Beschouwingen

18-11-2006

Het belangrijkste nieuws stond deze week in een onopvallend hoekje van de krant (NRC/Handelsblad), verdrongen door de burgeroorlog in Irak en allerlei mallotige lijsttrekkersdebatten. 'Het ontstaan van leven op onze aarde was 'onvermijdelijk', aldus twee Amerikaanse wetenschappers uit New Mexico. De geologische omstandigheden op de jonge aarde dwongen het ontstaan van het leven als het ware af, meldt het bericht. Een nauwelijks impliciet gevolg van deze hypothese is dat iedere andere, waterige en rotsachtige planeet in het universum met een naburige zon op geschikte afstand ook leven zou moeten bevatten.

Dat is fantastisch! Leven is mogelijk veel normaler dan velen denken. Ons zonnestelsel is 5 miljard jaar oud, ongeveer één derde van de leeftijd van het universum. Op de aarde ontstond het leven (volgens de huidige inzichten) ongeveer 3,8 miljard geleden. Dat is snel want volgens de geologen stolde het afkoelende aardoppervlak ongeveer 3,9 miljard jaar geleden in vaste materie, aardkorst e.d. Het leven op onze planeet ontstond dus in zo'n 100 miljoen jaar, een erg korte tijd voor kosmologische begrippen.Wat hier op aarde gebeurde was dus onvermijdelijk ...en zou ook overmijdelijk op ontelbare plaatsen elders in het heelal, dichtbij en veraf, vroeger en nu tot op de dag van vandaag gebeurd zijn en nog steeds gebeuren. Het universum is misschien wel vergeven van leven!

Zeer boeiend is de opvatting van beide geleerden in het artikel dat "een aarde mét leven simpelweg stabieler is dan één zonder" (ik citeer het stukje in NRC/Handelsblad) Simpelweg! Die gedachte vormt ook de grondslag van de merkwaardige Gaia-hypothese van James Lovelock, de bejaarde Britse wetenschapper die ondermeer van mening is dat we, om de opwarming van de aarde zo snel en effectief mogelijk te verminderen, op grote schaal kernergie moeten inzetten. Het hele systeem van samenhang, regulering en terugkoppeling van alle levende en levenloze materie op onze aarde vat hij samen onder de naam Gaia. Het houdt zichzelf in stand door zelfregulatie. Een lang verhaal dat alsmaar goed gaat totdat een levensvorm (Homo Sapiens) zó expandeert dat het Gaia-systeem de afwijkingen niet langer kan compenseren en uit balans lijkt te raken. De aarde lijdt aan de mensheid als ware het een dodelijke ziekte, aan - zoals Lovelock het noemt - uitgezaaide primateritis.

Maar terug naar het artikel. Het is geschreven door Harold Morowitz en Eric Smith en het heet "Energy flow and the organization of life" Je kunt het in PDF-format downloaden op https://www.santafe.edu/research/publications/workingpapers/06-08-029.pdf  Het telt slechts 8 pagina's. Ik las het één keer met veel moeite en hield er zware hoofdpijn aan over. Er komen sommige zaken in voor die ik me van vroeger herinner, zoals de Citroenzuurcyclus. Maar het ging me eerlijk gezegd zwaar boven de pet, niet in de laatste plaats omdat een centraal element in het betoog de Tweede Wet van de Thermodynamica is en het daarmee samenhangende begrip Entropie. Alles in het universum beweegt zich in de richting van toenemende wanorde. Daarom heeft de tijd één richting. In weerwil van alle onbegrijpelijkheid fascinerend! Dezer dagen probeer ik het artikel nog een keer te lezen.

(Energy flow and the organization of life, Harold Morowitz and Eric Smith, Santa Fe Institute, Santa Fe, USA, 2006, www.santafe.edu)
                                                              Terug naar boven