en nieuwe eengezinswoning in Zuilen, niet ver van de Marnixlaan. Bas en zijn moeder waren er ook. We leerden de familie van Lois kennen. Een gezellige partij met een aangenaam weerzien van een paar mensen die ik vele jaren lang niet had gesproken. Dat doen scheidingen. Onderweg naar huis terug hadden we heel wat na te praten.

Vanmorgen is Anna jarig (69). Licht van mijn leven. Buiten vlagen regenbuien voorbij in de harde wind. Mijn cadeautje valt in goed aarde. Volgt een knus ontbijt. We zijn nog niet helemaal van het griepje bekomen, Anna nog het minst. In de loop van de ochtend wordt het droog. Ik doe een enkele boodschap: Franse kaasjes 'au lait cru' bij de kaasstal op Achter de Kerk. Vanavond komen de dochters van Anna met hun kinderen verjaardag vieren, maar de kaasjes zal ik alleen moeten opeten, zorgvuldig de penetrante geur versmorend in een plastic doos. Anders gaan ze ervan over hun nek. De meiden gruwden al toen ik eens van mijn gewoonte vertelde om 's ochtends aan mijn sokken te ruiken of ze nog een dag mee konden. Zelfde soort geur.

Vandaag keer ik bij toeval terug naar een dichter die ik in 2013 ontdekte: Peter Theunynck, een Vlaming. Lees er hier over. Een dichter van effectieve poëzie. Over vragen stellen. Een jongen die zonder ophouden de vragen stelt die hij in de antwoorden vindt, tot het bos door de bomen niet meer te zien valt.

VROEGER WAS EEN BOS

Wat is dat geruis?

Het gehuil van een boom, jongen.

Wat is een boom?

Een vogelhuis van bladeren.

Wat zijn bladeren?

Het gewicht van de twijgen.

Wat zijn twijgen?

Het zwerfhout van de takken.

Wat zijn takken?

De smekende armen van de stam.

Wat is stam?

Wat al niet huist in die knoestige bast.

Wat is bast?

Wat de schors scheidt van het hout.

Wat is hout?

Planken met nerven en kwasten.

Wat zijn planken?

In de haven gestapeld regenwoud.

Wat is regenwoud?

De laatste der Mohikanen.

Wat zijn Mohikanen?

Vroeger met je tomahawk.

Wat is vroeger?

Vroeger was een bos, jongen.

(Uit: 'Naar een nieuw zeeland', gedichten, Wereldbibliotheek, 2010)

Terug naar boven

Zondag. Dulce vanmiddag op de werf.

Zondag 17-03-2019

Vannacht nog veel regen, maar vanmorgen is het op een paar buien na droog en gloort er een zonnetje tussen hoge wolkenbanken. Het water in de Merwede staat hoog. De rivier voert veel regenwater af. Anna had een slechte nacht (migraine), daarom ga ik na al die dagen vol regen alleen naar Numansdorp om op de boot te kijken. Er staat een vlagerige, vrij krachtige wind, zo dicht bij de kust. De lekkage aan boord boven de garderobekasten valt beiderzijds echter wel mee. Ik vervang de natte handdoeken door droge, klim weer naar beneden en breng de ladder weg. Bij terugkeer zie ik dat aan bakboord het vlaggenlijntje is losgeraakt. Het hangt overboord, iemand heeft het aan een uitsteeksel onder de bok vastgeknoopt. Volgende keer even kijken, nu heb ik geen zin om de ladder weer op te halen.

     Om half vier ben ik thuis. Anna is wat opgeknapt. Verder over vandaag niets te melden. Terug naar boven

De plek van de aanslag vanmorgen in Utrecht. Rechtsonder in beeld nog net te zien: het vroegere beddenhuis van Ziekenhuis Oudenrijn. Op de 1e etage bij het zwarte rechthoekje was mijn werkkamer.

Maandag 18-03-2019

Het is vandaag een heel wat vriendelijker dag dan in de hele vorige week. Hoge wolkenschepen zeilen langs de hemel op een zachte wind en de zon schijnt. Anna brengt me naar de sportschool; zelf gaat ze vast boodschappen doen, sporten zit er nog niet in.

Terug op het Eind horen we dat het helemaal geen vriendelijke dag is en dat er in Utrecht 'vermoedelijk een terroristische aanslag' is geweest, op Kanaleneiland, direct naast de plek waar mijn eerste ziekenhuis was (afbeelding hierboven). Ik was al begonnen aan een stuk over de gedichten van Peter Theunynck, maar wie houdt zich nu nog met poëzie bezig? De post schuif ik door naar morgen. Ik zie op televisie het ontakelde hoofdgebouw van het ziekenhuis, het vroegere beddengebouw dat er nog staat. We volgen de verklaring van de nationaal coördinator terrorismebestrijding en veiligheid op TV. Onduidelijkheid alom, maar iedereen moet binnen blijven. Tegen kwart over twee komt de politie op Twitter  met een foto en een signalement van een voortvluchtige verdachte: de 37-jarige Gökmen Tanis, geboren in Turkije. De foto lijkt genomen in de sneltram, waar de verdachte om zich heen begon te schieten. Na de rechtsextremist die in Christchurch tientalen mensen doodschoot, is de dader helaas ditmaal waarschijnlijk een moslim, denk ik onwillekeurig. Overigens is er kennelijk toch maar één dader.

Ondertussen is de ontwrichting in de stad groot. Scholen en het casino naast de plek van de aanslag houden mensen binnen, de universiteit sluit zijn gebouwen, moskeeën en winkels gaan dicht, het openbaar vervoer ligt helemaal stil en er is bijna niemand op straat. Utrecht gaat uren op slot. Later zegt burgemeester Van Zanen op Twitter, dat er minstens drie doden en negen gewonden zijn gevallen bij de aanslag. Geruchten rijgen zich aaneen. Zo ontstaan verkeerde indrukken en beelden. BBC Turkije sprak met een Turkse zakenman in Utrecht die de voortvluchtige Gokmen Tanis kent. Hij zegt dat Tanis heeft meegevochten in Tsjetsjenië, en paar jaar geleden gearresteerd is geweest voor mogelijke banden met IS. Maar volgens politiewoordvoerder Bernard Jens 'zou het motief van de dader ook in de relationale sfeer kunnen liggen.' Ooggetuige Niels (21) zat tijdens de aanslag in de tram. Hij had het gevoel dat de dader zich "op een persoon richtte". "Hij mikte op de mensen die die vrouw probeerden te helpen", zegt hij tegen De Gelderlander. Dus een crime passionel? Even voor vijf uur twittert het Turkse persbureau Anadolu dat een verslaggever met familieleden van de dader sprak: 'Suspect of attack Gökmen Tanis shot relative and those trying to help due to family matters, relatives say.' Om half vijf stelt men het aantal gewonden bij van 9 tot 5; het aantal doden blijft drie. Even later melden de autoriteiten dat de dader al eerder werd veroordeeld wegens geweld en verkrachting. Een vermeende terreuraanslag door extremisten teruggebracht tot een ernstige, dodelijke aanslag in de familiaire sfeer. Erg genoeg maar toch anders, geen Christchurch. Straks de journaals. Terug naar boven

De advertentie die De Telegraaf vanmorgen weigerde te plaatsen.

Dinsdag 19-03-2019

Weer geen tijd voor poëzie. Gökmen T. werd gisteren opgepakt aan de Oudenoord in Utrecht, vlak na het sluiten van mijn weblog. Vandaag de naweeën van de aanslag. Naar verluidt weigerde De Telegraaf bij het ter perse gaan vannacht de advertentie hierboven te plaatsen, nadat Thierry Baudet gisteravond in het Scheveningse Kurhaus op een stuitende manier politiek garen wilde spinnen bij alle misbaar. 'Zonder koerswijziging van VVD en CDA zullen zulke aanslagen veel vaker voorkomen', zei hij. Lees en zie hier wat hij precies zei. Demagogie die daderschap verwart, was het scherpe commentaar van Tom-Jan Meeus in de NRC. De politisering van de vrees voor terrorisme.

     De beloftes in de geweigerde Telegraaf-advertentie van FvD zijn onthullend. Behalve uiteraard het onder contrôle brengen van de immigratie en het stoppen van de klimaatwet belooft de partij een forse belastinverlaging voor werkenden en gepensioneerdeerden en het weer indexeren van de pensioenen. Verkiezingsbeloften. Onbetaalbaar! De 1000 euro die Mark Rutte het volk ooit beloofde valt erbij in het niet. En bizar, het gaat nu immers niet om parlementsverkiezingen, maar om provinciale verkiezingen. Dat zelfs De Telegraaf weigert zich voor dat karretje te laten spannen, valt me mee.

Ondertussen ontwikkelt zich het beeld van de aanslag zelf. Terrorisme of eerwraak? Het ging in Utrecht niet om een uitgewerkte terreuraanslag zoals die in Christchurch, zo lijkt het, maar om een daad van een gefrustreerde ellendeling, een drugsverslaafde, criminele loser, zoals een ex-vriendin op NOS.nl zegt. Allesbehalve een strijdende jihadi, maar een loner die mogelijk uit wraak schoot op een andere ex-vriendin die hem liet zitten. En er voor de inkleuring ook nog 'Allahu-akbar' bij riep. Of toch..? Rond half twaalf meldt de politie dat er 'geen enkele relatie tussen de hoofddader en de drie slachtoffers is gebleken'. Waren de slachtoffers willekeurig gekozen? Het gebruik van de term 'hoofddader' wijst op medeplichtigen. Alle drie die - anders dan burgemeester Van Zanen vanmorgen zei - niet zijn vrijgelaten?

     Politici harrewarren over de vraag van Wilders over een kamerdebat, nog vandaag, en over wel of geen slotdebat vanavond voor de verkiezingen van morgen. Ook de PVV probeert electoraal garen te spinnen bij de aanslag. Nee. liever zou ik onze premier horen zeggen wat de Nieuw-Zeelandse premier Jacinda Ardern zei na het bloedbad door een extreem-rechtse dader in Christchurch zei: 'Nieuw-Zeeland zal altijd een thuis zal bieden aan hen die onze waarden delen en op de vlucht zijn’. Maar zoiets zegt Rutte vandaag niet.

Vannacht nachtvorst, vanmorgen zon. Het wordt al gauw aangenaam buiten. Anna is oppassen bij Tessa en ik doe wat boodschappen en breng het vuilnis weg. Ik maak een afspraak met de tandarts voor morgenmiddag, want ik vrees dat er een ontsteking zit onder de kiezen in mijn rechter bovenkaak.

     De politie in Utrecht zegt dat het briefje dat in de vluchtauto van Gökmer T. werd gevonden leidt tot ernstig vermoeden van terrorisme. Helaas geven ze de tekst niet vrij. Het is moeilijk om op de feiten te wachten voor een oordeel. Niettemin weten velen en vooral nationaal-populististen allang zeker hoe het zit: moslimterrorisme.

     Er is nog ander nieuws: de schilderachtige voorzitter van het Britse Lagerhuis John Bercow ('Order!') schrapt de derde stemming over Theresa May's Brexit-akkoord met Brussel. Dat lag voor de hand, schreef ik eerder deze week. Waarschijnlijk is de PM woedend, maar je kunt nu eenmaal niet doorgaan met stemmen over dezelfde motie tot er eindelijk een meerderheid voor is. Er is ook naargeestig klimaatnieuws: de orkaan Idai (categorie 3) die dezer dagen in Mozambique aan land kwam, heeft daar mogelijk 1000 doden veroorzaakt. De havenstad Beira zou voor 90% zijn verwoest.

Op de valreep van deze blogpost wordt duidelijk hoe Gökmen T. gisteren opgespoord kon worden: na de aanslag: hij ging met een geleende telefoon internetbankieren, zodat de alerte politie het signaal kon uitpeilen. Het duidt op amateurisme. In de Tweede Kamer wekt Baudet ieders ergernis door te laat bij de herdenking van de slachtoffers te verschijnen.

     Ik voel me koortsig worden. De ontsteking in mijn bovenkaak. Het verkeizingsdebat op NPO1  vanavond gaat door. Morgen verkiezingen.Terug naar boven

Werklieden beginnen vanmorgen aan de herindeling en herstrating van onze straat.

Woensdag 20-03-2019

Eergisterochtend lag hij in de bus, de laatste bundel van de Belgische dichter Peter Theunynck. Het is al de tweede druk, de eerste kwam in de zomer van vorig jaar uit. Toen voeren we langs de Engelse zuidkust en waren zonder haast maandenlang onderweg naar en van de Scilly Islands. Alle tijd hadden we, zo mistten we deze bundel.

     Ik blader hem door. Er is niet meteen aansluiting. Anschluss. Dat was een andere tijd. Mijn oog blijft hangen aan de laatste strofe van een gedicht dat 'Slaap' heet:

Mijn grootste geluk is het langzame uur

vlak tegen de ochtend. Mijn grootste geluk

is haar slaap, Mijn slepende ziekte van haar.

Herkenning, het slaat wel heel erg op wat ik voel in de ochtenden. De nieuwe bundel heet 'Tijdrijder' (Wereldbibiotheek, 2018). Het is al zijn achtste (als ik goed geteld heb). Inderdaad, in veel van Theunyncks gedichten wordt de tijd bereden en verdreven. Achterin staat het gelijknamige gedicht. Een ei-vol gedicht. Dat de mens door de tijd rijdt is een bekend beeld in de poëzie. Ik herinner me dat de dichteres Vasalis haar hoogbejaarde moeder ooit een 'dierbare sneeuwwitte astronaut', noemde, 'zo ver al van de aarde weggedreven' (in de bundel 'De oude kustlijn', 2002). Maar bij Theunynck drijf je niet uit de tijd weg, nee, je hebt haast, je houdt het tempo erin, het leven is eerder een mars, een gestrekte draf alsof je niet weet dat hij naar de afgrond leidt. Lemmingen op weg naar de rand.

TIJDRIJDER

Immer voor zich uitkijkend, nimmer

bezwijkend, rijdt de getrainde

tijdrijder de einder tegemoet.

(...)

Waarom is de tijdrijder

tot op het einde zo op de einder

gericht? Waarom is haast zijn enige taal?

Rijdend en rijdend om niet

buiten de tijd te rijden,

rijdt hij zich de tijd uit het lijf.

(Uit: 'Tijdrijder', Wereldbibliotheek, 2018)

Vanmorgen zwaarbewolkt maar droog. We worden vroeg wakker door hevig gerommel buiten. Werklieden beginnen op het smalle deel van onze straat het plaveisel weg te halen, voor de herindeling van onze straat (foto hierboven). het stukje Tolsteeg is al klaar. Het shared-space beginsel zal ons deelachtig worden, een stedelijke ruimte waar de voetganger voorrang heeft en de automobilist te gast is.

     Ik laat bij de prikpost op de Kalkhaven bloed afnemen voor de halfjaarlijkse PSA-bepaling. Daarna digitaliseren we het hoofdpijndagboek van Anna, dat we overmorgen aan haar neuroloog in Leiden moeten geven. 's Middags ga ik stemmen: Groen Links (PS) en de groene lijst Water Natuurlijk (Waterschap). Dan door naar de tandarts. Die maakt een X-foto van de gevoelige kies. Er blijkt een ontsteking bij een diepe vulling te zitten, die tot vlakbij een zenuw steekt en tevens vlakbij de rand van de neusbijholte zit. De holte was vorige week ontstoken toen ik verkouden was, dus het is een ontsekingsrest die zichzelf moet resorberen. Anders volgt een wortelkanaalbehandeling. Dat wordt duimen.

     Vanavond verkiezingsavond. De opkomst lijkt vandaag wat hoger te zijn dan vier jaar geleden. Terug naar boven

De uil en Minerva (cartoon gevonden op twitter)

Donderdag 21-03-2019

'De uil van Minerva vliegt uit!' Ik kan mijn lachen niet meer inhouden, als ik gisteravond tegen middernacht Baudet zijn overwinningsspeech zie houden, alsof hij 20 minuten lang op een barkruk staat te oreren in de studentensociëiteit. In de politieke realiteit zal snel blijken wat voor een eendagsvlieg hij is, wanneer hij als een ijdele Icarus pijlsnel naar beneden stort. 'Onze boreale wereld'. In Baudets potsierlijke overwinningsrede zitten heel wat fascistische associaties.  De man die denkt Nederland te kunnen afgrendelen van de rest van de wereld, valt nog wel een keer in zijn eigen zwaard. Zo eiste hij nog voor de verkiezingen al het ontslag van drie ministers als voorwaarde om het kabinet te gedogen.

     Tom-Jan Meeus zegt het vanmorgen al in de NRC: 'Dus woensdag is de nieuwe Fortuyn opgestaan. Maar denk niet dat Mark Rutte daardoor is verzwakt. Ik zou bijna zeggen: integendeel.' In dezelfde krant zegt Guus Valk hetzelfde in zijn analyse van de verliezingsuitslag: 'Rutte III moet, als de coalitie dingen gedaan wil krijgen, linksaf. Een andere optie is er nu niet.' Een VVD die verder naar het politieke midden drijft? En met Jesse Klaver of Lodewijk Asscher in zee gaat? Dat is voor Rutte niet zonder risico. Dat kan bij volgende verkiezingen verdere afbrokkeling van de VVD naar rechts teweegbrengen. Maar hoe meer de VVD van de weeromstuit naar de populisten gaat neigen, bijvoorbeeld door een heroverweging van de CO2-belasting voor bedrijven en de rest van het voorgenomen klimaatbeleid, hoe sterker Klaver en de overige linkse oppositie daarvan profiteren. Rutte zit behoorlijk klem.

     Bij de vele analyses staat een opmerking van iemand dat FvD gisteren vooral won in veel gemeentes aan de kust. Inderdaad, de gemeentes die het eerst zullen onderlopen als de zeespiegel stijgt. Overigens is ook relativering van de uitslag op zijn plaats. 79% van de kiezers stemde immers niet nationaal-populistisch. En verder is er de facto geeneens rechtse winst geboekt, eerder het tegendeel: Tweede Kamerverkiezingen 2017: VVD + CDA + PVV + FVD 48,6%; Provinciale Statenverkiezingen 2019: VVD + CDA + PVV + FVD 46,1%. Over rechts regeren zou niet eens kunnen.

Vanochtend veel zon. We krijgen een paar mooie lentedagen. De huisarts mailt de PSA-uitslag: 0,4 ng/ml. Verdubbeld dus, vergeleken met een halfjaar geleden. Dat is vervelend, ik schrik er wel even van. Overigens was het een jaar geleden 0,3 ng/ml en ging het daarna weer naar beneden. Met de huisarts spreek ik een nieuwe contrôle over 3 maanden af.

     We doen onze boodschappen en gaan sporten op Oost. Volgt een middag met zacht zonlicht. Paracetamol tegen de kiespijn. Anna gaat naar de kapper. In de loop van de middag komt het Waterschap Rivierenland met de voorlopige uitslag van de verkiezingen van gisteren. De groene partij Water Natuurlijk won een zetel, heeft er nu 4 en is ex aequo met het CDA de grootste partij.

Klimaatnieuws. Er zijn grootschalige overstromingen in de staat Nebraska na de dooi van de vele sneeuw die deze winter is gevallen. In Minnesota en Missouri braken verschillende rivierdijken door. Rampzalige overstromingen in Mozambique nadat de orkaan Idai daar aan land ging. Terug naar boven

De petitie om in de EU te blijven wordt massaal door de Britten ondertekend. Stand vanmiddag om 16.00 uur.

Vrijdag 22-03-2019

Voor de Brexit is er uitstel gekomen. De Europese leiders legden gisteravond de bal weer bij het Britse Lagerhuis. Als dat volgende week (voor de derde keer) het Brexit-akkoord van premier May afwijst, komt er een chaotische no deal Brexit op 12 april, stemmen ze er wél voor, dan is er uitstel tot 22 mei om alles tijdig te regelen. Volgens onze PM Rutte is daarmee 'een ongeluk voorkomen'. Ik vrees dat het ongeluk alleen maar uitgesteld is. Dat er nu toch weer een stemming in Londen komt, verbaast me, ik dacht dat de kleurrijke voorzitter Bercow ('Ordèèèr!') een derde stemming over hetzelfde voorstel had verboden. Kennelijk is hij door de knieën gegaan voor het argument van May, dat er sinds de Europese top en het uitstel sprake is van een nieuwe situatie (ook al is haar voorstel onveranderd). Een mister speaker moet flexibel zijn.

     Ondertussen komen er steeds meer Britten die willen dat het VK in de Europese Unie blijft. Een daartoe strekkende petitie (zie hierboven) werd door meer dan 3 miljoen mensen ondertekend. De petitie startte eind februari, maar in de afgelopen 24 uur kwamen er opeens 2 miljoen ondertekenaars bij. De drukbezochte petitie-website raakte zelfs meerdere keren overbelast. Het Lagerhuis moet de petitie bespreken als er meer dan 100.000 ondertekenaars zijn. PM May heeft hem al afgewezen: het annuleren van de Brexit zou volgens haar leiden mogelijk tot "onherstelbare schade in publiek vertrouwen". Die onherstelbare schade brengt ze zelf aan, vrees ik, het blijft een raar mens.

Klimaatnieuws. Behalve de gevolgen van de orkaan Idai, die Mozambique, Zimbabwe en Malawi teisterde, dreigt er nog een tweede orkaan op het zuidelijk halfrond dood en verwoesting te zaaien. In het noordwesten van Australië vreest men de landfall morgenmiddag van de orkaan Veronica, een orkaan van de zwaarste categorie, vijf. De storm gaat gepaard met extreem veel regen en hoge golven. Er is kans op windstoten tot 270 km/uur. Daarmee is Veronica een van de zwaarste cyclonen ooit die de noordwestkust van Australië trof. Het midden van de Verenigde Staten zal nog tot ver in april last houden van overstromingen. Hierdoor kunnen veel gemeenschappen en landbouwgrond in gevaar komen.

Vanmorgen hangt er dichte mist over de haven. We lopen naar het station en reizen via Dordrecht naar Leiden, voor een bezoek aan het LUMC. We leveren het hoofdpijndagboek in bij de neuroloog van Anna. Hij wil nog een keer melatonine proberen en, als het weer niet helpt, een zwaarder middel. Daar krijgen ween recept voor. We zijn benieuwd. We lunchen in het restaurant van het ziekenhuis (foto hier). Ik heb moeite met eten door de kiespijn; de ontsteking zit er nog. We vinden onszelf maar een armzalig stel kneuzen op leeftijd. Buiten is imiddels de zon doorgebroken; het wordt zelfs 17 graden. We treinen terug en ik val onderweg genadig in slaap. Thuis brengen we een rustige middag door. Terug naar boven

De etalagepop in Boekhandel De Mandarijn. Rechts achter de kassa boekhandelaar Emmy.

Zaterdag 23-03-2019

Voor mensen die serieus de ontwikkeling van het klimaat volgen is Carbonbrief een belangrijke website. Onlangs verscheen het UN-rapport Global Linkages. A graphic look at the changing Arctic (PDF). We weten dat de poolgebieden sneller opwarmen dan de lagere breedtes, de zogenaamde Arctische Amplificatie. Het UN-rapport waarschuwt dat zelfs als de doelen van de Parijse Klimaatakkoorden gehaald worden, de arctische wintertemperaturen tegen 2050 zullen zijn gestegen met 3 - 5 graden Celsius, ten opzichte van de periode 1986-2005, en zullen stijgen met 5 - 9 graden in 2080. dat kwam in talrijke kranten en media terecht met de stelling dat er enorme hoeveelheden opwarming ingesloten zaten ('locked in') aan de Noordpool en dat die opwarming niet meer te vermijden was. Ik was er al sceptisch over toen ik het laatst las. Carbonbrief deed inmiddels gelukkig een factcheck, die een aantal fouten uit het rapport boven water haalde. Het is niet zo dat de snelle opwarming aan de noordpool geen zorgen baart, maar het is flink minder erg dan het UN-raport stelt. Wie het precies wil weten, leze hier.

     Inmiddels heeft de UN naar aanleiding van de factcheck het rapport en het bijbehorende persbericht aangepast. Een minder groot deel van de opwarming is nog steeds onvermijdelijk, maar beloopt een range van 0,5 - 5 graden Celsius voor de Arctic. Verdere veranderingen in de loop van deze eeuw worden grotendeels veroorzaakt door toekomstige uitstoot van broeikasgassen. Flink minder. Zo'n correctie hoort thuis in de wetenschap. Anders dan gebruikelijk is onder klimaatontkenners is de wetenschap altijd kritisch en in ontwikkeling, en worden op zoek naar de waarheid fouten gecorrigeerd en gepubliceerd.

Vannacht heb ik vanwege de kiespijn een beroerde nacht, waarin ik mogelijk teveel neem van sterke pijnstillers. Het is af en toe niet te houden. Had ik eergisteren me bij de tandarts maar meteen laten behandelen. Anna heeft gelukkig een betere nacht. Vanaochtend is het tamelijk bewolkt en een stukk kouder dan gisteren. Om tien uur bel ik een noodtandarts. Die zit in het Antoniusziekenhuis Leidsche Rijn, waar ik om drie uur 's middags terecht kan.

     Na opnieuw een flinke stoot pijnstilling loop ik even langs Boekhandel De Mandarijn om het Boekenweekgeschenk te scoren middels de aanschaf van de Nederlandse vertaling van 'Serotonine' van Michel Houellebecq (Arbeiderspers, 2019). Voor de boekenweek hebben ze etalagepop in de winkel staan, geleend van modewinkel Van Zuilen in de Arkelstraat. Hij is beladen met de boekjes (foto hierboven). Maar mijn kop staat vandaag niet naar lezen.

     Het loopt tegen twee uur. De kiespijn is hevig; ik ga er bijkans scheel van kijken. We gaan zo weg naar Leidsche Rijn. Ik zet deze post vast online. Morgen verder. Terug naar boven

Zondag 24-03-2019

Hoe liep het gisteren met ons bezoek aan de Tandarts Spoedpraktijk in het St. Antoniusziekenhuis Leidsche Rijn? Een aardige tandarts onderzocht me, een Iraaks-Koerdische man, een vluchteling uit Erbil die tandheelkunde had gestudeerd in Groningen. Hij zette meteen een verdoving, waardoor de razende kiespijn meteen verdween. Wat een opluchting! Ook hij maakte een X-foto en ontdekte dat de ontsteking bij de wortel van een andere kies zat dan mijn tandarts in Gorcum zei. Nu kon je ontsteking duidelijk zien. Niet bij de eerste kies rechtsboven, maar bij de tweede. Dat is een kies met een kroon, die met een diepe pin aan de bovenkaak vastzit. Een wortelkanaalbehandeling was daardoor niet mogelijk. Hij schreef een amoxicilline-kuur voor en ibuprofen 600 mg bruistabletten. Die konden we meteen ophalen bij de apotheek in het ziekenhuis. De rekening moest je voldoen met pinnen, maar bedroeg slechts 73,94 euro. Die moet ik naar de ziektekostenverzekeraar opsturen. In een toilet nam ik meteen de eerste antibioticumcapsule.

     Onderweg naar Gorcum raakte de heilzame verdoving geleidelijk uitgewerkt. De zware dosis  ibuprofen, in combinatie met een maagbeschermer, maakte me helaas niet volledig pijnvrij, dus ik nam tussendoor extra paracetamol. Zo kwam ik avond en nacht door. De pijn is vanmorgen vrijwel weg, de ontsteking is verminderd en doorgebroken, zodat ik nu een zeer dikke rechterwang heb. Het is een potsierlijk gezicht (geen foto), ik ga er zelfs van kwijlen. Enfin, het zal wel slinken.

     Na de middag neemt de pijn weer toe. Ik heb momenteel weinig belangstelling voor wat er in de wereld gebeurt. Pijn schuift alles opzij. Zelfs dat er gisteren 1 miljoen mensen in Londen tegen de Brexit demonstreerden, en dat het aantal ondertekenaars van de anti-Brexit petitie de vijf miljoen nadert (een vorige anti-Brexit petitie, in de zomer van 2019, haalde amper 150.000),  en zelfs dat ministers van May's kabinet schijnen te pogen haar af te zetten. Geef mij maar Paracetamol. Voor ibuprofen zit ik vandaag aan de max.

     Ondanks het mooie, zonnige weer blijven we binnen. Anna is ook ziek. Het lijkt we of ze haar griep van vorige week nog een keer over doet, maar dan erger. Ik lees een eind verder in Frank Close zijn 'Lucifer's Legacy'. Bijna uit. Terug naar boven

Stratenmakers voor de deur op het Eind.

Maandag 25-03-2019

Gisteravond had ik nergens lust in. Anna, die veel zieker is dan ik, ging vroeg slapen. Verveeld kijk ik vanaf de bank naar de voetbalwedstrijd Nederland-Duitsland, maar val steeds in slaap, juist als het vaderlands elftal zijn doelpunten maakt. Ziekte vervaagt je belangstelling voor wat er in de buitenwereld voorvalt. Misschien maakt een dergelijke desinteresse ooit je sterven gemakkelijker, als je daaraan toe bent. Dan maar liever verdwijnen uit de tijd.

     Zo héél erg is het trouwens ook weer niet. Na twee bijna slapeloze nachten slaap ik vannacht als een blok. De opgezwollen rechterhelft van mijn gezicht is wat geslonken en de pijn aan kies en kaak is ook minder. Buiten tamelijk veel zon, op het Eind zijn de stratenmakers druk in de weer (foto hierboven). Dus kijk ik af en toe naar buiten om te zien of ze al opschieten.

     Uiteindelijk wordt het een hele dag vol van gammelheid voor ons allebei. En niks te vertellen. Terug naar boven

We trouwden op 26 maart 2004 op het stadhuis van Geldermalsen.

Dinsdag 26-03-2019

Vandaag is het onze trouwdag. Vijftien jaar geleden stapten we op het stadhuis van de toenmalige gemeente Geldermalsen in het huwelijksbootje (foto boven). Sindsdien hebben we het geluk altijd bij ons gehad (al liggen we nu tijdelijk in de lappenmand). Voor elkaar kiezen was de beste beslissing van ons leven. Die vijftien jaar zijn voorbij gevlogen als was het één lang aangehouden ademtocht van liefde. Acht jaar ervan, de helft, voeren we samen door de wereld, soms met tegenslagen maar nooit verslagen. En later stuitten we bij toeval op ons heerlijke appartementje aan de Gorcumse Lingehaven. Dat is alle bijeen zo een ongelooflijke rijkdom. Er is weinig kans dat als er nog vijftien jaar volgen, die net zo relatief onbekommerd zullen verlopen. We zien het wel, dat is het leven - maar mogen we alsjeblieft, alsjeblieft, bij elkaar kunnen blijven! Helaas, er is niemand die daarover gaat en die je het kunt vragen.

Buiten is het wel een aardige dag. De stratenmakers werken stug door aan de herstrating van onze straat. Anna voelt zich nog een vaatdoek, maar in mijn gezicht nemen pijn en zwelling af. Er zit alleen nog een gevoelige bult onder mijn rechteroog. Ik minder de Ibufrofen. We hebben niet voldoende brood in huis, dus haal ik het met wat andere boodschappen in de stad. Het nieuws irriteert me; ik besteed er weinig aandacht aan. Het Mueller rapport is nog niet vrijgegeven. Trump vindt dat er niks aan de hand was, geen collision inderdaad, maar er was wel degelijk iets aan de hand wat betreft belemmering van het onderzoek en de rechtsgang. Verder de rare cake-walk van Theresa May in het Lagerhuis.

     Nieuw boek van Frank Close: 'Theories of Everything' (Profile Books, 2017). Soms val ik ermee in slaap. Buurvrouw Joke brengt een bloemetje langs voor de zieken. Maar het gaat allengs beter. We zouden onze huwelijksdag vanavond vieren en samen uit eten gaan. Dat houden we te goed. Terug naar boven

(Bron: IEA)

Woensdag 27-03-2019

De wereld dendert door op weg naar een sluipende klimaatkatastrofe, zoals blijkt uit het feit dat ook in 2018 de emissies van CO2 weer verder toenamen (grafiek hierboven). Het Internationaal Energie Agentschap (IEA) in Parijs publiceerde dat gisteren. Er was een record-uitstoot vorig jaar. De energiegerelateerde CO2-uitstoot bereikte vorig jaar aan een record van 33,1 miljard ton, een stijging van 1,7 procent. Oorzaken: de uitbundige groeiende wereldeconomie en de extreme temperaturen in dat jaar. Toen werden massaal airconditioners ingezet. Maar er zijn nuances. De grootste vervuilers zijn Amerika (schaliegas), China en India (beide vooral kolen). Ondanks de stijging van wind- en zonnenergie kwam 70% van de verbranding van gas, kolen en olie. De Europese CO2- uitstoot nam met 1,3% af, de Duitse zelfs met 4,5%.

Vandaag een kalme, frisse lentedag. Anna had door migraine een slechte nacht en voelt zich vandaag erg slap. Ik had voor het eerst geen pijnstilling meer nodig, niet in de nacht en niet overdag. Belangrijk is de antibiotische kuur keurig af te maken.

     's Ochtends zit ik het bestuur van de Gorcumse Poëzieroute voor. Voor de twee-jaarlijkse poëziewedstrijd 'Poëzie in de sluis' ontvingen we liefst 58 inzendingen, veel uit Gorcum maar ook uit de rest van het land. We maken afspraken voor het keuzeproces, dat op 10 april afgerond moet worden. 's Middags ga ik naar de eerste van een nieuwe serie colleges van de KLU in het Gorcums Museum, ditmaal over 'Caravaggio, Utrecht en Europa'. Terug naar boven

De stratenmakers op het Eind vanmorgen.

Donderdag 28-03-2019

Iedere keer blijkt de heersende verstandsverbijstering in het Britse Lagerhuis nog een slag erger. Gisteravond werden alle 8 opties voor de Brexit door het parlement weggestemd. Inclusief de al tweemaal weggestemde Brexit-deal van PM May is dat 9. Die smeekt nu om een 3e stemming aanstaande vrijdag over die deal, en als hij opnieuw wordt weggestemd - blijft ze zitten als premier! Terwijl ze aftreedt als het wordt aangenomen! De omgekeerde wereld. De Britse kranten smullen er vanmorgen van. 'Back me and sack me', kopt er een. Of die 3e stemming er komt, moet ik nog zien, want de schilderachtige voorzitter John Bercow ('Ordèèr!') heeft het verboden omdat het niets nieuws bevat. Nu het Lagerhuis alles weg stemde, zegt de logica dat alles bij hetzelfde moet blijven, dus geen Brexit, het UK blijft gewoon in de Europese Unie. Maar voor de Britten gaat logica allang niet meer op. Dat krijg je als nostalgische populisten teveel invloed hebben. De petitie om in de EU te blijven is intussen bijna 6 miljoen keer ondertekend. Shakespeare had met dit groteske drama wel raad geweten.

In Noorwegen kunnen studenten een studiebeurs aanvragen voor de studie astrologie. Wetenschappers zijn verontwaardigd. De directeur van Herkules, het instituut dat de opleiding aanbiedt in vier steden in Noorwegen, zegt ter verdediging dat het al 300 gediplomeerde astrologen heeft opgeleid. 'If there is a field of employment for astrology -- that’s enough. That’s the law today.' Is dit misschien een voorbeeld van de hoogstaande boreale cultuur van het land?

Vanmorgen is het overwegend bewolkt met nu en dan zonnige periodes. De stratenmakers op het Eind schieten goed op (foto hierboven). Ik voel me goed genoeg om de sport te hervatten. Anna nog niet, zij doet desondanks ondertussen de boodschappen en haalt me weer op bij de sportschool.

     Barbara en Nikita komen 's middags om theetijd langs om te kijken hoe hun moeder/oma het maakt. Ik lees tussen de elementaire fysica door 'De Nieuwe Rafelrand van Europa' van de historicus Ivo van de Wijdeven (Spectrum, 2019), met als ondertitel 'De eeuwenlange voorgeschiedenis van Brexit en Trump'. Het laat duidelijk zien hoe intensief het lot van Engeland door lange eeuwen heen verknoopt is geweest met het continent, en er de facto niet zonder kan. Het toont dus ook wat voor een dwaze politieke lichtzinnigheid zich meester heeft gemaakt van het land. Een Britse alleengang is uitermate schadelijk, niet alleen voor het VK zelf maar ook voor ons.

Het bericht dat Hans Simons gisteren overleed, treft me. In mijn ziekenhuisjaren was hij een bevlogen staatssecretaris  van volksgezondheid, welzijn en sport (VWS) in het derde kabinet Lubbers (1989 - 1994). In die tijd ontmoette ik hem wel eens, maar veel affiniteit hadden we niet. Van zijn plan voor de zorgverzekeringen (het Plan Simons) kwam niks terecht, het CDA was tegen. Lubbers, die hem graag mocht, sprong hem niet bij. Het plan voorzag ondermeer in één verplichte basisverzekering voor 96% van alle zorg, dus ook de AWBZ, met een facultatief eigen risico van maximaal 15%, maar ook in de invoering van marktwerking. Later werd hij mede-bestuurder van het ziekenhuis in Goes, waar hij vanwege financiële problemen moest vertrekken samen met zijn collega Rob Zomer. Die problemen lagen overigens niet aan hem, maar aan zijn voorgangers en tevens aan de grote, onvruchtbare rivaliteit met de andere ziekenhuizen in de provincie. Na die tijd bekleede hij een groot aantal bestuursfuncties, onder andere in de schoonmaakbranche. Hans Simons werd 71; hij was dus even oud als ik. Terug naar boven

Vrijdag 29-03-2019

Over electriciteit. Het electron is het lichtste elementaire deeltje met een electrische lading. Maar wát is lading eigenlijk? Op Wikipedia vind je een definitie die op niets anders berust dan op een cirkelredenering: een natuurkundige grootheid die aangeeft op welke manier een deeltje wordt beïnvloed door elektrische en magnetische velden. Omgekeerd is een electrisch of magnetisch veld een grootheid die door lading wordt veroorzaakt. Niemand weet dus wat er precies door een electron meegedragen wordt. Denk je eens in dat je naast een electron zou vliegen, dat door een koperdraad stroomt. Dus met dezelfde snelheid. Normaliter veroorzaakt een bewegend electron een magnetisch veld. Dat weten we allemaal. Maar als je naast het electron vliegt, dan staat het electron voor jou stil en veroorzaakt het... een electrisch veld. Dit leidde in de 19e eeuw tot de vereniging van electriciteit en magnetisme tot het electromagnetisme.

     Stel eens dat je naast een foton vliegt, een 'lichtdeeltje', met dezelfde snelheid. Dan zou het foton voor jou stil moeten staan. Dat doet het niet, bewees Einstein in 1905 in zijn speciale relativiteitstheorie. Het foton heeft ten opzichte van elke waarnemer in het universum dezelfde snelheid: de lichtsnelheid van 300.000 km/sec. Zelfs als je ernaast vliegt met dezelfde lichtsnelheid. Dat is nog steeds heel raar voor me. Het is alleen mogelijk als er iets anders zich aanpast, bijvoorbeeld in het meetlint dat je bij je hent (dat wordt korter) en in je klok (die loopt langzamer). Zo verenigde Einstein in 1915 in zijn algemene relativiteitstheorie ruimte en tijd tot ruimtetijd.

     Zo'n vereniging werd eind jaren 60 van de vorige eeuw ook tot stand gebracht tussen het electromagnetisme en de zwakke kernkracht, de kracht die het radioactief verval veroorzaakt. Dat werd de electrozwakke theorie genoemd. Het foton, het krachtdeeltje van het electromagentisme, heeft geen massa (in rust). Is het een deeltje of is het een golf. Een quantumbundel, zegt Frank Close. Daar kan ik me niets bij voorstellen. De krachtdeeltjes van de zwakke kracht, de W- en Z-deeltjes, lijken heel erg op het foton, behalve dat ze een zware massa hebben. Die massa kregen ze vrijwel direct na de oerknal, toen het heelal snel afkoelde, zijn oorspronkelijke symmetrie verloor en de beide fundamentele natuurkrachten uit elkaar splitsten.

Oorspronkelijke symmetrie

De vereniging van electriciteit en magnetisme.

De vereniging van ruimte en tijd.

De vereniging van electromagnetisme en zwakke kernkracht.

Er is ook nog een vereniging met de sterke kernkracht.

Laten we terugkeren naar

de oorspronkelijke symmetrie,

om dan alleen nog te hoeven wachten

op de vereniging van leven en dood.

Het is vandaag een zonnige lentedag. Ik maak een wandeling door de stad en neem wat boodschappen mee. De stratenmakers op het Eind schieten weer goed op.

     Vandaag zou Brexit-day zijn. Er komt toch een derde stemming over de concept-deal van Theresa May. De speaker is ermee akkoord gegaan, nadat de regering een politeke paragraaf had verwijderd. Dan is het niet meer hetzelfde voorstel, volgens hem. dat is het uiteraard wel.

     De stemming is halverwege de middag. Ik volg het via een livestream. Om 15.30 uur roept speaker Bercow 'Clear the lobby!', nadat May nog eens hartstochtelijk haar deal met Brussel verdedigt. Diverse harde Brexiteers uit haar partij zoals Boris Johnson, zullen dit keer vóór stemmen omdat ze vrezen dat er anders helemaal geen Brexit meer komt. Terwijl de leden van het Lagerhuis de plenaire zaal verlaten van het oudste parlement ter wereld, is mijn eigen hoop dat het deze derde keer alsjeblieft gaat lukken en dat het UK op een ordelijke manier de EU verlaat. Maar de Ulster Unionisten van de DUP zullen tegenstemmen vanwege de back stop.

     Ze blijken nietv de enigen. Een kwartier later zie ik de uitslag: the No's have it! Grote opwinding in het Lagerhuis. Voor de derde keer wordt May's deal verworpen ditmaal met 286 vóór en 344 stemmen tegen. Ze zegt in haar eerste reactie dat er nu geen tijd meer is om met een goed alternatief te komen. Raar genoeg treedt ze niet af, zoals in een normaal parlement zou gebeuren. Als er volgende week inderdaad niks gebeurt en er geen nieuw uitstel komt, zal het UK over veertien dagen - op 12 april - op een chaotische manier uit de EU treden. Labourleider Corbyn roept weer eens op tot nieuwe verkiezingen. De EU-president Donald Tusk twittert dat hij op 10 april een Europese top bijeenroept. Terug naar boven

Zaterdag 30-03-2019

Gisteravond genoten we van het Vioolconcert van Samuel Barber. Het is zijn opus 14 en hij schreef het in de onheilszwangere winter van 1938/1939 in Zwitserland. Zoals we vaker doen, vergeleken we twee uitvoeringen met elkaar: die van Isaac Stern met The New York Philharmonic onder leiding van Leonard Bernstein (een Sony CD uit 2001), en een tweede van Hilary Hahn met het Saint Paul Chamber Orchestra onder leiding van Hugh Wolff (ook een Sony CD met een opname uit 1999, zie hierboven). De verschillen zijn groot. Hahn speelt het concert met grote inzet en dynamiek, terwijl we Stern nogal routineus vinden spelen. De opnamekwaliteit van de Hahn-CD is ook veel beter. Wat aardig is, is dat ze zelf de tekst schreef van het booklet. Op de CD wordt het gecombineerd met het mooie Vioolconcert van Edgar Meyer, waarover ik in 2017 schreef.

     Van die onheilzwangere tijd hoor je niet veel in het concert. Het is een fraai, laat voorbeeld van het romantische vioolconcert. In het eerste deel, Allegro, plonsen violist en orkest zonder inleiding meteen in het diepe. Het tweede deel heeft wel een lange inleiding, met een prachtige partij voor hobo en later klarinet en tenslotte hoorn. De laatste introduceert de viool, die uiterst bescheiden en haast verlegen inzet. Verstilling kenmerkt ook verder de vioolpartij. Het derde deel is enorm virtuoos, zeer lastig om te spelen. Daarin etaleert Hahn al haar kwaliteiten. Een hele mooie opname. Natuurlijk kun je hem ook beluisteren op YouTube.

Vandaag hebben we met 18 graden en veel zon een heerlijke lentedag. Het lokt ons naar buiten om in de zon op het afgeladen terras van het Museumcafé een kop koffie te drinken.  Een jonge vrouw deelt een brochure uit voor het Internationaal Filmfestival Gorinchem (IFFG), dat van 11 - 14 april plaats heeft in drie theaters in onze stad. Een festival dat in de luttele jaren van zijn bestaan toch een goede reputatie heeft opgebouwd. Verstrooid blader ik het programma door, maar als ik de film 'Another day of life' zie, ben ik verloren. Een film over Richard Kapuściński! Een van mijn grote favorieten in de journalistiek, overleden in 2007. Ik heb vrijwel al zijn boeken en las ze ook. 'Another day of life' is de titel van zijn eerste boek, waarin hij de eerste maanden beschrijft - het is 1975 - van de burgeroorlog die Angola tientallen jaren zou verscheuren. Ik zat in dezelfde tijd in hetzelfde hotel in Luanda als hij, en ontmoette hem regelmatig in de bar. Lees deel 3 van mijn romantrilogie. Ik kende hem toen niet; hij maakte gewoon deel uit van de groep oorlogsverlaggevers die er verbleef. Al gauw vertrok ik naar de noordelijke provincie Cabinda. Terug thuis koop ik online meteen twee tickets.

's Middags komen Tessa en Vajèn op de thee. Ik doe een eerste selectieronde uit 58 ingezonden kwatrijnen voor de tweejaarlijkse wedstrijd 'Poëzie in de sluis' van de Gorcumse Poëzieroute. De kwaliteit wisselt erg, maar ik houd er 12 over. Morgen een tweede selctieronde, om het aantal terug te brengen tot vijf. Dat doen de andere bestuursleden ook en op 10 april wijzen we de winnaar aan.

     Uitbundig schijnt nog steeds de zon. Zometeen even naar de wijnhandel van mijn vriend Inge in Heukelum. Terug naar boven

Het electromagnetisch spectrum in vacuüm en plasma, met de plasmalimiet voor lange golven (Uit: besproken boek)

Zondag 31-03-2019

De idee van oorspronkelijke symmetrieën blijft me intrigeren. Eergisteren schreef ik (en dichtte) erover. Laten we weer teruggaan naar electromagnetische straling. Hoog boven het aardoppervlak treft de straling van de zon en vanuit elders in de ruimte onze atmosfeer. Op zo'n honderd kilometer hoogte splitst die straling de aanwezige atomen in negatief geladen electronen en positief geladen atoomkernen (ionen). Die laag heet daarom de ionosfeer. Een dergelijke toestand heet plasma. Naast vast, vloeibaar en gasvorming is het vierde toestand waarin materie kan verkeren, afhankelijk van de temperatuur. Iedere radioamateur en zeiler met het diploma Marcom B weet hoe de ionosfeer de propagatie van radiogolven beïnvloedt. Je ziet dat op het plaatje hierboven, afkomstig uit Frank Close zijn 'Theories of Everything' (Profile Books, 2017). Laaggolvige radiogolven kunnen niet bestaan in een plasma en weerkaatsen op de ionosfeer als licht tegen een spiegel. Ook de aardbodem waarkaatst ze en zo ontstaat het bekende zigzag-fenomeen van golven van de lange AM-golfradio, die zich rond de hele aardbol voortplanten. Lange golf reikt het verst in radiocommunicatie.

     Straling met kortere golven (= meer energie) zoals zichtbaar licht passeren de ionosfeer wel. We kunnen immers door de atmosfeer heen de zon en de sterren zien. Electromagnetische straling heeft tevens een deeltjeskarakter; dat is het foton met in vacuüm een snelheid van 300.000 km/uur en nul rustmassa. Merkwaardig is dat de afbeelding hierboven toont dat (behalve in plasma) een foton van langgolvige straling een frequentie kan hebben van één kilometer. Dus een golf met een afstand van éen kilometer tussen de opeenvolgende golftoppen. Dat zou dus een foton zijn met een lengte van één kilometer! Bestaan die? In gedachten zie ik hem voorbij schieten als een enorm, supersnel luchtschip, maar we hebben geen ogen die het kunnen zien. Meten (ontvangen) kan wel, met een radio-ontvanger. En heeft dat enorme foton ook de lichtsnelheid? Dat zal wel. Ook merkwaardig: de eigen tijd van het foton staat stil krachtens de speciale relativiteitstheorie. Het heeft daarom - letterlijk - geen tijd om uiteen te vallen.

     Nu ben ik nog niet bij (verbroken) symmetrie uitgekomen. Een volgende keer en dan zal ik proberen vanuit de bovenstaande overwegingen naar de noodzaak van het bestaan van het Higgsveld te geraken.

Vanmorgen de klokken een uur vooruit gezet voor de zomertijd. We waren speciaal een uur eerder naar bed gegaan, om het verdwenen uur op te vangen. Dat lukte voor de helft. Er valt 's ochtends een regenbui, later blijft het droog en 's middags komt er zelfs zon. In de 2e selectieronde voor 'Poëzie in de sluis' houd ik vier gedichten over. Daarna breng ik de map met kwatrijnen naar het volgende bestuurslid van de Poëzieroute. Aan het eind van de Gasthuisstraat, voor de (failliete) winkel van Intertoys, kwam ik midden in een filmopname terecht. Geen idee wat men daar wilde filmen, ik liep snel door.

     Voor morgen verwacht men ook zon. We besluiten om dan na de sport naar de boot in Numansdorp te gaan om het teakdek te gaan schoonmaken. Vanaf dinsdag komen er een paar dagen met regen. Terug naar boven

Lees vanaf hier verder op Lees vanaf hier verder op https://www.sailing-dulce.nl/home/58