Logboek 2020/1 Naar Antarctica

Bark Europa ligt afgemeerd bij een enorme drijvende ijsplaat, waar we een lange wandeling op maken.

Donderdag 05-03-2020

Gistermiddag wil de bemanning graag door het Prins Gustav Channel varen , de doorgang tussen James Ross eiland en het vasteland (Trinity Peninsula), maar het is dicht door pakijs. Dat is eigenlijk altijd het geval. Het is sowieso al bijzonder dat we zo ver de Weddellzee in konden varen. Tijdens de lunch is het schip overal omgeven door ijs; sommige hele hoge tafelijsbergen zijn afgebroken van de zuidelijker gelegen Larsen Ice Shelf (2 foto's hier). De noordelijke delen van dat gigantische ijsplateau vallen sinds enige jaren uit elkaar. Niet ver van ons vandaan is de vulkaan Cockburn (foto hier). De Amerikanen lachen zich ieder keer weer slap om die naam, maar hij is genoemd naar een Britse admiraal. De crew heeft een Plan B. We gaan proberen Gage Point, een hoge kaap en uitstulping van James Ross eiland te ronden om bij het grote Coley gletschercomplex te geraken en ervoor te ankeren, zodat we er met de zodiacs heen kunnen varen.

     Dat plan mislukt helaas ook, er ligt een uitgestrekte, platte plaat zeeijs in de weg. Formaat van de stad Utrecht. Vergeefs zoekt de Bark Europa naar een doorgang. Die is er gewoon niet. We slalommen terug en op zeker tijdstip bevinden we ons op een plek waar we al eerder waren. Maar zie: de crew komt met een Plan C: ze willen het schip naast de grote plaat zeeijs leggen, vlakbij de rand. Zodiacs brengen ons erheen, we stappen direct op het ijs en maken een kilometerslange, spectaculaire tocht over de plaat (foto hierboven). Die is zo’n meter of 3 tot 5 dik en de sneeuwdiepte op de plaat varieert. De enorme ijsvlakte maakt dat je je klein voelt. Soms zak je een eind in de sneeuw weg. Het lopen is dan uiterst moeizaam. Gelukkig zijn er ook delen waar de sneeuw is weggewaaid of bevroren. Daar loopt het gemakkelijker. Het is er betoverend mooi en ik maak veel foto’s (hier 2 foto's). In het oosten ligt nog steeds de vulkaan Cockburn als een door poedersuiker bestrooide taart. Ernaast torent ten zuiden van de vulkaan een torenhoge en lange ijsmuur op, deels voorzien van regelmatige verticale ribbels die door een mij onbekend proces op de muur zijn geschraapt. In het westen staat de donkere massa van Kaap Gage en de Coley-gletscher, niet eens ver weg maar onbereikbaar en alles overhuifd door de tere kleuren van hoge wolkenlagen waar de zon doorheen schijnt. Fotograaf Richard maakt een groepsfoto (zie hier). Verderop, niet ver van de rand van de plaat, ligt een Krabbeneter zeehond te zonnen (foto hier). Krabbeneters eten geen krabben, die komen hier nauwelijks of niet voor, maar krill, het garnaalachtige zeediertje dat hier massaal voorkomt en dat een belangrijke voedselbron is voor veel Antarctisch leven. Je vraagt je af waarom ze dan toch krabbeneters heten. De tocht is lang en moeizaam maar het lukt me om op tijd bij de zodiacs terug te komen. Om kwart voor zes zijn we weer aan boord.

Na het diner (pasta carbonara) volgt het dagelijkse praatje van de schipper in het dekhuis. Het plan is om vanavond naar het vulkanische Vega eiland in het noorden te varen. Daar vond men veel fossielen van dinosaurussen. In rechte lijn is het op 18 mijlen afstand, maar er is veel ijs dus dat zullen er wel meer worden. Als we er komen kunnen, zullen we morgen op twee plaatsen aan land: op het False Island Point, een blindedarmvormig aanhangsel van Vega dat inderdaad geen eiland maar een schiereiland is. Daarna zullen we proberen door de Herbert Sound tussen Vega en James Ross door toch in het Prins Gustav Channel te komen. Onderweg kunnen we ’s middags aan land bij een kaap die The Naze heet.

     ’s Avonds en ’s nachts horen we soms luid gekraak als Europa door ijsschotsen breekt. Rode sporen van de verf op de scheepshuid blijven achter op het ijs. We moeten ook om een gevaarlijke ondiepte heen, die volgens de zeekaart in 1982 aangetroffen werd. We genieten al dagen van weinig wind, maar vannacht kan het wel 35 knopen gaan waaien. Door al het ijs om ons heen zal van vervelende zeegang geen sprake zijn, dat valt weer mee.

In het dekhuis praat ik lang met Marcel, oud-internist. We stellen een aantal zaken vast:

1. Ergernis over de voortdurende luidruchtige loltrapperij van de meeste mensen, vooral de Amerikanen en de Australiërs.

2. Ergernis over het gezever van iedereen met camera’s en filmtoestellen. Mensen nemen de ruwe schoonheid van Antarctica waar op het schermpje van hun camera en door te klikken en de beelden met elkaar te vergelijken, in plaats om goed te kijken en het onwaarschijnlijk mooie landschap in zich op te nemen.

3. We missen allebei onze vrouw. Allebei zijn we nauwelijks of nooit zonder onze partners.

Later komt de altijd vrolijke neutrino-onderzoekster Livia erbij zitten en beurt ons wat op. We praten over kosmologie en evolutie. Een heerlijk gesprek. Later voer ik nog een boeiend gesprek met Jan uit Brugge over de bizarre politieke geschiedenis van België. We zijn het roerend met elkaar eens dat een oplossing alleen kan komen van verdere integratie van het gespleten land in Europa en de overwinning van het nationalisme.

Vannacht vaart de Bark Europa een moeizame slingerkoers door het ijs naar Vega eiland. Ik meldde al dat de afstand volgens de rechte lijn 18 mijlen is, maar het worden er bijna 60. Van de harde wind kwam niet veel terecht, maar ergens vannacht sprong de temperatuur zomaar ineens 4 graden omhoog. We liggen in een prachtige baai (Pastorizo baai) oostelijk van het wormvormig aanhangsel False Island Point. De baai is vol met kleine en grotere ijsbrokken en growlers, die een waar labyrinth voor de zodiacs vormen. Toch vinden ze uiteindelijk een stenig strand dat ook vol ligt met smeltende ijsbrokken (foto hier). We lopen van de ene kant van het schiereiland naar de andere en zien dat er ook veel ijs in de doorgang naar de Herbert Sound ligt, maar dat er ook stukken open water zijn. Daar moeten we straks verder.

     Vega eiland speelt ook een rol in de ingewikkelde Nordenskjöld-saga. In 1902/1903 was de groep in drie delen uiteengevallen. Een grote groep zat vast op Paulet eiland. Drie mannen waren afgezet in Hope Bay aan de Antarctic Sound (tegenwoordig het Argentijnse station Esperanza Bay) met het doel om de groep van de Zweedse poolreiziger zelf op Snow Hill eiland te bereiken, waar ze overwinterden. Ze kwamen elkaar bij toeval tegen bij een grote, donkere kaap in het noorden op dit Vega eiland, die sindsdien Cape Well-met heet. Een waar Livingstone-moment.

     Guano van pinguins is er gelukkig niet, we houden eens een keer onze laarzen schoon. Op de bodem van kleine stenen en schelpen zitten hier en daar grote stukken oranje groeisel; dat is lichen, zegt gids Maria (foto hier), ofwel korstmos.  Dat is een een schimmel (de mycobiont) die in een wederzijdse symbiose samenleeft met een alg of blauwwier (de fycobiont). De beide levensvormen kunnen niet zonder elkaar overleven.

     Er komt steeds meer zon en we zijn duidelijk te warm gekleed. Het is zeker een graad of 15, 16. Ik zit ruim een uur aan het strand en zoek tussen de stenen naar fossielen; helaas vind ik er geeneen. Daarna val ik in de aangename warme koestering van de zon in een verrukkelijke slaap. Nog weer later scharrel ik een heel eind langs het strand tussen de meest wonderlijke ijssculpturen. Overal is het heldere tinkelen van druppen, lekken en van stroompjes te horen, er is een massaal smelten aan de gang (2 foto's hier). Het afsmelten van West-Antarctica was niet eerder zo van dichtbij zichtbaar. De zon schijnt een teer,  breekbaar licht over de baai met op de achtergrond drie glooiende gletsjers op Vega eiland. Ik ben zwaar onder de indruk van al die schoonheid. De zodiacs vinden na half twaalf moeizaam de weg terug door het grillige ijs-labyrinth. Het verandert steeds en een paar keer moeten we terug en een nieuw doorgang zoeken. Aan boord maak ik in de bibliotheek dit verslag terwijl de Bark Europa door het ijs breekt en op weg gaat naar de Herbert Sound en het schiereiland The Naze. Terug naar boven