Logboek 2025/1 Winter, 2 oorlogen

Vorst gisteravond in Gorcum.

Dinsdag 18-02-2025

Wetenschappelijke projecten in de steeds meer wetenschapsvijandelijke wereld kunnen een verademing zijn. In een diepe afgrond in de Middellandse Zee op 80 kilometer van Kaap Passero, de zuidwestelijke punt van Sicilië, bouwt men al jaren aan een nieuwe, enorme telescoop van een kubieke kilometer, een project van meer dan 360 wetenschappers, ingenieurs, technici en studenten van 68 instituten uit 21 landen. Een voorbeeld voor deze tijd. We hebben die kaap driemaal gerond, in 2009 en in 2013 en 2014. Het gaat om de neutrino-telescoop KM3NeT/ARCA (Astroparticle Research with Cosmics in the Abyss), speciaal ontworpen om supersnelle neutrino's uit de diepten van het heelal te meten. De meeste neutrino's die door de aarde heen vliegen, komen van de zon. Maar er zijn ook andere, die uit de diepe ruimtes van de kosmos komen. Daar gaat het bij deze detector om. Duizenden lichtgevoelige optische modules in de diepzee kunnen het zwakke Tsjerenkovlicht detecteren, dat geproduceerd wordt door geladen deeltjes, die ontstaan bij botsingen tussen neutrino’s en moleculen in zeewater of in het gesteente in de nabijheid van de detector. Ik heb er wel eens over geschreven maar dat kan ik niet meer vinden. De enorme detector is nog niet klaar maar toch registreerde hij op 13 februari 2023 een neutrino met een geschatte energie van 220 PeV (220 miljoen miljard elektronvolt). Daarmee is voor het eerst het bewijs geleverd dat er zulke extreem energierijke neutrino’s in ons heelal worden geproduceerd. Er wordt nóg zo'n neutrino-detector op de bodem van de Middellandse Zee gebouwd voor de kust van Toulon, Frankrijk, de KM3NeT-Fr en tenslotte komt er nog één voor de kust van de Peloponnesos bij Pylos, de KM3NeT-Gr.

     Neutrino's hebben nauwelijks een massa en reageren alleen met de zwakke kernkracht en de zwaartekracht. Het zijn de meest raadselachtige deeltjes die er zijn. Per seconde gaan er miljarden door je lichaam heen zonder ook maar iets te raken. Kosmogene neutrino's vormen een aparte soort. Ze ontstaan in het heelal bij zeer energierijke gebeurtenissen zoals bij zwarte gaten die een planeet opslokken en bij gammaflitsen en supernova's. Ze hebben 10.000 keer meer energie dan ontstaat in de grote botsingsmachines als de LHC van CERN in Zwitserland en ze worden dus kosmogene neutrino's genoemd. Nature publiceert 2 jaar na de ontdekking erover in het nummer van 13 februari 2025. Op basis van dit ene neutrino kan niet worden vastgesteld waar het precies vandaan kwam, schrijft Astronieuws. Maar de hoop bestaat dat KM3NeT na zijn voltooing wel in staat zal zijn om de herkomst van deze extreem energierijke deeltjes vast te stellen. Deze deeltjes zijn 'special cosmic messengers, bringing us unique information on the mechanisms involved in the most energetic phenomena and allowing us to explore the farthest reaches of the Universe', zegt een woordvoerdster van de telescoop.

De bespreking van de buitenlandministers Lavrov en Rubio in de Saoedische hoofdstad Riyad duurden vandaag 4,5 uur. Wat zal Mohammed Bin Salman, evenzeer een autocraat als de bazen van de beide buitenlandministers, geglunderd hebben. Together they rule the world. Naar hun zeggen was het belangrijkste onderwerp het herstellen van de banden tussen Rusland en de Verenigde Staten en het organisen van een ontmoeting tussen de twee presidenten. Oekraïne noch Europa waren erbij. De Russische president Poetin is 'indien nodig' bereid om met de Oekraïense president Zelensky in gesprek te gaan. Dat zei een woordvoerder van het Kremlin tegen BBC News. Ze doen alsof ze geen haast hebben. De woordvoerder van het Kremlin zei verder tegen journalisten dat Oekraïne 'het recht' heeft om toe te treden tot de Europese Unie. Dat zou Rusland niet zien als een bedreiging. 'Dat gaat om economische zaken, daar heeft niemand anders iets over te zeggen.' Inderdaad, dat zei Poetin al in eerdere jaren, maar Europa schoot niet genoeg op. En de NAVO? 'Dat is heel wat anders'.

     De bedoelingen van Poetin worden duidelijk verwoord door de altijd zeer verbale Russische VN-ambassadeur Vasily Nebenzya in de VN-Veiligheidsraad: 'Oekraïne heeft onomkeerbaar Donetsk, Luhansk, Kherson en Zaporitsja verloren'. Inpikken dus. Bepaald niet de grenzen van 2014, maar véél meer. Vier provincies waar de bevolking Oekraïens is en die zich in meerdere vrije verkiezingen en referenda voor Kyiv uitsprak.

     Wat doet de EU? De bijeenkomst met Macron in Parijs gisteravond leverde weinig op. Een Europese 'afschrikkingsmacht' is nog lang niet op poten gezet. Je vraagt je af of zo'n macht, die volgens militair deskundige als Mart de Kruif gisteravond in Bar Laat uit zo'n 200.000 man moet bestaan, veel te makken heeft zonder de garantie op bijstand van de VS. Het is sowieso onzeker wat er nog over is van artikel 5 en de atoomparaplu nu Amerika ons laat vallen. De gedachtenwisseling in het programma, waar ook Frans Timmermans, Robert Perry en Victoria Koblenko aan deelnamen, is de moeite waard om (terug) te zien.

Gisteravond vroor het al vijf graden. Zie de foto bovenaan. Vanmorgen weer zo'n prachtige zonsopgang. Er is wat hoge sluierbewolking, een aanwijzing dat een omslag aanstaande is. We gaan naar de sportschool en de AH. Nemen gele voorjaarstulpen mee voor op tafel. Ik krijg een leuke uitnodiging. Rivas viert het 25-jarig bestaan met een speciaal jublieummagazine, waarin een interview komt met drie bestuurders uit de begintijd; behalve ikzelf ook met Pieter de Kort en Cees Heijblom. Daar neem ik graag aan deel. Ik denk overigens dat Rivas dit jaar al 26 jaar is; mijn geheugen zegt dat de datum van oprichting 1 januari 1999 was - ach, een kniesoor die daar op let. Naar het begin van dit kwartaal