Logboek 2018/4 Herfst in Gorcum

De Lingehaven met sluis, circa 1916.

Direct naar

het laatste

verslag

Het laatste kwartaal van 2018. Het lijkt alsof ieder jaar vlugger voorbij gaat. Over een dag of tien zal onze boot de wal op gaan in Numansdorp. Wij maken ons op voor de komende winter in Gorcum.

    De foto hierboven is van ons deel van de Lingehaven en de sluis. Ons huis staat. rechts verscholen achter de bladeren van de bomen op het Eind. Een mooie zomerdag zo te zien, windstil want het zeil van de zalmschouw op de voorgrond hangt slap. De foto moet op zijn laatst in 1916 genomen zijn, want de mooie oliemolen De Eendracht staat er nog op. Die werd in dat jaar gesloopt tot verdriet van velen. Daarvoor is de bierbrouwerij ZHB, ook gesloopt. Voor de trappen aan het Eind liggen wat schuiten. Een verstild beeld van een lang vervolgen zomer.

...en Gorcum rijst van ver. Foto vanaf de 'Niets Zonder Gods Zegen'.

Maandag 01-10-2018

Anna bracht me gisteren naar Wijk bij Duurstede, waar de Niets Zonder Gods Zegen van buurman Lourens in de stadshaven lag. Voor de Wijkse havendagen waren er een flink aantal historische schepen verzameld, waaronder ook de bekende stoomsleepboot  Jan de Sterke uit Gorcum. Anna keerde weerom naar huis en Lourens en ik gingen in de leuke binnenstad eten bij een Grieks restaurant., Later brachten we een bezoek aan de kroeg  'Ome Ko' in de Maleborduurstraat. Dat straatje telt een flink aantal café's, maar waarom heeft het zo'n rare naam? Enfin, het was erg gezellig in die kroeg en we vermaakten ons geweldig met de autochtonen. Verder deed ik aan de bar pogingen om de tijd te laten stilstaan, zoals in het gedicht van Charles Bukowski dat ik gisteren citeerde. Dat lukte aardig, zo goed zelfs dat het ertoe leidde dat we veel later gingen slapen dan de bedoeling was. Ik sliep in de bedstee in het roefje van de 'Niets Zonder'. Prima geslapen.

     De volgende dag - vandaag dus - vertrokken we om kwart voor tien. Vanwege de stremming van de sluis bij Hagestijn moesten we door het Amsterdam-Rijnkanaal. Alles ging vlot en de sluis bij Tiel stond vanwege de lage waterstanden in Rijn en Waal volledig open. Op de Waal veel drukke scheepvaart. Twee keer gingen vrachtschepen stuurboord/stuurboord langs ons aan de bakboordwal. Je kunt dat zien aan het blauwe bord dat ze dan uitklappen. Goed opletten! Het weer was goed, overwegend zonnig met veel wind en af en toe een fikse bui. Hier twee foto's en hierboven zie je hoe 'Gorcum rijst van ver'. Om een uur of twee meerden we het schip af op zijn ligplaats bij het Gorcums station. Buurvrouw Joke stond ons al op te wachten. Terug naar boven

Dinsdag 02-10-2018

Gisteren is hij dus overleden: Charles Aznavour, 94 jaar oud. In zijn slaap, lees ik. Een mooie dood, zeggen velen. Ook ik hoorde tot het enorme, internationale legioen van liefhebbers. Zijn dood verwachtte je al jaren, maar hij bleef optreden en tournees maken door de wereld. Toevallig schreef ik twee jaar geleden nog een kort stukje over zijn liefdesleven. Dat was nogal conventioneel, evenals zijn opvattingen over vrouwen. het was in de tijd dat mijn dochter Floor als kortstondig uitgever, het boekje van Matthijs van Nieuwkerk over de zanger uitbracht (lees hier). Als dat boekje nog in de handel is, dan zal het nu wel goed lopen. In dezelfde tijd bracht hij zijn laatste CD uit, 'Encores'. Je kon goed horen dat hij nauwelijks nog de kracht bezat, maar er staat in elk geval één van zijn beste chansons op: 'Avec un brin de nostalgie'. Geschreven op hoogbejaarde leeftijd.

     Ik herinner me dat Anna en ik jaren terug naar een concert van hem gingen in de Rotterdamse Doelen. Anna houdt erg van een tamelijk onbekend chanson van hem, Armeniër, over de Armeense genocide in 1915. 'Ils sont tombés' (hier op YouTube), maar dan in het Engels :'They fell'. Hartverscheurend, ze kon het niet met droge ogen aanhoren.

     Zelf leerde ik Aznavour al op mijn 17e kennen, als ontvankelijke middelbare scholier in Breda. Een francofiele periode, ik vond dat Frans wel artistiek, zo rond 1963/1964. Het was de tijd dat ik voorgoed verslingerd raakte aan Camus, Sartre en het existentialisme. De laatsten droegen nauwsluitende zwarte coltruien; Aznavour droeg ze ook vaak. Maar ze zaten niet lekker en je ging erin zweten, dus ik droeg ze niet. We hadden thuis pas kort geleden een platenspeler gekregen. Op een 45-toerenplaatje stond zijn bekende 'Il faut savoire' (hierboven een uitvoering op YouTube in 1962). Ik moet het zelf gekocht hebben, maar dat herinner ik me niet meer.

Il faut savoir quitter la table
Lorsque l'amour est desservi.

'Je moet weten van tafel op te staan, als de liefde niet meer wordt opgediend...' Tja, een waar woord. Kon ik het? Dat gaat je niks aan.

Wat een miezerige dag vandaag! Wolken van fijne regenduppels waaien horizontaal langs de ramen in de vrij stevige westenwind. Herfst. De kachel is aan. Existentialistisch weer, zou ik haast zeggen. Anna heeft haar oppasdag bij Tessa. Na het middaguur klaart het op. Wandeling door de stad. Terug naar boven

Woensdag 03-10-2018

Weinig verandering in de gemiddelde wereldtemperatuur in de maand september (gemeten in de lagere atmosfeer). Met +0,14 graden Celsius iets lager dan de +0,19 van augustus. Het zou op wereldschaal de koudste september zijn in de laatste tien jaar (niet in Nederland), beweert klimaatscepticus Roy Spencer op zijn website. Misschien, maar zijn eigen grafiek (hierboven) weerspreekt dat volgens mij. Maar ik kan het mis hebben.

Er is iets aan de gang met onze zon. Zijn activiteit is momenteel minimaal. Er zijn dit jaar nog nauwelijks zonnevlekken te zien geweest, en ook de intensiteit van de extreem-ultraviolette straling van de zon is sterk afgenomen, wordt gemeld in nieuw onderzoek, gepubliceerd in de Journal of Atmospheric and Solar-Terrestrial Physics (JASTP) (artikel hier). Een populaire samenvatting is deze: The Chill of Solar Minimum. Het activiteitsminimum heeft gevolgen voor de hoogste lagen in de atmosfeer. De temperaturen zakken daar naar recordlage waarden en de dikte van die lagen neemt af. We zullen daar overigens weinig tot niets van merken. De remmende invloed van zonneactiviteit op het klimaat is echter een favoriet onderwerp van klimaatsceptici, want de lagere temperaturen werken (met vertraging) door naar de onderste luchtlagen - en koelen dus af. De voortdurende toename van broeikasopwarming wordt er echter niet door onderbroken. Angst voor een global cooling hoeven we beslist te niet te hebben. Een heel diep zonneminimum zou de opwarming aan het eind van deze eeuw met slechts 0,3°C kunnen temperen, schreef klimaatwetenschapper Hans Custers in april van dit jaar. En zelfs als het minimum door zou doorgaan tot het eind van de 22^e eeuw, dan zou het verschil op kunnen lopen tot niet meer dan 0,6°C, ofwel een kwart van de geprojecteerde opwarming (vanaf het gemiddelde over 1986-2005, dus niet vanaf de pre-industriële tijd). Dan noem ik nog niet eens het feit dat er aan een zonneminimum uiteraard ook weer een einde komt. De invloed van zonneactiviteit op atmosferische chemie betekent daarnaast ook dat een zonneminimum het herstel van de ozonlaag zou kunnen vertragen.

Deze woensdag vangt aan met zon. Het wordt een graad of 15 - 16. Oktober is altijd de natste maand van het jaar, maar nu hebben we een aantal droge en tamelijk warme herfstdagen voor ons, meldt Weeronline. Volgende week zullen we onze boot op de wal zetten. Vanmiddag is het eerste college van de mijn nieuwe cursus bij de KLU in het Gorcums Museum: de 2e helft van de lessen over moderne kunst. Daarna ga ik onze buren Wiger & Arina van het vliegveld in Eindhoven halen. Ze hebben een dikke maand bij de Balearen rond gezeild. Anna zal voor ze koken. Terug naar boven

Vandaag even bij de boot wezen kijken.

Donderdag 04-10-2018

Na een grijs begin wordt het een zachte dag met redelijk wat zon. We gaan boodschappen doe en even langs de boot. We zijn slecht bij de les en vergeten een krat voor de boodschappen mee te nemen. Terug naar huis. Daarna vergeten we de sleutels van de boot. Terug naar huis. In Numansdorp blijkt dat we het toegangspasje voor de marina niet bij ons hebben, maar we kunnen omlopen via de jachtwerf. Aan boord is er veel lekkage aan stuurboord, waar bij zuidwestenwind de regen tegenaan slaat. Aan bakboord is er weinig gelekt. We vervangen de natte handdoeken. Het dek en de opbouw zijn totaal niet vies of stoffig, dankzij de regen van de achterliggende week.

     Tot en met zaterdag blijft het zacht herfstweer, alleen zondag zal er wat regen komen. Eigenlijk een kasn voor een laatste weekeinde aan boord, volgende week gaan het schip immers de wal op. Maar de buiskap is er al af en we hebben afspraken staan. Niet dus, het zij zo. We doen boodschappen bij de AH in Numansdorp. Voor vanavond een vegetarische rookworst, want het is werelddierendag. Verder niets te vertellen.

Mooi wetenschapsnieuws. Voor het eerst werd een maan ontdekt bij een exoplaneet. Astronomen van Columbia University ontdekten de maan bij exoplaneet Kepler-1625b, een grote planeet (formaat Jupiter). Dientengevolge heet de maan Kepler-1625b-i. Het is een grote maan, van het formaat van onze Neptunus. Interessant is dat de exoplaneet zich in de buurt van de bewoonbare zöne van zijn ster bevindt. De gasreus zelf is niet bewoonbaar, maar zijn maan misschien wel. De moederster staat op 4000 lichtjaren van de aarde. De waarnemingen van de eerste exomaan moeten nog wel bevestigd worden met nieuwe. Terug naar boven

De sterk excentrische baan van de ijsdwerg 2015 TG387.

Vrijdag 05-10-2018

Al eerder schreef ik over de mogelijkheid dat er zich ergens diep voorbij de uitgestrekte donkerten van de Oort Wolk een grote - negende - planeet van ons zonnestelsel verborgen houdt. Dat zou blijken uit specifieke eigenaardigheden in de banen van kometen en andere objecten. Ik schreef er al vaker over, onder andere hier bijna drie jaar geleden. Sommigen gaven de geheimzinnige planeet (of een uitgeblust rode dwergster) de naam van een Griekse wraakgodin, Nemesis.  Volgens deze hypothese zou de zon een kleinere ster als begeleider hebben die elke 26 miljoen jaar in de buurt van de Oort Wolk zou komen en daar de baan van kometen zou verstoren, waarvan een deel op Aarde inslaat en zo verantwoordelijk zou zijn voor een uitstervingsgolf. Denk aan de dinosaurussen, 66 miljoen jaar geleden.

     Amerikaanse sterrenkundigen hebben nu een ijsobject ontdekt met een zeer langgerekte baan. Het verste punt van zijn baan ligt maar liefst op 345 miljard kilometer afstand van de zon.  Dat is bijna zeventig maal zo ver als de huidige afstand van de verre dwergplaneet Pluto. De naam van de ijsdwerg is 2015 TG387, wat betekent dat hij al in 2015 werd waargenomen, maar wegens zijn zeer trage baanbeweging was er langere observatietijd nodig om zijn baan met voldoende zekerheid vast te stellen. Die baan zie je op het plaatsje hierboven. Het object kreeg de bijnaam The Goblin - de Gnoom - omdat het toen bijna Halloween was. In 2003 werd al eerder een ijsdwerg ontdekt met een excentrische baan - Sedna - genaamd. Ook daarover schreef ik in 2015. Je ziet haar baan ook op het plaatje hierboven. Die van de Goblin is nóg beduidend excentrischer. Helemaal rechts zie het binnenste deel van het zonnestelsel ('Giant Planets') met de Kuipergordel eromheen.

     Van dergelijke objecten zoals de Goblin en Sedna zouden er talloze in de ijzige buitengebieden van ons zonnestelsel voorkomen, allemaal met die typische, sterk excentrische banen. Maar waar is de wraakzuchtige Nemesis? Die is nog altijd niet gevonden. Niet vreemd, want het zoekgebied is immens en het zonlicht reikt nauwelijks tot daar. Maar nog steeds vermoeden sterrenkundigen dat zich in de verre, koude regionen nog een relatief grote planeet schuilhoudt. Nemesis. Zonder de aanwezigheid van zo'n groot hemellichaam zijn de vreemde, overeenkomstige banen van objecten zoals Sedna en 2015 TG387 niet goed te verklaren.

Vandaag hebben we een verrassend warme nazomerdag. Meteen vanaf de vroege ochtend schijnt de zon overdadig in een staalblauwe hemel, doortrokken van vliegtuigsporen. We doen boodschappen, gaan sporten en ik loop daarna naar De Colvenier voor foto's van de netvliezen van mijn ogen, in verband met de diabetescontrole. Voor mijn ongeoefend oog zien ze er prima uit.

     Het nieiuws staat bol van lachwekkende en tegelijk zorgelijke verhalen. De gotspe van Unilever en de afschaffing van de dividendbelasting. Britse aandeelhouders zetten de Nederlandse premier in zijn hemd, terwijl de CEO van het bedrijf zegt dat het aan de politiek ligt. De gotspe van de Russische hackers/spionnen, betrapt in Den Haag bij het OPCW. De gotspe van de op handen zijnde benoeming van de ultraconservatieve rechter Kavanaugh in het Amerikaanse hooggerechtshof, tegen de wil van de helft van de volksvertegenwoordiging en de bevolking zelf. De gotspe van de roetveegpieten die toch zwart kunnen zijn. Het houdt dezer dagen niet op, je lacht je rot. Je zou weg willen zijn, willen dat je op Nemesis zat, maar dat kan niet.

Om 15.10 uur komt het bericht dat Rutte door de knieën is. Het kabinet gaat de afschaffing van de dividendbelasting heroverwegen.  Terug naar boven

Zou een foto van de schaduw van een zwart gat er zo uitzien? (Illustratie Andy Gilmore, NYT)

Zaterdag 06-10-2018

Stel: je wilt een foto maken van een kosmisch zwart gat. Het zal je niet lukken, want er komt geen licht uit. Een zwart gat is een oneindig geconcentreerde vorm van materie, een singulariteit, waaruit niets kan ontsnappen, geen materie, geen electromagnetische straling, en dus ook geen licht. Zwarte gaten zijn per definitie onzichtbaar. Toch gaat men er een foto van maken, althans van de schaduw ervan. Want als zo'n zwart gat zich voor een helverlichte achtergrond bevindt, dan werpt het een schaduw en die kan iets vertellen over de structuur van het raadselachtige object. Maar hoe krijg je zo'n situatie voor elkaar? Met een telescoop zo groot als de aarde, die tijdens heldere nachten opnames maakt van de schaduw tegen de achtergrond van bijvoorbeeld de felle straling van het centrum van een sterrenstelsel - en de foto zou er zo uit kunnen zien als de afbeelding hierboven. Maar dat weten we pas over een aantal maanden.

     Het 'fototoestel' is de Event Horizon Telescope (EHT) waaraan al tientallen jaren wordt gewerkt. De telescoop heeft acht lokaties in Europa, Noord- en Zuid-Amerika, Hawaii en op de Zuidpool, die extreem nauw met elkaar samenwerken. Het gezamenlijk instrument heeft de hoogste resolutie ooit bereikt. De New York Times had er eergisteren een mooi artikel over, waar ik voor verdere details naar verwijs. De gebruikte straling is niet zichtbaar licht, maar microgolfstraling met hoge frequentie. Microgolven gebruikt men ook in magnetrons. De microgolffrequentie wordt nauwelijks tot niet gestoord of anderszins beïnvloed door de atmosfeer van de aarde en van de insterstellarie ruimte. Het zwarte gat waar men de schaduw van wil afbeelden is Sagittarius A*, het superzware monster, met de omvang van miljoenen zonnen in het centrum van onze Melkweg, een monster dat alles in zijn omgeving opslokt en vernietigd. Ook maakt men opnames van het nóg grotere zwarte gat in het centrum van het sterrenstelse Messier87 (M87) op 4900 lichtjaren afstand in het sterrenbeeld Maagd.

De achtergrond van het project ligt erin dat in de fysica twee basale theorieën bestaan, die strijdig met elkaar zijn. Ensteins relativiteitstheorie gaat op voor het macroscopisch niveau terwijl de quantumtheorie de werkelijkheid op microniveau beschrijft. Ondanks honderd jaar theorieontwikkeling en onderzoek konden beide theorieën nooit verenigd worden. Daarom denkt men dat er een diepere theorie moet bestaan en dat de vereniging zich daadwerkelijkheid voltrekt in het binnenste van zwarte gaten. Volgens de calculaties van Einstein moet dat binnenste een vacuüm zijn, en dat alle materie die ooit in het zwarte gat viel, er oneindig dicht opeen geperst is. Oneindigheid is in de fysica altijd problematisch en kan erop duiden dat er iets mis is met de theorie. Om het te begrijpen zou een quantumtheorie van de zwaartekracht nodig zijn, een nioeuwe theorie die beschrijft wat er gebeurt in singulariteiten, waaronder de allergrootste die ons heelal tevoorschijn bracht: de Oerknal. De waarnemingen van de EHT kunnen ons daarover meer leren.

     Als de relativiteitsformules kloppen zouden de EHT-foto's van Sagittarius A* en M87 een ronde schaduw moeten tonen, met eromheen een ronddraaiende, compenserende rand van superhete materie (zie de afbeelding hierboven). Maar als dat niet gebeurt, of als er helemaal geen schaduw van het zwarte gat te zien is, dan is dat een sterke aanwijzing dat Einsteins' calculaties daadwerkelijk tekort schieten en slechts een benadering zijn van een veel diepere natuurwet. Ook geven de observaties indicaties over hoe die wet eruit zou kunnen zien.

     Bij de run van EHT in april 2017 verzamelden de astronomen 65 uur aan gegevens op 1,024 acht-terabyte hard drives. Voor de verwerking zette men vier onafhankelijke werkgroepen in, die geen contact met elkaar mochten hebben, om iedere vorm van beïnvloeding te vermijden. De verwerking duurt meer dan een jaar en zal ergens in de komende maanden afgerond en gepubliceerd worden. En dan - zien we iets. In navolging van wijlen Stephen Hawking noemen sommige betrokken wetenschappers dat het 'de neus van God-scenario', maar de beelden kunnen ook te vaag zijn voor zinvolle interpretatie, of ze tonen iets volstrekt onverwachts.

het is een prachtige nazomerdag. Het is ruim 20 graden en ik loop gewoon in een poloshirt buiten. In Limburg wordt het zelfs 25 graden. Normaal is het begin oktober 16 graden. Zomerse dagen in oktober zijn niet uniek, maar wel bijzonder, schrijft Weeronline. Helaas heeft Anna weer veel hoofdpijn. Gaat gelukkig in de loop van de dag over. Vanavond gaan we uit met Wiger & Arina. Eerst bij hen thuis eten en dan met zijn vieren naar een voorstelling in Theater De Peeriscoop.  Terug naar boven

Circus Renz International vanmiddag op Buiten de Waterpoort.

Zondag 07-10-2018

Gisteravond naar De Peeriscoop na lekker eten bij Wiger & Arina. De cabaretvoorstelling was kort en matig. De nazit in het gezellige theater was echter erg leuk (foto hier). Toen we na elf uur terugliepen naar huis viel er lichte regen.

     Daar is vanochtend niks meer van over. Het is beduidend kouder dan gisteren, maar overwegend zonnig. 's Middags gaan we met Jeff & Tessa's dochter Vajèn naar de laatste voorstelling van Circus Renz International op Buiten de Waterpoort. We genieten van hoe het kind geniet. Zie de foto hierboven en 2 andere hier. Wie zat er als kind niet met rode konen van opwinding in een circus? Wie wilde er toen niet met het circus meereizen als artiest? Ik wel. Toen nog met olifanten en tijgers, maar dat mag niet meer. Maar met paarden, kamelen en pony's is het ook prima. En de clowns zijn altijd leuk. Terug naar boven

Maandag 08-10-2018

De komende dagen worden weer warm. 'Een oudewijvenzomer voor de deur', schrijft Weeronline.  Als dat geen sexisme is! Tja, het schijnt iets te maken hebben met spinnenwebben. Zuidenwind zal warme lucht vanuit het Middellandse Zeegebied aanvoeren, waardoor we de komende week zelfs temperaturen boven 25 graden kunnen krijgen. 'Door de opwarming van de aarde wordt het in Nederland steeds later in de herfst nog warm, terwijl vroege winterkou juist steeds zeldzamer wordt.' 

     Het orkaanseizoen is nog lang niet voorbij. Tropische storm  Michael in de Golf van Mexico ontwikkelt zich snel tot een zware orkaan in de zeestraat tussen Cuba en de Mexicaanse stad Cancún. Zware regenval en harde windstoten teisteren het westen van Cuba. Daarna bedreigt hij de pannensteel van Florida (zie hierboven). Tegelijk lijkt de tropische storm Leslie ten zuiden van de Azoren eveneens tot een orkaan uit te groeien. Hij beweegt zich in de richting van het Iberisch schiereiland.

     Des te pijnlijker is de boodschap van het VN-klimaatpanel IPCC, bijeen in Zuid-Korea. Het is zo goed als uitgesloten dat de opwarming van de aarde beperkt blijft tot de 1,5 graad die de wereldleiders in 2015 in Parijs hebben afgesproken. Om die 1,5 graad te halen, zijn er zo ongeveer wonderen nodig, noteert het IPCC. Zo moet de werelduitstoot van broeikasgassen in 2030 al 45 procent lager zijn dan nu, en mag er rond 2050 zelfs helemaal geen netto uitstoot meer zijn. In werkelijkheid liggen we nu op koers naar een desastreuse opwarming met 3 graden in 2100. Arme generaties na de onze! Je wordt onderhand murw van zulke voortdurende  sombere berichten. Sombere waarheden. 'Wij doen meer dan het IPCC wereldwijd nodig acht', schept Ed Nijpels op bij de NOS. Dat is omdat in het vaderlandse klimaatakkoord een doelstelling staat van 49% reductie in 2030. Vier procent méér dan het IPCC dan nodig vindt. Het moet nog wel waar gemaakt worden, want over de noodzakelijke maatregelen steggelen de overheid, bedrijfsleven, milieuorganisaties, politici en banken zwaar. De vereiste harde energietransitie kan banken, verzekeraars en pensioenfondsen wel 160 miljard euro kosten, waarschuwt de De Nederlandse Bank (DNB) vandaag. Een kleine bemoediging: de econoom William Nordhaus ontvangt een gedeelde Nobelprijs voor zijn onderzoek naar klimaatverandering. Hij is een fervent voorstander van een wereldwijde belasting op CO2.

We hebben een mooie herfstdag, alweer een paar graden warmer dan gisteren. De ochtend is voor sport en boodschappen, de middag voor oppassen bij Tessa (Anna) en lezen (ik). De dag is voorbij voor je er erg in hebt.

     Het is weer allemaal (politieke) ellende. In Brazilië wint een ultrarechtse populist de eerste ronde van de presidentsverkiezingen, er zijn opnieuw kritische journalisten vermoord: Viktoria Marinova in Bulgarije en Jamal Khashoggi (waarschijnlijk) door het Saoedische regime in het consulaat in Istanboel, in Bosnië/Herzegowina wint een pro-Russische populist de verkiezingen en in ons land ondervinden de 24 Friese pro-Zwarte Piet-activisten, die op 18 november vorig jaar de snelweg A7 bij Joure blokkeerden, massale steun, zelfs van rechtse politici en journalisten. (#blokkeerfriezen worden ze op Twitter genoemd). Mensen die nota bene anderen het recht belemmerden om voor hun mening uit te komen. Joligheid bij de verdachten, boosheid bij de tegendemonstranten. Een rechter wordt onwel, maar dat had er geloof ik niks mee te maken. Terug naar boven

Dinsdag 09-10-2018

Orkaan Michael is vannacht boven het recordwarme water van de Golf van Mexico (>28,5 graden) verder versterkt. Hij kan uitgroeien tot een categorie 3 orkaan, de op twee na sterkste categorie. Woensdagavond (onze tijd) gaat hij in het westen van Florida aan land. De beelden van eerdere orkanen herhalen zich: mensen versterken hun huizen, barrikaderen hun ramen, hamsteren in supermarkten of verlaten het gebied.

Ondertussen goed (lokaal) klimaatnieuws: het gerechtshof in Den Haag heeft uitgesproken dat het kabinet meer moet doen om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen. Het hof handhaaft daarmee een spraakmakende uitspraak van de rechtbank, die ruim drie jaar geleden klimaatorganisatie Urgenda in het gelijk stelde. De Nederlandse staat moet de uitstoot van broeikasgassen in 2020 is teruggedrongen hebben met 25 procent ten opzichte van 1990. Het Rijk heeft een 'zorgplicht' om de burgers te beschermen tegen de gevolgen van klimaatverandering, zoals 'overstromingen, ziektes van de luchtwegen, infectieziektes, droogte, bosbranden, verstoring van de voedsel- en drinkwatervoorziening en de aantasting van ecosystemen.' Het kabinet overweegt 'om principiële redenen' in cassatie te gaan tegen het arrest. Volgens minister Wiebes gaat het om de vraag 'of je vindt dat de rechter het mag overnemen van politici'. Hij doet zijn best maar. Het is een steun in de rug voor de realisatie van de klimaatakkoorden van Parijs 2015. Wat de rechter helaas niet zegt (en het IPCC gisteren ook niet) is dat het huidige kapitalisme, verantwoordelijk voor het uit de hand lopen van het broeikaseffect, ontmantelt moet worden.

Vandaag is de wekelijkse oppasdag van Anna; ik heb het rijk alleen. Het is opnieuw overwegend zonnig, een luttele paar graden warmer dan gisteren en eergisteren. Ondertussen zal de tropische storm Leslie morgen ook uitgroeien tot een orkaan. Eind van de week ligt Leslie in de omgeving van de Azoren en Madeira. Hierdoor kan met een zuidenwind extreem warme lucht naar West-Europa worden aangevoerd. Dan kan het bij ons komende zaterdag zelfs tot een recordlate officiële zomerse dag komen. Een officiële zomerse dag (25 graden of meer in De Bilt) op zaterdag 13 oktober zou uniek zijn Tegelijk ontwikkelt zich zuidelijk van Leslie, ter hoogte van West-Afrika, een stormdepressie zich tot de tropische storm Nadine. Voor de westkust van Mexico, dus in de Stille Oceaan, trekt de orkaan Sergio naar het langgerekte schiereiland California.

Opvallend nieuws op de valreep: het persbureau AP bericht dat opnieuw een belangrijke, naaste medewerker van de grillige president Trump gaat vertrekken: Nikki Haly, de Amerikaanse ambassadeur bij de Verenigde Naties. Haar vertrek is onverwachts; zelfs voor haar directe medewerkers komt het als een complete verrassing. Politieke meningsverschillen, maar welke? Dat krijgen we misschien nog te horen. Ze is trots om in deze regering gediend te hebben, schrijft ze in haar ontslagbrief, 'but I don’t agree with the president on everything'. Terug naar boven

Woensdag 10-10-2018

In de ochtend enige nevel, die snel verdwijnt door de opkomende zon. Opnieuw een warme herfstdag. De bomen op de wal hebben gele bladeren die ze nu snel verliezen. De bladval heet dat. Zaterdag aanstaande kan het meer dan 25 graden worden, een hoogzomers dag. Neemt het aantal zomerse dagen aantoonbaar toe? Inderdaad, het KNMI heeft er een grafiek over (hierboven). Sinds 1930 is het aantal verdubbeld; de huidige warme zomer is geen incident maar onderdeel van een duidelijke trend. Je ziet een duidelijke versnelling vanaf 1990. Volgens de KNMI-klimaatscenario’s kan het aantal zomerse dagen in De Bilt verder toenemen naar 35-60 per jaar. De kans op extreme hitte neemt eveneens toe en dus de kans op absolute hitterecords van 40 graden en meer. Dat is minder leuk. De winters worden alsmaar zachter en natter. En de Elfstedentocht? Ach, de Elfstedentocht...niet het ergste om kwijt te raken.

Vandaag is de landfall van orkaan Michael in Florida. Hij zal dan zijn toegenomen tot een categorie 4. Tropische storm Leslie heeft opnieuw orkaankracht gekregen boven het warme oceaanwater en lijkt op de Canarische eilanden af te gaan. Ten westen van de Kaapverden is TS Nadine in kracht toegenomen. In de Pacific trekt TS Sergio nu snel op Baja California af. Midden op de Arabische Zee ligt tropische storm: Luban. Op weg naar de Golf van Aden of Jemen zal hij zich naar verwachting tot orkaan ontwikkelen. In de Golf van Bengalen neemt de TC Titli in kracht toe. Het is de eerste keer sinds het begin van de satellietwaarnemingen in 1979 dat er in de Indische Oceaan twee orkanen tegelijk zijn. Elders zijn momenteel geen orkanen. Volgens klimaatwetenschappers neemt het aantal orkanen niet toe door global warming, maar wel hun kracht (lees hier).

Bezorgd voor de toekomst, dat ben ik al jaren - en steeds meer. Charles Bukowski was ook altijd bezorgd, maar anders:

ouder en ouder wordend, bezorgd dat

je rijbewijs misschien niet wordt

verlengd, bezorgd dat de katers

langer zullen duren, bezorgd dat je

de leeftijd van 85 niet zult halen,

bezorgd dat de gedichten niet meer

zullen komen.

bezorgd dat je bezorgd bent.

(...)

bezorgd dat je zult vergeten wie

de vijand is.

(...)

bezorgd dat je zult vergeten hoe je moet

lachen.

(...)

bezorgd dat er niets te drinken valt

in de hel.

(...)

en de nacht nooit zal

komen.

Uit: 'De vervloeking van Buk' in 'The Last Night of the Earth Poems', 1992, Ned. vert. Lebowski 2014)

Charles Bukowski overleed in 1994. Daarna heeft hij niets meer gezegd.

Vanmiddag twee uur college in het Gorcums Museum over de ZERO-beweging in de kunst (1958 - 1966), door Barry Heinrichs van de KLU. Erg leuk. In Nederland heette de beweging de NUL-beweging, met kunstenaars als Armando en Jan Schoonhoven. Ondertussen zet Florida zich schrap voor de aanlanding van Michael.

'...CORE OF EXTREMELY DANGEROUS HURRICANE MICHAEL CLOSING IN ON THE COAST OF THE FLORIDA PANHANDLE......LIFE-THREATENING STORM SURGE...HURRICANE FORCE WINDS...AND HEAVY RAINFALL IMMINENT...'

meldt het National Hurricane Center (NHC) zojuist. Men meet extreme windsnelheden: 145 mijl/uur, ofwel meer dan 230 km/uur. Terug naar boven

De bomen op het Eind in herfsttooi.

Donderdag 11-10-2018

Orkaan Michael bereikte gisteravond het Amerikaanse vasteland als categorie 4 orkaan. Michael heeft veel mensen overdonderd. Binnen veertig uur groeide hij uit van een tropische storm tot een zware orkaan. Veel mensen namen niet de wijk naar veiliger oorden. Hij liet een spoor van verwoesting en overstromingen na. In de zuidelijke staten Florida en Georgia zitten bijna een half miljoen huishoudens zonder stroom. Er viel één dode door een omgewaaide boom. Windsnelheden oplopend tot 250 kilometer per uur lieten een spoor van vernieling achter. De orkaan trekt nu afgezwakt tot categorie 1 verder noordoostwaarts over Georgia, richting South Carolina.

Wij hadden gisteravond een vergadering van onze Vereniging Van Eigenaren (VVE) bij ons in de kamer. We heetten onze nieuwe mede-bewoners Bart & Urmila de G. welkom en de buren van Datema, de nautische boeken- en kaartenwinkel op de hoek. Een gezellige bijeenkomst waarop ook enkele belangrijke besluiten vielen, onder andere om ons te gaan oriiënteren op de afbouw van de gasaansluitingen en het plaatsen van zonnepanelen op het dak.

Opnieuw een wonderlijk zachte nazomerdag. We hebben het druk, eerst sport en boodschappen en daarna gaat onze boot in Numansdorp de wal op. het is er goed weer voor. Daarover morgen, want we zullen waarschijnlijk vrij laat thuis komen. Terug naar boven 

Dulce hangt in de kraan van Scheepswerf Rexwinkel te Numansdorp.

Vrijdag 12-10-2018

Gisteren reden we na de sport naar Numansdorp. We vonden nauwelijks lekkage aan boord, maar het had dan ook weinig geregend. We rekenden twee maanden liggeld af in de marina en dat hakte er flink in. Om half drie startten we de motor maar dat lukte niet: te weinig spanning in de startaccu. Medewerker Peter van Jachtwerf Rexwinkel kwam met een booster. Dat lukte wel. De oorzaak was ook duidelijk, ik had vergeten de aan/uitknop van de accu uit te zetten. Daardoor schijnt de motor toch geleidelijk de accu leegt te trekken. Stom, vroeger was het vaste prik, gaan leeftijd en vergeten tellen? Enfin, we voeren naar de bunkersteiger om de tank af te vullen voor de winter (voorkomt vocht door condensatie) en daarna het kraangat in. Toen de boot omhoog ging zagen we dat het onderwaterschip tamelijk schoon was (foto hierboven en een andere hier). Verrassend. Waar was de lange draderige aangroei uit Engeland gebleven? Mogelijk de geest gegeven in het zoete water van het Hollands Diep. Met de boot nog boven het kraangat hangend werd alles winterklaar gemaakt: de motor, de generator, de waterleidingen, de toiletten, de wasmachine, het bilgeputje enzovoorts. Laat nu de vorst maar komen! Op de wal is vorst een groter risico dan als de boot 's winters in het water blijft. Maar komen er nog wel strenge winters? Ons land heeft tegenwoordig het klimaat als in een stad als Bordeaux, las ik onlangs.

      Vóór het afspuiten begon lieten we de genua zakken en vouwden hem op om mee naar Gorcum te nemen. dat was flink transpireren in het warme weer, het was eerder weer om nog een keer lekker het water op te gaan. Maar het is goed dat het polyester na twee jaar varen weer eens goed uitdroogt. Op de schroefas en diens bevestiging zaten wel veel zeepokken (foto hier). De offeranodes op de schroef en de schroefas waren aardig aangevreten. De scheepshuid zag er goed uit; geen spoor van osmose. We haalden de laatste lijnen binnen (foto hier) en de fenders. Nostalgische blikken in de kajuit; het duurt weer zeven maanden. Toien de boot op zijn plek stond, sloten we voor een paar dagen de walstroom aan om de startaccu helemaal bij te laden

     Eind van de middag reden we weg en belandden uitgerekend in drukste avondspits van het jaar vanwege vele ongelukken, aldus Rijkswaterstaat. Op grond van de fileberichten maakten we de keus voor de slimste route. We besloten niet langs Rotterdam te rijden, maar door Brabant. Op de Haringvlietbrug was een aanrijding geweest met als gevolg files aan beide kanten, dus pakten we het parallelweggetje erlangs, naar de afrit Willemstad. Ook op de A27 was het hommeles. Er was een botsing van twee vrachtwagens op de Merwedebrug, die ook al in beide richtingen dicht was. Dus verder over de A59 door Brabant rijden was geen optie. We kozen daarom bij Moerdijk voor de A16 noordwaards. Toch zaten we in de file op het laatste stukje A59, maar daarna bleef het verkeer rijden, ook op de A15. In de binnenstad van Gorcum vind je om deze tijd moeilijk een parkeerplaats; het is ook nog koopavond. Tenslotte konden we op de Kalkhaven terecht. De genua lieten we maar achterin liggen. Bij thuiskomst waren we flink moe, de leeftijd eiste zijn tol. Anna maakte snel was lekkere fishburgers, die we opaten bij een aflevering op Netflix van de boeiende serie Outlander.

Vandaag weer zo'n verrukkelijke nazomerdag. Bij ons dan. Ik haal het autootje op en parkeer het naast de deur. Met een steekkarretje haal ik de genua op (foto hier) en breng hem naar de kelderberging.

     Orkaannieuws: orkaan Michael heeft veel verwoestingen aangericht aan de Amerikaanse oostkust. Er vielen 12 doden, vooral door vallende bomen. Dat aantal kan nog stijgen als men meer slachtoffers vindt in het spoor van vernieling van de orkaan. Michael is nu weer boven zee. Hurricane Leslie lijkt nu naar de kust van Marokko te trekken. Tropische storm Nadine lijkt uit te blussen. Noodweer trof gisteren Sardinië, waar door zware regenval rivieren buiten hun oevers traden. In de stad Cagliari, die we goed leerden kennen, kwam al het openbare leven tot stilstand. In de Golf van Bengalen richtte de cycloon Titli grote schade aan in India. Vijf mensen kwamen om door vallende bomen en een omgewaaide muur. Er dreigt een tekort aan drinkwater voor een half miljoen mensen, omdat de stroom is uitgevallen. Het wrede gruwelgezicht van de voortgaande opwarming van de aarde.

     Morgen gaan we op en neer naar Friesland, waar de jongste zus van mijn moeder, de laatste van de drie, op sterven ligt. Terug naar boven

Zaterdag 13-10-2018

We maken ons op voor de lange rit naar Veenwouden, Friesland, op deze vreemd warme, hoogzomerse dag. De temperaturen kunnen vandaag oplopen tot 25 - 27 graden. In 97 jaar is het zo laat in de herfst niet zo warm geweest, aldus Weeronline. Het is tegelijk een dag waarop de orkaan Leslie, intussen afgezwakt tot tropische storm, zich opmaakt om de Atlantische kusten van Spanje en Portugal te gaan teisteren (zie hierboven). Daar verwacht men de komende nacht en zondag stormwinden met Bf 10 - 11, een sterk verhoogde vloed en branding, en zware regenval. De huidige warmte in ons land danken we aan Leslie, die warme lucht uit Marokko naar het noorden slingert. Orkaan Michael blijkt het dorp Mexico Beach in de Amerikaanse staat Florida bijna compleet van de kaart te hebben geveegd. Veel gebouwen in het dorp met 1000 inwoners zijn totaal verwoest of zwaar beschadigd door de harde wind en overstromingen. het dodental van Michael staat ondertussen op 17.

Zometeen om half tien zullen we vertrekken voor een triest bezoek aan mijn tante Hinke, de jongste en enige nog levende zus van mijn moeder. Drie zussen en een broer, zij is de laatste. Een generatie sterft uit. Maar haar geest heeft haar al veel eerder verlaten, ze hoeft alleen nog maar te sterven. Naar verwachting komt de dood haar een dezer dagen verlossen. We zullen vandaag laat terug zijn, vandaar dat ik deze post nu vast plaats. Terug naar boven

Vredige avond over de Lingehaven.

Zondag 14-10-2018

Het bezoek aan mijn tante in het verpleeghuis in Veenwouden, Friesland. Keep sadness to yourself. De ritten heen en terug verliepen vlot. Ik kan die route naar Friesland wel dromen, zo vaak reed ik hem. Het grootste deel van mijn directe familie woont er en mijn dochter woonde er jaren.

     Gisteravond kleurde de hemel licht rood. Avondrood, mooi weer aan boord. Ik maakte er de foto hierboven van. We kunnen nog een voortzetting verwachten van deze sterk verlate nazomer. De uitzonderlijke warme dagen houden nog even aan en warmterecords worden massaal gebroken. Het is vandaag de warmste 13 oktober ooit gemeten. In De Bilt werd het 26,3 graden en dat is ruim meer dan het vorige record van 23,6 graden. Dat warmterecord stamde uit 1990. Bovendien was het in De Bilt nog nooit zo laat in het jaar zomers warm.

Slecht nieuws over klimaatverandering blijft zich ophopen. Na orkaan Michael veroorzaken niog twee (ex-)orkanen grote vernielingen. Leslie laat een ravage achter in Portugal. Bomen en elektriciteitspalen zijn omgewaaid, daken zijn van huizen geblazen en straten zijn overstroomd. Mogelijk zitten honderdduizenden mensen zonder stroom. De storm trekt nu door Spanje. In India geselde de krachtige orkaan Titli de oostkust. Er vielen acht doden in Andhra Pradesh, honderden huizen werden vernield en een half miljoen mensen is verstoken van electriciteit. Daardoor werken pompen niet en is er een ernstig tekort aan drinkwater.

     Alsof het niet op kan.

     Alsof het steeds erger moet worden.

     De NRC publiceert een verontrustend artikel over het vergeten broeikasgas methaan in de sloten in Nederland. Anaerobe bacterieën broeien en bubbelen methaan uit in de modder van de talloze ondiepe sloten in ons land. Methaan is een veel krachtiger broeikasgas dan CO2. Onze uitstoot wordt maar liefst 15 procent hoger als de sloten meegeteld worden. Het broeikaseffect van methaan 30 keer groter is dan van koolstofdioxide. De afwatering van mest (voedingstoffen) uit de weilanden en akkers naar de sloten geeft een boost aan de uitstoot. 'Maar de sloten, totaal 330.000 kilometer in lengte, worden nu niet meegenomen in de jaarlijkse Nederlandse rapportage over de uitstoot van broeikasgassen.'

Vandaag wordt het 24 graden. In de stad is het druk. Op de Langendijk staan tientallen rekken met kleding. Mensen schuifelen erlangs in zomerkleren. Het heeft iets beangstigends om iedereen zo vrolijk en zorgeloos te zien genieten van ongewoon hoge temperaturen in het najaar. Ook naast ons huis drommen mensen achter elkaar over de sluis heen. Er liggen veel jachten van passanten in de haven. Mannen zitten met ontbloot bovenlijf met een biertje in de zon, alsof er niets vreemds aan de hand is. Ben ik de enige die er iets ongerijmds in ziet? Alsof de wereld nog een keer mag genieten van zijn oude staat van evenwicht, een evenwicht dat in de komende jaren met veel misbaar en ellende in elkaar zal storten.

     Morgen zal de temperatuur opnieuw oplopen naar 22 tot 25 graden. Ook dinsdag is het nog warm, zo'n 21 tot 25 graden met veel zon, daarna wordt het iets koeler maar niog steeds te warm voor deze tijd van het jaar. We krijgen bezoek van Tessa en Vajèn, en van Barbara & Michel. Ze zijn allemaal van huis komen lopen. Terug naar boven

De luchtkwaliteit in Nederland voor N2O en fijnstof. Het wordt beter, maar niet genoeg (bron: De Volkskrant, 22-08-2017)

Maandag 15-10-2018

Gorcum hoort bij de 8% gemeenten van Nederland met de meeste luchtvervuiling. Ik schreef er een paar keer eerder over. Meer fijnstof en meer roet van vuile diesels dan elders. Bovendien zorgen auto's voor bijna 20% van de CO2-uitstoot. Iedere Gorcummer in de binnenstad rookt dagelijks het equivalent van 9 sigaretten op. Over de longen. Maar helaas, ook het nieuwe college van B&W pakt het niet aan, vrees ik. Goede bedoelingen zijn er wel. Ik stelde op Facebook een vraag erover aan een van de voormannen van coalitiepartij Democraten Gorinchem ('Minder politiek, méér doen'), Kees van Willigen. Die 'pakte de handschoen op' en antwoordde helaas rijkelijk vaag: 'De fiets is het aangewezen vervoermiddel in Gorkum en dat draagt Democraten Gorinchem nadrukkelijk uit. In het beleid is dit ook onze leidraad. Een beter milieu start bij jezelf dus wacht niet op de overheid!' Mooie woorden maar niks concreets over het weren van vuile diesels, zoals in steeds meer andere steden. Misschien mag het niet van de autominnende coalitiepartij Stadsbelangen. In het Programma 2018 van de Democraten wordt fijnstof slechts even genoemd: 'Aanpak van fijnstof verdient aandacht bij nieuwe bouwprojecten'. Geen woord over het weren van vervuilende diesels. 

     Een paar jaar geleden leek het niet zo erg met de luchtkwaliteit. 'Lucht steeds schoner in de Arkelstad', schreef AD/Rivierenland in april 2017. Maar dat ligt toch anders. Wetenschappers luiden de noodbel. De huidige luchtkwaliteitsnorm voor fijnstof en stikstofdioxide blijkt te zorgen voor grote gezondheidsrisico’s. 'Met deze norm accepteert de overheid veel meer ziekte- en sterfgevallen door deze stoffen dan door andere stoffen',  zegt campagneleider Anne Knol van Milieudefensie. Ze spreekt van 'fopnormen die nergens op slaan'. Het RIVM stelde al eerder dit jaar vast dat in Nederland jaarlijks duizenden mensen overlijden door luchtvervuiling. Hetzelfde AD bericht vandaag dat naar de mening van Milieudefensie de overheid veel te soepel is met de normering voor schadelijke fijnstof. 'Een strengere norm kan jaarlijks duizenden vroegtijdige doden en chronisch zieken schelen.' Liefst 170 longartsen drongen eind vorig jaar al aan op strengere eisen ten aanzien van de uitstoot (ook in het AD). Maakt dat indruk? Al vele tientallen jaren waarschuwen alle longartsen tegen het roken, maar toch rookt nog 30% van de mensen. Enfin, we wachten even af; wie weet pakt politicus Kees de handschoen alsnog op.

Tamelijk moedeloos verzamel ik nieuwsfeiten, die steeds duidelijke de effecten van de groeiende opwarming laten zien. Een greep. Opeens signaleren mensen overal in huis lieveheersbeestjes. 'Normaal kruipen ze vanaf september in hoekjes en spleten om daar te overwinteren, maar door de warmte van de afgelopen dagen zijn ze weer actief geworden', zegt een bioloog. Veelvuldig verschijnen berichten over een late geboortegolf van jonge eendjes, over magnolia's en andere planten die weer gaan bloeien, en dergelijke. Bij overstromingen door noodweer in het zuiden van Frankrijk zijn zeker zes doden gevallen. De oorzaak? Volgens meteorologen is de Middellandse Zee dit jaar uitzonderlijk warm. Nooit eerder stond het water in de grote rivieren van ons land zo laag.

     Zelfs Trump lijkt in de gaten te hebben dat er iets niet klopt. In het TV-programma '60 Minutes' zei hij: 'Ik denk wel dat er iets aan het gebeuren is, er verandert iets en het zal ook wel weer terug veranderen. Ik denk niet dat het een hoax is, ik denk dat er waarschijnlijk een verschil is, maar ik weet niet of dat door mensen in gang is gezet.' Het komt dus vanzelf weer goed, we hoeven niks te doen, want het komt niet door ons.

Vandaag is het opnieuw ongewoon warm. We sporten 's ochtends, Anna gaat naar de kapper (héél klein stukje eraf) en doet erna boodschappen, en past de rest van de middag ook nog op Lina-Mea. Er wordt opnieuw een warmterecord gebroken. Niet eerder was er zo laat in het najaar een aaneengesloten reeks van vijf of meer warme dagen. Terug naar boven

Mannen van de groendienst halen de bakken met geraniums op de sluis leeg.

Dinsdag 16-10-2018

Weer een nazomerse dag, weer een record. Het wordt in ons land liefst 22 tot 26 graden. De Bilt telt deze herfst tot nu toe dertien mooi-weerdagen tegen zes normaal. Meer dan een verdubbeling. Tot aan het weekeinde blijft het warm en droog, zij het met iets lagere temperaturen. Bij de zware regens in Zuid-Frankrijk vielen tot nu toe 12 doden bij overstromingen. Dergelijke regenstormen komen daar in de herfst vaker voor, maar lijken nu vergergert door het recordwarme water van de Middellandse zee. Bij Callantsoog ontdekte een amateur-duiker een achtarmige octopus. Naturalis (het nationaal onderzoeksinstituut op het gebied van biodiversiteit) zegt dat nooit eerder een kleine achtarmige octopus levend werd gespot in de Noordzee. Is dat ook opwarming? Mogelijk, want het diertje leeft normaliter in warmere, subtropische wateren, maar kan in alle wereldzeeën en oceanen voorkomen. Op veerponten in de IJssel en de Lek (Culemborg) mogen geen vrachtwagens meer mee. De waterstand is te laag. In 2020 komt er een grote klimaattop in Nederland, die vergelijkbaar moet zijn met die in Parijs in 2015.

Anna heeft haar vaste oppasdag. Buiten zijn mannen van de groendienst langs de haven en de sluis bezig de bakken met (bijna) uitgebloeide geraniums op te ruimen (foto hierboven). Vanmiddag zetten ze er winterharde violen voor in de plaats. Is winterhard nog nodig? Wie het weet mag het zeggen, misschien heeft het niks met temperatuur te maken maar met daglengte.

     Ik lees verder in  de dikke bundel 'The Last Night of the Earth Poems' (1992, Ned. vert. Lebowski, 2014) van de Amerikaanse dichter/zuiper Charles Bukowski. aandoenlijk en topzwaar van zelfbeklag.

niet schrijven is niet goed

maar proberen te schrijven

als je het niet kunt is

erger.

(pagina 195)

Teveel soms, moet ik bekennen.  Bukowski was meer dan elf jaar postbode, waar je ook niet vrolijk van wordt (hoewel je wel buiten bent). Later onderhield zijn uitgever hem. Hij overleed niet door de drank, maar stierf aan leukemie. Pechvogel. Als je hem leest is het soms alsof je naast hem zit:

weer een late zomeravond

weer een vel papier in deze machine,

meer insecten, meer sigaretten op

deze plek, in deze tijd, hoera hoera, verdwaald

in de weerzinwekkende stroom van dagen

de luidspreker in de radio vibreert, trilt

terwijl de componist tegen me aanzwelt, die

klootzak is goed

zo dapper ondanks zijn beperkingen

terwijl de katten wachten onder de jenever-

struiken en ik meer wijn, meer wijn,

meer wijn inschenk.

(pagine 239)

Er volgt een rustige middag (voor mij). Geen wijn. Een wandeling door de stad. Aanschaf van een nieuw batterijtje voor de barograaf, die ik van boord heb meegenomen. Vanavond zijn we in Utrecht, waar in Tivoli/Vredenburg de manifestatie van Nederlandse musea History in Concert plaats heeft. Die wordt georganiseerd door evenementenbureau Buro Extra van mijn dochter Floor.  Terug naar boven

Uit de Eurobarometer 2018.

Woensdag 17-10-2018

Het staatje hierboven is het overdenken waard. Te zien zijn de resultaten van peilingen over het EU-lidmaatschap in alle lidstaten. Allereerst is het verrassend positief: 66% van alle ondervraagden wil in de Unie blijven, slechts 16% zou voor het verlaten van de EU stemmen. In Nederland is zelfs 80% vóór. Een tweede verrasing is dat de dissidente Polen en Hongaren toch wel in meerderheid in de Unie willen blijven: resp. 75 en 61%. Tot zover het goede nieuws. Het onderzoek - de Eurobarometer - wordt jaarlijks verricht in opdracht van het europarlement. Het rapport over 2018 staat hier.

     Uitermate zorgelijk is natuurlijk dat Italië op de laatste plaats staat, samen met Tsjechië en Kroatië. In elk geval zijn er in laatstgenoemde twee landen nog (kleine) meerderheden vóór, in Italië is dat slechts 44%, alhoewel die meerderheid in Tsjechië (47%) ook niet stevig is. Italië was nota bene na de Tweede Wereldoorlog een van de oorspronkelijke oprichters van de Europese Gemeenschap. Het toont hoe diep het land bezig is weg te zinken in zelfzuchtig rechts-populistisch cynisme. De regering van de halve fascist Salvini en Luigi Di Maio van de protestpartij Vijfsterrenbeweging ligt op een gevaarlijke ramkoers. In de begroting 2019 schofferen ze de Unie en geven geld uit als water, geld dat er niet is in een land met een staatsschuld van 130% en die volledig in strijd is met Europese afspraken en het Stabiliteitspact. Een volgende, zeer diepe crisis dreigt in Europa. Anders dan Griekenland is Italië too big to fail. De rente op Italiaanse staatsleningen begint op te lopen en is dit jaar al verdubbeld. Maar het land is eenvoudig te groot voor Europa om te redden. Het gevolg is ondermeer dat de waarde van de euro sterk zal teruglopen en dus zullen alle Europeanen getroffen worden.

     Volgens adjunct-hoofdredacteur Pieter Klok in De Volkskrant zal het voorlopig nog wel meevallen. Het Stabiliteitspact werd immers in het verleden zonder veel problemen ook geschonden door Frankrijk en Duitsland. Boetes werden nooit gegeven, dus waarom dit keer wel? Tja. Het laat zien hoe zwak de EU in feite is - ondanks al die positiviteit in de Eurobarometer 2018. En hoe lang duurt 'voorlopig'? De geleidelijk afbouw van het opkoopprogramma voor staatsobligaties door de ECB zal geldlenen steeds duurder maken voor de Italianen. Op de langere termijn houden ze dat niet vol.

Salvini is overigens een kwalijke figuur. Hij wordt geheel in deze tijd paasend gesteund door agressieve online knokploegen, een trollenleger dat hij zelf schijnt aan te sturen. Lees hier.

De manifestatie History in Concert, een presentatie van talrijke musea in Nederland, was gisteravond leuk. Het was een avond met  geschiedenis, muziek en gesprekken onder leiding van Matthijs van Nieuwkerk, rond de Canon van Nederland uit 2006. De zaal zat vol. De organisatie was bij Buro Extra van mijn dochter Floor. Knap hoe zij en haar collega het voor elkaar hebben gekregen! In de wandelgangen hadden musea uit het hele land kramen met presentaties opgesteld. De gebeurtenissen op het podium waren niet altijd even verstaanbaar, want veel te luid. Op een of andere manier hoort dat erbij vandaag de dag, of ligt het aan ons? De hoogleraar Herman Pleij, frequente gast en spraakwaterval in DWDD, was weer niet te stoppen. We kwamen enige bekenden tegen, mensen die ik sinds de jaren 70 niet meer had gezien. We bleven echter niet na de pauze, want Anna had een slechte nacht gehad en was erg moe. Om half twaalf waren we thuis.

Vandaag na een mistige ochtend de laatste warme dag in een recordreeks van acht warme oktoberdagen. Het aantal warme dagen in 2018 was 132 tegen normaal 85. Het oude record dateert ook van deze eeuw: 116 in 2003. Het aantal dodelijke slachtoffers van orkaan Michaël staat nu op 27; er zijn echter nog honderden mensen vermist.

     Anna heeft een redelijk goede nacht. Vanmorgen doe ik boodschappen en vanmiddag is het derde KLU-college Moderne Kunst II, over de Nieuwe Wilden. De docent was geïnteresseerd in de catalogus van de Kunstmanifestatie BRAIN/Internal Affairs, die we in 1992 organiseerden in de oudbouw van het Beatrixziekenhuis, voordat het gebouw gesloopt werd. Van die catalogus, de Encyclopedie van het AHHA-effect, had ik er nog een paar liggen, dus kreeg hij er een. Een collectors item; ik zag dat hij voor 45 euro aangeboden wordt bij Boekwinkeltjes.nl.  Aan die manifestatie deden ook enige Nieuwe Wilden mee, zoals Marlene Dumas.  Terug naar boven

Jan Knap, Untitled, 2015, 25 x 33 cm, oil on canvas

Donderdag 18-10-2018

Een vredig tafereeltje hierboven. Het is geschilderd in een tamelijk naïeve stijl. Als je goed kijkt zie je dat het Maria met kind voorstelt. Ze zitten in een boomgaard met knalrode appels aan de takken. Een rare moeder, de vrouw houdt de baby zo'n knalrode appel voor. Twee engelen met heel kleine vleugeltjes komen het kind vereren. Rechts aan de rand staat een erg jonge herder met zijn staf; de schapen van de kudde liggen in het rond, en verder zijn er een hond (met bot), een ezel en...konijntjes aanwezig. Ach, hoe schattig. In de verte nog meer konijntjes en nog verder een tweede ezel. Toch is er iets vreemds in de afbeelding, haast alsof het een parodie is op het verhaal van de geboorte van Jezus. Maar als het een parodie is, dan is het geen wrede parodie, er is voor mijn gevoel geen spoor van cynisme, maar er klopt iets niet. Misschien beeldt het wel de naïviteit uit van religie zelf in een verloren wereld van vrede en sereenheid. Of een wereld die nooit bestond, want eenieder kent de intolerantie en de wrede geschiedenis van eigenlijk alle geloven.

     De kunstenaar is een Tsjechisch/Duitse schilder: Jan Knap (1949). Hij kwam gisteren aan bod in mijn KLU-cursus Moderne Kunst. Hij maakte deel uit van de schildersgroep Gruppe Normal, een collectief dat eind jaren 70 werd opgericht door ex-studenten van de kunstacademie van Düsseldorf. Ze waren leerlingen van Joseph Beuys en Gerhard Richter. De groep zette zich af tegen de heersende abstracte richtingen en wilde 'begrijpelijk' schilderen. Oordeel zelf. Knap maakte veel van dit soort vervreemdende schilderijen zoals het bovenstaande. Hier vind je er een aantal.

     In de jaren 80 werd Knap in Rome opgeleid tot priester. Een merkwaardige priester, want hij zou later trouwen met een non uit een klooster. Samen zouden ze 13 kinderen krijgen. Misschien hebben die ook allemaal van die kleine engelenvleugeltjes.

Gisteren is de narrow boat aangekomen, al jaren de vaste overwinteraar in de Lingehaven. Vanmorgen is het bewolkt maar niet mistig als gisteren. Het wordt een dag van zon en wolken met wat lagere temperatuur dan de voirige dagen. Toch nog steeds te warm voor deze tijd van het jaar. Normaal is 13 - 14 graden, vandaag wordt het zeker 17 - 18. Fenomenen van opwarming: in Japan bloeien de kersenbloesems altijd in de lente. Ieder jaar een nationale gebeurtenis. Nu bloeien ze voor het eerst op grote schaal in de herfst.

     Anna had geen beste nacht, dus ik ga alleen sporten. Ze slaapt uit en gelukkig knapt ze genoeg op voor het geplande bezoek van vanmiddag aan onze vrienden Herman & Marjan U. in 's Hertogenbosch. We gaan een rondvaart door de stad maken op het riviertje De Binnendieze. Terug naar boven

Met Herman & Marjan U. in de binnenstad van 's Hertogenbosch, boven het riviertje de Binnendieze.

Vrijdag 19-10-2018

Met een rondvaartbootje varen over de Binnendieze is een spectaculaire ervaring. Je vaart grotendeels onder de Bossche binnenstad door. Het lijkt op een rondvaart door Dordrecht, maar die in 's Hertogenbosch is veel langer, smaller en middeleeuwser, als het ware. We deden het gisteren met Herman & Marjan U. (foto hierboven en een andere hier). Erg de moeite waard! De tocht in een fluisterstil electrisch bootje door de catacomben van de stad duurde ruim een uur. Het bootje bracht ons langs vele oude muren, overkluizingen, oude huizen, vaak over het riviertje gebouwd, met talrijke bochten en onderdoorgangen. Een ware doolhof. Er was veel te zien: bloeiende plantjes op de oude muren, nesten voor vleermuizen, vreemde objecten en dieren, beelden van objecten uit schilderijen van Jeroen Bosch (2 foto's hier). We genoten van alles wat er te zien was, mede door de zeer spraakzame gids/schipper. Te bedenken dat men nog in de jaren 60 dit unieke netwerk van beken en stromen door de stad had willen dempen voor meer parkeerplaatsen in de stad. In dezelfde tijd protesteerde men ook in Gorcum tegen dergelijk plannen, namelijk om de Lingehaven te dempen. Allemaal op tijd gered. Daarna genoten we een zeer gezellig en smakelijk diner in restaurant De Zevenden Hemel in de Korte Putstraat. Het was al laat  toen we naar huis reden, een omweg door de Bommelerwaard omdat er werkzaamheden waren op de A2. Onderweg zagen we de schitterende conjunctie van de maan met schuin rechts er onder de planeet Mars.

De ochtend brengt opnieuw zon, maar het is meteen flink kouder. Het is de verjaardag van mijn dochter Floor. Ze wordt 40. Komende maand geeft ze een groot feest; je wordt maar één keer veertig. Anna gaat vanmorgen op bezoek bij haar jeugdvriendin Jannie. 's Middags doen we samen boodschappen in de stad. Fleurig weer met een vrolijk zonnetje.

Vorige maand zouden de Haringvlietsluizen op een kier opengaan. Het zogenaamde kierbesluit. Maar Rijkswaterstaat stelt het uit. De waterstanden in de grote rivieren zijn te laag. Het zoute zeewater zou daardoor stroomopwaarts te ver binnendringen en de drinkwaterwinning in gevaar brengen, dus eerst moet er veel regen vallen om het water weer op peil brengen. Dat zit er voorlopig niet in. Terug naar boven

De narrowboat, vaste overwinteraar, kwam van de week weer tegenover ons liggen.

Zaterdag 20-10-2018

Na weken van ontkenning en gedraai is nu een bevestiging van de Saudische overheid dat de kritische journalist Jamal Kashoggi in het consulaat in Istanbul is gedood. Een soort doodseskader was er speciaal uit Riyadh voor afgereisd. Namen en gezichten van vier verdachten, lijfwachten uit het gevolg van kroonprins Mohammed bin Salman. De details zijn gruwelijk: marteling, afgehakte vingers, een beenzaag, een patholoog-anatoom die zijn medeslagers aanried naar muziek te luisteren tijdens het werk. Nu zeggen de Saudi's: 'Uit het eerste onderzoek blijkt dat een gesprek met staatsburger Jamal Khashoggi in het consulaat niet verliep zoals bedoeld. Het resulteerde in een gevecht tussen burger Jamal Khashoggi, dat tot zijn dood leidde en pogingen om de waarheid te verdoezelen.' Niemand gelooft er ook maar een zak van, behalve Trump. Hij is blij met de verklaring. 'Ik wil dit liever niet vergelden door 110 miljard aan werk te schrappen. Dat zijn 600.000 banen', stelde Trump. 'Bovendien hebben we Saudi-Arabië nodig als tegenwicht voor Iran.' De wapenleveranties ter waarde van 110 miljard moeten doorgaan. Zo komt de Saudische kroonprins weg met een schofterige moord.

Een zonnige ochtend met weinig bewolking, dankzij het volgende hogedrukgebied boven ons land, de zoveelste in een lange reeks over een ongekend lange zomer. Met ruim 2000 uren zon is 2018 al het op twee na het meest zonnige jaar. Met nog bijna 2,5 maanden te gaan zal het vrijwel zeker de tweede plaats overnemen van 1959 (1956 zonneuren), en dicht eindigen bij nummer 1: 2003 met 2100.

     Boodschap in de stad gedaan. Bij De Mandarijn het postume boek van Stephen Hawking aangeschaft, 'De antwoorden op grote vragen' (Spectrum, 2018). Jammer van die titel. Zal wel door een uitgever bedacht zijn. Zelfs Hawking wist dat we de antwoorden op de grote vragen niet kennen. Straks naar Arkel, waar aan de muur van het station het gedicht 'De Reiskameraad' van Ida Gerhardt wordt onthuld (kijk hier voor meer informatie). Vanavond komen Rommert & Loïs bij ons eten. Terug maar boven

Zondag 21-10-2018

Het bericht dat Hatice Cengiz gisteren op Twitter plaatste is hartbrekend (zie hierboven). Zij is de vrouw voor wie Jamal Kashoggi zich voor de tweede maal naar het Saudische consulaat in Istanbul begaf om de vereiste papieren te halen voor hun huwelijk. Een voorwendsel van het consulaat, dat tweede bezoek, om de uitschakeling van de kritische journalist voor te kunnen bereiden. Terwijl zij buiten vergeefs op hem wachtte, werd hij gruwelijk gemarteld, vermoord, in stukken gehakt en naar buiten gesmokkeld door een speciaal ingevlogen groep moordenaars uit de directe omgeving van de Saudische kroonprins Mohammad bij Salman. De cover-up operatie voor een van de meest laaghartige politieke moorden van de laatste jaren is in volle gang. 

Gistermiddag onthulden we het gedicht 'De Reiskameraad' van Ida Gerhardt op de muur van het stationnetje van Arkel (foto hier). Het was mooi weer, zoals deze zomer en herfst vrijwel gewoon is. Circa 20 mensen waren komen opdagen, waaronder twee wethouders, eentje van Gorcum en eentje van de nieuwe fusiegemeente Molenlanden. De onthulling werd verricht door de bedenker Joop Hartog. Hij reisde jarenlang van dit station naar zijn werk en als liefhebber van Gerhardt's poëzie droomde hij er vaak van dat het gedicht op de muur zou staan. Een droom die vandaag werkelijkheid werd. Voor onze poëzieroute is Arkel natuurlijk een buitenpost, maar we vonden het idee zo mooi dat we het oppakten en de benodigde subsidies wisten te verwerven. Het gebouwtje is overigens niet meer in gebruik als station: er zit nu een bedrijfje in, maar we mochten voor een gezellige naborrel gebruik maken van de voormalige wachtruimte.

     Vlak na mijn thuiskomst arriveerden Rommert & Loïs. Onder het genot van spare ribs werd een erg leuke avond van bijpraten en vertellen. Onder andere over hun vakantiereis van vorige maand met een huurauto over Madagascar. Sinds kort is Rommert gestopt met zijn bedrijfje ThinkBright in interactief webdesign. Hij werkt nu bij In60seconds aan de Keizersgracht in Amsterdam, een jong infographics- en animatie bedrijf, gespecialiseerd in het maken van animaties, infographics en interactieve visualisaties.  Moeilijke en complexe inhoud (bijvoorbeeld dikke rapporten) begrijpelijk maken in beeld en tekst, zeg maar. Dagelijks forensen dus. De avond vloog om en het was zó gezellig dat ik vergat een foto te nemen.

Gisteren overleed Wim Kok (80) aan een hartkwaal. Een markante figuur met wie ik het zelden eens was, maar voor wie ik zeker wel respect had. In mijn linkse jaren was hij de voorman van de vakbeweging. Toen vond ik hem een reformist, en later als premier van paars begon hij het beleid van privatisering en marktwerking, dat zoveel schade aan de samenleving berokkende. Tijdens Paars daalde het financieringstekort aanmerkelijk. Dat hij in 2002 aftrad wegens het bange falen van Dutchbat, dat niets deed om een genocide te verhinderen, vond ik terecht. Later sprak hij in een TV-interview met Coen Verbraak van 'een open wond die nooit dichtgaat'. Kok was met de eerder dit jaar overleden Lubbers aartsvader van het poldermodel. Ja, en nog later keurde hij de 'exhibitionistische zelfverrijking' goed van de topmannen van ING, waar hij commissaris was. Het was nota bene een kwalificatie die hij eerder zelf bedacht had.

We brengen een rustige en zonnige zondag thuis door. Ik lees 'Dark Matter and the Dinosaurs' uit Van de Amerikaanse deeltjesfysica Lisa Randall (Vintage, 2015). het boek presenteert ondermeer een zeer opmerkelijke, alternatieve verklaring voor de raadselachtige donkere materie in het heeal, waarvan er vijf maal zoveel bestaat als gewone materie. Ze noemt het voor dit moment 'een gedachtenexperiment', maar het is er één die met huidige en toekomstige observatieprogramma's bevestigd zou kunnen worden. Helaas is dat sinds 2015 nog niet gebeurd. Ik kom er zeker op terug. Vanavond komt onze vriendin Ria P. op de borrel. Terug naar boven

De drie zusters De Jager, circa 1948. Vlnr. Engel (mijn moeder), Hinke en Marie.

Maandag 22-10-2018

Vanmorgen ontvangen we het bericht dat mijn (jongste) tante Hinke, de laatste van drie zussen en een broer, in de nacht van vrijdag op zaterdag is overleden. Een goede week geleden bezochten we haar nog in het verpleeghuis in Hardegarijp. Contact was niet meer mogelijk. Het nakomertje, stukken jonger dan de andere drie in het gezin waarin mijn moeder de oudste was. Pake en Beppe hadden er niet meer op gerekend. Ze was zo jong dat wij kinderen nooit tante zeiden. Hinke was eerder een speelkameraad. Ik herinner me dat we op haar huwelijk met Klaas waren; ook hem noemden we nooit Oom. Die trouwerij komt in deel 1 van mijn romantrilogie voor - en ook daarvan moeten nog ergens foto's zijn. Ik vond een foto van de drie zussen (zie hierboven). Hinke tussen hen in. Van de generatie van mijn vader (8 broers en zussen) leeft allang niemand meer; nu is ook de generatie aan mijn moederskant dood. Woensdag is de begrafenis in Veenwouden. Daar gaan we natuurlijk naar toe.

Er ontwikkelt zich een gevaarlijke dynamiek tussen de VS en Rusland. Trump dreigde dit weekeinde het INF-kernwapenverdrag op te zeggen. Dat is het verdrag dat Reagan en Gorbatsjov eind 1987 in IJsland sloten. Dat verdrag verbiedt het bezit, produceren en testen van korte- en middellange afstandsraketten, vaak 'kruisraketten' genoemd, die vanaf de grond worden afgeschoten. Ik herinner me nog hoe blij we destijds met dat akkoord waren. Mijn tweede kind (Rommert) was net geboren en het leek alsof er na de hachelijke jaren van Koude Oorlog en Mutual Assured Destruction (MAD) weer een open, vertrouwenwekkende toekomst mogelijk was zonder de permanente deeiging van allesverwoestende nucleaire conflicten. De laatste jaren zijn er helaas berichten dat Rusland onder Poetin zich niet meer aan het verdrag houdt en nieuwe kruisraketten met een bereik van 5500 kilometer test. Ik schreef er hier in 2014 over. Nu kondigt Trump aan dat de VS dit soort raketten weer zal gaan produceren. De demonen keren weer terug, maar heeft Trump in dit geval ongelijk? De logica van een wapenwedloop is vrijwel onontwijkbaar.

     De Russische reactie kwam prompt. Onderminister van Buitenlandse Zaken Sergej Rjabkov waarschuwt niet zonder hypocrisie dat de opzegging van het INF-verdrag heel gevaarlijk is. Konstantin Kosatsjov, voorzitter van de buitenlandcommissie in de Russische Eerste Kamer, de Federatieraad, denkt dat de Amerikaanse opzegging van het verdrag kan leiden tot oorlog en wereldwijde nucleaire chaos. Europese leiders reageren vandaag verontrust. Begrijpelijk: Europa ligt voor Russische middellange afstandsraketten in de directe vuurlinie (Macron en Merkel). MAD is terug van weggeweest.

Elke dag komen er nieuwe, bizarre feiten naar buiten over de moord op de journalist Kashoggi. Vandaag blijkt (uit Turkse bron) dat men een lid van het Saudische doodseskader als dubbelganger inzette.Die verliet dezelfde dag via een achterdeur het consulaat in Kashoggi's kleren, met een valse baard, snor en bril. En de koning en de kroonprins wisten van niets, hoewel volgens een Turkse krant rond de tijd dat Khashoggi werd omgebracht, vanuit het consulaat vier telefoontjes werden gepleegd naar het kantoor van de kroonprins.

Frisse ochtend, bewolkt, maar later zon. We sporten en doen boodschappen op Oost. Het winkelcentrum Nieuw-Dalem, waar de Plus-supermarkt is, lijkt te verkommeren nu er een nieuw groot winkelcentrum met twee grote supers is gekomen, verderop in Oost. De Keurslagerij waar we graag kwamen is ook al gestopt. Sneu, de Plus was juist een halfjaar eerder verbouwd en uitgebreid. Sneu is ook dat onze buren, de gerenommeerde nautische kaarten- en boekenwinkel Datema - helaas! - gaan stoppen. Daarover morgen. Terug naar boven

Joop & Marja bij de opening van hun zaak naast ons in 2016 (foto"AD/Rivierenland, Cor de Kock)

Dinsdag 23-10-2018

Gisteren maakten Joop & Marja officieel de sluiting bekend van hun gerenommeerde nautische kaarten- en boekenzaak Datema naast ons (zie hier in AD/Rivierenland). Het mooie avontuur heeft drie jaar geduurd. 'De verhuizing vanuit Amsterdam naar Gorinchem in 2016 was een goede stap, maar de veranderende markt biedt helaas geen verdere toekomst meer.  Voor een winkel zoals die van ons is in deze moderne tijd geen plaats meer', zeggen ze in hun persbericht. Hoe treurig en hoe sneu; wat hadden we het ze graag gegunt! Donderdag begint de uitverkoop; in december sluiten ze de winkel definitief.  Een iconische zaak voor zeilers en andere watersporters gaat ter ziele. Joop & Marja dreven hun winkel alles bij elkaar 20 jaar. Ze waren het soort winkeliers met liefde voor hun product; ze hadden er veel verstand van en  belichaamden hun zaak als het ware, een aangename eigenschap voor klanten, die op een persoonlijke manier geholpen werden, een eigenschap die je soms ook tegenkomt bij boekhandelaars of bijvoorbeeld bij mijn oude vriend Inge, wijnhandelaar in Heukelum. Helaas!

De eerste 48 uur verwacht men geen orkanen of tropische depressies op de Atlantische Oceaan. Voor de westkust van Mexico zijn er twee, Vicente, een verwakkende tropische depressie en de zware orkaan Willa. Het is er een van 4e categorie met kans op zeer zware windstoten tot 240 km/uur. Hij kan izh zelfs tot categorie 5 uitgroeien. Bovendien valt in het bergachtige kustgebied circa 300 mm regen. Daardoor is het risico op modderstromen zeer groot. Dit orkaanseizoen is krachtig. Voor het vierde achtereenvolgende jaar begon het seizoen vroeg, met orkaan Alberto op 25 mei. De kracht van een orkaanseizoen wordt uitgedrukt in ACE, de accumulated cyclone energy. Die behelst de de totale energie van een seizoen. Voor de Atlantic en de Pacific worden aparte ACE's berekend. Seizoenen met een waarde boven de 153 worden als hyperactief geclassificeerd. Het zwaarste Atlantische seizoen was 2005 met een ACE van 248, met de zware orkaan Katrina die New Orleans verwoestte. met 1833 doden en een schade van 153 miljard dollar. Het seizoen van 2008 kan nog tot januari duren; het heeft nu al een ACE van ruim 118.

Het leek vanmorgen wat te gaan regenen, maar geleidelijk kwam er steeds meer zon. De groep van commerciële ziekenhuizen bestaande uit het Slotervaartziekenhuis in Amsterdam en de IJsselmeerziekenhuizen in Lelystad, Emmeloord en Dronten hebben uitstel van betaling aangevraagd, lees ik bij de NOS. Ach, commercie en winst maken was toch zo goed voor de zorg? Betere kwaliteit, minder wachtlijsten en zo, dat bezworen de propagandisten ons toch? Met uitzondering van een korte episode in de jaren 80 heb ik er nooit iets van geloofd. De zorg met zijn perverse prikkels, met zijn wet van Baumol en zijn onvoorspelbaarheid is allesbehalve een markt, en de marktwerking  maakt ons topsysteem steeds meer kapot.

Straks ga ik naar Utrecht voor een vervolggesprek met mijn zoon Bas en zijn moeder. Morgen rijden we af naar Friesland voor de begrafenis van Hinke. Mijn blogpost zal die dag laat zijn. Terug naar boven

Hinke

Woensdag 24-10-2018

Vandaag rijden we weer naar Friesland, naar de begrafenis van mijn tante Hinke. Het is zwaar bewolkt en er valt lichte motregen. We zullen waarschijnlijk laat terug zijn, vandaar volsta ik nu met dit korte stukje.

     De foto hiiernaast van haar staat op de rouwkaart. Ik zie in haar gezicht trekken van mijn moeder. Die was liefst 17 jaar ouder dan Hinke. De tekst van de kaart is tweetalig, Fries en Nederlands. 'Mei fertriet, mar ek tankber foar wa't sy foar ús west hat, hawwe wy nei in lang siikwêzen ût hannen jaan moatten..'  Hinke en haar man hielden van de taal en deden veel aan de instandhouding ervan. Terug naar boven

Door de maandenlange droogte vallen zeiljachten in de IJssel in hun havens droog (foto: NRC)

Donderdag 25-10-2018

Orkaannieuws. De orkaan Walaka in de Stille Oceaan doet bij Hawai een compleet eiland verdwijnen: East Island, een eiland ter grootte van negen voetbalvelden, dat bijna 900 kilometer ten westen van Honolulu lag. Het eiland was onbewoond, maar het is de habitat van de Hawaïaanse monniksrob; een zeehondensoort die dreigt uit te sterven. Eveneens in de Pacific richt Supertyfoon Yutu zware vernielingen aan op de Amerikaanse Marianen Eilanden. De orkaan is van categorie 5, de hoogste categorie. Hij trekt nu verder in de richting van de Filippijnen en Taiwan.

     Klimaatnieuws dichtbij huis: het water in de rivieren staat extreem laag door de maandenlange droogte. In de IJssel liggen plezierjachten in de havens droog (foto hierboven). Vooral zeiljachten konden niet bij de kraangaten komen om op de wal gehesen te worden. Ze mosten noodgedwongen blijven liggen en nu dreigt schade door scheefvallen en ontzetting. De korte buien van gisteren bieden geen soelaas.

Van de week brachten journaliste Anja Broeken van AD/Rivierenland met fotograaf Cor de Kock een bezoek aan onze buren Datema, om over de sluiting te praten. Toevallig liep ik er even binnen en daardoor sta ik met buurvrouw Marja in de krant. Lees hier (met foto hier).

De begrafenis van Hinke gistermiddag in Veenwouden was een waardige, zelfs krachtige bijeenkomst. De liefde van circa 60 jaar tussen Hinke en haar man Klaas stond centraal. De vier kinderen groeiden op in het sterke licht van die liefde en ze getuigden ervan op ontroerende wijze. De uitvaartdienst vond plaats in het Doopsgezinde kerkje De Vermaning (Fries: Fermoanje) in het dorp.  Welke 'vermaning' het betreft weet ik niet; misschien heeft het iets te maken met de geschiedenis van het kerkgenootschap. De eerste Vermaning stamt uit 1790 en Doopsgezinde kerken werden toen vaak zo genoemd. Misschien heeft het te maken met het gegeven dat Doopsgezinden in die tijd slechts gedoogd werden, maar niet teveel mochten opvallen. Er staat een leuk orgeltje in uit 1895 in (gerestaureerd in 1981), een eenklaviers pijporgel waarop organist Jaep Meems voor en tijdens de dienst stemmig werk van Bach speelde. Anna houdt niet van orgel maar ik genoot ervan, onder andere toen kleindochter Jorne 'Blijf bij mij Heer' op trompet speelde, begeleid door het orgel. Tja, daar zat ik dan te luisteren, vol kostbare herinneringen aan mijn Leeuwardense kinderjaren, toen ons gezin nog trouw te kerke ging. De jaren 50, een andere wereld. Terugkeer naar het geloof van mijn kinderjaren zit er voor mij echter beslist niet in, de verwijdering en het afscheid zijn definitief.

     Na de dienst brachten we Hinke naar haar laatste rustplaats op de Algemene Begraafplaats en ontmoetten we elkaar in de koffieruimte naast het kerkje. Zoals altijd wordt het dan gezellig na alle droefheid. Hier een foto. Ontzettend leuk om al die neven en nichten weer te spreken.

     Even na vijf uur aanvaardden we de terugrit en kwamen in de staart van de files langs Utrecht en over de A27. Om kwart over zeven aten we samen in de serre van restaurent Mykonos op de Langendijk.

Ans had een slechte nacht vanwege hoofdpijn. Daarom gingen we niet sporten; dat doen we morgenochtend wel. Wel haalden we de jaarlijkse griepprik bij de huisarts. Ik kreeg de uitslagen mee van mijn diabetesscreening. De foto's van de netvliezen van mijn ogen tonen geen spoor van diabetische retinopathie en de bloedwaarden waren goed. Wel was de nuchtere glucose iets verhoogd (6,7 mmol/l), maar de HbA1c was uitstekend (30.0 mmol/mol), dus waarschijnlijk is het een incident.

     Ochtend en middag zijn vandaag grijs. Duikers van de brandweer komen oefenen in de haven. Het Slotervaartziekenhuis en de IJsselmeerziekenhuizen worden vanmiddag failliet verklaard. Wat een drama! Patiënten worden naar andere ziekenhuizen gebracht, personeel krijgt terstond ontslag, sommige leveranciers halen hun spullen terug.  Terug naar boven

Bron: NOAA.gov

Vrijdag 26-10-2018

Na een korte onderbreking van ongeveer een week is er weer een orkaan (of tropische storm) in ontwikkeling boven het midden van de noordelijke Atlantische Oceaan (zie het rode kruisje hierboven). Er is 90% kans dat de kern van lage druk zich verder versterkt boven het warme water. De depressie trekt noordwaarts en zal na een paar dagen afslaan naar het westen en boven langs de Benedenwindse eilanden trekken, aldus de prognose.

     Ander klimaatnieuws. De overheidn bvan Vlaanderen erkent de droge zomer als landbouwramp. Dat maakt de weg vrij voor steunuitkeringen voor de boeren. Nederland doet dat niet; hier vind men dat de boeren zich maar moeten verzekeren tegen slecht weer - maar de meeste boeren doen dat niet.

Ergens las ik de term 'nationaal-populisme'. Goede term. Het was in de NRC, in een recensie van de Nederlandse vertaling van 'The Road to Unfreedom. Russia, Europe, America' van de historicus Timothy Snyder' (Bodley Head, 2018). De recensie was van de hand van Marijn Kruk. Kruk schrijft dat de nationaal-populisten niet de moeite nemen beleid te formuleren, maar een bombardement aan illusies lveren. Of ze creëren zoveel chaos dat de werkelijkheid aan het zicht onttrokken wordt. 'Je zou daarbij aan Trump kunnen denken, maar ook aan Marine Le Pen, Matteo Salvini of Viktor Orbán.'

Vanmorgen lichte miezerregen, maar als we naar de sport en de Plus-super op Oost gaan, is het droog. Niet lang; vanaf het middaguur regent het weer. Na alle drukke dagen is er een rustig weekeinde voor de boeg. Zover is het dus gekomen: we zijn blij als er niets gebeurt en we niks moeten. Gewoon thuis. Toch ga ik straks even langs bij mijn vriend Inge, wijnhandelaar in Heukelum. Al meer dan een halfjaar niet bij hem geweest.

     De blueszanger Tony-Joe White is overleden. Hij werd 75 jaar. In mijn studentenjaren draaiden we zijn swamp rock op veel van onze feestjes. Je had in die tijd twee opties: je ging dansen of je dook met een leuk meisje in een hoekje. Meestal begon je met optie 1 om te eindigen met optie 2. Lukte optie 2 niet dan viel je terug op optie 1. Is dat nog altijd zo?

     In De Volkskrant staat een interview met Maaike Peereboom, de levenspartner van Joost Zwagerman en moeder van zijn jongste kind Max. Ontroerend en tegelijk opwekkend nuchter. Zwagerman pleegde drie jaar geleden zelfmoord, toen zij zwanger van hem was. Jarenlang weigerde ze interviews. 'Ik voelde me stokoud terwijl ik nog geen 40 was, ik dacht: mijn leven is voorbij. Dat is veranderd. Ik heb Max, er is iemand die me liefheeft, ik kan weer plezier hebben. Joost is dood en dat zal altijd verschrikkelijk blijven. Maar ik ben er nog', zegt ze nu. Maaike is een dikke vriendin van mijn dochter Floor, dus we zien haar nu en dan. Terug naar boven

De Nasdaq daalde in oktober 10 procent.

Zaterdag 27-10-2018

De paniek op de beurzen neemt snel toe. De Nasdaq en onze eigen AEX daalden in oktober al meer dan 10% (zie hierboven). De koerswinst van het hele jaar is verdampt. Kuddegedrag, zeggen zogenaamde deskundigen, want men praat elkaar de crisis aan, maar er is helemaal geen crisis. De resultaten van de overgrote meerderheid van de ondernemingen zijn prima, maar er ontstaat angst omdat de economische groei even hapert. Beurzen verdragen onzekerheid slecht en die is er genoeg. Onzekerheid over de handelsoorlog tussen de VS en China. Onzekerheid rond de Italiaanse begroting en de oplopende Italiaanse rente. Onzekerheid over de Brexit. Allemaal gevolgen van de confrontatiepolitek van nationaal-populisten als Trump, Salvini en consorten. Identiteitspolitiek, America First!, en dergelijke. Daarmee is niet alles gezegd.  Er heerst bovendien onzekerheid over de gevolgen van meer inflatie, hogere rente en minder stimulerende centrale banken. Een zeer vervelend aspect is dat de winsten van pensioenfondsen verminderen door de scherpe koersval, met het risico op daling van de uitkeringen.

Vanmorgen nog wat motregen, maar later op de ochtend is er regelmatig zon. Er is in de media al wekenlang gezeur over de wel/niet afschaffen van de zomertijd. Iedereen heeft wel wat en het gezever is even hardnekkig als de discussies over Zwarte Piet zijn kleur. Je zult zien dat we straks in Europa allemaal verschillende tijdregimes krijgen. Ongelijke tijden zijn onhandig voor de economie, de handel en de communicatie. Bedrijven en overheden zijn delen van de dag onbereikbaar en als er beslissingen nodig zijn, zijn mensen juist nét weg van hun werk, enzovoorts. Laat Europa alsjeblieft centraal beslissen! Ook hier is het gedoe weer het gevolg van de kortzichtigheid van nationaal-populisme. In Marokko schaffen ze het vandaag, op de dag zelf en zonder enige discussie of voorbereiding, de winterijd af. Dat is het voordeel van dictaturen. 

De depressiekern op de noordelijke Atlantische Oceaan is vannacht uitgegroeid tot een subtropische storm. Hij heeft ook een naam gekregen: Oscar en cirkelt vooralsnog slechts wat heen en weer. Tegen komende dinsdag kan hij uitgroeien tot orkaankracht. Ik zal het volgen.

De een zijn dood is de ander zijn brood. Andere ziekenhuizen zijn blij met de sluiting van het Slotervaart en de IJsselmeerziekenhuizen. Ze nemen graag het personeel over, ik herken dat wel en deed het zelf vroeger ook. Slotervaart was overigens een overbodig en notoir slecht geleid ziekenhuis. Ik kan het weten want ik was er in 2000 nog een tijdje adviseur. Aardige mensen, maar een volstrekt narrige specialistenstaf, die voortdurend naast zijn schoenen liep en altijd in de contramine was. Geen land mee te bezeilen. Je kon zien aankomen dat zorgverzekeraars de stekker er wel moesten uittrekken. Ze hebben nog lang geaarzeld. Voor het ziekenhuis in Lelystad zullen er wel oplossingen komen: overname (en afslanking) door een van de ziekenhuizen er omheen (Sneek of Harderwijk).

We hebben een zonnige middag. Ik lees zeer geboeid een goed boek over de opstand in Egypte, de val ven Moebarak en de verkiezing en de afzetting van de eerste democratische president Mohamed Morsi, lid van de Moslimbroederschap: 'Into the Hands of the Soldiers. Freedom and Chaos in Egypt ande the Middle East' van de Amerikaanse journalist David D. Kirkpatrick (Bloomsbury, 2018). In die jaren was hij gestationneerd in Caïro voor The New York Times. Het boek boeit temeer omdat we in 2011 en 2012 zelf een jaar in Egypte doorbrachten. Morsi werd in 2013 afgezet door de generaals onder leiding van de gewiekste generaal Abdel Fattah al-Sisi. Morsi werd ter dood veroordeeld; het vonnis later omgezet in levenslange gevangenisstraf. Met de coup van het leger werd de kans op een ontwikkeling afgesneden, die mogelijk had kunnen leiden tot een geslaagde democratie in een overwegend Islamitisch land zoals heden ten dage in Tunesië. Terug naar boven

Vanmiddag smeren we het teakdek van de boot in met Boracol.

Zondag 28-10-2018

Een zonnige dag met een gure noordoostenwind. Het wordt niet meer dan 8 graden. 's Ochtends vroeg zet ik plechtig de klokken een uur terug na een lekker lange nacht. Anna sliep ook goed. Omdat het zulk mooi weer is, rijden Anna en ik naar de boot in Numansdorp. We zijn er al tweeëneenhalve week niet geweest. Alles is in orde, en weinig lekkage. Maar er begint al groene alg te groeien op sommige delen van het teak. Aan het werk! We smeren er in een halfuurtje Boracol op (foto hierboven). Morgen is het ook nog droog, dus het middel kan er goed intrekken. In de loop van volgende ween even zien of het helpt.

Nieuws over klimaat. De tropische storm Oscar wakkerde vannacht verder aan. Morgen zal hij orkaankracht bereiken. Gelukkig verwacht men geen landfall en trekt de storm ver ten oosten van Bermuda naar het noordoosten. Noodweer in Italië en het zuidoosten van Frankrijk veroorzaakt veel schade. Vier mensen kwamen om door een aardverschuiving ten gevolge van overvloedige regen.

Nieuws over malloten. Een jodenhater schoot elf mensen dood in een synagoge in Pittsburgh. Trump sprak van het absolute kwaad, maar ook de synagoge zelf heeft schuld volgens de president: het gebedshuis was niet beschermd door bewapende bewakers. 'Als ze binnen bescherming hadden gehad, was de uitkomst veel beter geweest.' Overigens stond de synagoge bekend als een waar fort.   

     In Brazilië zullen ze vandaag een andere malloot tot president verkiezen, Jair Bolsonaro, hoewel hij de laatste dagen daalde in de peilingen. Hij wordt 'de tropische Trump' genoemd.

     De Volkskrant heeft een aardig artikel over de nationaal-populistische brallers: 'Krachtdadige macho's komen overal ter wereld aan de macht, hoe komt dat?' Als chaos en corruptie een samenleving verlammen, wenden velen zich tot sterke mannen. Die vervolgens hun beloftes onmogelijk kunnen waarmaken. Auteur Peter Niessen citeert Hannah Arendt ('The Origins of Totalitarianism'): 'De massasamenleving is altijd geneigd om ineens een persoon te nemen voor wat hij zegt te zijn, zodat een idioot die zich als een genie voordoet altijd een zekere kans heeft om geloofd te worden’. Hm, dat is waar maar ik vind het niet zo heel diepgravend. De mens is lui, gesteld op zijn eigen gemak en laat anderen graag toe voor hem te zorgen. De meeste personen kun je dat echter niet toevertrouwen. Ook dat is geen diepgravende analyse. Vooruit, een andere keer. Maak ik me er nu zelf ook aan schuldig? Eh, ja. Terug naar boven

Maandag 29-10-2018

Een koude grijze ochtend, vandaag. Anna had alweer een redelijke nacht zonder veel hoofdpijn. Zou de acupunctuur waar ze vorige week mee begonnen is, enig soelaas bieden? Ik heb er weinig fiducie in, maar ja, je weet nooit en het zou mooi zijn. We sporten en doen boodschappen op Oost. 's Middags past Anna bij Tessa op Lina-Mae bij tijdens de zwemles van Vajèn. Morgen heeft ze haar vaste oppasdag.

Ik lees verder in het boek over de Egyptische opstand en de coup van het leger., 'Into the Hands of the Soldiers: Freedom and Chaos in Egypt and the Middle East'' (Bloomsbury, 2018). David Kirkpatrick, de auteur, is tamelijk positief over de gekozen president Morsi. Hij was kandidaat namens de Moslimbroederschap, maar zeker geen vazal van die groepering. Morsi was geen islamitische hardliner en streefde bijvoorbeeld niet naar een grondwet op basis van de sharia. De Moslimbroederschap herbergt vele stromingen, maar de beweging is voor een belangrijk deel het gezicht van een gematigde Islam. Obama steunde Morsi, terwijl zijn entourage de coup van generaal Sisi steunde (waaronder minister van buitenlandse zaken John Kerry). Er is nog een heel ander krachtenveld, dat me eerder deze week wat duidelijker werd, en dat ook de strijd rond het presidentschap van Morsi mede bepaalde. In feite gaat het om twee machtsblokken binnen de machtige Soenni-richting van de Islam, die de meerderheid heeft over de kleinere Shia-richting (ondermeer Iran, Hezbollah in Libanon, het regime van de Syrische president Assad en de Houthi's in Jemen).

     Dus ook binnen het Soennisme laait een oude strijd weer op. In het ene (rechtzinnige) kamp zitten/zaten de Saoedi's, het Egypte van ex-dictator Moebarak, en de Golfstaten onder leiding van Abu Dhabi. Tot het andere (meer gematigde) kamp rekent men Golfstaat Qatar en de Moslimbroederschap in verschillende Arabische landen (oa. Tunesië), en opvallend genoeg ook Turkije onder Erdogan. De Turkse president koestert een niet zo geheime droom om (delen van) het voormalige Ottomaanse Rijk te herstellen (zie de kaart hierboven). Dat was eeuwenlang hét kalifaat voor de moslims. De ellendige moord op de journalist Kashoggi in het Saoedische consulaat in Istanboel kun je in die context plaatsen, want de Turken willen het liefst de in hun ogen door de Saoedi's ontheiligde plaatsen Mekka en Medina in handen krijgen. De rivaliteit tussen Erdogan en de Saoedische kroonprins Mohammad bin Salman is groeiende en de stupide moord op de journalist was voor Erdogan een uitgelezen kans om de machtige Saoedische kroonprins in verlegenheid te brengen.

     De strijd tussen beide richtingen in het Soennisme ontstond toen in verschillende conflicten tussen de Ottomaanse sultans en de Arabische opstandelingen uit de woestijn onder het huis Saoed, over de macht op het Arabisch schiereiland en over de heilige steden. Tijdens het korte presidentschap van Morsi in Egypte vreesden de Saoudi's dat het land onder de Moslimbroederschap in het vijandige kamp terecht zou komen. Ze subsideerden met miljoenen petrodollars de coup tegen Morsi van de generaals onder Sisi, terwijl Morsi financiële steun kreeg van Qatar. Zo had het Egyptische volk weinig tot niets in te brengen, en ontnamen ze een democratisch gekozen president zijn mandaat.

     Op het ogenblik is er een slepend conflict tussen Qatar en Saoedie-Arabië. De Turken hebben een militaire basis in Qatar en de sjeiks komen op voor Iran, tot ergernis van Riyadh. Het oliestaatje zucht onder een economische boycot door de Saoedi's en wordt bevoorraad door het Iraanse bewind en Turkije. Alles heeft met alles te maken en er speelt tot in onze tijd in het Midden-Oosten zich een ingewikkelde wirwar van hele en halfverhulde religieuze en politiek-ideologische conflicten af. Terug naar boven

De buienradar van vanmiddag.

Dinsdag 30-10-2018

In grote delen van Italië was het gisteren opnieuw noodweer. Daarbij kwamen zeven mensen om door omgewaaide bomen en stenen die van een huis woeien. Eergisteren stierven er vier mensen door een aardverschuiving als gevolg van overvloedige regenval. Op veel plaatsen overstroomden rivieren. Op Sardinië vielen hagelstenen zo groot als sinaasappels en op zowel Sardinië als Elba mat men windsnelheden van 160 kilometer per uur. Alle veerdiensten naar de eilanden zijn stilgelegd. De oorzaak: een diep lagedrukgebied.

     Datzelfde lagedrukgebied trok over de Alpen naar het noorden en zwakte daardoor af. De barometer is vannacht gezakt naar 980 hPa. In de vroege ochtend bracht het laag bij ons heel veel regen. Vanaf half elf is het droog en grijs. Op het kaartje van de regenradar van vanmiddag 13.10 uur (hierboven) zie je de buien mooi rond de kern draaien. De regenhoeveelheid kan vandaag nog oplopen naar 40 mm, de hoeveelheid die anders in een halve maand valt. Vanochtend staat er een zware ochtendspits van bijna 1000 kilometer aan files in ons land. Het is de drukste spits van dit jaar. Ook voor het eind van de middag verwacht men mega-lange files, als er niet alleen veel regen valt maar de zuidwestenwind wind aan de kust aanwakkert tot stormachtig met kans op zware windstoten van 75-90 km/uur en mogelijk meer dan 90 km/uur. Een echte herfstorm van Bf 9 komt er volgens De Bilt niet.

Na drie relatief goede nachten had Anna weer een slechte. Ze had niet voor het slapen koffie gedronken zoals gewoonlijk, om na te gaan of de acupunctuurbehandeling het positieve effect van de afgelopen dagen had bewerkstelligd. waarschijnlijk niet dus, het is de caffeïne die het hem doet. Dat testen we de komende nacht weer. Vandaag heeft ze haar wekelijkse oppasdag.

De orkaan Oscar versterkt zich wat, maar niet veel. Hij trekt nu snel naar het noorden waar hij zal uitblussen. Morgen verwacht men zware branding op Bermuda. Typhoon Yutu, die vorige week als categorie 5 orkaan met windstoten tot 180 km/uur grote verwoestingen aanrichtte op de Marianen, trok afgezwakt en met felle regenstormen over het noordelijke eiland Luzon van de Filippijnen. Er waren 10.000 mensen geevacueerd. Hij is nu op weg naar Taiwan en de kust van China. De vrees is dat hij weer aan kracht zal winnen door het zeer warme water van de Zuidchinese Zee.

Vanmiddag voer ik een ernstig gesprek over een nare zaak, bedenkelijke medische missers in een perifeer ziekenhuis (niet Gorcum en niet MST). De betrokken patiënt kwam helaas te overlijden. Ik heb grote twijfels over het gevoerde beleid, dat hem geen kans gaf. Terug naar boven 

De planetenjager Kepler gaat met pensioen. De brandstof is op. (Artsists' impression op Wikipedia)

Woensdag 31-10-2018

Na 9,5 jaar speuren naar nieuwe planeten is de missie van de ruimtetelescoop Kepler aan zijn einde gekomen. De brandstof van de stuurraketjes is op en de sonde kan niet meer gericht worden. Hij blijft als een klein miniplaneetje om de zon draaien. Kepler ontdekte in dat bijna-decennium 2.600 van de thans 3.800 bekende planeten buiten het zonnestelsel. Ik herinner me nog mijn opwinding toen de satelliet in 2009 gelanceerd werd. Nóg meer opwinding was er bij de lancering van Corot, de Franse exoplanetenzoeker, eind 2006 (lees hier). Hoewel er al eerder een exoplaneet was ontdekt, namelijk in 1991 met de Arecibo-telescoop, veranderden vooral de ontdekkingen van Corot en Kepler ons wereldbeeld. Exoplaneten en exo-aardes werden de regel in het heelal, geen uitzondering. Er zijn er talloze miljarden van alleen al in onze Melkweg, méér dan er sterren in zijn. Sindsdien is de hoop op het vinden van leven in het universum sterk gestegen. De opvolger van Kepler, de sonde TESS, werd in april van dit jaar gelanceerd.

Het gezicht van klimaatverandering. Noodweer teisterde Italië drie dagen lang. Het dodental liep op tot dertien en er wordt één persoon vermist. Voor de westkust rapporteerde men golven van 8 tot 10 meter hoog. Oktober oogstmaand brengt een misoogst van aardappelen, uien en suikerbieten in Nederland. Gevolg van de extreem droge zomer. Oktober was de zevende warme maand op rij met 11,9 graden in De Bilt. Normaal is het in oktober 10,7 graden.

     Vandaag verschijnt het World Disaster Report van het Internationale Rode Kruis. De schade door natuurrampen is de afgelopen tien jaar verdubbeld. Tussen 2008 en 2017 zijn er 3751 natuurrampen geweest. De meest getroffen landen zijn China, de Verenigde Staten, de Filipijnen, India en Indonesië. De opgetelde schade door natuurrampen tussen 2008 en 2017 is bijna 1500 miljard euro. Voor een groot deel werden de rampen veroorzaakt door het veranderend klimaat.

Eigenlijk een aardige, overwegend zonnige dag vandaag. De aanval van herfstige kou en regen duurde maar een paar dagen. Anna had een slechte nacht, ondanks de koffie. Morgen weer acupunctuur. Terug naar boven

De botsing en versmelting van onze Melkweg en Gaia-Enceladus, 10 miljard jaar geleden (bron Volkskrant/NASA/RUG)

Donderdag 01-11-2018

Er staat een goed artikel in het prestigieuze tijdschrift Nature van een team astronomen onder leiding van de Gronings/Argentijnse astronoom Amina Helmi: 'The Merger that lead to the Formation of the Milky Way's inner stellar Halo and thick Disk' (Nature 563, 85 - 88, 2018). Titels van wetenschappelijke artikelen baren doorgaans weinig opzien. De Volkskrant doet het beter en noemt het in de kopregel een staaltje van astronomische integratie 'van de bovenste plank'. Waar gaat het over? De astronomen verwerkten een astronomische hoeveelheid data van de Gaia satelliet van ESA. Gaia maakte in de afgelopen jaren een nieuwe galactische 3D-kaart. De data die het Groningse team analyseerde betreffen 22 maanden aan waarnemingen van de 3D-posities en -snelheden van 7 miljoen sterren. De sterrenkundigen ontdekten in al dat materiaal dat 30.000 van die 7 miljoen sterren opmerkelijk andere banen hadden. Ze hadden langgerekte banen die precies in de tegengestelde richting verlopen dan de rest van de Melkwegsterren. Eerste auteur Amina Helmi zegt: ‘De verzameling sterren die we met Gaia hebben gevonden heeft alle kenmerken die horen bij de overblijfselen van een galactische versmelting.’

     De verklaring van het team luidt dat ons Melkwegstelsel 10 miljard jaar geleden botste met een kleiner sterrenstelsel, dat het in zich opnam. Dat gebeurde al vroeg, het universum zelf was toen pas 3,8 miljard jaar oud. De Groningers gaven dat stelsel de naam Gaia-Enceladus. Hier staat hun persbericht: 'Jonge Melkweg slokt Gigant op'. Het andere stelsel moet ongeveer zo groot zijn geweest als een van de Magelhaense Wolken, ongeveer 10 keer zo klein als de huidige Melkweg. Maar 10 miljard jaar geleden was de Melkweg zelf eveneens veel kleiner en daarom wordt de verhouding tussen beide stelsels in de periode van de botsing en de versmelting geschat op 4:1. De sterren van het andere stelsel kwamen vooral in het binnenste deel van de Melkweg terecht, in de dikke halo rond de kern en het dikkere deel waar de spiraalarmen uit ontspruiten. (Ons zonnestelsel bevindt zich in een van die armen). Die gebieden bleken tjokvol 'vreemdelingen' te zitten, gestrande sterren uit het andere stelsel. Het proces moet met onvoorstelbaar veel geweld gepaard zijn gegaan. De halo en het dikke deel van de schijf van de Melkweg werden miljoenen jaren lang door elkaar geschud en flink dikker. Het Groningse team maakte een mooie animatie waarvan je hierboven wat beelden ziet. De animatie zelf vind je onder het persbericht.

De Gaia-Enceladussterren moeten dus een heel andere chemische samenstelling hebben dan de originele Melkwegsterren, en dat kan aan de 30.000 afwijkende sterren gemeten worden. Zo'n meting zou de hypothese bevestigen. Een andere hypothese over de vorm van de schijf van de Melkweg, waar ik aan moet denken, is van Lisa Randall, de Amerikaanse kosmologe wier boek 'Dark Matter and the Dinosaurs' ( ) ik onlangs las. Haar theorie geldt ook voor andere sterrenstelsels, want zij beschrijft de mogelijke rol van de geheimzinnige donkere materie bij de formatie van sterrenstelsels. Die hypothese voert nog veel verder. Ik zal daar zeker een keer over schrijven. In elk geval zie je dat de discrimatie van vrouwen in de wetenschap kennelijk niet (meer)  geldt in de astronomie en de theoretische fysica. Daar hebben vrouwen veel succes.

Na een kort uurtje zon was het vanmorgen grijs. Vanmiddag valt regen. vanochtend sport en geen boodschappen; we hebben nog genoeg in huis. 's Middags houdt de brandweer alweer duikoefeningen in de haven. Hebben ze vorige keer iets in het water laten vallen? Ik lees het uitstekende boek uit van NYT-correspondent David Kirkpatrick, 'In the Hands of the Soldiers', (Bloomsbury, 2018). De volksopstand die de Egyptische president Moebarak in januari 2011 ten val bracht en de Moslimbroederschap aan de macht, maar die in 2013 bloedig werd gesmoord door de corrupte kongsi van generaals en rechtbanken. Ze gaven de prille democratie geen schijn van kans. De coup van genraal Sisi werd altijd aan het westen verkocht als een actie tegen het Islamisme en de invoering van de sharia in Egypte. Zover was de gekozen president Morsi niet eens gekomen en hij was het ook niet van plan (zie b.v. naar de ontwikkeling in Tunesië). Toen we in Egypte overwinterden en ook daarna was ik steeds kritisch op Morsi, maar ik vond dat hij als democratisch gekozen president de kans moest krijgen (ik heb het nagekeken). Morsi was weliswaar niet steeds even handig, maar zijn afzetting en de bloedige reactie van leger en politie die erop volgde, waren niet anders dan een snelle en moorddadige restauratie van de oude, autoritaire machten. Terug naar boven

Geen spoor van osmose in de scheepshuid van onze Dulce.

Vrijdag 02-11-2018

Weerman Piet Paulusma voorspelt een extreem strenge winter. Hij verwacht dat december de eerste sneeuw al brengt en dat januari kwakkelend verloopt. Februari kan vervolgens voor 'fikse winterkou' zorgen. 'Ik sluit niet uit dat we deze winter plaatselijk weleens in de buurt van de -20 graden uitkomen.' Ik geloof dat hij het elk jaar zegt. Tot dusver kreeg hij geen gelijk. Waarop hij zijn voorspelling baseert vermeldt het arikeltje niet. Rond 1 december komt hij met zijn definitieve wintervoorspelling. Ach, als je ieder jaar een strenge winter voorspelt, zit je wel een keertje goed.

Het gezicht van klimaatverandering. Italië zucht al een week onder noodweer. Eerder kwamen er 14 mensen om door vallende bomen, aardverschuivingen en puin van omgewaaide muren en daken. Nu bezweken er 2 mensen, opnieuw onder omwaaiende bomen. De waterstanden in de grote rivieren stegen wat na de vele regen in de stroomgebieden. Het laagterecord van de Rijn bij Lobith stond begin deze week op 6,5 meter boven NAP; het peil is nu terug op 7 meter. Maar de komende week verwacht men nauwelijks regen. Met inmiddels 16 tropische systemen - Oscar was de laatste tot nu toe - is het Atlantische orkaanseizoen dit jaar bovengemiddeld actief. Vorig jaar was het orkaanseizoen nog een stuk actiever. Het zwaarste seizoen ooit vond plaats in 2005. Hoe staat het met de ACE (Accumulated Cyclone Energy), de maat waarin de zwaarte van Atlantische orkaanseizoenen wordt uitgedrukt? Het seizoen 2005 had een ACE van 248; 2017 had een ACE van 223. Seizoenen boven ACE 153 worden als hyperactief beschouwd; het huidige seizoen staat op dit moment op bijna 127 - maar het duurt nog tot in januari.

Een nieuwe studie van onderzoekers van Princeton en het  Scripps Institution of Oceanography van de Universiteit van California-San Diego in Nature 563, 105 - 108 (2018) laat zien dat alle oceanen van de wereld in de periode 1991 - 2016 meer dan 13 zetajoules aan energie hebben opgenomen (1 zetajoule = een 1 gevolgd door 21 nullen). Dat is veel meer - 60% méér! - dan wat nog verwacht werd in het 5e Assesment Rapport van het IPCC uit 2014.

Gisteravond aten we lekker en gezellig met Ria P. in Bistro Piccolo in de Korenbrugstraat. De bistro van en voor echte Blieken (Gorcummers). Vanmorgen begint een prachtige zonnige dag met weinig bewolking en een temperatuur van 11 graden. We hebben het mooie weer te danken aan de restanten van orkaan Oscar. Die trekken tussen IJsland en Schotland door om daarna richting het noorden van Noorwegen te draaien. In Nederland profiteren we hierdoor van een zuidelijke wind en de opbouw van een hogedrukgebied boven het Europese vasteland. Volgende week krijgen we temperaturen van 13- 17 graden. Veel warmer dan normaal in het begin van november.

     Na de overvloedige regen van afgelopen dinsdag vinden we het raadzaam om op de werf in Numansdorp even naar de lekkages aan boord te kijken. Inderdaad: aan stuurboord - de windkant - zijn de handdoeken flink nat. We leggen er droge voor in de plaats. Het teakdek is na de Boracol-behandeling helemaal vrij van algengroei. We inspecteren nog eens zorgvuldig de scheepshuid op sporen van osmose (foto hierboven). Geen spoor.

     We doen onze boodschappen voor het weekeinde bij de AH in Numansdorp. Bij terugkeer zien we dat rechtsachter iemand een flinke deuk heeft gemaakt achter de wielkast. Er is niemand te zien, er is geen briefje, de dader ligt op het kerkhof, zoals dat heet. Ergerlijk. Terug naar boven

Zaterdag 03-11-2018

Weinig verandering over oktober in de maandelijkse update van de gemiddelde wereldtemperatuur, zoals gemeten in de lagere atmosfeer door satellieten (hierboven). Een plus van 0,22 graden Celsius ten opzichte van de periode 1981 - 2010. Vorige maand was het +0,14 graden. Merk wel op dat de wereldtemperatuur al 6 jaar niet meer eronder heeft gezeten. Misschien dacht je dat het cijfer nog hoger zou zijn omdat we zo'n recordwarme zomer meemaakten. De opwarming is wereldwijd echter erg ongelijk verdeeld. De noordpool warmt vooral heel snel op, door het toenemend smelten van ijs in de zomers (vermindering van albedo) en ook onze regio stijgt veel sneller in temperatuur dan bijvoorbeeld de tropen.

     De maandelijkse grafiek wordt gemaakt door klimaatscepticus Roy Spencer en op zijn website gepubliceerd. Hij doet dat overigens gewetensvol, is mijn ervaring, vandaar dat ik hem graag gebruik. Een paar dagen eerder deze maand publiceerde hij een blogpost, waarin hij met enige triomf meldt dat er nog steeds geen opwaartse trend is in het aantal orkanen dat sinds AD 1900 de kust van Florida treft. Dus inclusief de recente verwoestende orkaan Michael. 'Nevertheless, the usual fearmongers are claiming Hurricane Michael is somehow tied to climate change.' Dat kan natuurlijk best; op specifieke lokaties in de wereld kan een algemene trend heel anders uitwerken, dus een gelijkblijvend resultaat zegt niet zoveel. Toch kom je vaak de redenering tegen: warmer oceaanwater → méér energie, méér waterdamp in de lucht → zwaardere orkanen. Hoe zit het nou echt met orkanen en klimaatverandering?

     Het zeer betrouwbare weblog Klimaatverandering postte er een jaar geleden een artikel over (lees hier). Daaruit blijkt dat er nog veel onzekerheid over bestaat. 'Wat in elk geval vaststaat: klimaatverandering veroorzaakt geen orkanen, maar kan orkanen wel op veel manieren beïnvloeden en verhevigen.' De energie-redenering van hierboven vind je ook terug in het stuk. Die wordt ondermeer vertolkt door de bekende klimaatwetenschapper Michael Mann, de man van de beroemde hockeystick grafiek. Ik had de neiging de kant van Mann te kiezen en dat is nog steeds zo, omdat de redenering vanuit de fysische optiek heel waarschijnlijk is. De wetenschappelijk discussie is echter duidelijk nog gaande, maar tot dusver vindt men nog geen significante indicaties en kan het door de grote spreiding van data nog lang duren voordat een eventuele statistisch significante trend in orkaansterktes en spreiding zichtbaar wordt. De statistiek van zeldzame gebeurtenissen kent nu eenmaal veel ruis.

    Om dat te laten zien gebruik ik dankbaar een grafiek die bioloog Bart Vreeken in de antwoorden op de blogpost plaatste van het voorkomen van zwaardere orkanen (kracht 3,4,5) in het Atlantisch gebied:

De aantallen variëren sterk door de jaren heen, zegt Vreeken. 'In de 50-er en 60-er jaren waren er ook veel zware orkanen. Daarna was het weer een tijdje wat rustiger. Het gemiddelde over 30 jaar is nu op zijn hoogst. Het gemiddelde over 50 jaar (niet weergegeven) is al een tijd lang ongeveer het zelfde. Geen duidelijke toename dus, maar het grote aantal in recente tijd zou er op kunnen wijzen.'

     Een grafiek op Wikipedia van niet alleen orkanen, maar ook van tropische en subtropische stormen, laat over de periode 1878 - 2006 in het laatste part wel een licht stijgende trend zien, vooral wat betreft stormkracht. Dat zie je in de onderbroken gele trendlijn:

(bron: Wikipedia)

We hebben vandaag een mooie, zonnige herfstdag. Bizar nieuws: er zijn begrafenisondernemerd die zonder het te vragen aan nabestaanden vingerafdrukken maken bij overledenen. Daar maken ze sieraden mee die ze voor veel geld verkopen aan familieleden. Soms lukt het niet en dan zijn sommige medewerkers zo goed hun eigen vingerafdruk te gebruiken. Weten de klanten veel. Geweldig. Goed dat we een nieuwsgierige vrije pers hebben die het misbruik aan het licht brengt.

     Rustige middag. Anna krijgt een vriendin op bezoek. Daarna gaan we nog even naar de najaarskermis in de stad, naar Tessa & Jeff die er met hun kinderen zijn. Anders dan meestal heeft de Gorcumse najaarskermis nu eens een keer goed weer. Hier vind je 3 foto's. Terug naar boven

Vondst van een enorme wapenvoorraad van criminelen in Spanje in 2017. Niet in een moskee maar in een sportzaak.

Zondag 04-11-2018

Eergisteren trof ik op Facebook een spijkerhard voorbeeld van de verspreiding van nepnieuws aan, gedeeld door iemand uit mijn kennissenkring wiens naam ik niet zal noemen. Het ging om de bovenstaande foto, met erbij de tekst 'In beslag genomen wapens in Spaanse moskee kijk hier maar eens goed na. In deze zelfde periode zijn ook in Duitsland enorme hoeveelheden is beslag genomen. Per abuis had in eerste instantie Duitsland aan deze foto gelinkt mijn excuses hiervoor.' Mijn kennis deelde het bericht met als suggestieve toevoeging 'Voorbereiding...' De oorspronkelijke posting was van ene Dries Jansen, klaarblijkelijk een ultrarechtse rabauw die vaker nepnieuws blijkt te verspreiden. De doortraptheid zit hem in de pseudo-correctie, voorzien van 'mijn excuses hiervoor.' Alsof de man werkelijk zijn best deed de waarheid te achterhalen.

     Na enig zoeken vind je als snel dat het een verdraaid en verknipt bericht is van anderhalf jaar geleden. Toen werd (inderdaad) in Spanje een enorme wapenvoorraad door politie gevonden in een sportwinkel. Het was een magazijn van criminelen, die handelden in illegale wapens. Vijf verdachten werden gearresteerd, vier mannen en een vrouw, allemaal met de Spaanse nationaliteit. Van een moskee was geen sprake, die is erbij verzonnen. Je treft er precies dezelfde foto's bij aan. Het echte verhaal stond ondermeer op de website van NOS/nieuws van 14 maart 2017, onder de kop 'Spaanse politie toont reusachtig wapenarsenaal van criminelen'.

     Maar waar kwam de omzetting in fake-news vandaan? Welke trol fabriekt dergelijk nepnieuws? Dat is lastiger te achterhalen. Ik tref een wordpress-website van ene E.J. Bron ('Voor vrijheid van meningsuiting, tegen de islamisering van Europa, tegen de EUSSR, tegen de mainstream, voor het behoud van westerse waarden en tradities en pro-Israël'). Al op 21 juni 2016 - dus ruim vóór de ontdekking van de wapenvoorraad in Spanje - plaatst hij een bericht over een groot aantal zware oorlogswapens bij een moskee ('Topje van de ijsberg'), maar dan in de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen. E.J Bron blijkt dergelijke en andere ultrarechtse berichten te vertalen en je kunt zien dat ze massaal gedeeld worden op FB. De Spaanse moskee-fabulatie vind ik echter niet op zijn haatzaai-website. Ergens moet nog een ander iemand zitten, een internet-trol, die nieuwsfeiten bewust bewerkt en verdraaid om het vuurtje van de rassenhaat op te stoken en tegenstellingen aan te wakkeren. En mijn FB-kennis? Een verontschuldiging zou op zijn plaats geweest zijn, maar na mijn reactie dat het een hoax is, reageert hij niet eens. Ach - maar in een echte vrije maatschappij leggen leugens het altijd af tegen de inherente waarheid van de feiten, schreef de filosofe Hannah Arendt. Ik hoop het.

Nationaal-populisten schuwen het verspreiden van nepnieuws dus niet. Het gaat ze gewoon om het zaaien van verwarring en haat, en om de macht, niet om de waarheid. Een nieuw voorbeeld in De Volkskrant: De Italiaanse regeringspartij Vijfsterrenbeweging plaatste afgelopen donderdag op haar Facebook-pagina een nepnieuwsvideo, waarin voormalig Eurogroep-voorzitter Jeroen Dijsselbloem zogenaamd oproept tot een ‘financiële aanval’ op Italië. Maar Dijsselbloem zei iets totaal anders. 'Nepnieuws is een groot probleem in Italië', schrijft De Volkskrant. 'Niet alleen is het aanbod gigantisch, maar Italianen zijn er ook ontvankelijk voor omdat ze weinig internetervaring hebben.'

Het is vandaag een mooie zondag met een overdaad van zon. ik ben begonnen in een dikke pil over een interessante tegenstelling: ecologisch doemdenken versus techno-optimisme: 'De Tovenaar en de Profeet' van wetenschapsjournalist Charles C. Mann (Ned. vert. NiuewAmsterdam, 2018). Over de concurrende ideeën van twee grondleggers van het milieudenken, over een leefbare toekomst op onze planeet. 's Middags komen Tessa en Vajèn op de thee. Terug naar boven

Foto van het Hellas Bassin op Mars met talrijke opgedroogde meren in de noordoostelijke rand (Image Credit:NASA/JPL/USGS)

Maandag 05-11-2018

Wat een intrigerende foto! Hij werd gemaakt op Mars, waar op het zuidelijk halfrond langs de randen van het grote inslagbekken Hellas Planitiae talrijke opgedroogde meren werden gevonden, over een lengte van ongeveer 250 kilometer. Meren die ooit gevuld waren met water, afkomstig van neerslag, rivierwater en grondwater. De foto hierboven is van het Hellas Bassin. In sommige van die meren kun je zien dat ze tot bijna de rand gevuld zijn met sediment. Paleomeren noemt men ze, want ze dateren uit een langvervlogen periode dat er op Mars vloeibaar water was. Het gladde sediment in een aantal van die meren ziet er net zo uit als dat in de Argentijnze salars, opgedroogde zoutmeren hoog in het Andesgebergte. Dat suggereert dat ze onder vergelijkbare condities ontstonden. Vanaf en naar de meren toe lopen diverse beddingen en valleien waardoor het water ooit vloeide.

     Natuurlijk heb ik het Hellas Bassin meteen opgezocht op mijn mooie, verlichte Marsglobe. Het is met een diameter van 2300 kilometer de grootste inslagstructuur op Mars. Men veronderstelt dat het bassin circa 3,9 miljard jaar geleden ontstond door de inslag van een grote planetoïde. Het hoogteverschil tussen de rand en de bodem bedraagt ongeveer 9 km. De geologische geschiedenis van de Rode Planeet wordt steeds interessanter.

Het gezicht van klimaatverandering. Op Sicilië kwamen in een dorp bij Palermo tien mensen om toen hun huis plotseling overstroomde bij noodweer. Het slechte weer van de afgelopen tien dagen kostte in Italië al meer dan 30 doden. Sommigen spreken van 'apocalyptische toestanden' in Italië, met de ontworteling van 14 miljoen bomen, massale stroomuitval en overstromingen. Ondertussen is het wonderlijk warm herfstweer in ons eigen land en kan er morgen weer een weerrecord gebroken worden als het 17 - 18 graden wordt.

Meer bewolking vandaag, minder zon dan gisteren, maar met 12 - 14 graden is het geen onaangename dag. Anna had een goed nacht. We rijden naar Oost voor sport en boodschappen. 's Middags fietst ze naar Tessa om tijdens de zwemles van Vajèn op de kleine Lina-Mae te passen.

     Met ingehouden adem wacht de wereld de mid-term verkiezingen van morgen in de VS af. Opnieuw hebben Amerikaanse verkiezingen een grote impact buiten dat land. Velen hopen vurig - net als ik - dat de macht van Trump door een zege van de Democraten aan banden gelegd zal worden. De opkomst lijkt nu al groter te worden dan twee jaar geleden. Is dat gunstig? Ik hoop het. Door het tijdsverschil zullen we de eerste uitslagen pas woensdag hebben. Terug naar boven

De Kriekenmarkt en de Peterbrug koesteren zich in de warme herfstzon.

Dinsdag 06-11-2018

De midterm verkiezingen in de VS. Gisteravond de laatste toespraken van de president. De laatste oneliners. De laatste openlijke leugens. En 'We are the super-elites! We are the super-elites!'

     Vanochtend de nieuwsuitzendingen en WNL. Het ochtendprogramma met de altijd giechelende en proestende meisjes, de bijna altijd domme meisjes. Dat kun je nauwelijks meer een nieuwsuitzending noemen. Ze halen er dagelijks graag 'deskundigen' bij. Die moeten het nieuws 'duiden'. Talking heads. Vanochtend Willem Post, 'Amerika-deskundige'. Over de midterm verkiezingen. Diepgravende analyses. Twee jaar geleden bij de uitslag van de presidentsverkiezingen zei hij 'Geef hem een kans'. Nu zegt hij 'We zullen het zien'. Oef!

Het is vandaag alweer zo'n vreemde, te warme dag. Om 12:00 is het in De Bilt 17,2 graden, later op de middag wordt het zelfs 19 graden. Daarmee is het de warmste 6 november ooit gemeten. Het vorige record is in tijd niet veraf: 17,1 graden op 6 november 2015.

     Eveneens om 12.00 uur Nederlandse tijd gaan in de VS de stembureaus open. Bij de stemlokalen is het direct drukker dan normaal bij 'midterms'. Verlies voor Trump kan de wereld veel onheil besparen. De dwaas vertrouwd op zijn politiek instinct door vooral in te zetten op het anti-immigratiethema. 'Er hangt iets in de lucht wat ik sinds 2016 niet meer heb gezien’, zei hij in een laatste toespraak in Missiouri. Ik hoop dat de kiezers de man ongenadig zullen afstraffen. De Republikeinen lijken zich te hebben neergelegd bij het verliezen van het Huis van Afgevaardigden, maar zijn er steeds meer van overtuigd dat ze de meerderheid in de Senaat zullen behouden. Als ze verliezen zal Trump er weer een zege van maken.

Anna heeft haar wekelijkse oppasdag. De wonderlijke lentetemperatuur lokt me het huis uit. Ik loop over de wal en door de stad terug. De meeste terrassen op de Grote Markt zijn al opgeruimd, maar op de rest koesteren mensen zich in de zon. Veel wandelaars in de stad lopen zonder overjas. Vreemd, onwerkelijk, unheimisch. Morgen zal het met 15 graden ook nog zacht zijn en donderdag en vrijdag wordt het zo'n 13 graden. Terug naar boven

Amerikaanse kranten vanmorgen.

Woensdag 07-11-2018

Opluchting vanochtend bij het zien van de nieuwsjournaals. De peilingen in de VS hadden ditmaal gelijk: Trump en de Republikeinen verloren hun meerderheid in het Huis van Afgevaardigden en bouwden die - zoals voorspeld - in de Senaat wat uit. Opvallend: de popular vote ging opnieuw naar de Democraten, net als bij de presidentsverkiezingen in 2016. Forse tegenslag voor de president. 'Resistance works!' roepen zijn tegenstanders blij op de sociale media. Inderdaad, in de tweede helft van zijn omstreden presidentschap heeft hij niet veel armslag meer. De kiezers hebben hem gekortwiekt, maar er staat tegenover dat hij met nieuwe benoemingen het Hooggerechtshof verder kan bemensen met jonge. ultraconservatieve rechters, die levenslang zitting houden, want de Senaat oordeelt over die benoemingen. Sommigen denken dat het zelfs de belangrijkste impact van zijn presidentschap zal vormen. De kloof in het verdeelde Amerika is in elk geval dieper geworden en ik vrees dat de resterende politieke verlamming zal de wereld ook niet veel goed zal doen. Alles bijeen geen reden om feest te vieren. Wat zegt Trump zelf?

Vanmorgen is het half bewolkt. In de loop van de dag wordt het steeds grijzer en in de middag begint het te miezeren. Ik luister in het museum naar een fascinerend KLU-college van twee uur door Barry Heinrichs over kunststromingen in de jaren 70. Sommige dingen herinner ik me (Christo's inpakken van de Pont Neuf in Parijs, met zijn vrouw Jeanne-Claude), andere niet. Bijzonder fascinerend is ondermeer Stanley Brouwn, die vorig jaar overleed. Men wilde hem inzenden naar de Biennale 2019, maar zijn werk mag niet meer getoond worden nu hij er niet meer is. De uiterste consequentie van zijn opvatting over zijn kunst.

Het gezicht van klimaatverandering. Gisteren werden weer veel weerrecords verpulverd. Nooit was het in november zo warm in De Bilt. In Koeweit, waar het momenteel regenseizoen is, wordt extreme regenval gemeld. De hevige regenval legde het openbare leven in de hoofdstad volledig plat. Wegen werden onbegaanbaar door overstromingen.  En dichter bij huis: een vriendin mailde ons een foto van bloeiende sneeuwklokjes in haar tuin. Dat zag ze nooit eerder. Terug naar boven

Donderdag 08-11-2018

Een flink aantal jaren lang was het onderwerp weggezakt: kernenergie. Vooral na de ramp in Fukushima. Nu staat het opeens weer in de aandacht als gevolg van een opmerking van VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff in Nieuwsuur van de week. Een 'klaasbalonnetje'? Mede-VVD-lid en minister Eric Wiebes ziet het niet meteen gebeuren. Althans niet voor 2030. De meerderheid in de Tweede Kamer reageerde vol scepsis. Allicht, er bestaan geen concrete plannen voor nieuwe kerncentrales en er is geen geld voor. Maar toch heeft Dijkhoff een punt.

     Snelle reductie van de uitstoot van broeikasgassen heeft absolute prioriteit, wil de opwarming van de aarde bij de komende eeuwwisseling beperkt blijven tot +1,5 graden, het doel van de Parijse Akkoorden. Zonder een adequate beprijzing van CO2 gaat dat nooit lukken en - zeer waarschijnlijk - ook niet zonder kernenergie. Het staat nagenoeg vast dat de verdere uitbouw van duurzame zon-, water- en windenergie onvoldoende zal zijn om de Parijse doelstelling te halen. Je kunt blijven mokken dat het niet een duurzaam (groen) scenario is om tijdelijk met ondersteuning door kernergie te overbruggen, maar opwarming boven 1,5 graden is in mijn ogen een veel erger scenario.

     Natuurlijk voel ik me ongemakkelijk bij de inzet van kernenergie. Niet zozeer vanweg de risico's van ongelukken en terrorisme, want die zijn ten opzichte van de calamiteiten bij verdere opwarming van de aarde aanzienlijk geringer. Het ongemak zit hem vooral in de opslag van afgewerkt hoogradioactief kernafval, dat er tienduizenden jaren over doet om te vervallen. Een goede vorm van definitieve opslag is nog niet gevonden. Het is waar: daar zadelen we talrijke generaties na ons dus mee op. Maar de erfenis van een onleefbaar opgewarmde aarde lijkt me voor die generaties vele malen beroerder. Het kleine kwaad kiezen om het grote te verijdelen.

     Ik herinner me dat James Lovelock, de man van de Gaia-hypothese, er tien jaar geleden ook zo over dacht. Hij vatte de aarde op als een zelfregulerend super-organisme, dat door de mensheid over zijn grenzen gejaagd wordt. In 2004 wekte hij grote ergernis bij milieuactivisten, toen hij verklaarde dat kernenergie onmisbaar was om de opwarming van de aarde te keren. Ook het VN-klimaatpanel IPCC lijkt er impliciet zo over te denken; zie het 5e assesment report uit 2014: 'At the global level, scenarios reaching 450 ppm CO2eq are also characterized by more rapid improvements of energy efficiency, a tripling to nearly a quadrupling of the share of zero- and low-carbon energy supply from renewables, nuclear energy and fossil energy with carbon dioxide capture and storage (CCS), or bioenergy with CCS (BECCS) by the year 2050.' Terzijde: lééft Lovelock eigenlijk nog? Inderdaad, hij wordt volgend jaar juli honderd.

     Ergens las ik van de week dat de investering voor één moderne kerncentrale vele tientallen miljarden bedraagt. De 1,9 miljard euro van de dividendbelasting die door het kabinet niet wordt afgeschaft, zou dus een mooi begin geweest zijn. Maar die is al vergeven aan het bedrijfsleven.

Vannacht droom ik weer eens dat ik op het MST ben. Vreemd, hoezeer ik er na al die jaren de weg nog weet - zelfs als ik door de nieuwbouw loop, die ik nooit gezien heb. In dromen kan alles. Mijn secretaresse en haar collega ontvangen me welwillend. Daarna wordt de droom te ingewikkeld voor een adequate herinnering. Zie je wel dat terugkeren niet zomaar gaat. Ik heb er wel plezier in dat sommige medewerkers me nog herkennen.

     Mooie herfstdag vandaag. We sporten en doen boodschappen op Oost. 's Middags komt de brandweer weer met duikers oefenen in de haven.

Het verbaast me ieder keer opnieuw hoe ongekend brutaal Trump is. Hij ontslaat botweg zijn minister van justitie Sessions meteen na de midterm verkiezingen - ervóór durfde hij het wijselijk niet - en ontneemt de verantwoordelijkheid voor het gerechtelijk Mueller-onderzoek aan vice-minister Rod Rosenstein en legt die bij de (tijdelijk) opvolger van Sessions Whitaker, een notoir criticus van dat onderzoek. Mueller is beslist geen domme man; ik kan me voorstellen dat hij zich allang heeft voorbereid op het ontslag dat hem al tijdenlang boven het hoofd hing - en dat nu vast en zeker zijn beslag krijgt. De president verkracht het recht en de rechtstaat en beklaagt zich godbetert erover dat de Democraten in het nieuwe Congres hem zullen belagen met allerlei onderzoeken. Hij verdient niks anders.

    (Naschrift 23.00 uur: Verschillende bronnen melden bij CNN dat het team van Mueller bezig is de laatste hand te leggen aan het eindrapport, lees ik op Twitter) Terug naar boven

Vrijdag 09-11-2018

Soms kan je onverwachts heftig treffen, de onbegrijpelijke mooiheid van dingen uit je jeugd, dingen die je ooit 'tof' vond, dingen die ooit helemaal klopten en die je helemaal vergeten was - tot op het moment dat ze er ineens weer waren door welk toeval dan ook. Gisteravond een popsong die ik rond 1960 in mijn hart sloot en die ik toen nooit genoeg kon horen, met mijn miniradiootje clandestien 's nachts onder mijn kussen, afgestemd op Radio Luxemburg. De zender die 24/7 alle muziek uitzond waar de toenmalige teenagers verzot op waren. Gisteravond draaide ik een CD uit een cassette van 3 van Buddy Holly, en daar was hij opeens, het lied brak als een plotseling opgestoken storm mijn hoofd binnen en opeens was ik weer 17 jaar: 'Love is strange'. Bij lange na niet zijn grootste hit, maar toch, de liefde was toen immers inderdaad 'vreemd'. Even verontrustend als onbereikbaar.

Love
Love is strange
Lot of people
Take it for a game

Precies! Dat deed jij niet! Voor anderen was het wel een spel. Die waren lang niet zo serieus als jij! Liefde was nooit iets alledaags in mijn leven, verliefdheden waren minstens op orkaansterkte (al trokken ze net als orkanen ook weer voorbij na heel wat verwoestingen te hebben aangericht).

     Het liedje Love is strange werd geschreven in 1956 door Bo Diddley. De eerste opname was door het R&B duo Mickey & Sylvia, ook in 1956. Maar die versie ken ik niet. Het werd in die tijd behalve door Holly ook opgenomen door ondermeer The Everly Brothers in 1965. Misschien is het wel die uitvoering die toen onvergetelijk indruk op me maakte. Holly nam het al in de jaren 50 op, maar die opname werd pas na zijn dood uitgebracht. Luister die versie hier op YouTube. De uitvoering van de Everly's staat hierboven. Die heeft meer dynamiek en een wat sneller tempo, maar is ook zoetsappiger dan we vandaag de dag mooi vinden. Die van Holly heeft meer van de treurige wanhoop van a lonely teenager in love. 

Vandaag is het opnieuw vrij zacht maar overwegend bewolkt. Ik ben opnieuw trots op mijn vroeger Gorcums ziekenhuis, dat voor het vierde opeenvolgende jaar hoog scoort in de AD Ziekenhuis Top 100. In 2015 tweede, daarna twee jaar eerste, en nu weer tweede. De organisatie weet het hoge kwaliteitsniveau vast te houden. Dat is een geweldige prestatie!

     In de middag is er wat meer zon. Mooi om te zien hoe de lage herfstzon door de gele bladertooi strijkt van de grote boom op de Altenawal (foto hier). Straks gaan we naar Tessa die haar verjaardag viert. Terug naar boven

In de afgelopen weken waren de zeewateroppervlakte temperaturen (SST's) in de Pacific boven normaal (bron: NOAA)

Zaterdag 10-11-2018

Er is 70 - 75% kans dat komende winter een El Niño optreedt, schrijft Weeronline. Ik vind het tamelijk kort op de vorige record El Niño, die pas drie jaar geleden was. Het kán natuurlijk, doorgaans zitten er drie tot zeven jaar tussen. Het blijkt uit berekeningen van de NOAA, het Amerikaanse weer- en klimaatbureau. Dat bureau publiceert regelmatig de Enso-evolution-status; ditmaal op 5 november (PDF hier). De afbeelding hierboven komt uit dat rapport. In de afgelopen weken waren de oppervlaktetemperaturen van het oceaanwater in de Pacific significant boven normaal en vertoonden het klassieke El Niño-patroon.

     Het weerkerende weerfenomeen in de Stille Oceaan beïnvloedt diepgaand de weersystemen over de hele aarde. Het leidt doorgaans tot natuurrampen en mislukte oogsten in talrijke gebieden. Bij ons brengt het natte lentes, zoals tijdens de zware El Niño van 1997/1998. De eerste helft van 1998 was toen kletsnat. In mindere mate was dat ook bij de sterke El Niño van 1015/2016 het geval. Een goede kans dat het huidige watertekort in Nederland dit voorjaar opgelost raakt.

     Meer klimaatnieuws. In het kurkdroge Caifornia woeden nieuwe bosbranden. Het stadje Paradise werd vrijwel vooledig verwoest. De vlammen slaan er zo snel en verwoestend om zich heen, dat de brandweer niet meer probeert om het vuur te blussen. Er vielen tot nu toe negen dodelijke slachtoffers. Een kwart miljoen mensen wordt geëvacueerd, waaronder talrijke sterren in het luxe Malibu dat volledig ontruimd werd. Volgens de autoriteiten zijn het de zwaarste bosbranden ooit in de staat. Dat door de recorddroogte gemakkelijk bosbranden ontstaan, snapt iedereen. Maar Trump weet hoe het echt zit. Persbureau Reuters meldt: 'President Donald Trump blamed the fires on forest mismanagement and threatened to withdraw related federal funding.'

     Er vielen tot dusver elf doden bij hevige regenval, aardverschuivingen en overstromingen in Jordanië, ondermeer bij de werelderfgoedstad Petra.

Gisteravond waren we op de verjaardag van Tessa. Ik maakte er deze foto van Anna en haar oudste kleinzoon Jordin, die vandaag jarig is. Hij wordt 22. Vanmorgen een leuk bericht van Rommert & Loïs. Als bij toverslag vonden ze - in deze tijd van woningschaarste! - een nieuwbouwwoning in de Utrechtse wijk Zuilen. Over vier weken kunnen ze er al in.

     Het is een regenachtige dag. Flinke wind uit het zuiden blaast de laatste gele bladeren van de bomen op het Eind. We maken ons op om met bus, trein en tram naar eren Amsterdam te gaan, waar Floor & Pijke een gecombineerd feest geven om hun beider verjaardagen te vieren. Floor werd vorige maand 40 en Pijke is deze maand jarig. Terug naar boven

Anna voor de ingang van Hotel Central Park.

Zondag 11-11-2018

Gistermiddag in regen en wind met de bus naar Utrecht CS, dan met een intercity naar Amsterdam CS en tenslotte met tramlijn 2 naar het westelijk uiteinde van het Vondelpark. Daar ligt met een toepasselijke naam Hotel Central Park. Het is een tamelijk primair hotel; we hebben er een piepklein kamertje waar je je nauwelijks wenden of keren kunt. Het is wel een rustige plek, in een buurt die Willemspark heet. Door het raam van de kamer zie je schuin uit op een vijver tussen de huizen, die een uitloper is van het Vondelpark. De hotelervaring wordt compleet als we op de gang vanuit een andere kamer de typerende geluiden horen van een dame die - laat ik zeggen - het naar haar zin heeft.

     Om zes uur, het is allang donker, verlaten we het hotel (foto boven) en lopen langs de rand van het Vondelpark naar de Overtoom. Daar vinden we op een hoekje een leuk restaurantje, dat 'Parallel' heet en originele mediterrane gerechten serveert. Tegen acht uur lopen we verder over de Overtoom naar de Kattenlaan. Daar is een tennisvereniging; in de kantine is het feest van Floor & Pijke. Er zijn nog weinig mensen, maar na onze aankomst loopt het al snel vol. De meeste gasten zijn jonge mensen die we niet kennen, maar gelukkig zijn er enkele bekenden onder wie Liesje, de moeder van Floor, en haar man Ron. Die hadden we lang niet gezien. Ron heeft een erg fraai schilderij gemaakt van Thijs, de oudste van Floor. De avond vliegt voorbij. Ik heb een paar leuke gesprekken, onder andere met auteur David van Reybrouck.

     We maken het niet erg laat en lopen in de regen terug naar ons hotel. Vanmorgen vinden we een karig ontbijt in een onooglijk zaaltje op de begane grond. Buiten is het droog als we naar tramhalte lopen. Tram, trein en bus brengen ons terug naar Gorcum, waar we vlak na twaalf uur arriveren.

Klimaatnieuws. De bosbranden in Californië eisen fors meer dodelijke slachtoffers. Er werden nog eens zestien lichamen gevonden. Twee doden vielen bij een snelweg nabij Malibu bij Los Angeles, de andere veertien slachtoffers werden aangetroffen in huizen en auto's. Voor de komende dagen worden harde winden verwacht, Devil Winds, die de branden alleen maar verder zullen aanwakkeren. Bij overstromingen na hevige regenval viel er in Koeweit minstens één dode. De regering spreekt geruchten tegen over meerdere slachtoffers.

     Op Weeronline staat een artikel over de komende winter. Zoals ik eerder berichtte denkt weerman Piet Paulusma dat we in februari een extreem strenge winter ingaan. Zijn voorpelling wordt ondersteund door het Europese weermodel. In dat model komen er regelmatig oostenwinden voor die extreme kou uit Rusland naar ons land brengen. Het model is het ECMWF, het European Centre for Medium-Range Weather Forecasts in het Engelse Reading. In het Amerikaanse weermodel GFS (Global Forecast System) is het compleet anders. Dit jaar krijgen we helemaal geen winterweer, maar een saaie reeks van natte en stormachtige maanden. De grote verschillen laten zien dat het nog steeds niet goed mogelijk is om voorspellingen te doen voor de langere termijn. Het kan vriezen en het kan dooien. Terug naar boven

De alsmaar zich uitbreidende webstructuur van het heelal.

Maandag 12-11-2018

Al gehoord van de Hubble-controversy? Onder die hashtag is op Twitter een discussie te vinden over de snelheid waarmee het heelal zich uitbreidt. De uitdijing zelf werd in 1998 ontdekt door onder andere Adam Riess, astronoom aan het Space Telescope Science Institute in Baltimore. Voor die ontdekking kregen hij en twee collega's in 2011 de Nobelprijs. De voortdurende uitbreiding werd toegeschreven aan  de geheimzinnige donkere energie, die zich als een soort omgekeerde (negatieve) zwaartekracht gedraagt. Ik schreef er ondermeer ruim zeven jaar geleden over en op talrijke andere plaatsen (vul 'uitdijing' in de zoekfunctie linksboven in). De aard en het lot van het universum is onbekend, de gewone materie verliest zich in de diepe regionen van quantumonzekerheid in het onbegrijpelijke en van donkere materie en donkere energie is niets duidelijk. Van de geschiedenis van het heelal is in a nutshell deze volgorde bekend: oerknal (13,8 miljard jaar geleden), kosmische inflatie in de eerste nanoseconden, ontstaan van de kosmische achtergrond straling als het heelal zover afgekoeld is dat het doorzichtig wordt (13,4 miljard geleden), start van de versnelde uitdijing (7 miljard jaar geleden).

     Begin dit jaar kwam dezelfde Adam Riess van Baltimore met de mededeling dat volgens zijn team de uitdijing van het heelal sneller gaat dan eerdere berekeningen lieten zien. Sindsdien is er discussie over. De link verwijst naar De Volkskrant waar Govert Schilling uitlegt hoe men dat kon meten. Het verschil danken we aan de enorme meetnauwkeurigheid van de Hubble Space Telescope en sindsdien bestaat de Hubble-controversy in kringen van kosmologen. Want de uitdijingssnelheid blijkt 9 procent hoger te zijn dan je zou verwachten op basis van de eerdere Planck-metingen aan de kosmische achtergrondstraling. Als bij nog preciezere metingen, bijvoorbeeld met behulp van zwaartekrachtgolven, dat verschil blijft bestaan dan is er iets mis met het gangbare model van de kosmos. Mogelijk gedragen donkere materie of donkere energie zich anders dan gedacht, of is sprake van een nog niet ontdekt bestanddeel van het heelal, zoals een nieuw type neutrino.

Het is vandaag opnieuw regenachtig maar met 13 graden niet koud. We sporten en doen onze boodschappen op Oost. Anna past 's middags op bij Tessa. Terug naar boven

Parkeren voor bewoners in de Gorcumse binnenstad. Wij wonen bij het sterretje in het groene gebied en blijven in de bovenstad parkeren.

Dinsdag 13-11-2018

Gisteravond liep ik met twee buurvrouwen naar het stadhuis voor een avond over het nieuwe parkeerbeleid in de binnenstad. Een belangwekkend onderwerp als je er woont. Bewoners, toeristen, employé's, en winkelend publiek moeten allemaal terecht kunnen en dat lukt natuurlijk niet altijd. De parkeerdruk is hoog, vooral 's avonds en 's nachts. In sommige gebieden is het moeilijker een plekje te vinden dan in andere. Het zuidelijk deel van de bovenstad is bijvoorbeeld zwaar belast - en daar parkeren wij meestal omdat het dichtbij is. Even de sluis over lopen.

     Om de druk zo eerlijk mogelijk te verdelen heeft de gemeente de binnenstad onlangs in tweeën gedeeld: bovenstad en benedenstad, met als grens de Lingehaven. Niet onlogisch, maar het trekken van grenzen geeft altijd grensproblemen. Ook in ons geval, want wij wonen direct naast de sluis, nog nét in de benedenstad, en zouden dus niet meer in de bovenstad mogen staan. Onhandig, omdat de parkeerplaatsen op het Eind zelden vrij zijn en bovendien volgend jaar verdwijnen, er in de Tolsteeg niet geparkeerd mag worden en Molenstraat en Krabsteeg bijna altijd vol staan.

     De avond blijkt geen bijeenkomst met uitleg; het vindt plaats in een zaaltje waarin een aantal borden met kaarten staan opgesteld. Er staan mensen omheen te praten met (waarschijnlijk) ambtenaren en adviseurs van een extern bureau. Gewapend met ons probleem schiet ik een bebaarde lange man in blauw kostuum aan en vraag of hij bij de organisatie hoort. 'Een beetje wel', zegt hij. Als we ons voorstellen blijkt hij de betrokken wethouder J. van der Geest van het CDA te zijn. Oh. Als ik mijn punt voorleg leidt hij me naar een bord met een kaart (zie afbeelding hierboven) en daar blijkt dat de gemeente ons probleem al signaleerde - en oploste. Voorwaar! Bewoners van het Eind en de Langendijk (het groene gebied. Bij het rode sterretje onderaan wonen wij) worden tot de bovenstad gerekend en moeten voortaan daar parkeren. OK!

Vanmorgen vallen er nog wat buien, daarna wordt droog en vrij zonnig. Er is droog en kouder weer op komst. Na het weekeinde kan het 's nachts gaan vriezen. Voor de eerste keer sinds maart wordt het iets kouder dan normaal. Anna heeft haar wekelijkse oppasdag. Volgt een zonnige middag. Straks krijgen we mijn jongste zoon Bas op bezoek.

Het gezicht van klimaatverandering, groot en klein. De omvangrijke bosbranden in Caifornië hebben nu 44 dodelijke slachtoffers geëist, terwijl meer dan 200 mensen zoek zijn. Harde oostenwinden - Devil Winds - wakkeren het vuur aan. 'Men vond de doden in uitgebrande huizen en auto's. Sommige lichamen lagen naast de auto's, deze mensen werden op weg naar hun auto ingehaald door rook en vlammen', schrijft NOS/nieuws. 'In sommige gevallen werden alleen hele kleine verkoolde botresten gevonden die met een zeef uit de as werden gehaald.' Door de jarenlange droogte worden de bosbranden in de staat steeds erger. Dit jaar zijn het de ergste ooit.

     Vergeleken daarmee lijkt het een bagatel dat de ganzentrek uit Scandinavië en Siberië naar Nederland door het warme weer veel later op gang komt. Dat meldt de Vogelbescherming.

     Het Internationaal Energieagentschap (IAE) meldt in een rapport dat de vraag naar energie (en naar olie) in de wereld nog sterk zal stijgen. 'In 2040 gebruiken we met zijn allen een kwart meer dan nu, mits de wereld efficiënt met energie omgaat. Zo niet dan stijgt de vraag nog sterker.' Dat wekt geen verbazing: de wereldbevolking stijgt met 1,7 miljard mensen tot 2010, de inkomens stijgen en de wereldeconomie groeit sterk. Op zich kan de aarde dat allemaal dragen, mits er geen olie wordt ingezet en de uitstoot van broeikasgassen sterk teruggaat en de wetenschap verdere verbeteringen realiseert in de voedselvoorziening. Genetische modificatie van gewassen is daarbij onontkoombaar. Terug naar boven

Met Bas in La Cubanita in de Molenstraat.

Woensdag 14-11-2018

In de prikkelende lucht van een heldere, koude avond lopen we met Bas naar de Molenstraat. Daar eten we lekker en gezellig bij Cubanita (foto hierboven). Onbeperkt tapas eten, maar we halen met moeite de derde ronde. Na afloop vergezel ik hem naar het station. We hebben veel gepraat; dat was hard nodig.

Een dag met veel zon

Auto naar de APK-keuring

Bestuur van de Gorcumse Poëzieroute

Vuilnis, glaswerk en oud papier wegbrengen

Twee uur college over hedendaagse kunst:

Performance & Body Art en Arte Povera

Auto ophalen bij garage

Zo voorbij, die dag.

De Brexit-idiotie culmineert de komende dagen in de behandeling van een brexit-akkoord tussen premier May en de EU-onderhandelaars. Op dit moment bespreekt de Tory-regering het akkoord. Treden er ministers af en, zo ja, hoeveel? De NOS houdt er een live-blog over bij. Ook de NRC heeft een live-blog. Volgens persbureau Reuters komt May om 18.00 uur Nederlandse tijd met een mededeling.

     Ondertussen meldt het Internationaal Monetair Fonds (IMF) precies vandaag dat een 'harde brexit', dus wanneer er geen deal gemaakt wordt met de Europese Unie, de Britten veel geld zal kosten. Volgens het IMF zal dat ervoor zorgen dat er in vier jaar tijd zes procent minder economische groei plaatsvindt. De ministers van het Britse Tory-kabinet weten dus waar ze aan toe zijn.

     Half zes. Zojuist komt de mededeling dat de persconferentie van premier May is uitgesteld tot een later tijdstip in de loop van de avond. Reden: de kabinetsvergadering loopt uit. Terug naar boven

Voorpagina van The Guardian vanmorgen.

Donderdag 15-11-2018

Premier May heeft de eerste hobbel voor het Brexit-akkoord genomen, blijkt gisteravond. Dat is knap en het is goed nieuws. Deze zachte Brexit is voor de economie en de eenheid in Europa in elk geval beter dan een harde - al worden de grooste problemen vooruitgeschoven, zoals het politici betaamt. De backstop heet dat. Regeren = vooruitschuiven. De Britten blijven immers nog jarenlang in een douane-unie met de EU verbonden. Dat betekent dat ze niet zelfstandig handelsakkoorden met andere landen kunnen sluiten, waar de voorstanders van een harde brexit op hadden gehoopt. Toch opent The Guardian vanmorgen desondanks met niet alleen de gespletenheid van de politiek en de natie, maar (ook) met een verdeeld kabinet (zie boven). Elf dissidente ministers zouden zich morrend bij het akkoord hebben neergelegd, maar sommigen kunnen alsnog aftreden. Nu lijkt de beurt aan Europa: volgende week zondag is er een aparte top van regeringsleiders in Brussel. Daarna gaat over het akkoord in het Britse parlement beslist worden.

Het gezicht van klimaatverandering. De sneeuwaccumulatie neemt in Europa dramatisch af, blijkt uit een studie van Adrià Fontrodona Bach, MSc-student Earth and Environment, gepubliceerd in Geophysical Research Letters, en besproken in Nature Today. Dat is het gevolg van een combinatie van stijgende temperaturen en de effecten van klimaatverandering op de neerslag. De onderzoekers gebruikten de klimaatgegevens over meer dan 60 jaar van duizend weerstations in heel Europa. Vanaf de jaren 80 zagen ze in heel Europa een versnelling in de afname van het sneeuwdek, met uitzondering van de allerhoogste regio's (zoals hooggebergte). Het kan grote implicaties hebben voor de beschikbaarheid van zoet water tijdens de smeltperiode in de lente.

     Ondanks de recordwarme zomer nam in het afgelopen derde kwartaal de uitstoot van koolstofdioxide in Nederland verder toe, meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Dat kwam niet van de huishoudens en de dienstensector, die vanwege de warmte weinig stookten, maar van de transportsector, de industrie, de landbouw en van de energiebedrijven. Maar de toename was klein: 0,1 % ten opzichte van vorig jaar, maar gecorrigeerd voor het effect van het warme weer was de CO₂-uitstoot in het derde kwartaal 0,8 procent hoger dan een jaar eerder.

Vandaag hebben we een mooie zonnige herfstdag met weinig wind. Sport en boodschappen op Oost. Bij terugkeer blijkt dat er toch vier bewindslieden zijn opgestapt uit het kabinet van premier May. Als er méér volgen, dan is er een kabinetscrisis en valt May alsnog over de eerste horde. Terwijl het front achter haar rug afbrokkelt, verdedigt May de deal drie uur lang in een sceptisch Lagerhuis. NOS heeft er een liveblog over. Labour is tegen. De socialisten hebben nog nooit onder Corbyn een constructieve oppositie gevoerd. De eurosceptische parlementariër Jacob Rees-Mogg, een partijgenoot van May, wil een motie van wantrouwen tegen de premier indienen, meldt een journalist van The Telegraph op Twitter. Politiek theater van de bovenste plank.

     Maar ik blijf het niet volgen. We rijden naar Numansdorp om aan boord even naar de lekkages te kijken, na al die regendagen. Als we juist op weg zijn, checken we even de verkeersberichten, en dat is maar goed ook. Op de A29 is de Heinenoordtunnel gesloten wegens werkzaamheden. Dus gaan we via Moerdijk en de A17, naar de A29. Dulce staat in een groepje jachten (2 foto's hier). Het valt hard mee met de lekkages. We ruimen de natte bladeren van het dek en rijden net voor de files naar Gorcum.

     In Londen werd ondertussen de rol van Brutus vertolkt door premier Mays partijgenoot en leider van de 'harde brexiteers' Rees-Mogg. Hij heeft inderdaad een motie van wantrouwen ingediend tegen de Britse premier. Indien de motie de steun van minstens 47 andere Conservatieve parlementsleden krijgt, volgt een vertrouwensstemming binnen de hele Conservatieve fractie. Als een meerderheid van 158 van de 315 Conservatieve Lagerhuis-leden voor haar vertrek stemt, moet May opstappen en dan is het concept-Brexitakkoord meteen ook van tafel. Rees-Mogg noemde oud-minister en voorman van de Brexit-campagne Boris Johnson als iemand die May snel zou kunnen opvolgen.

     Er is ook opbeurend nieuws op de valreep. Rivas Zorggroep Beatrixziekenhuis in Gorinchem is door Elsevier Weekblad aangemerkt als beste ziekenhuis van Nederland. Terug naar boven

Voor de Groote Merwedesluis van Gorinchem.

Vrijdag 16-11-2018

Vandaag met de Niets Zonder Gods Zegen van buurman Lourens naar Veghel. Zondag is de jaarlijkse Sinterklaasvaart (vorig jaar was ik ook mee). Het plan was om 8.30 uur met vier oude schepen uit Gorcum te vertrekken, maar het is potdicht van dichte mist. Dan steek je niet de rivier over. Pas twee uur later kunnen we vertrekken (foto hierboven). Gaande de rivier stroomopwaarts trekt de mist op. We draaien de Andelse Maas in, voorbij Woudrichem. Daar voegt Resnova zich bij ons, een zogenaamde luxe motor. Alle mist is opeens vervlogen. Heerlijk om hier te varen. Lourens laat me sturen. We worden vlot geschut in de Wilhelminasluis en varen even later langs een groot en mooi verleden van Anna en mij: de Oude Silo, het appartementecomplex waar we twee jaar woonden voor ons vertrek in 2007. Hier woonde de liefde, denk ik bij mezelf, ik weet het zeker.

     Later varen we langs de merkwaardige put bij Veen. De oevers zijn verpest door aan- en opbouw van een oeverloze hoeveelheid privé-paradijsjes. De verrommeling van Nederland door een lokaal regime van wethouders. Aan de oever van die put woonden we in een zomerhuisje, in 2010, toen ik bestraald werd. zelf ook deel van wat niet mocht. En toen Anna's kleinkind Liam...  not to speak about.

     De veerpont van Veen wacht even voor ons. dan het Heusdens Kanaal, de brug bij Nederhemert. Over die plek kan ik uren vertellen, maar niet nu. Onderwijl is het zeer zonnig geworden. We varen bakboord-uit de Maas op. Ik app mijn vriend Herman U. dat we eraan komen. Op de Maas is het zeer zonnig. We passeren na de Oude Maasbrug en de spoorbrug de flats met appartementen van onze vrienden Herman & Marian U. De goede Herman staat op de wal en neemt foto's van ons scheepje (zie hier).

      We draaien verderop het Maximakanaal in, naar de Sluis Empel. Een schutting in mooi eindemiddaglicht (foto hier). Daarna volgen de ongelooflijk saaie kanalen door Brabant naar Veghel. Langs het distributiecentrium van Jumbo Supermarkets. Even later bakboorduit, het havenkanaal van Veghel in. Dat loopt dood tegen de binnenstad. We leggen aan een vrije kade aan.

     De avond valt. In de heldere hemel is een prachtige conjunctie van de maan met Mars. Borrel op de Daan, een mooi verbouwde garnalenkotter. Later eten we met zijn allen in Restaurant Wittern, een etablissement dat in een vroeger industriecomplex is gebouwd aan de Noordkade. Terug naar boven

Schipper Lourens op de 'Niets Zonder Gods Zegen' in het haventje van Veghel. Op de achtergrond de 'Daan'.

Zaterdag 17-11-2018

Overal in het land en ook in Gorcum komt Sinterklaas aan op zaterdag, maar in Veghel arriveert hij op zondag. Vandaag hebben we dus een vrije dag. Ik ben al vroeg op en was me aan de wal in het sanitaitire gebouwtje. Vannacht vroor het licht dus het is er stervens koud. De aanwezige radiatoren van een CV-installatie geven geen enkele warmte. Niettemin dwingt de ijzeren wet der gewoonte me tot het vaste ochtendritueel, maar een plezier is het niet. Terug in mijn hut werk ik het verslagje van gisteren bij; ik had gisteravond laat wel erg veel fouten en verschrijvingen gemaakt.

     Na het ontbijt lopen Lourens en ik het centrum van Veghel in voor wat boodschappen. Het is een karakterloos centrum van nieuwbouw in hofjes en straatjes, met dezelfde winkels als overal elders en veel leegstand, heel veel leegstand. Thuis in Gorcum kijkt Anna vanmorgen met de kleintjes van Tessa naar de aankomst in de Lingehaven.

    's Middags gaat schipper Lourens naar een vergadering met de organisatoren van de Sinterklaasvaart. Elders in het land is de sfeer grimmig bij de diverse aankomsten, met confrontaties tussen activisten van Kick Out Zwarte Piet (KOZP), voetbalsupporters en politie. Ook hier is de politie bedacht op demonstraties, maar geweld wordt niet verwacht. Terug naar boven

Sinterklaas is in Veghel aan land gegaan. Schipper Lourens groet de burgemeester (links).

Zondag 18-11-2018

In de heldere hemel komt gisteravond de maan al vroeg op, met rechts naast zich Mars. Op groter afstand dan gisteren. We eten opnieuw in Restaurant Wittern. De ruimtelijke ervaring van de grote fabriekshal is opnieuw indrukwekkend. Allerlei pijpen, leidingen, trappen en andere fabrieksonderdelen doorkruisen de ruimte. In een oven brandt een vuur. En - het eten is er niet slecht. Het fabriekscomplex van de vroegere veevoederindustrie is veel groter en herbergt een aantal culturele voorzieningen, diverse podia, een bioscoop en meerdere horecagelegenheden. Zoals 'De Afzakkerij' waar we na de maaltijd belanden voor - inderdaad - een afzakker. Ook dat café is in imposante industriehallen ondergebracht. Verbaasd dwaal ik door de ruimtes waarin je je verplaatst als was je in een overrompelende game-wereld.

     Vannacht vroor het een paar graden. Het was knap koud, maar in mijn bedstee had ik gelukkig een extra deken. 's Ochtends weer bibberend van de kou me wassen in het onverwarmde, Spartaanse sanitaire gebouwtje. Om half elf komt buurvrouw Joke ons team versterken. Een half uur later varen de vijf historische schepen naar de overkant van de Zuidwillemsvaart. Aan een industrieterrein afgemeerd versieren we de boten met vlaggenlijnen en winpels in de Spaanse  kleuren. Daarna arriveren een honderdtal Zwarte Pieten, allen zwart geschminkt net als vorig jaar. Er zijn muziekpieten, EHBO-Pieten, acrobatenpieten, enzovoorts. Een hele rij steltpieten neemt plaats op de liggende mast van onze boot. Even later scheept Sinterklaas zelf zich in op de 'Daan'. Na enen varen we in konvooi, de 'Niets Zonder Gods Zegen' voorop, terug naar de stadshaven van Veghel. Op de voorplecht staat een groep drumpieten enthousiast te trommelen. In het havenkanaal staan lange rijen mensen mee te dansen op het ritme. Ik moet bekennen dat het allemaal erg aanstekelijk en aandoenlijk is. Vooraan de talrijke kinderen met opgewonden gezichtjes, die de dag van hun leven hebben. Anti-Piet demonstranten zijn in geen velden of wegen te bekennen en ook niet het voetbalschorem dat ze in elkaar zou willen slaan. In Brabant gaat alles nog volgens de traditie. Het valt me op dat er heel wat moslima's met hun kinderen tussen het publiek staan. Hier nog 4 foto's.

     De burgemeester van Veghel heet de Goedheiligman welkom op de 'Daan'. Dan ontschepen Sint en zijn Pieten zich en lopen langs de rijen ouders met kinderen, volle handen met pepernoten uitdelend. Aan de overkant wacht de schimmel, die de Sint naar het plein voor het stadhuis zal brengen. Daar wordt het feest voortgezet. Voor ons zit het erop. Morgen zullen Lourens & Joke de 'Niets Zonder' terug naar Gorcum varen. Ik rijd met hun auto terug. Om drie uur ben ik thuis. Ik zie dat de stoomsleepboot 'Jan de Sterke' weer op zijn winterplek ligt. Gisteren was hij hier Sinterklaasboot. Anna is er niet. Ze is naar een optreden van kleindochter Nikita in het nieuwe winkelcentrum op Oost. De hele familie is daar. Ik neem een uitgebreid bad. Om half vijf is Anna ook thuis en sluit ik haar in de armen. Terug naar boven

De avond valt over de Merwede. Het pontje van Sleeuwijk komt aanvaren. Rechts ligt een cruiseschip aangemeerd.

Maandag 19-11-2018

Het is een rustige maandag waarin we ons vaste stramien volgen: 's ochtends sport en boodschappen, 's middags past Anna op bij Tessa en ik geniet in mijn boekenhol. De hele dag is het tamelijk bewolkt met een schtrale wind uit het oosten. Regen valt er niet. Morgen zal het nog een paar graden guurder zijn, opnieuw met oostenwind.

Het gezicht van klimaat verandering. Een keten van lagedrukgebieden van Groenland tot het Iberisch schiereiland veroorzaakt storm op de Canarische eilanden. Hoge golven slaan een aantal balkons weg van een vakantiecomplex aan zee op Tenerife. De beelden zijn spectaculair, zie hier. Er vielen geen slachtoffers, zestig appartementen werden beschadigd en veertig mensen moesten hun huizen verlaten. Storm en regen brachten noodweer in het gebied van Alicante en Valencia. Wegen liepen onder en auto's strandden in het water. In totaal moesten de hulpdiensten alleen al zondag 155 keer uitrukken voor ondergelopen huizen, omgewaaide bomen en andere incidenten. Tot nu toe is er één slachtoffer gevallen. Een 83-jarige vrouw verdronk toen ze in huis verrast werd door het wassende water van een nabij gelegen beek. Ook zware regenval op de Balearen, en Sardinië en Sicilië, en bij Rome en Napels.

     De hevige bosbranden in Californië kostten tot dusver aan 77 mensen het leven. Circa 1000 mensen worden nog vermist. Het zijn de dodelijkste branden in de geschiedenis van de staat. Maar deze week zal het weer drastisch omslaan. Men verwacht in de loop van de week overvloedige regenval in het noordwesten van de Verenigde Staten. Er is grote hilariteit om Trump, die de oplossing weet: bosbranden voorkom je door de bossen beter schoon te maken en te harken, zoals ze in Finland doen (beweert hij). Rake America great again!

In tegenstelling to al dat geweld beleef ik een heerlijke middag in mijn werkkamer. Met genoegen verdiep ik me in een mooi boek van de deeltjesfysicus Frank Close over het het 'Neutrino' (Ned. vert. Veen, 2010). Zo mogelijk is het één van de raadselachtigste deeltjes uit het Standaardmodel van de Deeltjesfysica en tegelijk één die het meest talrijk is in het universum. Het heeft nauwelijks massa, geen lading en de meerderheid ervan vliegt al sinds de oerknal (13,8 miljard jaar geleden) door het heelal zonder ook maar iets te raken. 'Ik heb een deeltje gepostuleerd dat niet kan worden gedetecteerd', zei de natuurkundige Wolfgang Pauli in het begin van de jaren dertig. Het duurde tientallen jaren voordat het lukte.

Als de avond valt maak ik een wandeling langs de Altenawal. De maan schijnt door de takken van de grote es. Het is een typische 'de-maan-schijnt-door-de-bomen-avond'. De naargeestige oostenwind tracht door mijn jas heen te blazen. In het zuiden breken wolkenbanken boven de rivier. Het pontje van Sleeuwijk komt juist aanvaren. Aan de wal ligt een cruiseschip afgemeerd. Zie de foto hierboven. Ik hoor de sleutel in het slot; daar is Anna. Terug naar boven

Giuseppe Penone snijdt de jonge boom tevoorschijn uit de oude boom.

Dinsdag 20-11-2018

De vroege jeugd van levende objecten opnieuw zichtbaar maken, omdat die er nog steeds binnen in verborgen zit. De Italiaanse beeldhouwer Giuseppe Penone (1947) kan dat. Je ziet het hem doen op de foto hierboven. Door zorgvuldig de opeenvolgende jaarringen weg te snijden, baant hij zichzelf als het ware een weg door de tijd terug naar het jonge boompje. Dat is onder al die lagen nog steeds aanwezig. Een fascinerend procedé. Hij kwam vorige week aan bod bij mijn Cursus Hedendaagse Kunst van de KLU. Penone wordt gerekend tot de Italiaanse kunststroming Arte Povera, ofwel 'arme kunst', een stroming uit de jaren 70. Als je zijn naam googelt, kom je talrijke voorbeelden van zijn indrukwekkende werk tegen. Ook uit bouwmaterialen zoals houten balken, weet hij de oorspronkelijke bomen tevoorschijn te halen. Denk niet dat hij steeds hetzelfde kunstje uithaalt; er zit een grote variatie in zijn werk. In de tuinen van het Rijksmuseum staan verschillende beelden van hem, en het Kröller Müller Museum heeft zelfs een Penonepad. Diepzinnig en mooi!

Alweer een klaasbalonnetje. VVD-fractievoorzitter Dijkhoff wil af van demonstraties bij Sinterklaas-intochten. 'Zet ze maar op een industrieterrein.' Alsof de anti-Piet demonstranten het hebben gedaan! Die manifesteerden zich beschaafd bij de intochten van afgelopen weekeinde; het was het voetbal-Jan-Hagel dat zich gewelddadig gedroeg. Staat de VVD niet meer voor de grondrechten? Of kent Dijkhoff de grondwet niet goed? Of verkwanselt hij die beginselen om voor de verkiezingen van volgend jaar stemmen weg te halen bij PVV en FvD? Hij moet zich diep schamen. Later vandaag spreekt  premier Rutte zich uit tegen een demonstratieverbod.

Het is een grijze engure dag. Voor Anna de wekelijkse oppasdag. Ikzelf ga met de bus naar Utrecht voor de jaarlijkse lunch met mijn uitgever Jan-Willem over de verkoop en de inkomsten uit mijn romantrilogie. We ontmoeten elkaar in Comptoir Libanais, in Hoog Catharijne. Gezellig als altijd. Ook breng ik mijn hoed naar hoedenwinkel Jos van Dijk in de Bakkerstraat. De voering is losgeraakt, maar die lijmen ze er gratis weer in vast. Ik ben om half vier weer thuis. Terug naar boven

Tracey Emin, Everyone I Have Ever Slept With 1963 - 1995, 1995 Appliquéd tent, mattress and light 122 x 245 x 214 cm. (Saatchigallery.com)

Woensdag 21-11-2018

In de NRC staat een scherp debat over euthanasie bij dementerende ouderen: 'Als je dood wil moet je zelf de knoop doorhakken' (lees hier). Het is een debat tussen twee schrijvers, Henk Blanken (schrijver, journalist en lijdend aan Parkinson) en Bert Keizer (ouderenarts en schrijver). Blanken wil niet dement worden en voor die tijd euthanasie. Hij wil graag voorkomen dat hij in de 'dementieval' trapt, dat wil zeggen dat hij wil vermijden dat hij te dement wordt om nog een bewust en consistent euthanasieverzoek te doen. Want alleen dan mag een dokter de patiënt laten sterven. Daarom heeft hij met zijn vrouw afgesproken dat ze een pil door zijn pap roert als hij door de geestelijke en lichamelijke aftakeling zichzelf niet meer is. Keizer vindt dat 'laf'. Blanken wil van het bewuste leven zelfs de allerlaatste kruimels consumeren, zegt Keizer. Dat verlangen begrijp ik maar al te goed. Maar wie het onderste uit de kan wil, kan het lid wel eens op de neus krijgen en te dement worden. Daarom verzint Blanken een ontsnappingsroute door een ander met de verantwoordelijkheid voor zijn dood op te zadelen. Hij kan het in dat stadium immers zelf niet meer zeggen. Lees het debat; het is de moeite waard.

     Ik ben - hoe hard het ook lijkt - het met Keizer eens. Als je zelf niet tijdig de stekker eruit trekt, dan heb je pech gehad. Die beslissing tóch (laten) nemen mag je een ander niet aandoen, zelfs al is het je meest naaste partner. Daar helpt letterlijk geen lieve moederen aan. Met de dood moet je zelf schipperen. Wat kun je wel doen? Je euthanasiewensen met je partner, je kindereren en je huisarts bespreken, ze duidelijk op papier zetten, dat papiertje jaarlijks actualiseren - en er verder het beste van hopen.

Het is een koude, lichtgrijze dag, die gaandeweg donkerder grijs wordt. Regen noch sneeuw dienen zich aan en de oostenwind is minder guur dan gisteren. Ik poog mijn ov-chipkaart online te verlengen. Het duurt bijna een halfuur voor het lukt, want je moet eerst een account aanleggen en ik dacht dat ik dat al had. Quod non. Daarna wil ik de kaart van Anna op dat account zetten, hetgeen nog eens een kwartier kost. Maar dan heb je ook wat.

     's Middags naar het museum voor het laatste college Moderne Kunst II door Barry Heinrichs van de KLU. Het onderwerp is ongemeen interessant: de Young British Artists, een naam voor een nogal onsamenhangende groep conceptuele kunstenaars in Engeland in de jaren 90. Boze kunstenaars met sterk maatschappijkritisch werk, die het publiek hard willen confronteren en schokken. Shock Art, wordt het ook wel genoemd, of Confessional Art. Dat laatste is omdat de kunstenaars hun eigen leven inzetten, bekentenissen doen en er hypes van proberen te maken. Van hun levens een mythe trachten te maken en die in stand zien te houden; het past wel bij deze tijd van beeld en verbeelding die voor de werkelijkheid schuiven. Als er niet over je gesproken wordt, besta je niet. Dat vergt de voortdurende aanvoer van nieuwe feiten, verhalen en schandalen, want als het ophoudt - bij hun dood - dan sterft de mythe snel. Een wanhopige worsteling tegen de vergetelheid.

     Een van die kunstenaars is Tracey Emin (1963), naar verluidt een borderliner en dochter van een Britse moeder en een Turks-Cypriotische vader. Het werk hierboven - ' Everyone I Have Ever Slept With 1963 - 1995' uit 1995 - is een beroemd geworden tentje op de fameuze expositie Sensation in 1997. Bezoekers konden erin kruipen en op de wanden de namen lezen van iedereen met wie ze sliep. 102 namen van seksuele partners maar ook gezins- en famlieleden zoals haar grootmoeder. Op de vloer was te lezen: 'With myself, always myself, never forgetting'. De tent ging in 2007 verloren bij de grote brand van de kunstopslag van het MoMart. Emin weigerde altijd om een nieuwe te maken. Terug naar boven

Jake & Dinos Chapman, Zygotic Acceleration, Biogenetic, De-Sublimated Libidinal Model', 1995, fibreglas.

Donderdag 22-11-2018

De Young British Artists, een losse groep kunstenaars uit de jaren 90 in het Verenigd Koninkrijk blijft me intrigeren. Hierboven zie je een foto van de iconisch geworden beeldengroep ' Zygotic Acceleration, Biogenetic, De-Sublimated Libidinal Model' uit 1995 van het kunstenaarsduo Jake & Dinos Chapman. Het stond op de roemruchte expositie Sensation van 1997 in Londen, georganiseerd door de schatrijke kunsthandelaar Charles Saatchi. Het is een op elkaar gedrongen groep van plastic mannequins. Levensgrote pre-puberale meisjes, waarvan sommigen een penis als neus hebben. Wat is dit? Een pornografische groteske? Schrikbeeld van een toekomst vol genetische modificatie en medische experimenten? Ik krijg zelf de associatie met een aantal van de bizarre wassen beelden uit de Spitzner Collectie (die in 1992 onderdeel was van de kunstmanifestatie BRAIN/Internal Affairs in de oudbouw van het Gorcumse Beatrixziekenhuis). Ik herinner me niet het werk van de Chapmans ooit eerder te hebben gezien. Persoonlijk vind ik het onbehaaglijk om naar te kijken. Het werk én natuurlijke de titel roepen voorstellingen op van een toekomst van mislukte robotisering, van gruwelijke mens-machine interfaces of van de invasie van aliens, van vreemde levensvormen uit het heelal. Het contrast met de onschuld van de jongemeisjesfiguren werkt sterk. De beeldengroep van de Chapman broers verwekte veel opgewonden discussie. Is dit wel kunst? Die vraag is inmiddels beantwoord, het werk wordt regelmati geëxposeerd en is opgenomen in de codex van de moderne kunst.

Opnieuw een grijze, koude dag. We sporten en doen boodschappen op Oost en ik lees verder in mijn boek over het neutrino. En het is tijd voor een fragment van Charles Bukowski:

er woont een lijster in mijn hart die

naar buiten wil

maar ik ben te sterk voor hem,

blijf binnen, zeg ik, ik ga jou

aan niemand laten

zien.

er woont een lijster in mijn hart die

naar buiten wil

maar ik giet whisky over hem heen en inhaleer

sigarettenrook

en de hoeren en de kelners

en de vakkenvullers

zullen nooit weten dat

hij

daar zit.

(Uit 'de lijster', blz 123, Charles Bukowski, in De Laatste Nacht van de Aarde, Lebowski, 2014)

Maar 's nachts in zijn kale kamer laat Bukowski de lijster soms ontsnappen, kort, en daarna stopt hij hem weer terug en slapen ze samen 'in ons geheim verbond'. Aandoenlijk. Terug naar boven

Opwarming van de aarde 1850 - 2018 in de verschillende meetreeksen.

Vrijdag 23-11-2018

De president begrijpt het niet. Of vertellen ze het hem niet? Of luistert hij niet? Het verschil tussen weer en klimaat is nooit tot hem doorgedrongen, getuige zijn tweet van gisteren over de golf van extreme kou in het noordoosten van Amerika:

De president van het machtigste land ter wereld is een gevaarlijke clown. Hij negeert evidente feiten in de wetenschap. Zie de diverse meetreeksen hierboven. Klimaatverandering is gedefinieerd als een stijging (of daling) van het 30-jaarsgemiddelde. Incidentele kou heeft daar niets mee te maken, want binnen een opwarmend klimaat is er altijd variatie, afwisseling van koude en warme periodes. Er zijn overigens duidelijke aanwijzingen dat weers-extremen toenemen, maar wat telt is bijvoorbeeld de verhouding tussen koude- en warmterecords. In een stabiel klimaat is die in evenwicht. Maar nu overheersen al decennia lang wereldwijd de warmterecords. Nederland kent deze eeuw tot dusver bijvoorbeeld een verhouding van acht warmterecords tegenover één kouderecord. Maar de Amerikaanse president denkt dat hij het beter weet dan tienduizenden klimaatwetenschappers. Van de ongekend grote bosbranden in Calififornië zei hij dat het aan het bosmanagement lag: de bossen moesten beter aangeharkt worden. Dat doen in Finland beter, wist hij te vertellen, tot grote verbazing van de Finnen. Één bonte kraai maakt bij hem winter.

Vandaag komt het 4th US National Climate Assessment (NCA4 uit. Daarin vind je ondermeer de laatste prognoses over de wereldwijde zeespiegelstijging in AD 2100. Zie hieronder.

In het ergste scenario bedraagt de stijging in het jaar 2100 2,5 meter. Het gemiddelde scenario staat nu op 1 meter bij de eeuwwisseling. NB: daarna blijft het niveau verder doorstijgen. In het laatste IPCC-rapport (2013) was dát nog het hoogste scenario.

Vandaag is het een bewolkte dag, met in de ochtend kort wat motregen. We halen in een bouwmarkt een ronde afvalbak voor het scheiden van PMD-afval (plastic, blik en metaal, drankpakken). Dat deden we nog niet en dat hadden we natuurlijk al veel eerder moeten doen. Daarna scharen we ons bij de massa's die meedoen aan de onzin van Black Friday: we kopen een sterk afgeprijsde keukenmachine, die Anna had uitgezocht. Daar kan je vrijwel alles mee. Na een uurtje gezellig samen puzzelen met de gebruiksaanwijzing erbij hebben we het ding onder de knie. Het kostte één bloedende vinger. Terug naar boven

De kosmische slang van stof bij dubbelster Apep onthult hoe zware sterren sterven (bron: ASTRON)

Zaterdag 24-11-2018

Eindigheid is al wat overheerst in een mogelijk oneindig universum (of multiversum). Ogenschijnlijk een merkwaardige paradox. Eindigheid speelt een grote rol op complexere niveaus van de organisatie van materie en energie, zoals bij voorbeeld bij sterren en sterrenstelsels, zwarte gaten en... bij leven. Onstaan gevolgd door vernietiging is op dat niveau het ijzeren lot van alles, gevoed en geregeld door de onverbiddelijke entropie. Een mooi voorbeeld is de naderende clash van een zwaar dubbelstersysteem op 8000 lichtjaar afstand in onze Melkweg. Een internationaal team van radioastronomen onder leiding van Joseph Callingham van het Netherlands Institute for Radio Astronomy (ASTRON) ontdekte een opmerkelijke stofspiraal rond de dubbelster. Het stelsel bestaat uit twee zogeheten Wolf-Rayetsterren: grote, hete en lichtsterke sterren die krachtige 'sterrenwinden' van ultraheet gas het heelal inblazen en die op het punt staan hun leven op katastrofale wijze te beëindigen door op elkaar te storten en een massief zwart gat te vormen. Lees hier meer. De dubbelster is door onderzoekers Apep (of Apophis) gedoopt, naar een Egyptische slangengod. Bij de aanstaande botsing (misschien binnen tienduizend jaar) zullen de twee sterren mogelijk bij hun botsing waarschijnlijk een explosie van gammastraling veroorzaken: een zogenaamde gammaflits. Dat zijn de krachtigste explosies ooit. Ze werden tot op heden alleen waargenomen in verre sterrenstelsels.

     Met de botsing eindigt het dubbelstersysteem. De materie en de niet-uitgestraalde energie verdwijnen in het zwarte gat dat ontstaat. Onbereikbaar? Dat is de informatie-paradox. Ook zwarte gaten kennen een eindig bestaan. Ze verdampen op termijn door het uitzenden van straling, de zogenaamde Hawking-straling. Eindigheid heerst alom, maar de som van materie en energie (die in elkaar kunnen overgaan volgens de beroemde Einsteinvergelijking e - mc²) blijft altijd hetzelfde. Oneindig lang? Alles wat bij de oerknal ontstond is er op het basale niveau nog steeds; er kwam nooit iets bij en er ging nooit iets af. Dat komt geloof ik door de Wet van Behoud van Energie c.q. van Massa, één van de belangrijkste natuurwetten (in dit universum). Tijdelijkheid schuilt elders, namelijk in de hoedanigheid van materie, niet in de hoeveelheid ervan. Dat is waarschijnlijk voor eeuwig - eh - onbegrijpelijk.

Gisteravond zag ik de maan vol en romig boven de huizen aan de Kriekenmarkt. Tussen wolkenslierten was linksonder een heldere flonkerende ster te zien. Ik zocht het op: het bleek Aldebaran te zijn, de grootste ster in het sterrenbeeld Stier. Aldebaran is mogelijk ook een dubbelster. Leuk weetje: over 2 miljoen jaar komt onze ruimtesonde Pioneer 10 bij de ster aan. Sinds 2003 is er overigens geen contact met de sonde meer.

Een grijze ochtend. Ik hoop dat het voorspelde regenfront ten zuiden van ons blijft. Over de sluis lopen grote groepen wandelaars met gele hesjes aan, het lijkt wel of de Franse en Waalse demonstranten (les gilets jaunes) tegen de hoge benzineprijze langstrekken. Ik vermoed dat er weer een cruiseschip op Buiten de Waterpoort ligt. We lopen samen gezellig door de Sinterklaasversierde straten van de binnenstad. 's Middags komt Tessa met haar dochters op de thee. De regen blijft ons gespaard. Terug naar boven

Overzicht van klimaatindicatoren (plaatje uit NCA4)

Zondag 25-11-2018

Het gezicht van klimaatverandering. Nu het zomerseizoen nadert, ontstaan er weer branden in Australië. Bewoners van bosrijke gebieden in het zuidoosten van Australië moesten hun huis verlaten wegens oprukkende natuurbranden, die worden aangewakkerd door harde wind tot 70 kilometer per uur. Op 21 verschillende plaatsen woeden natuurbranden. Er zijn geen slachtoffers gemeld.

     In ons eigen land verscheen de nieuwe Vogelatlas. De samenstelling van de vogelbevolking is in 40 jaar drastisch veranderd. De klapekster, de duinpieper en de ortolaan zijn als broedvogel vrijwel verdwenen. De zee- en visarend, de wilde zwaan en de kraanvogel zijn spectaculaire nieuwkomers. Ook grote zilverreigers en slechtvalken zijn van sporadische dwaalgasten doodnormale verschijningen geworden, lees ik bij NOS/nieuws. De oorzaken: veranderingen in ons landschap, klimaatverandering en veranderde omstandigheden op de trekroutes.

     In het Braziliaanse regenwoud werd dit jaar meer bos gekapt dan eerder in de laatste tien jaar. Tussen augustus 2017 en juli 2018 werd bijna 8000 vierkante kilometer oerwoud gekapt, een gebied ongeveer ter grootte van de provincies Gelderland, Flevoland en Utrecht samen. Voor dat decennium was het overigens nóg veel meer, maar dat de boskap weer toeneemt is verontrustend. Het Amazonewoud is belangrijk voor het tegengaan van de opwarming van de aarde. Het oerbos neemt immers grote hoeveelheden van het broeikasgas CO2 op.

     Gisteren had ik het over 'de gele hesjes', (les gilets jaunes) de voornamelijk extreem-rechtse demonstranten die in Frankrijk en Wallonië protesteren tegen de hogere brandstofprijzen. Heeft het wel met klimaat te maken? Zeker, fossiele brandstoffen worden nog steeds door de overheid gesubsidieerd. De prijs voor een liter euroloodvrij in Frankrijk is in één jaar met 23 procent gestegen, naar ongeveer 1,45 euro. Dat is nog niet eens veel; wij betalen meer. Prijsverhoging is noodzakelijk om te stimuleren dat mensen zich ervan afwenden en de auto laten staan. De protesten gaan met veel geweld gepaard van de doorgaans rechts-extremistische betogers.

Eergisteren noemde ik al het zojuist verschenen 4th US National Climate Assessment (NCA4) uitgebracht door de Amerikaanse overheid. De becijferde wereldwijde zeespiegelstijging is veel hoger dan het in het ICPP-rapport van 2013. Het is pikant omdat het onder de klimatologische onnozelaar Trump uitkomt, maar zijn regering was niet de opdrachtgever, dat was het Congres. Ook andere prognoses in het NCA4 zijn schokkend. Als de uitstoot van broeikasgassen niet fors wordt teruggebracht zal de gemiddelde temperatuur op aarde deze eeuw met 5 graden of meer toenemen. Vijf graden is katastofaal! In het klimaatakkoord van Parijs is vastgelegd dat de toename beperkt moet blijven tot 1,5 en hooguit 2 graden. Er komen meer overstromingen en stormen en veel meer natuurbranden, met doden en veel materiële schade als gevolg, zoals in Californië. Meer oogsten zullen mislukken, en landbouw bedrijven zal in de Midwest sowieso veel moeilijker worden.

     Trump schijnt te hebben geprobeerd om de publicatie van het rapport tegen te houden, maar dat is hem niet gelukt. Nu noemt Het Witte Huis de uitkomsten onnauwkeurig. De studie is "grotendeels gebaseerd op het meest extreme scenario, dat er in tegenspraak met de langetermijntrend ervan uitgaat dat er maar beperkte technologische vooruitgang is en dat de bevolking zeer snel groeit", zei een woordvoerder. Kun je daar zo zeker van zijn? In elk geval kun je in het rapport opzoeken of het alleen rekent met het ergste scenario en dat heb ik gedaan. Het hoogste scenario heet er RCP8.5. Daarin blijven de concentraties CO2 de rest van deze eeuw doorstijgen om pas met de eeuwwisseling te dalen. Maar er staan ook andere, uitgewerkte scenario's in. In de andere RCP's dalen de concentraties vanaf 2050 sterk. Helaas, 'Current trends in annual greenhouse gas emissions, globally, are consistent with RCP8.5.', zegt het rapport. Dan is het uiteraard logisch dat de rapporteurs de effecten daarvan doorrekenen. Maar de gevolgen van iedere graad Celsius stijging in de wereldtemperatuur boven de 1,5 - 2 graden zijn al rampzalig. Die scenario's vind je dus ook in NCA4.

Vannacht worden we omstreeks half twee wakker van een harde knal op het Eind. Even later klinkt en geroep. Door het raam van de slaapkamer kijkend lijkt het alsof de vuilnisstortbak in brand staat. Misschien werd er een rotje in gegooid. Er staat een wagen met zwaailicht naast. De brandweer. We gaan weer slapen. Vanmorgen meldt AD/Rivirenland dat er geen vluinisstortbak, maar een auto in de fik stond. O jé denken we, onze auto staat er vlakbij, voor Bon'Apart. Ik schiet snel mijn kleren aan en ga kijken (foto hier). Ons autootje is gelukkig ongedeerd; het staat er een stuk of vijf plaatsen vandaan.

     Het is opnieuw zwaar bewolkt vandaag, zonder regen. We brengen de ochtend rustig door en straks gaan we naar de verjaardag van schoonzus Mieke in Papendrecht. Terug naar boven

Het Marsmaantje Phobos met de grote inslagkrater Stickney linksboven (foto: NASA, Viking 1)

Maandag 26-11-2018

Deze prachtige foto van het Marsmaantje Phobos maakte de ruimtesonde Viking 1 van de NASA in 1978. Phobos is de grootste van de twee Marsmaantjes; de kleinere heet Deimos. Phobos heeft een doorsnede van 25 kilometer. Hoe ze zijn ontstaan is niet duidelijk; waarschijnlijk zijn het door Mars ingevangen planetoïden. Pas onlangs werd een verklaring gepubliceerd voor de langgerekte groeven die vanaf de grote krater (Stickney Crater) linksboven over het oppervlak lopen. Het zou gaan om de sporen van grote stenen die van de inslagkrater naar beneden rolden of stuiterden. Phobos staat maar 6800 kilometer af van Mars, heel wat minder dan de 380.000 die onze maan van de aarde staat. De sterke getijdekrachten van Mars trekken de maantjes geleidelijk naar de planeet toe en naar alle waarschijnlijkheid zullen ze over 50 miljoen jaar de maantjes doen uiteenvallen in brokstukken, die op de planeet zullen storten. Als de mensheid nog bestaat en Mars dan bewoond wordt, moeten die bewoners oppassen.

     Viking 1 was de eerste geslaagde Marslander van de NASA. Vanavond zal een nieuwe zachte landing worden uitgevoerd door de InSight sonde. In 'seven minutes of terror' moet de sonde afremmen van een snelheid van bijna 10.000 kilometer/uur afremmen tot 8 kilometer per uur. In meer dan de helft van de gevallen mislukte deregelijke missies in die laatste paar minuten. Van de in totaal 43 pogingen om Mars te bereikten liepen er slechts 18 goed af. De missie werd op 5 mei 2018 gelanceerd en zal circa vijf meter diepe gaten boren om de bodemstructuur te onderzoeken. Hoe dieper je graaft, hoe warmer het is. Dat geldt ook voor de aarde. De gegevens van de missie kunnen uitwijzen of het op diepere niveaus in de Marsbodem warm genoeg is voor het bestaan van vloeibaar water. Zo ja, dan is theoretisch gesproken primitief leven er mogelijk. Nooit eerder werden de diepere lagen van Mars onderzocht. Dat onderzoek moet verder meer inzicht geven in het bestaan van een vloeibare, kern van gesmolten metaal in het binnenste van de planeet, en in de manier waarop de vier rotsachtige planeten in het zonnestelsel, waaronder de aarde, zijn ontstaan.

Weer een grijze dag, maar minder koud ondanks de oostenwind. We sporten anderhalf uur en doen boodschappen. Anna past 's middags weer op de kleine Lina-Mae.

     Er is gezever over het aanstaande boerkaverbod in ondermeer het openbaar vervoer. Het geldt overigens voor alle gezichtsbedekkende kleding, zoals bivakmutsen en integraalhelmen. Femke Halsema zei dezer dagen volkomen prematuur en overbodig dat ze in Amsterdam het verbod niet zal handhaven. Ook Rotterdam en Utrecht zullen er geen prioriteit aan geven. Politici vielen over haar heen; zojuist nog premier Rutte. Ik snap wel dat de gemeentebestuurders zich ergeren over wat ze allemaal uit de politieke waan van de dag vanuit Den Haag opgelegd krijgen, maar ze hadden beter niks kunnen zeggen. Dan was het niemand opgevallen dat er nooit iemand wordt aangehouden en kraaide er geen haan naar, want het hele fenomeen is dermate schaars dat je rustig van Haagse symboolpolitiek kunt spreken. Het zal in de praktijk niet meevallen om uberhaupt iemand met een boerka te vinden. Terug naar boven

Hoe de leden van het Britse Lagerhuis op 11 december a.s. over het Brexit-akkoord zullen stemmen, volgens The Guardian.

Dinsdag 27-11-2018

Nu 27 Europese staatshoofden afgelopen zaterdag opvallend unaniem hebben ingestemd met het Brexitakkoord, ligt de bal geheel in het Britse parlement. Premier May, die taai blijft doorknokken, is zelfs bereid tevoren op de televisie een debat aan te gaan met de door haar verfoeide Labour-leider Jeremy Corbyn. De stemming in het Lagerhuis is op 11 december. Corbyn heeft aangekondigd dat Labour tegen het akkoord zal stemmen. The Guardian kwam gisteren met een overzicht: 'How will your MP vote on Theresa May's Brexit deal'. Een lange lijst, ze staan er allemaal in, ministers, afgetreden ministers, de andere Bexiteers, de rest van de conservatieven, de socialisten, de liberalen, de Schotten en de Noord-Ieren. 'An uphill battle', zegt de krant. Trump hielp de precaire positie van de premier gisteren niet, toen hij tegen verslaggevers zei ''Sounds like a great deal for the EU' en veronderstelde dat het akkoord impliceert dat er geen handel met de VS meer zou kunnen. Weet Trump veel. Op basis van hun onderzoek concluderen de auteurs dat er 227 parlementariërs voor zullen stemmen en maar liefst 433 tegen (zie hierboven). Als dat zo blijft tot de 11e, dan breekt er een zware politieke chaos los. De premier zal moeten aftreden, want noch zijn noch Europa zijn bereid tot een heronderhandeling. De financiële markten zullen sterk reageren in het vooruitzicht van een keiharde, ongeregelde Brexit.

Het gezicht van klimaatverandering. Oliemaatschappij Shell heeft moeite om de pompstations te bevoorraden omdat de aanvoer stagneeert als gevolg van de lage waterstanden in de rivieren. Dat is weer het gevolg van de langdurige droogte.

     De meteorologische herfst loopt op zijn einde (op 1 december). Voor het eerst sinds 2007 was er geen enkele herfststorm. Het werd uiteindelijk zelfs de op één na rustigste herfst ooit gemeten met een gemiddelde windsnelheid van 14,0 km/uur. Weeronline denkt dat de oorzaak onder andere ligt in 'de toenemende verruwing van het Nederlandse landschap, met name verstedelijking.' Daardoor neemt de windsnelheid af.

     Opnieuw noodweer in Zuid-Italië. Het is wel raak in de Middellandse Zee deze herfst. Een tornado beschadigde bomen, huizen en een winkelcentrum in Crotone, een haven die we goed kennen. In San Felice Circeo, zo’n 100 kilometer onder Rome, veroorzaakte zware regenval een enorm zinkgat. Een auto belandde erin, maar niemand raakte gewond. Zware buien trekken nu naar Griekenland, de Balkan en het westen van Turkije.

     Er verschenen twee belangrijke rapporten. Het Britse weerbureau Med Office publiceerde The UK Climate Projections 2018 (UKCP18). In het High Emissions Scenario zullen ondermeer de zomertemperaturen in het VK al in 2070 5,4 graden Celsius hoger zijn en de wintertemperaturen 4,2 graden boven het pre-industriële niveau. Het zeeniveau zal in Londen bij de eeuwwisseling 1.15 meter hoger liggen. In Low Emission Scenario zal de gemiddelde jaartemperatuur nog 2,3 graden boven pre-industrieeel zijn, hoger dan de Parijse Akkoorden aanvaardbaar vinden.

     Alle landen ter wereld moeten hun inspanningen verdrievoudigen om de opwarming van de aarde onder de 2 graden te kunnen houden, zegt het juist verschenen Emissions Gap Report van de VN. Om de opwarming te stoppen op 1,5 graad moeten de inspanningen zelfs met een factor vijf omhoog. De doelen van Parijs 2015 raken op dit moment alleen maar verder uit beeld, want de wereldwijde CO2-uitstoot is vorig jaar juist weer gestegen, na een paar jaar stabiel te zijn gebleven.

Hier is het een rustige, bewolkte dag. Geen regen. De nieuwe Marsrover InSight heeft gisteravond vlak voor negen uur (Ned. tijd) een perfecte landing gemaakt. Inmiddels zijn de zonnepanelen van de rover uitgeklapt en werd een eerste foto van het uitzicht ontvangen. Anna heeft oppasdag, ik lees veel. Terug naar boven

Interview van o.a. Josh Dawsey (The Washington Post) met Donald Trump op 27-11-2018.

Woensdag 28-11-2018

Bij toeval liep ik tegen het interview aan dat Donald Trump onlangs had met ondermeer Witte Huisreporter Josh Dawsey van The Washington Post over klimaatverandering. Het is het interview waarin hij de ondermeer de schuld voor de bosbranden in Californië geeft aan gebrekkig bosmanagement. Het is fascinerend om zelf te lezen hoezeer de president het vermogen mist een consistent betoog te houden, hoe hij van de hak op de tak springt, zinnen niet afmaakt, er zelfingenomen op los confabuleert en nergens enige twijfel toont (zie hierboven). 'People like myself — we have very high levels of intelligence'. Het is de satire voorbij. Professor Dr. D.J. Trump. Je kunt er om lachen maar het blijft ongelooflijk dat zo'n impulsieve braller de machtigste positie in de wereld bekleedt.

     Gisteren kondigde General Motors aan vijf autofabrieken in de VS en Canada te moeten sluiten. Er komen bijna 14.000 mensen op straat te staan. In de VS betreft het de staten Ohio, Michigan and Maryland. Natuurlijk reageert Trump als een gebeten hond. Dat zijn zijn kiezers! Dat hijzelf met zijn importheffingen op staal de oorzaak van de misère bij GM is, komt niet bij hem op. Ford en Fiat/Chrysler hebben er ook last van en kondigden eveneens afslankingen aan. Vandaag dreigt Trump alle subsidies voor GM in te zullen trekken, ook die voor electrische auto's. Het is een te verre gedachte dat hij daarmee de zaak alleen maar bespoedigt.

Vandaag veel regen. Ik reis naar Utrecht om bij Ikea twee boekenkastjes uit te zoeken. De groeiende stapeltjes om mijn bureau beginnen om te vallen en precies waar ze staan kun je boekenkastjes zetten. Ik vind na een uur zoeken, passen en meten twee mooie. Daarna naar de binnenstad voor overleg met mijn ex en onze zoon Bas. Hij raakt steeds meer in het goede spoor. Om half vijf ben ik thuis en ga de kastjes in elkaar zetten. Duurt anderhalf uur, maar het staat mooi. De boekentrapjes zijn van boeken ontdaan en kunnen weer hun oorspronkelijke functie vervullen. Dezer dagen een foto. Ik moet namelijk ook de boeken op mijn bureau nog herplaatsen en het bureau schoonmaken. Terug naar boven

Tevreden over mijn twee nieuwe boekenkastjes (voorgrond, om het bureau).

Donderdag 29-11-2018

Regen op een grijze dag. Koud is het niet. Sport en boodschappen. Thuis staat de Evergreen Top 1000 van Radio 5 op, de tophits uit de jaren 60, 70 en 80. Onze tijd. herkenning en sentiment. Heerlijk. De Rolling Stones komen met 'As tears go bij' voorbij. Vroeger op school zongen ze 'Ans Steers go by', zegt Anna.

Zó klein, zó beschamend zijn onze politici. Al weken zeuren ze over het Pact van Marrakesh, waarin de VN namens de lidstaten de toekomstige migratiestromen in de wereld op een verantwoorde, menselijke manier wil regelen. Hoewel het verdrag niet eens juridisch bindend is (vandaar de term 'global' in de titel), willen de meeste fracties in het parlement er toch een extra verklaring aan hechten om te voorkomen dat migranten er te veel rechten aan kunnen ontlenen. Je schaamt je dood over de klinklare zelfzucht en de benepen angst die daaruit spreekt. PVV, SGP en Forum voor Democratie blijven vinden dat Nederland niet akkoord moet gaan met het Marrakesh-pact. De SGP! Waar zijn de naastenliefde en het christelijk mededogen? Forum heeft naar eigen zeggen inmiddels 50.000 handtekeningen verzameld voor een petitie tegen het pact en de PVV zal alweer een motie van wantrouwen indienen. De SP is zeer kritisch over het akkoord. Geen solidariteit met de verworpenen der aarde. Die zoeken het zelf maar uit.

In de loop van de middag wordt het droog. Er dient zich een lekker klusje aan: de installatie van onze nieuwe Mediabox XL van Ziggo. De vorige (een Cisco) heeft het ruim 7,5 jaar volgehouden, maar hij ging de afgelopen week raar doen en dat kwam niet meer goed. Vandaag kregen we de nieuwe box over de post. De installatie is eenvoudig, als je tenminste geduld hebt. Hij doet er tien minuten over om met de televisie tot overeenstemming te komen. Gelukkig staat de Evergreen Top 2000 nog steeds op. Daarna gaat het vlot en oogst ik de bewondering van mijn geliefde als alles werkt. Rest het verwerken van de onmatige hoeveelheid verpakkingsmateriaal.. Terug naar boven

Een blauwe reiger op het remmingwerk voor de sluis. Een nieuwe bewoner?

Vrijdag 30-11-2018

De laatste dag van november vangt aan met wolken en zonneschijn. De kou is naar het oosten teruggedreven, een lagedrukgebied voert warme lucht en regenfronten aan met flink wat wind. Op het remmingwerk voor de sluis staat een blauwe reiger te peinzen (foto hierboven). Een nieuwe bewoner? Of een dwaalgast? Dat is geen verkeerde keus voor de vogel: er zit erg veel vis in de haven. Blauwe reigers overwinteren en in koude winters sterven er heel wat. Iedere kenner van het werk van Anton Koolhaas denkt meteen aan de tragische Jerôme de Fleudeville (of beter: Aardje van de Voort), 'een blauwe reiger in Nederland', uit de korte roman "Mijn vader inspecteerde iedere avond de Blauwe Nijl' uit 1970. We hebben de Evergreen Top 100 van Radio 5 weer opstaan. De laatste dag. De bel van de voordeur gaat. Iemand van het bureau Quattro Expertise komt in opdracht van de gemeente opnemen of we scheuren in de muren hebben. Een vooropname, aldus de jongeman. Dat is vanwege de herinrichting van het Eind, die in maart a.s. gaat beginnen en tot eind april duurt. De reden is me wat onduidelijk; misschien vanwege de zware trilapparaten waarmee stratenmakers werken?

Iemand heeft uitgezocht hoeveel fotonen alle sterren in het observeerbare heelal sinds hun ontstaan hebben uitgezonden. Dat is met recht een astronomisch getal. De oudste sterren ontstonden toen het universum een paar honderd miljoen jaar oud was, meer dan 13 miljard jaar geleden. Het gaat niet alleen om zichtbaar licht, maar ook om alle andere electromagnetische straling zoals gammstraling, röntgenstraling en microgolven.

     Het onderzoek is gepubliceerd in Science van 30 november. Het werd verricht door een groot internationaal team van wetenschappers onder leiding van astrofysicus Marco Ajello van Clemson University (VS). Het stuk betreft de geschiedenis van het heelal op basis van de metingeen aan gammastraling. Het persbericht staat hier. Het totale aantal fotonen is zogezegd bijvangst. Het is 4 x 10⁸⁴. Een vier met 84 nullen: Al het sterrenlicht in de hele historie van het heelal bestaat uit 4,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000 fotonen.

     Het immense getal roept talrijke vragen op. De straling die we ontvangen van onze eigen zon maakt het grootste deel uit van het getal. De rest uit het heelal is buitengewoon gering: niet meer dan een 60 Watt lamp op 8 kilometer afstand aan licht geeft. Waarom zo weinig? Omdat het heelal zo ongelooflijk groot is. Over grote afstanden wordt electromagnetische straling, dus ook zichtbaar licht, steeds zwakker. Dat is meteen de verklaring van de beroemde Paradox van Olbers uit 1823. Die zegt dat als het heelal oneindig is en er overaal sterren staan, het nooit nacht zou kunnen worden omdat het de hemel in iedere richting permanent verlicht is.

     Ik vraag me af of de astronomische som wel alle fotonen bevat. Ze ontstonden niet alleen in de kernfusieprocessen van sterren, maar ook bijvoorbeeld bij de wederzijdse annihilering van materie en anti-materie vlak na de oerknal, lang voordat de eerste sterren ontstonden. Lichtdeeltjes bewegen met de snelheid van het licht (in vacuüm) omdat ze geen massa hebben. Ze bestaan waarschijnlijk eeuwig en ze kennen geen verval, zoals andere deeltjes. Dat komt omdat volgens de speciale relativiteit van Einstein de tijd voor het deeltje stilstaat.

's Middags is er meer zon. Ik loop even de stad in voor wat laatste boodschappen. Vanavond krijgen we gasten, onze buren Wiger & Arina. Opeens valt overal de stroom uit. Klanten lopen naar buiten, winkeliers sluiten hun zaak. Dit is handig, mopperen ze. Na vijf minuten is de stroom terug. Thuis blijkt dat Anna juist haar haar (heur haar) waste, en terstond zeer koud water over zich heen kreeg.

     In de loop van de middag trekken paketten donkere wolken over, maar het blijft droog. Later weer zon. De Evergreen Top 1000 speelt de laatste 50 hits af. Straks even naar en borrel van de Gorcumse Poëzieroute voor de vertrekkende penningmeester in Grand Café Het Gelagh op de Varkenmarkt. Terug naar boven

Zaterdag 01-12-2018

Stoppen met varen en de boot verkopen. Wiger & Arina, onze gasten gisteravond, hebben de knoop doorgehakt. Hun boot ligt te koop in de haven van Valencia. Oef! Daar ben ik nog niet aan toe (Anna wel), maar eens komt het ook voor ons zover. Voorlopig denk ik maar niet te ver vooruit. Het vaarseizoen van 2019 ligt nog voor ons, daarna zien we wel.

    We hebben een droge ochtend met wat zon. De middag brengt regen. Anna heeft een vriendin op bezoek. De feestmaand december is begonnen, vandaar de nieuwe header bovenaan de website.

     Vandaag bereik ik bij SETI@home de 200.000 voltooide work-units (zie boven). Dat is binnen twee jaar. Ik doe sinds 24-01-2017 weer mee aan het project, waarbij je de rekenkracht van je computer thuis inzet voor het analyseren van radiosignalen uit de ruimte, die werden opgevangen door de Allen Telesope Array bij San Francisco (lees hier). Zulks in het kader van een zoektocht naar signalen van buitenaardse intelligentie. De trefkans is zeer veel kleiner dan het vinden van een speld in een hooiberg, maar wie niet zoekt.. Het is dus niet vreemd dat sinds de start (in zijn huidige vorm) in het jaar 1999 nog niets is gevonden, maar de miljoenen vrijwilligers verspreid over de hele wereld gaan noest door. Het kan enige honderduizenden jaren duren voor SETI iets vindt. Lees er hier meer over. Er zijn momenteel bijna 5 miljoen deelnemers. Mijn positie is 522.020.

In de Poolse stad Katowice begint na dit weekeinde de VN-klimaatconferentie COP24. Katowice ligt midden in het gebied van talrijke steenkoolmijnen, die in Polen een onaantastbare staus hebben (lees hier). Er worden ongeveer 20.000 deelnemers verwacht uit 190 landen, waaronder politici, vertegenwoordigers van niet-gouvernementele organisaties, wetenschappers en bedrijfsleiders. De conferentie moet nagaan in hoeverre de deelnemende landen op weg zijn om de doelen van de Klimaatconfentie van Parijs 2015 te realiseren: slechts 2 graden opwarming in AD 2100 en liefst 1,5 graden. De Parijse akkoorden moeten de wereld redden van een toenemende klimaatkatastrofe. We zullen volgende week zien of dat gaat lukken. Terug naar boven

We waren even bij onze Dulce in Numansdorp.

Zondag 02-12-2018

Wat een naargeestige dag! Veel regen en wind. Opmerkelijk genoeg is het tegelijk tamelijk warrm voor de tijd van het jaar: 14 graden. Volgens Weeronline is het de warmste 2e december ooit gemeten. Morgen kan het zelfs 15 graden worden. Op mijn studeerkamer werk ik wat oude gedeeltes van de website bij, grotere foto's, grotere letters en herstel van niet functionerende links. 's Middags rijden we naar Numansdorp om even op de boot te kijken (foto hierboven en een andere hier) en bij de lekkages de natte handdoeken te verwisselen voor droge. Anna neemt alle potjes met kruiden mee om thuis op te gebruiken. Het ziet er op de werf ook al zo troosteloos uit en het duurt nog vijf maanden voor er weer gevaren kan worden. Terug naar boven

Tegen half vijf is het vrijwel donker.

Maandag 03-12-2018

Een grijze, rustige dag met alleen 's ochtends wat regen. Je wordt er zelf rustig van. De wind is afgenomen, de temperatuur is met 13 graden net als gisteren ongewoon hoog. Dit jaar wordt waarschijnlijk het op drie na warmste jaar sinds het begin van de metingen. De gemiddelde wereldtemperatuur lag bijna een graad boven pre-industriële waarden. Daar word je niet rustig van.

     We doen boodschappen en sporten op Oost. Na een aantal maanden is het goed te merken dat mijn conditie groeide. Iedere week zet ik een of twee apparaten een streepje hoger. zodat ze nu een aardig eind boven het startniveau staan. Een klim die niet zonder moeite verloopt, maar vol te houden is. Ooit komt er een eind aan.

     Anna past voor het laatst op de maandag op Lina-Mae op, terwijl Tessa met Vajèn naar zwemles is. Het is de laatste keer; deze week gaat ze op voor haar B-diploma. Ik begin aan het nieuwe boek van Frank Westerman, 'Wij, de mens' (Querido Fosfor, 2018). In de eerste bladzijden gaat het over de Floresmens, een oermensje dat ook wel de Hobbit genoemd wordt. Een heerlijk boek om mee weg te zakken, maar aan de beschrijvingen van zijn omzwervingen met de studentengroep die hij les geeft, heb ik minder boodschap. Buiten in de haven zie ik de blauwe reiger weer. Hij staat op één poot op een ducdalf, de andere opgetrokken, de kop tussen de veren. Hij lijkt zijn buik te krabben (foto hier). Mogelijk komt hij inderdaad bij ons overwinteren. De avond valt vroeg (foto hierboven). Om half vijf is het vrijwel donker (foto hierboven).

Een zeer bedenkelijke zaak: in Hongarije gaat op last van de regering van van Viktor Orbán vandaag de Centraal-Europese Universiteit van de filantroop/miljardair George Soros gedwongen dicht. De Canadese rector-magnificus van de universiteit, Michael Ignatieff, spreekt er schande van. "Dit is ongehoord", schrijft hij, "een Amerikaans instituut wordt verjaagd uit een NAVO-land, een Europees instituut wordt verjaagd uit een land dat lid is van de Europese Unie" Een schandelijke en volstrekt onacceptabele zaak. Terug naar boven

Dinsdag 04-12-2018

In november is hij weer iets gestegen, de gemiddelde wereldtemperatuur in de lagere atmosfeer, gemeten door satellieten (zie boven). In november was het langjarige gemiddelde +0,28 graden Celsius ten opzichte van de +0,22 van oktober.

     Vandaag verschijnt bij de Klimaattop van Katowice de jaarlijkse Klimaatrisico-index. De landen die bij de opwarming van de aarde het meeste risico lopen zijn allemaal arm: Puerto Rico, Honduras en Myanmar staan bovenaan, gevolgd door Haïti, de Filipijnen, Nicaragua, Bangladesh, Pakistan, Vietnam en de Dominicaanse Republiek. Niet toevallig landen waar veel mensen vandaan vluchten. Nederland staat op plaats 108, terwijl Duitsland op de 40e plaats staat. Dat moet ik eens uitzoeken. De index wordt opgesteld door herverzekeraars en het IMF.

Bij het openschuiven van de gordijnen zie ik vanmorgen boven het sluiswachtersluis in het zuidoosten een mooie conjunctie van het maansikkeltje met de planeet Venus (foto hier). De planeet zal de hele maand nog te zien zijn. Overigens kun je de komende avonden vroeg ook Mars zien, aan de zuidelijke hemel. Na dagen van bewolking en regen is de hemel helder. Een halfuur later komt de zon op. Anna vertrekt vroeg voor haar wekelijkse oppasdag. Ik strijk voor de hele dag met het nieuwe boek van Frank Westerman neer in mijn studeerkamer. Terug naar boven

Bubbelende multiversumsoep. Oneindigheden in oneindigheid

Woensdag 05-12-2018

Een grijze ochtend. De dikke wolkenlaag verhult de samenstand van Venus en de maan, die je vanochtend net als gisteren had kunnen zien. Met een schok lees ik in het nieuws over het plotseling overlijden van de Twentse journalist Rob Vorkink. Ach, nee toch! Vorkink stond midden in het leven. Ik leerde hem in 2009 kennen toen de affaire Jansen Steur ineens openbrak. De onfortuinlijke neuroloog van MST had hij samen met Lucien Baard van Tubantia ontdekt, toen hij als neuroloog in een Duits ziekenhuis bleek te werken. Het resulteerde in een lange reeks artikelen, waarin het duo onvermoeibaar poogde de waarheid boven tafel te brengen. Vorkink belde met regelmaat en interviewde me een paar maal voor RTV/Oost. Eén keer was dat voor het knapperende open haardvuur in een hotel in Almelo. Dat vond hij geloof ik wel een passende plek voor een pensionado als ik. Toen in 2016 mijn boek over de affaire uitkwam hadden we nog een paar keer contact. 'Ik wist niet dat je er zoveel last van gehad', zei hij. Zelf zou hij eind dit jaar ook een boek over de zaak uitbrengen. Of dat er nog van komt weet ik niet. Rob Vorkink overleed in zijn slaap. Hij werd slechts 51 jaar.

Het multiversum als een structuur met een oneindig aantal bubbeluniversa. In elk van die bubbels gelden andere natuurwetten. Die in onze bubbel maken het ontstaan van intelligent leven mogelijk. Of dat uitzonderlijk is? Gelet op de ongelooflijke fijnafstemming (finetuning) van de wetten die ervoor nodig is, zou dat kunnen. Als je er van buitenaf naar zou kunnen kijken, zou het er misschien zo uitzien als hierboven. Een mengsel van vuile bubbels, veel kleine en minder grote. Van ons eigen bubbeluniversum kennen we alleen een gedeelte, het waarneembare heelal. De rest kan zich ook oneindig ver uitstrekken. Infinity within infinity lijkt onmogelijk, maar wie zal het zeggen. Volgens de logica kan het wel, geloof ik.

     Vandaag verscheen er een artikel van iemand die denkt dat hij de oplossing heeft voor een ander vraagstuk: waaruit bestaat de onbekende 95% van ons eigen bubbeluniversum? Even recapituleren: we kennen slechts 5% ervan. Dat is de ons bekende materie en energie, die bestaat uit energie, elementaire deeltjes en al hun samenstellingen. Donkere materie (27%) en donkere energie 968%) zijn de grote onbekenden, waarop de fysica al twee decennia stagneert. 'Het zal wel', denken de meeste mensen, hun eigen levens zijn al moeilijk genoeg te bevatten, laat staan de aarde zelf, het zonnestelsel, laat nog langer staan ons eigen universum. Ieders begrip schiet tekort, en er zijn belangrijker dingen.

     In Astronomy & Astrophysics publiceert de Britse wetenschapper Jamie Farnes van de Universiteit van Oxford een artikel onder de titel 'A unifying theory of dark energy and dark matter' (Volume 620, A92 (2018)). Om beide onbekende grootheden onder één noemer te brengen stelt hij een donkere vloeistof voor (dark fluid), die een negatieve massa bezit. Wat is dat? Negatieve massa heeft de bijzondere eigenschap dat hij sneller naar je toe komt naarmate je hem harder van je af duwt. Wat dat ook moge zijn, de kosmologen stellen altijd dat de versnelde uitdijing van ons universum de gewone materie steeds meer uit elkaar duwt, verdunt als het ware, dus ook de negatieve massa. Maar dat voorkomt Fraser door het aanbrengen van een ‘scheppingstensor’ (creation tensor) die ervoor zorgt dat er voortdurend negatieve massa’s bijkomen. In een aparte toelichting stelt Fraser dat zijn theorie niet in strijd is met de algemene relativiteit van Einstein, maar er eigenlijk een uitbreiding van is.

     Ik vind het een vreemde gedachte. De dark fluid lijkt een terugkeer van het Steady State model van het universum, dat door ondermeer Fred Hoyle werd gepropageerd in 1948, als tegenhanger voor de oerknal. Een creatio ex nihilo, een schepping uit niets, vond hij onzin. In dit model is het universum oneindig en zonder begin en einde. De voortgaande uitdijing wordt mogelijk gemaakt door het continue opwellen van nieuwe materie. Een gedachte die in strijd is met de behoudswetten. Eigelijk is dat opwellen ook een constante creatio ex nihilo. Of de dark fluid strijdig met de behoudswetten is, kan ik op dit moment niet overzien - dus ik kom er nog op terug.

Het is een miezerige dag. Koud is het nog steeds niet. We lezen en lummelen wat in huis rond. Straks krijgen we George & Emmy, buren van het Eind, op bezoek. Aan Sinterklaas doen we al jaren niet. Terug naar boven

Donderdag 06-12-2018

Het houdt niet op. Tijdens de klimaattop in Katowice regent het slechte berichten. Is dat toeval? Achterdochtigen denken dat het georkestreerd is. Misschien, maar de cijfers zijn wel echt. In Nature staat deze week een studie over de ijskap van Groenland: 'Nonlinear rise in Greenland runoff in response to post-industrial Arctic warming' van ondermeer Michiel van den Broeke, hoogleraar polaire meteorologie aan de Universiteit Utrecht. De ijskap op Groenland blijkt in de laatste decennia meer gesmolten te zijn dan ooit in de afgelopen eeuwen. Aan de hand van vier nieuwe boringen van ijskernen kon dat worden vastgesteld over 350 jaar vanaf nu. Na 1990 wordt een sterke versnelling van het smelten zichtbaar. De versnelling valt volgens de onderzoekers buiten de natuurlijke variabiliteit en wordt dus veroorzaakt door klimaatverandering die de mens in gang heeft gezet.

     De wereldwijde uitstoot van het broeikasgas CO2 is in 2018 weer gestegen, meldde de internationale onderzoeksorganisatie Global Carbon gisteren. Het betreft overigens de prognoses voor dit jaar, dat bijna om is. De stijging bedraagt liefst 2,7% (in 2017 was de stijging nog 1,7%). Na China, dat 27 procent van de wereldwijde uitstoot voor zijn rekening neemt, zijn de VS (15 procent van het totaal) de grootste producent van kooldioxide. Daarna volgen India, Rusland, Japan, Duitsland, Iran en Saudi-Arabië. De Europese emissies in 2018 zullen naar verwachting met 0,7 procent afnemen. Voor de cijfers: zie de grafiek hierboven.

     Het houdt dus niet op. De nieuwe record-emissies zitten nu in de atmosfeer en zullen er niet snel uit verdwijnen. Door de natuurlijke traagheid in het complexe klimaatsysteem van de aarde zullen de hoge koolstofdioxide-concentraties nog honderden jaren doorwerken op de wereldtemperaturen en op de afsmelting van ijskappen. Dus op de stijging van de zeespiegels wereldwijd.

Vandaag een grijze dag met af en toe miezerregen. We sporten en doen boodschappen op Oost. 's Middags gaat Anna met haar oudste dochter Barbara naar vroegere kennissen in Hardinxveld. Ik begin met een even boeiend als noodzakelijk boek: 'Antimatter' van de deeltjesfysicus Frank Close (Oxford landmark, 2009). Ik weet eigenlijk weinig van antimaterie en dat moet nodig veranderen. Basale zaken komen aan de orde. Materie is in feite gevangen energie. Alle materie bevat zijn eigen, interne energie volgens de beroemde Einstein-formule E = mc². Wanneer een energiedeeltje zoals een foton, dat zelf geen massa heeft, in materie overgaat, dan zijn dat een electron en een positron. Het positron is een anti-electron. Materie en antimaterie dus. Waarom? Eh...verder lezen.

     Rommert & Loïs krijgen vandaag de sleutels van hun nieuwe woning in de Utrechtse wijk Zuilen. We zullen gauw eens gaan kijken.

In de Tweede Kamer werd gedebatteerd over de Klimaatwet, oorspronkelijk een initiatiefwet van Groen Links en PvdA. De wet wordt nu onderschreven door zeven partijen; ook de vier regeringspartijen en de SP onderschrijven de wet, zodat hij binnenkort aangenomen zal worden. De wet stelt ondermeer dat in 2050 de uitstoot van CO2 met 95 procent verminderd moet zijn en in 2030 met 49 procent. Een goede zaak, zeker in het licht van het eerste deel van mijn post. Onder andere PVV en FvD zijn tegen, evenals de Partij voor de Dieren, die de wet niet ver genoeg gaat. Baudet van de FvD gelooft niet dat er een klimaatprobleem is: 'Ik geloof ook niet dat als het klimaat verandert de mens daar een heel grote invloed op heeft; en ik geloof ook niet dat voor zover de mens daar invloed op heeft het de juiste benadering is om obsessief CO2 terug te dringen.'  Iedere stem op FvD is een stem voor de ondergang van onze huidige wereld. Terug naar boven

Optuigen van de kunstkerstboompjes. Die in de keuken staat is bedoeld voor de serre.

Vrijdag 07-12-2018

Grijze dag met flink wat wind. Vanmiddag zal veel regen brengen brengen. Er trekt een depressie boven het noorden van het land langs met bijbehorende warmte- en koufronten. Het koufront komt straks. Sinterklaas is voorbij, we halen de kerstspullen uit de kelder gtevoorschijn. Dat betekent ondermeer drie kerstboompjes optuigen: die van mijn moeder uit 2001 voor mijn studeerkamer, en de andere twee kunstboompjes, voor de woonkamer en de serre. Waarom we er twee hebben weet ik niet meer. In elk geval doen de lampjes van alle drie het nog, een wonder. Dergelijke lampjes zijn er niet meer; alles is LED geworden.

Het verwoestende orkaanseizoen 2018 is voorbij, zegt de NOAA op zijn website. Voor het vierde achtereenvolgende jaar begon seizoen vroeg, al voor 1 juni 2018, op 25 mei met de tropische storm Alberto. Het was de eerste keer dat er in één seizoen vier tropische stormen tegelijk actief waren: Florence, Helene, Isaac and Joyce. Florence groeide uit tot een zware orkaan die uitgebreide overstromingen aan de Amerikaanse oostkust veroorzaakte. De zwaarste orkaan was Michael, die als categorie 4 aan land kwam. De schade was enorm. Het seizoen telde op de Atlantische Oceaan 15 tropische stormen, 8 orkanen, twee zware orkanen en veroorzaakte bij elkaar $33.3 miljard aan schade. De zwaarte van een orkaanseizoen wordt uitgedrukt in Accumulated Cyclone Energy (ACE). 2018 kreeg een ACE van (bijna) 127) en werd aangemerkt als boven-normaal. Je kunt in de ACE-ranking op bovenstaand link met Wikipedia goed zien dat de activiteit van orkaanseizoenen sinds 1995 fors toeneemt.

Tegen het middaguur zijn we klaar met de kerstversiering. Vanaf een uur of twee regent het. De grote boom op de Altanawal slingert zijn kale takken luidruchtig heen en weer op de wind. We kijken naar foto's van onze reisjaren via een USB-stick op het grote beeld van de televisie. Andere tijden. Terug naar boven

Het nieuwe Marskarretje van NASA met alle experimenten op een rijtje (bron: NASA)

Zaterdag 08-12-2018

Na de succesvolle landing in Elysium Planitiae van het nieuwe Marskarretje InSight bereidt NASA de ingebruikstelling voor van de diverse onderzoeksgereedschappen. Discover zet het op een rijtje en daar vond ik de foto hierboven. Het meest belangrijke is het bodemonderzoek. Over een paar maanden zal de robotarm de instrumenten neerzetten, waarmee men de geologische activiteit wil onderzoeken. Een seismometer (SEIS) zal de trillingen van het Marsoppervlak registreren. Dat levert gegevens op over de seismische activiteit van de rode planeet, waarmee in 3D structuurkaarten van de bodem gemaakt worden. De boorsonde HP3 zal vijf meter diep in de bodem boren om te bepalen hoeveel warmte de planeet uitstraalt naar de oppervlakte en waar het vandaan komt. De gegevens zal men vergelijken met die van de aarde voor inzichten hoe Mars gevormd werd. Met de RISE antennes zal worden geprobeerd de asbewegingen van de planeet vast te leggen, het om de as 'wiebelen', om te bepalen of de planeet een gesmolten kern bezit (als de aarde).

     Grappig is dat InSight op 1 december jl. per ongeluk het geluid van de wind op Mars heeft opgenomen. Je kunt het hier op YouTube beluisteren (bij voorkeur met een koptelefoon). Het ruisen van wind op een andere planeet. Maar helaas, het geluis is niet echt. De atmosfeer op Mars is te ijl om geluid voort te geleiden. Het geruis is kunstmatig zeer versterkt en slaat dus eigenlijk nergens op.

Gisteravond was er een kort onweer, even voor middernacht. Vanmorgen is het grauw maar droog, met harde westenwind. Het KNMI waarschuwt voor windstoten. In Frankrijk maakt men zich op voor nieuwe confrontaties met 'de gele hesjes'. De NOS heeft een liveblog. In het hele land zijn 89.000 agenten op de been gebracht, waarvan 8000 in de hoofdstad. Er wordt op grote schaal traangas ingezet. De politie heeft jeu de boules-ballen en gasmaskers van demonstranten afgepakt. Pantservoertuigen staan klaar om gebouwen te beschermen en barricades uit de weg te ruimen.

     Een grote meerderheid van de Fransen steunt les gilets jaunes nog steeds, ondanks het geweld en ondanks de concessie van de regering de CO2-tax op brandstof te schrappen. Volgens veel media is het een echte volksopstand, waarbij ultralinkse en ultrarechtse groeperingen veel geweld inzetten en proberen het protest te kapen. De gendarmerie nam messen, helmen, katapults, loden kogels, tasers, boksbeugels, flessen benzine en duikbrillen in beslag. Knokploegen formeren zich en dieven profiteren. Het gaat allang niet meer over de hoge brandstofprijzen, veel mensen zijn wanhopig en pikken de tweedeling en de groeiende ellende van het neoliberale model niet meer. De werkeloosheid is in Frankrijk met bijna 10% bizar hoog en wordt door globalisering en atomatisering niet lager, terwijl de consumentenprijzen beduidend hoger zijn dan bijvoorbeeld in Nederland. Het geeft overigens meteen aan dat pogingen om het gele protest naar elders te exporteren, niet erg veel kans maken.

     Het zijn overigens niet de armste Fransen die in opstand komen. De middenklasse - pijler van de samenleving - staat al jaren onder grote druk en is bezig te verdwijnen, volgens de Franse geograaf Christophe Guilluy. Wie niet kan aanhaken bij de stedelijke elite, is gedoemd te verarmen op het platteland. Volgens de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) valt dat in Nederland wel mee: '‘Middengroepen weten in meerderheid hun positie te handhaven en sociale daling te voorkomen’, stelde de WRR vorig jaar in de verkenning 'De val van de middenklasse?' Ik ben er niet van overtuigd. Helemaal niet, eigenlijk, maar anderen vatten het dramatischer op. 'Als Macron valt, valt het midden', analyseert vandaag Carolien Roelants in de NRC. Zij citeert de Zweedse oud-minister van Financiën Allan Larsson die in 2017 schreef dat we aan het eind van een „lange golf van neoliberaal economisch beleid” zitten. Dit beleid is uitgeblust. „We zijn in een lege kamer beland, een periode zonder richting of doel.” Het komt me tamelijk overdreven voor, juist omdat er geen tegenmacht (contre-pouvoir) klaar staat. Die kan nog wel komen, dus laat duidelijk zijn dat de gele-hesjes-protesten voor de regeringen in de betrokken EU-landen wél een waarschuwing moeten zijn dat de rek uit de sociaal-economische vrede is.

Middag. Het blijft droog. Anna is naar het afzwemmen van kleindochter Vajèn (B-diploma). Buurtgenoten plaatsen de jaarlijkse kerstbomenbrug op de 3e Waterkering (foto hier).

     De gele hesjes demonstraties in Frankrijk zijn minder omvangrijk dan vorig weekeinde. In Parijs werden geparkeerde auto's omgegooid of in brand gestoken. De politie arresteerde meer dan 500 mensen. Ook in ons eigen land werd gedemonsteerd, in Rotterdam, Den Haag, Amsterdam, Enschede, Maastricht, Nijmegen en - of all places - Tiel (6 demonstranten), gericht tegen het kabinet Rutte III. Tweehonderd gele hesjes delen - typisch voor Nederland - op de Rotterdamse Erasmusbrug bloemen uit aan voorbijgangers. Terug naar boven

Op zondag even naar de werf in Numansdorp om aan boord te kijken naar de lekkages.

Zondag 09-12-2018

Er is veel commentaar op Twitter op het artikel van kosmoloog Jamie Farnes in Astronomy & Astrophysics (' 'A unifying theory of dark energy and dark matter' (Volume 620, A92 (2018)) waar ik vier dagen terug zelf ook kritisch over schreef (zie 05-12-2108). Daarin stelde hij een dark fluid voor, die afstotend werkte en sinds de oerknal onophoudelijk geproduceerd werd in het heelal. Een vorm van steady state heelal. 'No, scientists did not just solve the massive dark matter mystery', schreef Kate Moskvitch gisteren in Wired. Zij kritiseert net alleen de inhoud, maar ook het opgewonden persbericht: 'A press release that was greatly overhyped'. 'No, negative masses have not revolutionized cosmology', schreef Sabine Hossenfelder op Backreaction. De bekende kosmoloog Sean Carroll twittert: 'Empty space can spontaneously create both positive- and negative-mass particles, with net zero energy. Estimate how quickly this will happen: infinitely fast. That's bad. Of course maybe you can come up with some clever reason this wouldn't happen. But as far as I can see this new paper doesn't try to do that.'  Arme Jamie Farnes, ze vallen allemaal over hem heen - maar zo werkt de wetenschap. Op het scherp van de snede, maar wel met argumenten.

Vanmorgen breekt een grijze zondagmiddag aan, met regenbuien en westenwind. We rijden naar Numansdorp om aan boord de natte handdoeken voor droge te wisselen (foto hier en boven). Ondanks de vele regen vallen de lekkages mee. We blijven er nooit lang en niet alleen vanwege de kou; het ziet er allemaal zo treurig uit. Op de terugweg door de noordwesthoek van Brabant breekt de zon door. Er volgt een rustige middag met veel wandelaars over de sluis.

Ik volg het moeizame gedraai van Theresa May om 'het geitenpaadje' te vinden dat de UK naar een zachte, gereguleerde Brexit moet voeren. Eerst waren er berichten dat ze de stemming van komende dinsdag in het Lagerhuis wil uitstellen, omdat ze onder druk van haar eigen regering nog eens in Brussel om concessies moet vragen. Die zouden meer steun in het Commons voor haar akkoord kunnen opleveren. Doet ze dat niet dan nemen er nog meer ministers ontslag. Brexit-minister Barclay waarschuwde eerder vandaag dat als Groot-Brittannië het plan wil openbreken, andere landen ook weer met eisen zullen komen. Ook de DUP, de Ulster Unionisten, een sleutelfactor in het parlement, eisen dat May nog eens naar Brussel gaat. Vervolgens ontkent de woordvoerder van Downingstreet 10 dat ze zal gaan, waarna The Sunday Times zegt dat ze tóch zal gaan. Enzovoorts. Terug naar boven

Laag in het noordoosten is vanavond misschien de komeet 46P/Wirtanen te zien (kaart: hemel.waarnemen.com)

Maandag 10-12-2018

In deze weken vliegt de komeet 46P/Wirtanen voorbij op een afstand van 12 miljoen kilometer van de aarde. Dat is voor ruimtebegrippen redelijk dichtbij, maar het is geen zeldzaam fenomeen. Het mooie is dat je hem mogelijk met het blote oog kunt zien. Met een gewone verrekijker nog beter.  Op 16 december a.s, is de afstand tot de aarde het kleinst. Zie het 'vluchtschema' hierboven voor vanavond. De komeet blijft de hele maand te zien mits het onbewolkt is. De komeet heeft een diameter van 1,5 kilometer en hij keert elke 5,4 jaar terug. 

Klimaatnieuws. Noodweer in de Middellandse Zee. In het noordoosten van Corsica bereiken de windsnelheden volgens de laatste waarschuwingen mogelijk snelheden van 180-200 km/uur.  Dat is orkaankracht. Ook op Sardinië, Sicilië en in de regio Calabrië (Zuid-Italië) is, net als op Corsica, code rood van kracht vanwege zeer zware windstoten. In het zuidoosten van Frankrijk en grote delen van de rest van Italië geldt waarschuwingsniveau oranje.

     In de VS richtte de eerste winterstorm (Diego) problemen aan in het zuidoosten. Met name de staten North Carolina en Virginia werden bedolven onder een dikke laag sneeuw. Honderdduizenden mensen zaten zonder elektriciteit.

Het weer bij ons is vandaag wat opgeklaard. We volgen onze routine: boodschappen en sport op Oost en grappige geheimzinnigdoenerij rond de wederzijdse kerstcadeautjes. Die komen onder de kerstboom te liggen en daar bliven ze weken.

     Om half vijf komt het bericht dat Theresa May de behandeling van haar Brexit-akkoord in het Lagerhuis toch uitstelt. De Times on Sunday kondigde het gisteren al aan, maar de PM sprak het beslist tegen. Politici. Maar wat moet ze anders? Ze zou op haar gezicht gaan. Nu gaat ze in wat een laatste wanhoopspoging lijkt proberen om concessies van de EU-landen te krijgen. Die concessies kunnen mijns inziens alleen maar de grens van Noord-Ierland betreffen, de zogenaamde backstop-regeling, een van de grootste stenen des aanstoots voor de tegenstanders. Daarmee zou ze de DUP, de Ulster Nationalisten, weer aan haar kant kunnen krijgen. Al liet Juncker meteen weten dat de EU niet verder wil onderhandelen, mogelijk heeft ze dit weekeinde met Brussel toch iets voorgekookt. Als dat zo is, dan vind ik het knap gespeeld van haar. Laten we wel zijn: een harde Brexit levert alleen maar verliezers op. Terug naar boven

'Draaiend huis', John Körmeling, 2007, op de Hasseltrotonde, Tilburg

Dinsdag 11-12-2018

Het 'Draaiend huis' van kunstenaar John Körmeling op een rotonde in het noorden van Tilburg is gered. Gisteren besloot het stadsbestuur de benodigde 45.000 euro te funderen om de installatie te repareren. Door mechanische problemen stond het al maanden stil. Oud-chauffeur van Pim Fortuyn, gemeenteraadslid Hans Smolders, had zich sterk gemaakt om het kunstwerk op te doeken. Hij werd gesteund door de VVD en 50Plus, maar dat was niet genoeg voor een meerderheid. Ik ben blij toe; het kunstwerk heeft terecht een internationale reputatie. Ik herinner het me vooral omdat ik er in het begin van 2010 dagelijks langs reed, op weg naar de maandenlange dagelijkse radiotherapie van mijn prostaattumor. We woonden toen tijdelijk weer in Andel (de boot stond in Kreta op de wal) en ik schreef hier over het draaiend huis. John Körmeling kenden we al veel eerder, in 1992 toen hij deelnam aan de kunstmanifestatie BRAIN/Internal Affairs. Zijn inzending heette 'HOERA! en prijkte in grote, verlichte neonletters op het oude Beatrixziekenhuis (2 foto's hier).

Gisteravond kijk ik tevergeefs naar de noordoostelijke hemel. De komeet 46/Wirtanen is niet te zien. Wolken. Vandaag een dag met zonnige periodes. Anna heeft haar oppasdag. Naast ons zijn Joop & Marja van Datema Amsterdam bezig hun nautische boekhandel te ontmantelen. Een naargeestig proces. De hele ochtend poets ik een oudere jaargang van deze website op. Een aanzienlijk deel van 2008 is nu geheel vernieuwd. Verder is over deze dag niks te vertellen.

     Theresa May is op wanhoopsreis langs Europese staatshoofden. Vanmorgen was ze op een werkontbijt bij Rutte. Die schijnt aan een inlegvel te denken om haar te helpen. Want niemand in de EU wil ook maar iets aan de inhoud van het Brexit-akkoord wijzigen.

     Time Magazine roept vervolgde en vermoorde journalisten (onder wie Jamal Khashoggi) uit tot Person Of The Year in het kader van de War on Truth. Noodzakelijke tegenstemmen tegen alle misleiding en fake-news.

     President Macron deed gisteren in zijn toespraak tot het volk grote (en dure) concessies aan de gele hesjesbeweging. Honderd euro op de minimumlonen, geen belasting op overuren en intrekking van een belasting voor de pensionados met de laagste inkomens, en dat bovenop de reeds ingetrokken CO2-accijns op brandstof. Een meerderheid van de Fransen wil dat dat de blokkades en demonstraties nu moeten stoppen. Hoe moeten de concessies betaald worden? Daar hoor je de president niet over. De extra kosten belopen zeker 12 miljard euro. De vermogensbelasting wordt desondanks niet heringevoerd. Dat valt me tegen. De kans is groot dat het Franse begrotingstekort de normen overschrijden zal. Dat is niet de eerste keer. Bovendien valt een deel van de kritiek op het Italiaanse begrotingstekort dan ook in het water. De euro zal het zwaar krijgen en de tegenstelling noord/zuid verscherpen. Terug naar boven

De registraties van straling door de Voyager 2 lieten op 5 november lj. zien dat de sonde de heliosfeer had verlaten. (bron: NASA)

Woensdag 12-12-2018

Een paar dagen geleden maakte NASA bekend dat de ruimtesonde Voyager 2 nu ook het zonnestelsel heeft verlaten. De sonde werd gelanceerd in 1977. Op 5 november jl. lieten de signalen van zijn meetinstrumenten een plotselinge afname zien in de snelheid van de zonnewind. Tegelijk namen de mettingen van straling uit de interstellaire ruimte toe. Dat zie je hierboven, alsof je meereisde. De sonde is net als zijn compaan Voyager 1 - ook gelanceerd in 1977 - nog steeds actief, dankzij radioactieve plutoniumgeneratoren die nog altijd goed werken en de energie leveren voor signalen naar de aarde. Die doen er 16,5 uur over. Voyager 1 verliet het zonnestelsel al in 2012. Ik schreef ondermeer hier in 2009 over beide sondes. Ze hebben elk een gouden grammofoonplaat bij zich, de Voyager Golden Record, met gevevens over de aarde en de mensheid, voor het geval ze worden aangetroffen door een buitenaardse beschaving. Het kan meerdere tienduizenden jaren duren voor ze bij een ander stelsel belanden, maar de gouden platen zijn erop gemaakt om een miljard jaar mee te gaan.

     Govert Schilling zag intussen de komeet 46P/Wirtanen als een groen, wazig vlekje in het sterrenbeeld Stier. Op zijn site staat er een foto van. Ik blijf zelf de komende tijd naar de komeet speuren.

Het is een droge dag met veel wolken en wat zon. Eerder deze ochtend werd bekend dat 48 conservatieve parlementariërs om een vertrouwensstemming over premier Theresa May willen beleggen. Die zou vanavond moeten plaatsvinden. Om half tien komt ineens het bericht dat May over enkele minuten een persconferentie zal houden. De NOS start onmiddelijk een live-stream. 'Zitten we weer naar een deur te kijken', tweet een journalist bij een foto van Downing Street 10. Ze zal wel aftreden, denk je, maar ze zegt even later dat haar aftreden 'de toekomst van Groot-Brittannië in gevaar zou brengen'.  Ze wil de de strijd wil aangaan om te voorkomen dat 'de oppositie de onderhandelingen van de Brexit in handen zou krijgen'. Politiek theater! 'Als ik vanavond wordt afgezet, komt het landsbelang in gevaar', zegt ze. May is taai; ze heeft zonder twijfel haar knopen geteld en vastgesteld dat ze op voldoende stemmen kan rekenen. De stemming van vanavond is besloten. Als ze wint, kan haar leiderschap een vol jaar niet meer uitgedaagd worden. De bookmakers maken grote omzetten. Ik wed met mezelf dat May het wint.

Het wordt overdag een graad of vier. Na de ochtendfiles rijd ik naar de zeilmakerij in Made om onze buiskap te brengen. Er moeten nieuwe ramen in en er is een rits kapot. Of ik er haast mee heb, vragen ze. Nee. Dan wordt het januari, is het antwoord. Anna gaat vanmiddag op cadeautjesjacht met buurvrouw Joke. Terug naar boven

Voorpagina van The Guardian deze ochtend.

Donderdag 13-12-2018

Theresa May heeft een slag gewonnen met de vertrouwensstemming in de Tory-partij, maar nog niet de oorlog. The Guardian kopt vanmorgen 'Tory coup fails. But scale of rebellion damages May' (zie boven). Liefst een derde van de Conservatieve parlementariërs wil haar aftreden. Dat aantal gevoegd bij Labour, de Schotse en de Ulster nationalisten maakt dat het Brexit-akkoord geen schijn van kans maakt - zoals het nu is en op dit moment. Een Pyrrusoverwinning? Dat valt te bezien. De taaie Britse premier is vandaag alweer in Brussel in een poging betere voorwaarden te krijgen, die mogelijk wel een meerderheid in het House of Commons krijgen. De situatie gijzelt op een ironische manier de EU27, want de vurig gewenste zachte Brexit lukt vanaf heden alleen bij verdere concessies aan May - en die willen ze niet. Ondertussen pakt men de echte problemen niet aan (globalisering, klimaatverandering, migratie, groeiende kloof arm/rijk) en zien de VS onder Trump, Rusland onder Poetin en China onder Xi met genoegen aan hoe het verdeelde Europa verder verzwakt.

We hebben een zonovergoten dag vandaag, en met drie graden is het ook een frisse dag. Vanmorgen moeten we flink de ruiten krabben van het autootje, voordat we boodschappen kunnen doen en sporten op Oost. Anna heeft vanmiddag haar jeugdvriendin op bezoek en ik, ach, ik weet het niet , ik klungel wat voort alsof je langzaam in een moeras wegzakt. Terug naar  boven

Bron: hemel.waarnemen.com

Vrijdag 14-12-2018

Het is eigenlijk al definitief: 2018 komt in de top-3 warmste jaren sinds het begin van de metingen. Op welke positie is nog even afwachten. Waarschijnlijk komt de jaargemiddelde temperatuur in De Bilt uit op 11,2 of 11,3 graden tegen 10,1 normaal. 2018 is bovendien het zonnigste jaar ooit gemeten in De Bilt. De zon scheen sinds 1 januari al 2021,8 uur tegen 1602 uur normaal. Is er nog onschuldig nieuws? Vooruit: vanaf vandaag gaat de zon iedere dag weer wat later onder. Het is echter niet de langste nacht c.q. de kortste dag. Dat blijft 21 december, zie bovenstaand overzicht. Van de regen van vallende sterren - de Geminiden meteorenzwerm - was gisteravond weinig te zien. Ik vond het overigens te koud om te gaan kijken. Vanavond een nieuwe kans.

Vanmorgen vriest het nog terwijl de zon opkomt in een vrijwel wolkenloze hemel. Wind is er nauwelijks, er ligt een Hoog boven Scandinavië. Her en der langs de haven staan mensen het ijs van hun autoramen te krabben. Om elf uur loop ik even de stad in om een vuilniszak weg te brengen. De kiepbak voor recyclebaar afval-container zit verstopt. Ik krijg de verstopping niet los; iemand heeft er te grote stukken plastic in gedaan. Dan de zak er maar naast. Bij Datema Amsterdam zijn we vrijwel klaar met het opruimen van de winkel. Van Marja neem ik vier boekensteunen over.

Zoals ik vreesde ving Theresa May gisteravond bot op de top van Eurolanden in Brussel. Het zou een vernederende ervaring geweest zijn. The Times schrijft dat May is ontmoedigd door de Europese regeringsleiders en volgens The Sun is de premier ongeveer te verstaan gegeven dat ze moet opdonderen. Moest dat nou? Beide partijen hebben immers groot belang bij een soft-Brexit. Helaas, nu kan ze het schudden in het Commons. Labour dringt aan op een stemming nog voor Kerstmis in het Lagerhuis, terwijl de regering de stemming die afgelopen dinsdag zou worden gehouden, naar januari heeft verplaatst. May knokt taai door en gaat vandaag bij Macron op bezoek.

Het oneindigheidsprobleem is weer aan de orde sinds ik van de week begon in Frank Close (deeltjesfysicus en mijn favoriete science-auteur) 'The Infinity Puzzle' (Oxford University Press, 2013). Lastig! En ontzettend interessant. Een middag lang bijt ik mijn tanden stuk op renormalisatie in de theorie van quantumvelden. 'The philosophy of renormalisation is one of the most difficult, and controversial, in all of particle physics', schrijft Close (p. 39). Nou dat klopt.

     Straks ga ik met buurman Lourens naar mijn vriend Inge in Heukelum om wijn voor de feestdagen in te slaan. Terug naar boven

Een onmogelijke en dus mislukte poging een electron zichtbaar te maken, dat rond een atoomkern draait met rondspetterende virtuele subatomaire deeltjes rond zich (bron: ScienceNews)

Zaterdag 15-12-2018

Vroeger op de HBS, in de eerste helft van de jaren 60, werd op de natuurkundeles het atoommodel van Rutherford uitgelegd. Een bevredigend model, want het atoom leek op een miniatuur-zonnestelsel. Rond de positief geladen atoomkern draaiden de negatieve electronen hun baantjes. Het model dateert van 1911 en was allang achterhaald door het atoommodel van Niels Bohr. Onze docent natuurkunde, de heer Vrolijk, legde ook dat uit. Waar de electronen waren, was niet duidelijk. Ze vormden een soort wolk van negatieve electrische lading rond de nog steeds positief geladen atoomkern. Ik herinner me dat ik het niet mooi vond, dat nieuwe model. Die cirkelvormige negatieve wolkenbanen noemde hij ook wel schillen, als bij een ui. In zo'n schil kon maar een beperkt aantal electronen. De schillen lagen op specifieke afstandjes van elkaar af, die bepaald werden door vaste hoeveelheden energie: de quanta. Als je voldoende energie (een quantum) toevoerde, konden ze naar een hogere schil springen. Vielen ze weer terug dan zonden ze dezelfde hoeveelheid energie uit in de vorm van een foton. Een lichtdeeltje. Het drong niet tot me door wat dat precies betekende, maar je kon er wel sommen mee oplossen.

     Tijdens mijn medische studie had ik eigenlijk nooit meer met het atoommodel te maken. Pas veel later, eind jaren 70, besefte ik dat meneer Vrolijk eigenlijk impliciet het onzekerheidsbeginsel van Heisenberg had uitgelegd, zonder het te noemen en zonder te zeggen dat Heisenberg daarmee de fundamentele onkenbaarheid van de werkelijkheid poneerde. Het komt voor dat ik denk dat - had hij dat wel gedaan - ik toen waarschijnlijk fysica gekozen zou hebben en wetenschapper was geworden. Ik heb het hem overigens nooit kwalijk genomen.

Het electron is zowel golf als deeltje. Nog altijd stel ik het me als een punt voor, een oneindig kleine punt van lading. Veel te klein om zichtbaar te zijn. Een bol heeft drie ruimtelijke dimensies, een cirkel twee, een rechte lijn één - en een punt geen. Het electron is net zoiets als een punt aan de horizon, of als het einde van een regenboog: je komt er nooit dichter bij, het is voorgoed onbereikbaar. Er is een limiet die je probeert te benaderen in de termen van de klassieke fysica en de relativiteit, de fysica van Newton en Einstein, maar een limiet die je nooit zult overschrijden. Je kunt weliswaar rekenen aan het elektron, maar in de uitkomsten bleek altijd een onhanteerbare oneindigheid te zitten. Dat is de oneindigheid, die in een model niet te vatten is. Het is dan ook vreemd om te zeggen dat het electron in 1897 ontdekt is (door J.J. Thomson). Hoe kun je iets ontdekken dat onbereikbaar is?

     Rond een electron is niets: een vacuüm. Het probleem van de onzekerheid van het electron is dat het zich niet in een volmaakt vacuüm beweegt. De ruimte rond een electron is omgeven door een chaotische wirwar van virtuele subatomaire deeltjes, die voor ultrakorte periodes in het vacuüm onstaan en weer verdwijnen. Omdat ze zo ongelooflijk kort bestaan, mogen die deeltjes als het ware heel eventjes energie van het vacuum 'lenen' zonder dat daardoor de wet van behoud van energie wordt geschonden. Het effect is dat er altijd een variabele hoeveelheid extra energie is - vacuümenergie, en die is niet nul.

     Toch bleek het mogelijk om de massa en de electrische lading van een electron experimenteel te bepalen en er berekeningen mee te maken. Die bleken te kloppen, ondanks de principiële oneindigheid en onbereikbaarheid van het electron in de klassieke fysica. Dat werd mogelijk door een methode in de quantumfysica, die renormalisatie werd genoemd. En dat ga ik de komende dagen proberen te snappen. Beter laat dan nooit.

Geen Geminiden gisteravond, want bewolkt. Vanmorgen ook bewolkt en slechts twee graden. Tessa en haar kinderen komen langs. Ik loop 's middags even de stad in, de kraag op tegen de kou. Het is erg druk en gezellig met in de winkelstraten musici en koren die kerstliedjes zingen. Er rijdt een kersttreintje rond met kinderen en stadsomroeper Grünewald loopt ervoor. in tenue Hij roept 'Joho, joho!', net als de kerstman. Ook zie ik twee metershoge, lopende kerstbomen, waarbovenuit de hoofden van twee meisjes uitsteken met grijsgeverfde gezichten. Gele hesjes zag ik niet. Vanavond hebben we feest, de verjaardag van buurvrouw Arina. Er is kans op sneeuw vannacht en morgenochtend.  Terug naar boven

Gele hesjes protesteerden gisteren op de Erasmusbrug (foto: GinoPress)

Zondag 16-12-2018

Gele hesjes gisteren in Parijs, maar beduidend minder dan vorige keren. Ook in Amsterdam en Rotterdam. Ik zag bij Radio/TV Rijnmond een foto van een geel hesje met achterop geschreven 'Eigen volk eerst!!!' (foto hierboven). Zo weet je uit welke hoek de wind de kerstgedachte aan waait.

De klimaatconferentie in Katowice is niet mislukt, zegt men, maar de resultaten zijn volstrekt onvoldoende. Hoewel de opwarming van het klimaat sneller toeneemt dan voorspeld, werden de landen het niet eens met elkaar eens dat het beperkt moet blijven tot 1,5 graden aan het eind van de eeuw (terwijl we al op +1 graden zitten). De afspraken die er wel kwamen, zijn rijkelijk vaag over hoe landen de uitstoot van broeikasgassen moeten meten, hoe ze erover moeten rapporteren en hoe ze elkaar moeten controleren. Vooral de VS, Rusland, Saudi-Arabië, Turkije en Brazilië stonden op de rem. Allemaal regimes met ellendelingen en populisten aan het bewind. Velen hopen dat er op volgende conferenties in september 2019 (in New York) en in december 2019 in Chili wel betere afspraken komen. Maar er gaat kostbare tijd verloren.

Er was sneeuw gevallen toen we gisteravond de straat overstaken na het verjaardagsfeest van buurvrouw Arina. Vanmorgen lag het er nog (foto hierboven), maar er hing mist en het dooien was al begonnen. Op de snelwegen waren er vannacht verschillende ongelukken door de gladheid. Het KNMI had code geel afgekondigd. De komende week brengt echter zachter weer.

's Middags lopen we de stad om voor onze 7 kleinkinderen kerstcadeautjes te kopen. De sneeuw is grotendeels weggedooid en de mist is alleen maar dichter geworden. Voor 3 kinderen slagen we. De cadeautjes liggen nu onder de kerstboom. Morgenmiddag in Utrecht verder zoeken. Terug naar boven

Bron: National Snow & Ice Data Center.

Maandag 17-12-2018

Het zwaarbeladen, lange tankschip neemt moeizaam de bocht. De klimaatconferentie van Katowice is ten ene male onvoldoende. Wat valt er verder te zeggen? Dat we moeten hopen op een nieuwe conferentie, in de tweede helft van 2019? Als de verantwoordelijke regeringsleiders erbij zijn? Dat zoals altijd de wal het schip maar moet keren? Dat de put pas gedempt wordt als het kalf verdronken is? Nog andere wijsheden? Gewoon blijven ademen, zeiden ze vroeger. Dus we gaan vanochtend gewoon sporten en boodschappen doen. Vanmiddag met de bus naar Utrecht, gewoon uit eten vrienden, met Paul & Tine in dit geval Enzovoorts, terwijl we onthutst zien dat de wereld zoals we die kennen teloor dreigt te gaan.

Nu de muren op je afkomen, zou er meer te zeggen moeten zijn in plaats van minder. Dat schreef Charles Bukowski ergens begin jaren 90.

wat verwacht je van me

nu mijn jeugd is

vervlogen en zelfs mijn middel-

bare leeftijd

weg is?

(...)

redacteur, criticus, kwezel, bijdehand:

het graf kent geen

spiegel

en ik ben nog steeds deze

machine

dit papier

en alle enzovoorts.

(Uit: 'The Last Night Of The Earth Poems' (Ned. vert. Lebowski, 2014)

Terug naar boven

Met Paul & Tine in 'De Witte Ballons' aan de Lijnmarkt in Utrecht.

Dinsdag 18-12-2018

Met enige moeite bereikten we gisteren aan het eind van de middag Utrecht. De vertrouwde Q-liner van Arriva, die je altijd in een halfuur op het Jaarbeurslijn afzette, is er meer. Nu is de vervoerder in onze regio Qbuzz geworden. Bij een aanbesteding had Arriva verloren. Maar Qbuzz heeft haar zaken nog niet op orde. Op de website vonden we een dienstregeling voor lijn 387, maar het was niet duidelijk op welk perron bij het busstation Gorinchem we de 'snelbus' konden vinden. Hij kon volgens de borden wel op drie of vier plaatsen staan. Voor de stationsingang stelde zich tenslotte op de juiste vertrektijd een blauwe Qbuzz op. Ik ga eerst naar Hoog-Dalem, zei de chauffeuse, en kom dan terug op het station om vervolgens als snelbus door naar Utrecht te rijden. Oh. Vanwege de kou stapten we alvast maar in en de bus reed als stadsbus naar de nieuwe wijk aan de oostkant. Veel haltes, het kostte wel twintig minuten. Na terugkeer op het station ging de bius tenslotte de A27 op. Comfortabel was hij niet: weinig beenruimte en krappe stoelen. Dan was de Q-liner aangenamer. En de bus is zeer rolstoel- en rollatoronvriendelijk door de absurd hoge instap. De oude Q-liner was veel lager. Bij Meerkerk bleek er een halte bijgekomen te zijn. Enfin, na bijna een uur stapten we tenslotte in Utrecht uit op het nieuwe busstation onder het Centraal Station.

     In de stad heerste een aangename drukte. Anna ging naar een boutique en ik stapte Broese in. Daar ontmoette ik Paul & Tine. Dat redde me van boekenaanschaf. Buiten voor het stadhuis, voor een verbouwing gewikkeld in rood-oranje doek, zagen we een mooie conjunctie van de halve maan met de Domtoren (foto hier). We zouden een glas witte wijn drinken in ons vaste ontmoetingspunt Graaf Floris op de Vismarkt, maar dat bleek op maandagen om vijf uur te sluiten. We streken neer aan het achterraam van een ander notoir etablissement, De Witte Ballons op de Lijnmarkt, nog uit onze tijd (foto hierboven). Van achter dat raam hadden we een fraai uitzicht op de Dom en de Donkere Gaard. De melancholieke schoonheid van Utrecht in december.

     Vlak na zes uur liepen we naar het vertrouwde Grieks restaurant Sirtaki in de Servetstraat, dat we al sinds 1981 kennen. Ook daar was voor ons een tafel aan het raam. Oprichter Dmitri verwelkomde ons en we hadden er een prima avond. Vlak na tien uur waren we weer in Gorcum. Met de snelbus van Qbuzz. Nu deed hij het wel in een halfuur.

     Er zijn overigens veel klachten over de start van Qbuzz, lees ik vanmorgen in het AD. Dat mag je verwachten, de kinderziektes van het begin. Met een aantal weken moet het beter zijn.

Het is een rustige, droge dag. Anna heeft oppasdag, de laatste van dit jaar. Ik lees en zet na meer dan een halfjaar de PS4 weer eens aan. Uncharted 2 Among thieves. uit 2009. Ligt er al jaren. Geeft een soort van vakantiegevoel. Terug naar boven

Afplakken van het stuurboordraampje van de achterkajuit. Misschien lekt het daar?

Woensdag 19-12-2018

Een grijze, winderige ochtend wordt gevolgd door een middag met wat schaarse zonneschijn. We rijden naar Numansdorp om de handdoeken te verwisselen en de buitenboordmotor op te halen. Die heeft een servicebeurt gehad en zal de rest van de winter in onze kelder doorbrengen.

     Maar we doen ook iets anders. Onlangs suggereerde een trouwe lezer in het Gastenboek dat de lekkages aan boord misschien van de raampjes konden komen, die in de achterkajuit aan beide kanten boven de garderobekasten zitten. De wegen van het water zijn ondoorgrondelijk, zei hij. Eerst zag ik er niet veel in, maar bij wat doordenken leek het me toch wel mogelijk. Het water zou over de binnenschaal van de romp inderdaad naar de zijkant kunnen lopen en boven de kasten uitkomen.

     Dus plakken we het stuurboordraampje af om het te proberen (foto hierboven). Dat zit namelijk aan de zuidwestkant, waar de meeste wind en regen op staan. Stel je voor dat de lekkage weg blijkt te zijn! Dan is de oplossing simpel: raampje eruit, nieuwe kit in de sponning en terugplaatsen. Dat zou mooi zijn.

     We rijden heen en terug via de noordwesthoek van Brabant. Het is vrij druk op de wegen. Op de rondweg langs Papendrecht en Dordrecht doe ik het kalm aan. Daar mag je deels 80, deels 100 km/uur. De flitspalen zijn weer in gebruik. Onlangs kreeg ik een boete voor 4 kilometer overschrijding. Dertig euro. Terug naar boven

2018VG18 (Farout) op 18 miljard kilometer afstand (Carnegie Institution for Science)

Donderdag 20-12-2018

Astronomen zijn nog alijd in de verre uithoeken van het zonnestelsel, ver voorbij Neptunus, op zoek naar Planeet 9. Die zou verantwoordelijk zijn voor de langgerekte ellipsbanen van objecten in de Kuipergordel. Ik schreef er een aantal keren over, onder andere hier. Op die zoektocht hebben ze een nieuw object ontdekt: 2018 VG18, een ijsdwerg met een middellijn van 500 kilometer. Zie het plaatje hierboven en het persbericht hier. Het object heeft ook zo'n langgerekte baan en kreeg de bijnaam 'Farout' omdat het momenteel het verste object van het zonnestelsel is. De afstand is 18 miljard kilometer - 120 maal de afstand tussen de aarde en de zon, en ruim drieënhalf keer zo ver als de dwergplaneet Pluto. De nieuwe ijsdwerg staat net zo ver van ons af als onlangs de ruimtesonde Voyager 2, toen die geacht werd de grens van het zonnestelsel te passeren. Planeet 9 werd niet gezien.

Het is een zeer grijze, sombere dag met veel regen en opnieuw vreemd warm. Morgen regent het nog meer en komen er temperaturen van 10 - 13 graden. Ondanks alle regen is de grondwaterstand in ons land nog steeds laag sinds de recorddroge zomer. Daardoor klinkt de veenbodem sneller in dan anders. Er zou voor een heel jaar regen moeten vallen om de grondwaterstand weer normaal te krijgen. De waterschappen vrezen dat er volgend voorjaar op droge zandgronden al van meet af aan te weinig grondwater zal zijn. Dat geeft dezelfde problemen voor natuur, landbouw en drinkwater als in de afgelopen droge zomer.

     Nooit geweten: zwarte bessen zijn het gevoeligst voor temperatuurverandering. Het Britse James Hutton Institute meldt dat de huidige zachte winters zorgen voor minder zwarte bessen, die ook nog eens van slechtere kwaliteit zijn. De onderzoekers stellen dat de zwarte bessenplanten door warmere winters later in het jaar bloeien. Ook bosbessen, kersen, appels en pruimen lopen risico.

     De Amerikaanse klimaatwetenschapper Jason Samenow verwacht in The Washington Post van 17 december jl. dat de polaire straalstroom (polar vortex) in januari opnieuw ontregeld zal raken. Daardoor zou ijskoude poollucht naar de VS of Europa kunnen stromen en net als vorig jaar een korte, hevige winter veroorzaken. De laatste tien jaren is er steeds vaker van een verzwakking van de polar vortex. Klimatologen veronderstellen dat de oorzaak ligt in de arctische amplificatie: het erg snel opwarmen van de noordpool. Ik schreef er vaker over, o.a. hier. Dat leidt tot een kleiner temperatuurverschil tussen de polen en de evenaar, en vaker tot een stagnatie in de straalstroom, waardoor in de winter lussen met koude lucht op hun plaats blijven liggen. In de zomer gebeurt het ook, maar dan als de lus andersom ligt en er er sprake is van warme tropische lucht die boven het continent blijft liggen. Een hittegolf zoals afgelopen zomer.

     Of we daadwerkelijk begin volgend jaar opeens in een strenge winter terechtkomen staat allerminst vast. De modellen die de straalstroom voorspellen zijn nog niet erg betrouwbaar. Een aantal ervan toont de stagnatie, andere niet. Ik moet denken aan weerman Piet Paulusma, die al in begin november voorspelde dat februari 'voor forse winterkou' zal zorgen. Misschien krijgt hij dit keer gelijk.

Vanochtend sporten we en doen onze boodschappen. Bij terugkeer regent het pijpenstelen. De winterschilder is bezig om de hal en het trappenhuis van ons gebouw te schilderen. De ouderwetse donkerrode kleur van de deuren verandert in roomwit. Minder somber.Terug naar boven

De gemiddelde wereldtemperatuur 1850 - 2018, met rechts de prognose voor 2019 (bron: MetOffice)

Vrijdag 21-12-2018

Het Britse Met Office komt ieder jaar medio december met een voorspelling voor het nieuwe jaar. Dit jaar voorspelt het bureau voor 2019 nieuwe warmterecords door het gezamenlijk effect van klimaatverandering en de huidige El Niño (overigens ogenschijnlijk een tamelijk zwakke). Dat is niet zo moeilijk. De gemiddelde wereldtemperatuur zal in 2019 op +1,10 graden Celsius boven het voor-industriële niveau liggen, met een bandbreedte van +0,98 en +1,22 graden. Zie de grafiek hierboven. Als de voorspelling over een jaar zal blijken te kloppen, dan zullen er 19 van de afgelopen 20 jaar in deze eeuw tot de warmste ooit gemeten horen.

Schrik over de plotselinge terugtrekking van Amerikaanse troepen uit Syrië en Afghanistan door Trump. Zonder overleg met de internationale bondgenoten en tegen de adviezen in van veel van de direct betrokken regeringsinstanties, zoals het Pentagon, het State Department, inlichtingendiensten en invloedrijke partijgenoten. Omdat IS in Syrië nog niet volledig verslagen is, blijven de Franse troepen. De NAVO blijft in Afghanistan. Uit protest vertrekt defensieminister Mattis. Hij gooit de deur met een knal dicht als hij in zijn ontslagbrief schrijft dat de president in strijd handelt met 'my views on treating allies with respect and also being clear eyed about both malign actors and strategic competitors.' Op Twitter zegt Olaf Koens: 'De brandweerman vertrekt, de president-pyromaan blijft.' Trump heeft nu alleen nog maar loyalisten om zich heen, schrijft De Volkskrant, 'alle verzet is opgerold. Vooral Rusland en Iran spinnen garen bij Trumps woeste actie.' En Turkije overigens ook. Wat Syrië betreft: opnieuw worden de Koerden in de steek gelaten. Dealtje met Erdogan? Dealtje met Poetin? Eén van de meest gerenommeerde en nuchtere journalisten van The Washington Post, Edward Luce, tweet: 'I don't believe in coincidences. As Mueller's probe tightens, Putin's leverage on Trump intensifies. Hard to read the Deripaska sanctions move & pulling out of Syria as anything other than Trump's Christmas gifts to his handler.' Als dat het geval zou zijn, is het beangstigend. Een mogelijke terugtrekking van de VS uit Europa is opeens een stuk realistischer geworden.

Gisteravond zou er een zeiljacht voor de kust bij Ouddorp om 18.30 uur een noodoproep hebben gedaan. Niet op VHF 16 maar per mobiele telefoon op 112. Er waren vijf mensen aan boord. De opvarenden konden hun positie niet precies geven. Daarna werd de verbinding verbroken. De kunstwacht heeft enige uren gezocht met vier reddingsboten, twee helikopters en een drone, maar ze troffen niets aan. Misschien is het jacht gezonken, maar het kan ook een nepmelding zijn. Vandaag maakt de kustwacht met een vliegtuig nog een aantal zoekslagen langs de kust.

Het is vandaag bij 12 graden een regenachtige en winderige dag. We maken ons op om met de trein naar Leiden te gaan. In het LUMC zullen ze vanmiddag een MRI maken van het hoofd van Anna, om uit te sluiten dat er intracraniaal iets mis is. Haar slaaphoofdpijn is in de afgelopen weken gradueel vergergerd, maar de neuroloog verwacht niet dat de MRI afwijkingen zal tonen. Medio januari hebben we weer een afspraak. Terug naar boven

Optreden van Barbara, Nikita en Michel met gitarist Walter de Lima in Sommer MusicStore aan de Appeldijk.

Zaterdag 22-12-2018

De angst voor 'de gele hesjes' is groot bij politici, ondanks dat er in ons land helemaal niet zoveel van zijn. In interviews met de NRC vertellen ze hoe dat zit. Buma is is bang voor een Fortuyn-revolutie over het klimaat. VVD’er Dijkhoff heeft het over ‘boze burgers’ en zegt: 'Ik word er zelf zo een. Als je alleen maar hoort dat gas duurder wordt en de cv-ketels weg moeten, krijg je klimaatstress.' Als je bedrijven teveel belast dan vertrekken ze gewoon uit Nederland, maar 'De burgers vertrekken niet', zegt ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers. 'Ze trekken gele hesjes aan'.

     Toch kwam er in het concept-klimaatakkoord geen CO2-taks terecht. Ik begrijp dat niet. Volgens veel economen - onder andere Oxford-hoogleraar Rick van der Ploeg - en de mlieuorganisaties is juist het belasten van de uitstoot van koolstofdioxide de beste manier om de grote vervuilers te laten betalen. De industrie is verantwoordelijk voor bijna een kwart van de totale uitstoot van broeikasgassen in Nederland. Dat komt vooral door een handvol grote bedrijven in de aardolie-, chemie- en metaalindustrie, zoals Shell en Tata Steel.

     Juist in een tijd van economische voorspoed is het voor bedrijven goed mogelijk hun producie te verduurzamen. De Verenigde Naties publiceerden onlangs een rapport met als conclusie dat het één van de weinige effectieve maatregelen is om de CO2-uitstoot in een relatief korte tijd drastisch te verminderen. De Nederlandse Bank rekende door dat een algemene CO2-belasting niet persé grote gevolgen zou hebben voor de economie, als de overheid het geld zou gebruiken om de inkomstenbelastingen te verlagen. Mensen zouden dan meer te besteden hebben, ter compensatie voor de stijgende kosten door de klimaatmaatregelen. Anders dan Segers van de CU denk ik helemaal niet dat bedrijven uit ons land wegtrekken. Veel landen om ons heen kennen al een CO2-taks, zoals Zweden (120 euro per ton), de UK, Noorwegen, Finland, Zwitserland en binnenkort waarschijnlijk België en Frankrijk (of had Macron na het gele-hesjes-protest die belasting weer ingetrokken?). Econoom Daan van Soest zegt tegen de NOS dat een CO2-heffing de manier om die kosten eerlijker te verdelen tussen consumenten en grote bedrijven. Nu komt er een moeilijk hanteerbaar bonus/malussysteem voor het bedrijfsleven. Dus de milieuorganisaties en de vakbond FNV stapten op het laatste moment uit het concept-akkoord.

     Wat moeten de politici nu de lasten van de energietransitie wel heel erg oneerlijk verdeeld zijn? Ze laten het eerst nog doorrekenen door het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en het Centraal Planbureau (CPB) en pas daarna besluit het kabinet welke voorstellen het overneemt. Daar gaan maanden overheen en dan zijn de verkiezingen van maart voor de provinciale staten intussen al voorbij.

Gisteren reden we met het OV vlot naar Leiden. Eén keer overstappen in Dordrecht. Ook in het LUMC hoefden we maar kort te wachten voor het MRI-onderzoek. De uitslag kunnen we volgende week opzoeken via Internet. Op de terugweg zagen we een oliebollenkraam bij de ingang van station Leiden Centraal en kochten een er zes voor onderweg. De trein was wat drukker; allemaal jonge mensen - studenten - die voor de feestdagen naar huis reisden. Voor zessen waren we weer thuis. De regen was inmiddels opgehouden en een bleke maanschijf scheen wazig en bijna vol boven de huizen aan de Kriekenmarkt (foto hier).

     Anna had een slechte nacht met veel hoofdpijn. Ik werk vanmorgen de computerhygiëne van de beide laptops bij. Daarna probeer ik vergeefs met DigiD in te loggen bij het patiëntenportaal van het LUMC. Pas later wordt het me duidelijk wat ik verkeerd doe en dan gaat het goed. Maar langs deze weg kun je de MRI-uitslag niet opvragen, zo blijkt. Nou ja, dan horen we het de 11e januari wel van de neuroloog.

     Onze vale wintergast toont zich weer op een ducdalf voor ons raam (foto hier). 's Middags doe ik boodschappen, ondermeer glazen en kartonnen bordjes voor de 3e Kerstdag als de kinderen komen. Daarna gaan we met Tessa naar het optreden van de familie Pellencau, althans Barbara, Michel en Nikita met gitarist Walter de Lima bij de nieuwe muziekzaak van Sommer aan de Appeldijk (foto hierboven). Ik wist niet dat er zoveel kerstliedjes bestaan. Terug naar boven

Still uit de fim 'The Children of Man' (2006) van regisseur Alfonso Cuarón.

Zondag 23-12-2018

2018 is definitef het op één na warmste jaar ooit gemeten, met twee hittegolven en de warmste en droogste zomer sinds 1706. En al zegt een lange, warme zomer niets, weer is iets anders dan klimaat, weinigen twijfelen nog aan de realiteit van een opwarmende wereld, zelfs een klimaatscepticus als Bjørn Lomborg. In een artikel in De Volkskrant onderkent hij afgelopen week dat het warmer wordend klimaat reëel is. 'Zij is reëel en zal op lange termijn een probleem vormen, maar de invloed ervan is kleiner dan we denken.' Niettemin is hij het eens met de Amerikaanse klimaateconoom William Nordhaus (Nobelprijs voor economie 2018) over de noodzaak van de invoering van een stijgende CO2-belasting, mits dat wereldwijd gecoördineerd en gematigd gebeurt. Tevens stelt hij dat de doelen van Parijs 2015 (maximaal +2 graden, liefst +1,5) niet meer haalbaar zijn en dat het bijna niet meer mogelijk is om de wereldwijde temperatuurstijging tot +2,5 graden te beperken. 'Klimaatverandering is een probleem. Maar het is niet het einde van de wereld. Om het op te lossen moeten we ons richten op groene technologische innovatie, niet op bangmakerij en overdrijving.' Haast maken met een kostbare energietransitie is dus helemaal niet nodig, aldus Lomborg.

     Ik denk dat hij het probleem ernstig onderschat. Of wil onderschatten. De klimaatfeiten uit het verleden die hij aanhaalt om te laten zien dat het allemaal wel meevalt, zijn gering, hij geeft geen bronvermelding en ze zijn betwistbaar. Over de frequentie van orkanen is het IPCC inderdaad voorzichtig. De stelling is dat het aantal niet lijkt toe te nemen, maar wel de orkaankracht. Niet méér orkanen, wel zwaardere: de Accumulated Cyclone Energy (ACE) op de Atlantische Oceaan is sinds 1995 duidelijk toegenomen. Je kunt het zelf zien. Het aantal bosbranden in Zuid-Europa is de laatste 35 jaar inderdaad afgenomen, maar het recorddroge jaar 2018 steekt daar weer sterk bovenuit. Bovendien neemt het aantal bosbranden elders wel toe: in Califonië, Canada en Siberië. Belangrijker is dat Lomborg andere, veel alarmerender feiten niet noemt. Cherry picking, noemt men dat, alsof ze niet bestaan, het afsterven van het koraal op het Great Barrier Reef, de snelle opwarming aan de polen en het versnelde afsmelten van de Groenlandse ijskap, het vertragen van de polaire vortex, de meetbare toename van hittegolven en droogte, eilandstaten in de Pacific en de Indische Oceaan die overstromen, enzovoorts. Haast is dus echt wél geboden met het sterk terugbrengen van de emissies van broeikasgassen.

Vanochtend valt lichte regen. Opnieuw is niet koud: 9 graden. Anna had een redelijke nacht.

     Ik lees sinds lang weer eens een SF-roman: 'De verloren generatie' ('The Children of Men') van de begenadigde veelschrijfster P.D. James (1992, Ned. vert. 1993). Het werd begin jaren 90 geschreven en speelt zich af in 2021. Van klimaat en opwarming is nog geen sprake, maar de wereld loopt toch op zijn einde omdat iedereen door onbekende oorzaken onvruchtbaar is geworden. Niemand krijgt nog kinderen, een fenomeen dat alleen de mensen treft en niet de dieren. De mensheid sterft langzaam en voorzienbaar uit. Engeland wordt geregeerd door een Curator en een raad, die alle macht heeft. Tot er na dertig jaar onverwachts toch een kind wordt geboren. Goed geschreven, met een fraaie melancholieke toon. Het boek werd in 2006 verfilmd en werd uitgeroepen tot een van de beste films van dat jaar. De foto bovenaan is een still eruit.

Het is een stille, grijze en miezerige zondagmiddag. We komen de deur niet uit. Vanavond samen lekker spare ribs eten. Terug naar boven

Komeet 46P/Wirtanen op 20 december jl. gefotografeerd door de Hubble-ruimtetelescoop.

Maandag 24-12-2018

Toch een tegenvaller, de passage van de komeet 46/Wirtanen. Je zou hem zelfs met het blote oog kunnen zien, zeiden deskundigen. Het is me niet gelukt, voornamelijk vanwege bewolking. Geen 'ster van Bethlehem' tijdens de kerstdagen dus. Maar een aantal van de grootste telescopen hebben hem uiteraard wel gevolgd en legden vast hoe hij de zon naderde en steeds warmer werd, waarbij hij grote wolken waterdamp, gas en stof uitstootte, en er zich een opvallend grote coma rond te komeet vormde. De foto hierboven werd op 20 december gemaakt door de Hubble-ruimtetelescoop. Beelden van andere telescopen beelden toonden een langwerpig, enigszins klonterig object, dat een veel ruiger oppervlak leek te hebben dan andere kometen. De (gemiddelde) diameter van het object is vastgesteld op 1,4 kilometer. Waarnemingen door de ALMA-submillimeter telescoop in Chili lieten zien dat de komeet rijk is aan organische stoffen, zoals het (voor ons) zeer giftige waterstofcyanide ofwel blauwzuur.

Een aantal dagen geleden was er een noodmelding van een zinkend zeiljacht met vijf opvarenden, 400 meter uit de kust van Ouddorp. De melding werd met een mobiele telefoon gedaan op 112. Daarna viel de verbinding uit. Ondanks een intensieve zoekactie van de kustwacht met vliegtuigen en schepen vond men niets. De kustwacht gaat nu van een nepmelding uit en wil de kosten verhalen. Terecht. Men gaat ervan uit dat er geen sprake was van een gezonken jacht. 'Als een schip zinkt, komt er altijd wel wat boven drijven: kussentjes, touw, fenders, wrakstukken of brandstof. Maar we hebben niets gevonden.' De melding werd gedaan met een mobieltje waar de simkaart uitgehaald was. Dan kun je altijd nog wel 112 bellen. Het signaal werd automatisch geregistreerd. Dan schijn je wel het IMEI-nummer te kunnen afleiden.

Het is vanmorgen overwegend grijs bewolkt, maar later in de ochtend verdwijnt de bewolking vrijel geheel. De lage zon geeft toch flink wat warmte aan een wereld die zorgelijk de kerstdagen ingaat. We doen boodschappen en sporten braaf op Oost. In de stad heerst grote drukte van naar ik aanneem werkende mensen die vandaag vrij hebben tussen weekend en kerstmis. Overigens zijn er zelfs op 1e Kerstdag 700 supermarkten in Nederland open. Ik loop snel tussen de mensen door voor wat zaken die we vanmorgen vergaten. Het kunstijsbaantje op de Grote Markt is vol joelende kinderen. De avond nadert en het wordt stiller. Straks gaan we onze wederzijdse cadeautjes onder de kerstboom vandaan halen en uitpakken. Die voor de kleinkinderen blijven nog liggen tot ze op 3e kerstdag komen.

Het plotselinge besluit van Trump om de Amerikaanse troepen uit Syrië (en deels uit Irak) roept nog steeds veel weerstand op. Velen vinden dat het IS-kalifaat nog niet voldoende verslagen is en nu de kans krijgt om zich in beide landen weer op te richten. Gisteren reden Turkse troepen met veel materieel de sector van de Vrije Koerden binnen, de bondgenoot die de VS nu in de steek laten. In het blad Military Times is zelfs een opmerkelijke discussie losgebarsten over de vraag hoe hoge militairen onverantwoordelijke besluiten van de president zouden kunnen blokkeren. Dat is niet voor de eerste keer. Bob Woodward vertelt in zijn boek 'Fear' (Ned. vert 'Angst', Prometeus 2018) dat de zojuist uit protest afgetreden defensieminister James Mattis in 2017 weigerde Trumps' beslissing door te geven om de Syrische president Assad te vermoorden. De president liet het er toen bij zitten. Tja. Er zitten principiële kanten aan, een commander-in-chief is immers de hoogste instantie. Maar het is wel begrijpelijk in het geval de politieke leiding van een land de samenleving zó ernstig verdeelt als Trump doet. We weten het allemaal: Befehl ist Befehl gaat niet altijd op.

     De gedeeltelijke sluiting van de Amerikaanse overheid is een ander voorbeeld van onverantwoord gedrag van Trump. In zijn poging om op die manier fondsen voor de omstreden grensmuur met Mexico vrij te maken zet hij nu voornamelijk zichzelf klem. De sluiting heeft weinig steun bij de kiezers en op 3 januari zal het nieuw verkozen Huis van Afgevaardigden geïnstalleerd worden en verliest de president daar zijn meerderheid voor de rest van zijn termijn. Terug naar boven

Vandaag even naar de boot geweest.

Dinsdag 25-12-2018, 1e kerstdag

Een groene eerste kerstdag met veel zon. Op Terschelling en in Den Helder werden bij zonsopgang zeldzame en mooie parelmoerwolken gezien. Hier helaas niet. We rijden even naar Numansdorp om te kijken naar de handdoeken en vooral of het aan stuurboordzijde gelekt heeft na alle regen van het weekeinde, en sinds ik vorige week het raampje van de achterkajuit dichtplakte. Helaas, de handdoeken daar waren flink nat. We kunnen dus uitsluiten dat de lekkage via het raampje komt. Jammer, we moeten elders zoeken, ergens langs en onder de voetrail. Terug over de A29 en A15, de autoradio afgestemd op de Top 2000 van NPO radio 2. Het is heerlijk stil op de weg. Even na één uur zijn we weer terug.

     's Middags is het zulk mooi en fris weer dat de mensen wel in de benen gaan. Veel wandelaars passeren over de sluis. Er klauteren weer kinderen over de geometrische figuren van Winiarski. Er is zelfs een oude man half liggend in het gras bij het bordje bezig om de letters op te schilderen.

     Ik lees met instemming een lang opinie-artikel van Bas Heijne in de NRC over de onbeschaamdheid van de captains of industry in ons land. Een citaat:

'Kapitalisten willen geld verdienen, heb je verder nog nieuws? Maar er is iets ernstigers aan de hand. Ondanks hun opzichtig beleden idealen zijn het juist figuren als Kroes, Breukink en Polman die het wantrouwen in de samenleving aanjagen, door hun morele dubbelhartigheid.'

Verder lees ik 'The Heath of Truth' van de Amerikaanse critica Michiko Kakutani (William Collins, 2018) Allemaal heel sympathiek en juist, maar de vraag die steeds blijft frustreren is wat je aan zulke stukken hebt; ze zullen ze wel lezen, die topbestuurders en leidende politici, maar er verandert toch niks. Verandering moet van de kiezers komen, maar de meerderheid laat zich graag misleiden. De gele hesjes? Laat me niet lachen. Terug naar boven

De vorm van Ultima Thule werd in juli 2017 gemeten, toen hij voor een heldere ster langsging (Credit:NASA/JHUAPL/SwRI)

Woensdag 26-12-2018, 2e Kerstdag

De succesvolle ruimtesonde New Horizons zal in de nieuwjaarsnacht zijn laatste doel bereiken, Ultima Thule, een ijzig object in de Kuipergordel op bijna 2 miljard kilometer voorbij Pluto. Op 3500 kilometer afstand zal hij langs de ijsdwerg scheren en opnames maken. Maar er is een raadsel. Het kleine hemellichaam is geen perfecte bol, maar waarschijnlijk langgerekt. Misschien bestaat hij zelfs uit twee stukken die om elkaar draaien. Dus zou hij regelmatige verschillen in helderheid moeten tonen op de foto's die New Horizons eerder maakte, tijdens de nadering (foto hierboven). Maar die zag men niet, misschien omdat de rotatie-as toevallig in de richting van de ruimtesonde wijst. Een andere verklaring zou de aanwezigheid van een 'coma' zijn, een wolk van ijsplinters en stofdeeltjes die de ijsdwerg omhult en de variabiliteit maskeert. Maar voor het onstaan van  zo'n coma is warmte nodig; maar daarvoor is de zon veel te ver weg. Of misschien heeft hij een gordel van kleine maantjes? Iets dergelijks werd nooit eerder in het zonnestelsel gevonden. Bij het bericht van het SETI-instituut proef je tussen de regels een onuitgesproken hoop dat er op de ijsdwerg aan de bitterkoude, uiterste grens van ons zonnestelsel iets aanwezig is dat warmte uitstraalt en de coma veroorzaakt.

De dag is grijs en kalm. We hebben het rustig en er komt niemand langs. Ook wij komen het huis niet uit. Anna maakt chocoladetruffels. Morgenmiddag is de invasie. Terug naar boven

De kerstboom langs de A2 in IJsselstein, gezien vanaf een hoog flatgebouw in Gorcum (foto: Eibert den Hengst)

Donderdag 27-12-2018

De bovenstaande foto toont de grote kerstboom bij IJsselstein, gezien vanaf een hoog flatgebouw in Gorcum. Dat is op een afstand van hemelsbreed meer dan 20 kilometer. Ik heb de foto geleend van een lokaal FB-contact. Iedereen kent hem: de lichtjes aan de 367 meter hoge zendmast de Gerbrandytoren langs de A2 brandt dit jaar weer. Ik geloof dat het voor het twintigste jaar is. Vorig jaar brandde hij niet toen veel lampjes stuksloegen door een blikseminslag.

     Vanochtend gaat de zon even na acht uur oranjerood op achter lage wolkenbanden boven de rivier. De wind is niet meer dan een zuidelijke zucht over het water. De temperatuur lag vannacht dicht bij het vriespunt. Gisteren was het de hele dag ietwat nevelig, vandaag is het een stuk lichter. Anna zet me af bij het fitnesscentrum en gaat bij Kippy in het Piazzacenter twee schotels afhalen met allerlei kipsnacks, plus een electrische pan om het op te warmen. Dat is voor de schare kinderen en kleinkinderen vanmiddag en vanavond. Handig!

Bij onze tegenvoeters in Australië is het zomer. Meestal zijn de zomers er erg heet, maar vanaf het weekeinde heerst er ongewoon sterke en lange hittegolf over het hele continent. Temperaturen liggen ruim boven de 40 graden Celsius, en zelfs meer dan 50 graden komt voor. Vier dagen op rij maxima van 40 graden of meer komt er voor het eerst in 90 jaar in december voor.

De journalist Max van Weezel heb ik niet persoonlijk gekend, maar dat gemakkelijk gekund. In het begin van de jaren 70 waren we allebei lid van de CPN en actief in het wereldje van linkse bladen als Vrij Nederland en De Groene. Met veel plezier las ik destijds het boek 'Ga dan zelf naar Siberië!' (Socialistiese Uitgeverij Amsterdam, 1978), dat hij samen met zijn vrouw de journaliste Anet Bleich schreef over linkse intellectuelen in de Koude Oorlog. Van Weezel was een paar jaar jonger dan ik, maar nu heeft hij een terminaal alvleeskliercarcinoom. Hij heeft nog maar een paar maanden te leven, vertelt hij in De Volkskrant en in een lang interview met NPO Radio 1, waar hij presentator was. Wat me aanspreekt is dat hij nog elke dag de actualiteiten volgt. 'De wereld gaat door en ik wil er zo veel mogelijk bij zijn. Sterven in het harnas heet dat.’ Zo zou ik het ook doen, denk ik.

Shutdown in Amerika. In een tweet schrijft NRC-journalist Tom-Jan Meeus: 'Als ik het goed begrijp is de federale overheid in de VS gesloten omdat de Democraten de Muur niet willen betalen die de Mexicanen zouden betalen.'

's Middags is het licht zonnig. Hoe zit het met de weerwijsheid 'Morgenrood, water in de sloot'? Over een paar uur zullen de eerste kinderen komen met hun kroost. De anderen die vandaag moeten werken komen later, aan het eind van de middag. We zijn er klaar voor. Terug naar boven

De kleinkinderen. Vlnr. Vajèn, Denzell (vriend van Nikita), Lina-Mae, Esri, Jordin, Nikita, Lisa en Thijs. Liam en Caelan zijn in Tsjechië.

Vrijdag 28-12-2018

Een geweldig gezellige middag en avond, gisteren met de meeste kinderen en kleinkinderen. Zestien mensen bijeen in ons kleine appartement. Hierboven een foto van de kleinkinderen, met uitzondering van Liam en Caelan, die deze kerstmis in Tsjechië vieren. Helaas konden Derrick & Nickey, Bas en Loïs niet komen omdat ze moesten werken. Maar de rest was aanwezig en hoe! Om vier uur wipten Anna en ik even naar de buren voor de afscheidsreceptie voor de buurt van Joop en Marja van Datema Amsterdam. Hun fysieke nautische winkel is nu gesloten, maar ze gaan verder als webshop.

     Het uitpakken van de cadeautjes die onder de kerstboom lagen, gaf massa's plezier. Thijs ontdekte het spel Horizon Zero Dawn op de PS4 en raakte er snel aan verslingerd. Hier staan tien foto's om een beeld te geven van de gezelligheid. De kipschotels van Kippy vielen zeer in de smaak, zo ook de twee saladeschotels die Anna had gemaakt. Als iedereen voldaan vertrokken is werpen Anna en ik ons op een mega-afwas. Samen zo gepiept.

Vandaag hebben we een grijze, nevelige dag met nauwelijks wind. We blijken al vanaf 10 december een groepgolf te hebben in ons land. Nog niks van gemerkt. Anna gaat 's middags met haar dochters de stad in.

     De hittegolf in Australië duurt al biijna een maand. De hoogste waarden mat men in het noordwesten van het land. In Marble Bar is het maar liefst 49,4 graden. Ook in de hoofdstad Canberra, waar het 39 graden is, sneuvelen warmterecords. Terug naar boven

Weinig drukte meer in de Hoogstraat.

Zaterdag 29-12-2018

Het is een kalme, grijze ochtend en het is droog, maar vanmiddag kan het licht regenen. De andere laatste dagen van het jaar blijven droog en zacht. De voortdurende rij weerrecords wordt saai. De huidige maand december is liefst 3,4 graden warmer dan gemiddeld: 6,1 graden, tegen 3,7 normaal. Daarmee komt hij in elk geval in de top tien wamste decembermaanden sinds 1901.

     We lopen rond het middaguur even de stad in en doen boodschappen bij de Spar in de Arkelstraat. Er is lang niet zoveel volk op de been als in de dagen voor kerstmis (foto boven).

Een nieuw fenomeen: vluchtelingenbootjes in Het Kanaal. Steeds meer migranten proberen sinds de kerstmis vanuit Frankrijk met kleine bootjes over te steken. Het waren er al tachtig en het gaat vooral om Afghanen, Iraniërs, Irakezen, Pakistanen en Syriërs. Ze vrezen dat de aanstaande Brexit het vluchten naar Engeland moeilijker zal maken, schrijft De Volkskrant. Je vraagt je af of het veel uit zal maken. Het viel de keren dat we door Het Kanaal voeren al op: ze meldden zich nergens in jachthavens voor een lift naar de overkant. In Oostende of Duinkerken bijvoorbeeld. Misschien gebeurde het wel, maar viel het ons niet op en daardoor kwamen we niet voor de gewetensvraag te staan of we het zouden doen. Nu zijn ook aan de Franse zijde van Het Kanaal mensensmokkelaars aan het werk, die een dure overtocht regelen met rubberbootjes en vissersboten.

's Middags is er wat miezerregen. Natte aanslag op straat. Anna bezoekt een vriendin aan de Schuttersgracht. Haar afwezigheid schept de kans om ongestoord orgelmuziek af te spelen, in dit geval de twee Orgelsymfonieën 5 en 6 van Charles-Marie Widor, door Frédéric Ledroit op het orgel van de kathedraal van Angoulême, een opname uit 2006. De 5e symfonie heeft dat verrukkelijke Allegro cantabile van zeseneenhalve minuut, dat ik een paar keer op repeat zet.

     Al dagen worstel ik me door de Quantumelectrodynamica (QED) met behulp van het boek 'The Infinity Puzzle' van Frank Close (Oxford University Press, 2011, new ed. 2013). Ik heb mezelf opgelegd om dagelijks minimaal 10 bladzijden te doen en dat valt niet mee. Ik heb de eerste zes hoofdstukken nu uit en begin aan de vereniging van de electromagnetische en de zwakke kernkracht in de electrozwakke kracht. Ik wil niet zeggen dat me nu een licht opgaat. Terug naar boven

Cyrtaspis scutata, vrouwtje (bron: Wikipedia)

Zondag 30-12-2018

Weer een kalme grijze dag. Ruim acht graden. De door sommigen (o.a. MetOffice, Piet Paulusma) voorspelde strenge winter laat nog op zich wachten.

Klimaatnieuws. Een sprinkhanensoort uit het Middellandse Zeegebied heeft zich in ons land weten te vestigen, bericht de NOS. Het gaat om Cyrtaspis scutata uit de familie van sabelsprinkhanen (foto hierboven). De schildboomsprinkhaan werd ontdekt in een park in Amersfoort. Opvallend is dat deze sprinkhaan in de winter gewoon actief blijft, terwijl de 'reguliere' Nederlandse sprinkhanen dat niet zijn. Maar ja, wat voor 'winters' hebben we tegenwoordig? Straks krijgen we ook nog malaria en kakkerlakken.

Op de grijze ochtend volgt een grijze middag met natte aanslag op de straatstenen. Ik worstel me met veel moeite door de volgende tien bladzijden in de electrozwakke unificatie van het electromagnetisme en de zwakke kernkracht. Die ontwikkeling van de theorie van die unificatie voltrok zich ook met veel moeite in het begin van de jaren 60. Op de HBS kreeg je er in die jaren niets over, waardoor de wereld toen veel begrijpelijker leek. Terug naar boven

Anna bakt appelbeignets voor vanavond.

Maandag 31-12-2018, Oudjaarsdag

De ochtend gaat heen aan sport en boodschappen. Het is alweer grijs, droog en met bijna 10 graden wonderlijk zacht.

'The W is like an electrically charged photon'. Toen het plaatje hieronder voorbij kwam bij Frank Close ('The Infinity Puzzle', Oxford University Press, 2011, new. ed. 2013) dacht ik dat ik het begreep. Even. Het staat op pagina 99 in een hoofdstuk dat beschrijft hoe een aantal theoretici in de jaren 60 de electrozwakke unificatie uitdachten, de vereniging van twee fundamentele natuurkrachten onder één noemer: het electromagnetisme en de zwakke kernkracht. De eerste is verantwoordelijk voor electriciteit en magnetisme, de andere voor radioactief verval van atoomkernen. De schematische weergaves - Feynmandiagrammen - lijken verrassend veel op elkaar:

Links zie je een negatief geladen electron wegkaatsen van een positief geladen (massaloos) proton, door de uitwisseling van een neutraal foton. Electron en proton gaan met ongewijzigde electrische lading verder in een andere richting. Rechts gebeurt ogenschijnlijk net zoiets door de uitwisseling van een zwaar en negatief geladen W-boson, waarbij het proton vernietigd wordt en vervalt tot een electrisch neutraal neutron en het electron zijn lading verliest en verder gaat als neutrino zonder lading.

     Even is het of mijn brein licht ziet. Even. De reacties voldoen aan de behoudswetten, met name de wet van behoud van lading. Voor en na de wisselwerking is de lading gelijk, ga maar na. Maar als ik probeer het in mijn eigen woorden weer te geven, raak ik het spoor volledig bijster. Welke factor beslist eigenlijk welke van de beide reacties plaatsvindt? Dus: welk van de twee krachtdeeltjes, het foton of het W-deeltje, uitgewisseld wordt? Ik zou het niet weten en het antwoord op die vraag kan ik in de tekst niet vinden. De eerste aanval op de theorie is mislukt; volgend jaar nog een keer proberen.

's Middags gaat Anna oliebollen en appelbeignets bakken voor vanavond (foto bovenaan). Ze vindt haar eigen bakproducten beter dan die je bij de verschillende bakkers kunt kopen. De laatste avond van 2018 begint te vallen. Ik voel me niet anders dan op andere dagen, zegt Anna nuchter. We zijn de oudejaarsavond samen. Uit bescherming zullen we onze kanarie in de badkamer zetten; die is inpandig. Het lijkt vanavond droog te zullen blijven. Als de bewolking wijkt is er een kleine kans om tussen het siervuurwerk in de lucht vallende sterren te zien. Later in de week zullen het er meer zijn: de Boötidenzwerm met lange, blauwe en vrij zwakke lichtflitsen. Elk jaar begin januari trekt de aarde door die wolk van stof en gruis, met een maximum op 4 januari. Terug naar boven

Lees vanaf hier verder op Lees vanaf hier verder op https://www.sailing-dulce.nl/home/57